کاترین یکبار گفت: «شورمندیِ عشق و آموختن. این‌ها تنها چیزهایی‌اند که واقعا اهمیت دارند، مگر نه؟!» ص ۲۰۹


رمان با مرگ خود استونر آغاز می‌شود. جان ویلیامز حرف آخرش را اول می‌زند و تعیین می‌کند که در طول رمان قرار است با چه چیز مواجه شویم. 
استونر کودکی است زاده شده در خانواده‌ای مرده. پدر و مادرش برزگرانی هستند که به زحمت در خاک مرگ تخم زندگی می‌کارند اما هر سال بیشتر زحمت می‌کشند و در عوض کمتر می‌دروند. از همین رو خانواده استونر خانواده‌ای هستند بی‌روح و بی‌جان. گویی تمام خانواده از همان ابتدا تسلیم را پذیرفته‌اند و تلاش چندانی برای رویگرداندن از آن نمی‌کنند.
اما روزی پدر ویلیام تصمیم میگیرد که او را به دانشگاه کلمبیا بفرستد تا کشاورزی بخواند و بتواند بلکم این خاک مرده را قدری به تحرک وا دارد. ویلیام به قیمت مشقت بیشتر خود و خانواده‌اش به کلمبیا میرود و در کمال ناامیدی بعد از دو ترم کشاورزی خواندن عاشق ادبیات انگلیسی شده و تغییر رشته می‌دهد. ویلیام خبر‌ تغییر رشته‌اش را در پایان اخذ مدرک کارشناسی به والدین خود میدهد و آنها هم به جای جار و جنجال به راحتی آن را می‌پذیرند.
سیر رمان تا به آخر همین گونه است؛ مرگ، کور سوی امید و دوباره مرگ. این سیر در تحصیل، ازدواج، به دنیا آمدن فرزند، رابطه خارج از ازدواج و حتی کار آکادمیک استونر نیز در جریان است و هر دفعه او بدون کوچک‌ترین عصیانی مرگ ثانویه را پذیرفته و داستان به خط سیر بعدی منتقل میشود. تا اواسط رمان از انفعال استونر کفرم در می‌آمد اما بعداً فهمیدم عدم عصیان او نه به علت نقص روانی بلکه از پذیرفتن واقعیت است. استونر میداند که همه چیز در نهایت به مرگ منتهی میشود و لزومی نمی‌بیند که مانند دیگران خود را گول زده و تلاش دروغینی کند تا شرایط را تغییر بدهد. برای همین هم هست که مرگ نهایی که مرگ جسمانی اوست، نه تنها برایش سنگین و غیرقابل درک نیست بلکه شاید به تعبیری رهایی بخشش نیز باشد و او نیز با آسودگی به استقبالش می‌رود.
استونر هجویه‌ای است بر علیه واقعیت و به نفع مرگ. ویلیامز در هر رخداد با نیشخندی به واقعیت مرگ را یادآوری می‌کند و با سیر داستان نشان می‌دهد که چه امید و چه تلخ‌کامی هر دو سرنوشتی جز نیستی در انتظارشان نیست.

حقیر آدم احساسی‌ای نیستم و عمدتا نمایش عواطف چه در تلویزیون و سینما و چه در کتاب‌ها اصلا درگیرم نمیکند. اما در حین خواندن استونر صفحه به صفحه افسرده‌تر میشدم. حدس میزنم که ویلیامز در زمان نوشتن این رمان در افسردگی عمیقی به سر می‌برده و معنای زندگی اصلی‌ترین مسئله‌اش بوده است.
        

          واقعا از داستان‌هایی که زندگی یک آدم را از اول تا آخرش تعریف می‌کنند خوشم می‌آید. علاوه بر این، داستان اصلی در محیط دانشگاه می‌گذشت و بعضی از چالش‌های آکادمیا را به خوبی نشان می‌داد. اما به شکل کلان‌تر داستانِ گم شدن موفقیت‌های کوچک وتلاش‌های آدم‌ها در طول تاریخ است.
خیلی بهتر از چیزی بود که انتظارش را داشتم و تقریبا بدون وقفه خواندمش.
        

