به طرز عجیبی وقتی کتاب تمام شد، درگیر کلمه های باقی مانده در ذهنم شدم. و چه هولناک کتابی بود! کتاب را بستم ، سیگاری گرفتم و رفتم لب پنجره ی آشپزخانه، خیره به بیابان تاتارها، که تا بی نهایت ادامه داشت ..
        

          یه نواختی دیوانه کننده ای داره، نه ادبیاتش بلکه اتفاقی که روایت میکنه، و این یه نواختی همونطور که رو شخصیتها تاثیر میزاره رو شما هم تاثیر خواهد گذاشت، ولی لذت خاصی خواهید برد...
        

          ما انسان ها عادت داریم هویت خودمون رو با وابسته کردن اون به شغل، جایگاه، آرزو، هدف و.... تعریف کنیم اگر معنای زندگیمون رو به جای محکمی گره نزنیم عمری میگذره و می‌بینیم اونجایی که باید نیستیم و تو یه حلقه بی انتها داریم درجا میزنیم.
روایت این داستان همین معنا رو میگه به ماها خیلی بالا پایین عجیبی نداره ولی در کل نویسنده یه شاهکار خلق کرده
        

          «بیابان تاتارها» 
قکر می‌کنم این اولین کتابی بود که از ادبیات ایتالیا خوندم!
کتاب عجیبی بود و فکرم رو خیلی درگیر خودش کرد

″امید برای شروع جنگ″ چیزی که با خوندن این کتاب دیگه برات چیز غیرمنطقی‌ای نخواهد بود.

به نظرم اگه یه سرباز یا نظامی بودم بیشتر می‌تونستم کتاب رو درک کنم

یه فیلم هم از این کتاب ساخته شده که فیلمبرداریش تو ارگ بم بوده، خیلی قدیمی‌عه ولی دوست دارم ببینمش💘


پنجاه‌وششمین #کتاب۱۴۰۳
        

          روند داستان خیلی کند و یکنواخت بود پایان غم انگیزی داشت که منو خیلی به فکر فرو برد 😢 
        

          اعتراف میکنم که در ابتدا دیدم به این کتاب چیز دیگری بود، در یک گروه کتابخوانی مشغول خواندن کتاب بودند، فایل پی دی اف کتاب و نمایشنامه صوتی به اشتراک گذاشته شده بود و من به دلیل کمبود وقت نمایشنامه را انتخاب کردم و داستان به شدت برایم جذاب شد، اینکه چطور میشه انسان ها رو با اهداف واهی مسخ کرد، پشیمان از اینکه قطعا اتمام نمایشنامه اصل داستان را اسپویل کرده و الان از خواندن متن شیرین و جذاب جا مانده ام، ولی خلاصه یه روز سراغ متن اصلی میرم و تمامش می کنم.
        

          «اما دروگو از تیزپایی زمان هیچ نمیدانست. حتی اگر جوانی اش همچون خدایان صدها صدها سال می پایید سهمش از آن به همین ناچیزی می بود. اما او انسان بود و عمری کوتاه و عادی داشت که جز شهابی پرشتاب و بی دوام نبود. نعمتی ناچیز که با تنگ چشمی به او داده شده بود و سالهای آن با انگشت دست شمردنی بود و هنوز چیزی از آن نفهمیده از دست میرفت در دل میگفت وقت بسیار است حال آنکه شنیده بود بعضی به جایی میرسند که آرزوی مرگ می کنند»
        

          تا کجا امیدوار موندن؟ 
جووانی دروگو، یه سرباز جوونه که به قلعه‌ای مرزی فرستاده می‌شه. اولش فکر می‌کنه این فقط یه شروع موقته و از اینجا به بعد زندگیش نقطه‌ی آغاز افتخار و رشادتشه. اما قلعه، توی یه بیابان بی‌انتها، بیشتر شبیه یه زندانه تا جای پیشرفت.   
دروگو در ابتدا تلاش می‌کنه از قلعه بره، ولی زمان می‌گذره و یکنواختی اونجا براش عادی می‌شه. انقدر غرق روزمرگی می‌شه که خودش دیگه نمی‌خواد قلعه رو ترک کنه. اون می‌مونه، چون منتظر یه جنگه، یه فرصتی که بتونه توش خودی نشون بده. اما جنگ وقتی می‌رسه که دروگو دیگه توانی براش نداره. 
 این داستان، یه تلنگره؛ چقدر از عمرمون رو پای انتظارهایی می‌ذاریم که آخرش چیزی جز حسرت برامون نی‌مونه؟در آخر اینکه روند کتاب بالا و پایینی خاصی نداره و حتی بعضی جاها ممکنه خسته کننده بشه ولی خوندش خالی از لطف نیست.
        

          داستان آدم هایی که در پوچی روزگار در انتظار قهرمان شدنند.. نه با مواجهه با زندگی.. بلکه با پاسبانی دادن بر محلی که آبستن حوادث می پندارند..
«چشم پوشی تلخ از لذت های حقیر نقد، به امید کامیابی نامعلوم در آینده ای دور»

پ.ن: عنوان اصلی کتاب «بیابان تارتارها»ست و نه «بیابان تاتارها»، تارتار علاوه بر اینکه لفظ دیگری برای قوم تاتارها محسوب میشود، به لغت تارتاروس در اسطوره های یونان هم اشاره دارد که محل عذاب و مجازات بدکاران است و در اعماق زمین قرار دارد
پ.ن 2: از روی کتاب فیلمی ساخته شده که یکی از تهیه کنندگانش بهمن فرمان آراست، و صحنه های قلعه و بیابان تارتارها هم در ارگ بم فیلمبرداری شده
        

          به نام او

🔹️با دینو بوتزاتی از کتاب خوب "معامله پرسود و داستان‌های دیگر" با انتخاب و ترجمه خانم مژده دقیقی آشنا شدم. خانم دقیقی در آن کتاب، داستان "کت جادویی" از بوتزاتی را ترجمه کرده بود که به‌نظرم در بین آن‌همه داستان خواندنی از همه بهتر بود. سال‌ها پیش از آنکه داستان را بخوانم سریال "کت جادویی" را که از همین داستان اقتباس شده بود، دیده بودم و در عالم کودکی جذب آن شده بودم. باری بعد از خواندن داستان به دنبال کتاب دیگری از بوتزاتی گشتم که متاسفانه یکی از مهمترین آثارش یعنی "شصت داستان" را که چاپ تمام بود، نیافتم.

🔸️البته سال‌ها پیش رمانی از بوتزاتی را در کتابخانه داشتم که نخوانده مانده بود، کتابفروش به این بهانه مرا مجاب کرد که کتاب را بخرم که اولین اثر مترجم محبوبم سروش حبیبی است. (البته در آن سال‌ها محبوبم بود الان برخی از ترجمه‌هایش را می‌پسندم و برخی را نه) آن نسخه  از "بیابان تاتارها" را نشر روزنه منتشر کرده بود. سالها نخواندمش تا نشر ماهی هم آن را با ویرایشی جدید منتشر کرد علاوه بر ویرایش حروف‌چینی ماهی بهتر بود، خریدمش و بلافاصله خواندمش.

🔸️"بیابان تاتارها" یکی از درخشان‌ترین رمان‌هایی است که