          روایتی ساده از زندگی یک انسان معمولی که داستان زندگی معمولیش ناخودآگاه در ذهن انسان می ماند و همین توانایی نویسنده را دو صد چندان به چشم می آورد.
        

          بلاخره فراغ بالی شد تا خطی درباره‌ی استونر بنویسم. "استونر" در بین چند نفری که، در رابطه با مطالعه و انتخاب کتاب ازشان کمک می‌گیرم ،زیاد بر سر زبان می‌آمد. دودل بودم برای خرید و خواندنش، ولی خب باعث پشیمانی‌ام نشد.
"جان ویلیامز" در مقدمه‌ی کتاب می‌نویسد:«هیچ یک از اتفاقات و اشخاص وجود خارجی ندارند و همه‌ی این‌ها ماحصل قدرت تخیل است.» و درست در همان موقع که دیباچه‌ی کتاب را می‌خوانی انتظارِ داستانی پر فراز و نشیب را می‌کشی و منتظری شب‌ها و روزهای، داستان‌های هزار و یک شب رقم بخورد و یا آلیسی نو از سرزمین عجایب بیرون بیاید، امّا امّا امّا در آخر داستان و بعد از بستن کتاب از مینی‌مالیسیم و سادگی و صداقت نویسنده به تحیر می‌افتی. 
قبل‌تر هم گفتم قلمِ "جان ویلیامز" به سبک "احمد محمود" و "شاهرخ مسکوب" است، امّا ویلیامز یک چیزی فراتر از سادگی دارد و آن نوشتن به 
سبک انسان واقعی است
 و این یعنی چه؟ یعنی بعد از اتمام کتاب تو الزاماً کتاب نخوانده‌ای و اگر تجربه‌های مشترکی در داستانِ زندگی فرد و شخصیت اصلی داستان باشد؛ تو دوباره زندگی کرده‌ای ولی نه با درد بلکه حسی توامان با آرامش و سکون داری. با خواندن "استونر" گمان کنم بتوان به صداقت و راستی‌ه "جان ویلیامز" هم رسید.
داستان و محور کتاب پستی و بلندی ندارد و هیچ وقت هم آرزو نمیکنی که به پایان برسد، ولی شرط می‌بندم که تا سال‌ها در کنج ذهن خواننده‌ی کتاب خواهد ماند.
تجربه‌ی مشترک، پیوندی بین خواننده، نویسنده و شخصیت اول داستان شکل می‌دهد که شروعی برای مطالعه‌ی دیگر آثار نویسنده می‌شود و مهمترین حرف من بعد از نوشتن این کلمات این است که: هنر در این است که چیزهای ساده و مرسوم زندگی را درست ببینیم و زیبا بازگو کنیم؛ که هر نویسنده‌ای این توانایی را ندارد، حتی مسکوب و محمود.






این کتاب چیزی را در من بیدار کرد، که گویا نخواسته بودم هیچ‌وقت ببینمش و یا آگاهی داشتم از وجودش و دلم می‌خواست انکارش کنم.
        

          کتاب، داستان زندگی استونر از کودکی تا مرگ اوست. روند داستان نسبت به اینکه گذر کامل یک زندگیست به نظرم تند پیش رفت. در بین داستان دائم یادم میرفت دارم فقط یک داستان می‌خوانم. نویسنده به خوبی به جزئیات پرداخته و با تصویرپردازی قوی  و در بعضی قسمت ها فریم به فریم  داستان را پیش می‌برد. به طوری حس میکردم نویسنده استونر را زندگی کرده یا حداقل قدم به قدم به او همراه بوده.
در کتاب  زیاد به آتار قرون وسطی و بزرگان اون زمان و اساطیر یونانی اشاره شده که اگه در این زمینه اطلاعات داشته باشید براتون لذت بخش تر میشه. دیگه اینکه کتاب خوبی بود و خوندنشو پیشنهاد میکنم. شما رو از دنیا یکم فاصله میده و اجازه میده یکم یه جور دیگه زندگی رو تجربه کنید.ولی به اندازه ای که صدا کرد و معروف شد نبود واقعا 🥲
8/10

        

          چه میشه گفت راجب این کتاب جز اینکه شاهکاره و اینکه خیلی خوشحالم که باهاش آشنا شدم ولی فکر میکنم انقدر جنبه‌های عمیق‌تری داره که در آینده برام آشکار خواهد شد. 
نقد‌ و تفسیر‌های خیلی خوبی ازش نوشته شده که ارجاعتون میدم به همون‌ها. یکیشون هم به خوبی انتخاب شدن و آخر کتاب اومده توسط نشر ماهی. ترجمه هم روان و بی‌نقص و تجربه‌ عالیی رو برام است.
        

          استونر بی‌شک یکی از محشرترین کتاب‌هاییه که اخیرا خوندم. و همین الانش برای من شبیه یک پناهگاه می‌مونه که یک شمع بزرگ توش روشنه و قلبم رو گرم نگه‌می‌داره.
صداقت، سادگی، عشق به ادبیات و دانشگاه، شوق به یادگیری و پیدا کردن معنی زندگی، عشق دیرهنگام و لمس احساسات همشون توی این کتاب وجود داره و آدم احساس می‌کنه که با ویلیام استونر بزرگ می‌شه و یک عمر و زندگی جدید رو تجربه می‌کنه.
        

          قصۀ ویلیام استونر، قصۀ زندگیِ معمولی همۀ ماست؛ همۀ تصمیم‌های درستی که گرفتیم و همۀ روزهایی که به اسمِ زندگیِ نجیبانه و نرمال، هیچ تصمیمی نگرفتیم و زندگی‌کردن رو به رنج و ملال باختیم.

استونر فقط دوبار با اختیارخودش برخلاف جریان زندگی حرکت کرد و تنها نقطه‌های روشن و قوت‌قلبش و تنها چیزهایی که آخر عمر ازشون یاد کرد، همون‌ها بودند.

یه جا گوشۀ کتاب نوشتم؛ «ببین یه عقب‌نشینی به ظاهر کوچک، یه بی‌تفاوتی ساده، چطور سیل چیزهای مهم رو می‌سازه که دیگه توان ایستادن مقابلشون رو نداریم. چون یه روزی به اندازۀ کافی محکم نبودیم، باید سال‌های سال بجنگیم.»

مسترزِ خدابیامرز، یک پیشگوی واقعی بود، دستیار نویسنده برای اینکه به ما بگه ماجرای همۀ کتاب چیه. اون بود که به استونر گفت: «تو برای شکست‌خوردن ساخته شدی.» و گفت: دانشگاه یه جور آسایشگاهه برای ناتوان‌ها و بی‌عرضه‌ها.

من بیانیۀ جان ویلیامز رو در صفحۀ ۲۷۵ ستایش می‌کنم، جایی که انگار خلاصۀ زندگیِ خیلی معمولیِ آقای استونر و شاید همۀ ما رو نوشته بود با این جملاتِ متأثرکننده: 
«رؤیای صداقت را در سر پرورانده بود؛ نوعی خلوصِ بی‌غل‌وغش. اما آنچه یافته بود مصالحه بود و تاخت‌وتاز بی‌رحمانۀ پوچی و روزمرگی.
سودای حکمت در سر پرورانده بود و بعد از این همه سال به جهل رسیده بود.»

استونر در لحظه‌های پایانی عمرش دائم از خودش می‌پرسه: «چه انتظاری داشتی؟». این سؤالیه که ما تا وقتی زنده‌ایم باید هر روز از خودمون بپرسیم.


باتشکر بسیار از ترجمۀ حرفه‌ای آقای ترک‌تتاری
        

          خب، عادت یادداشت نویسی بعد از  پایان کتاب‌ها رو ندارم متاسفانه
ولی از استونر شروع میکنم به امید اینکه موفق باشم
حقیقتا استونر جز کتابای اورریتدیه که خیلی از بوک بلاگرا یهویی پرداختن بهش و همشون هم با تعاریفی همچون شاهکار و عالی و... ازش تعریف کردن
منم تحت تاثیر نظرات اونها خوندمش، خوب رو به عالی بود ولی نه درحد تعریف و تمجید هایی که ازش می‌شد
استونر برای من در حد نمره ۴.۵ یا ۴.۷۵ باقی میمونه
و اگر قرار باشه به بقیه کتاب معرفی کنم قطعا استونر توی صدر جدولم نخواهد بود.
        

          به نام او

در ستایش ملال

آلبر کامو در کتاب «یادداشت‌ها» که به نظر من یکی از بهترین کتابهایش است درباره «یکنواختی» چنین می‌نویسد:
«درباره‌ی یکنواختی.
یکنواختی آثار واپسین تالستوی. یکنواختی کتاب‌های هندوها –پیامبران صاحب‌کتاب- بودا. یکنواختی کتاب‌های مذهبی. یکنواختی نیچه – پاسکال – چخوف – یکنواختی وحشتناک پروست، مارکی دوساد، و غیره، و غیره ...»
(آلبر کامو، یادداشت‌ها به‌ترجمه خشایار دیهیمی، ص161، نشر ماهی)
در اینجا «یکنواختی» یا به‌عبارت بهتر «ملال‌انگیزی» یک نقصان نیست بلکه یک ویژگی و ممیزه است. خیلی‌ها «مرگ ایوان ایلیچ» تالستوی را بهترین اثرش می‌دانند با اینکه ملال‌انگیزترین داستان اوست یا چخوف در نظر خیلی از مخاطبان جدی ادبیات «بهترین داستان‌کوتاه‌نویس تمام دوران‌ها» است در عین اینکه داستان‌هایش با «ملال» و «یکنواختی» عجین است. از «در جستجوی زمان ازدست‌رفته» پروست که دیگر نباید چیزی گفت که به قول کامو وحشتناک ملال‌انگیز است و مرد می‌خواهد که آن را به پایان ببرد. سختی خواندن اثر پروست تنها به طولانی‌بودنش نیست بلکه بیشتر به‌خاطر ملال‌انگیزبودنش است.
حالا اینها را گفتم تا یک رمانِ فوق‌العاده و در عین حال ملال‌انگیز را معرفی کنم؛ «استونر» نوشته جان ویلیامزِ امریکایی.

«استونر» داستان زندگی ویلیام استونر است کسی که در دانشگاه میزوریِ امریکا استاد ادبیات انگلیسی است. جان ویلیامز که خود در همین دانشگاه استاد ادبیات انگلیسی بود، زندگی استونر را از سالهای نوجوانی و ورودش به دانشگاه به‌عنوان محصل شروع می‌کند و پس از آن به تحصیل و ازدواج و تدریسش و ... می‌پردازد. رمان یک داستان زندگی‌نامه‌ای است و بر محور زندگی این استاد دانشگاه و پژوهشگر ادبی جلو می‌رود. همین جا است که می‌توان ملال‌انگیز بودن داستان را حدس زد مگر زندگی یک علاقمند به ادبیات چه فراز و فرود جالبی برای روایت دارد؟ زندگیی است تقریبا تخت مانند بیشتر افراد معمولی جامعه. جان ویلیامز نیامده به این زندگی یکنواخت داستان‌ها و خرده‌روایت‌های عجیب و غریبی اضافه کند بلکه با بازگوکردن جزئیاتی جالب از زندگی استونر، که اکثراً ما در نگاه اول از توجه به آنها غفلت می‌ورزیم، زندگی یکنواختش را جذاب و خواندنی روایت کرده است، به‌طوری که بعید می‌دانم کسی این رمان را شروع کند و به‌راحتی آن را کنار بگذارد و مشتاق ادامه‌دادنش نباشد. از این جهت این کتاب من را به یاد رمان «وجدان زنو» نوشته ایتالو اِسوِوو انداخت. آن کتاب هم تنها رمان شناخته‌شده نویسنده‌اش بود ضمن اینکه نویسنده در نوشتن آن تاثیرات زیادی را از زندگی شخصیش گرفته بود؛ مانند «استونر»

کامو درجای دیگری در همان کتاب «یادداشت‌ها» درباره نیچه چنین می‌نویسد:
«نیچه که یکنواخت‌ترین زندگی بیرونی ممکن را داشت، ثابت می‌کند که اندیشه به‌تنهایی و دنبال‌کردنش در تنهایی ماجرایی دهشتناک است.»
(آلبر کامو، یادداشت‌ها به‌ترجمه خشایار دیهیمی، ص228، نشر ماهی)
آری از بیرون که به زندگی بزرگی چون نیچه هم نگاه کنی چیزی جز یکنواختی نمی‌بینی ولی اتفاقات اصلی در درون این متفکر می‌گذشته که موجب دگرگونی دنیای پیرامونی‌اش هم شده است. در مقیاسی کوچکتر در شخصیت ویلیام استونر هم چنین است. زندگی یک استاد ادبیات چیز خاص درخور توجهی ندارد ولی اینکه چه در درونش می‌گذرد و این شور چه تاثیری بر محیط پیرامونی‌اش دارد امر جالبی است بخصوص برای کسانی که به‌نوعی شبیه استونر هستند؛ عاشقان کتاب و ادبیات او را بیشتر از هرکس دیگری درک می‌کنند و با او حس همذات‌پنداری دارند. کسانی که مانند او مورد طرد جامعه قرار گرفته‌اند و به درون‌گرایی گرایش دارند و از آن طرف به‌خاطر علاقه‌شان و گوشه‌گیری ناشی از آن از پس بسیاری از وظایفی که جامعه برعهده‌شان گذاشته برنیامده‌اند. در واقع «استونر» روایتِ زندگی فردی است که به‌خاطر علایقش گوشه‌گیر شده و کمترین ارتباط را با جامعه‌اش دارد. چیزی که به‌طور نسبی برای هرکدام از ما که علاقمند کتاب و ادبیات هستیم مصداق پیدا می‌کند.

«استونر» در 1965 در امریکا نوشته شد ولی در حدود نیم قرن بعد، سال‌ها پس از مرگ جان ویلیامز، در اروپا مورد اقبال گرفت و بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاد و یکی از کسانی که در شهرت دیرهنگام این رمان نقش داشت جولیان بارنز، نویسنده مشهور انگلیسی، بود او این کتاب را بهترین رمانی خواند که در سال ۲۰۱۳ خوانده است. از «استونر» به‌عنوان «بهترین رمان مغفول‌مانده امریکایی» نیز نام می‌برند.  در ایران هم اولین ترجمه این رمان در سال ۱۳۹۵ به بازار کتاب عرضه شد و تا به امروز چهار ترجمه از آن شده است. ولی ترجمه‌ای که بیش از پیش این رمان را به مخاطبان فارسی‌زبان شناساند ترجمه اخیر آن به قلم محمدرضا ترک‌تتاری بود که توسط نشر ماهی عرضه شده است. ترک‌تتاری مترجم خوب و شناخته‌شده‌ای است که کتابهای متعددی را از ادبیات انگلیسی‌زبان به مخاطبان عرضه کرده. این کتاب هم از ترجمه‌های خوب اوست هرچند که باید بدانیم در این زمینه فضل تقدم با او نیست. 

نکته جالبی که می‌خواهم در آخر به آن اشاره کنم؛ فضایی است که جان ویلیامز از دانشگاه‌های امریکا و مناسباتی که در آن وجود دارد، ترسیم می‌کند. ویلیامز تصویری از دانشگاه امریکا به دست می‌دهد که برای ما نیز آشنا است. همان رقابت‌ها بر سر کسب عنوان و قدرت، همان مقاله‌محوربودن و همان روابط خشک دانشگاهی که بر همه‌چیز از جمله فراگیری دانش سایه افکنده است. خواندن این رمان را بیش از همه به کسانی که تحصیلات تکمیلی را گذرانده‌اند و یا در دانشگاه مشغول تدریس هستند، توصیه می‌کنم.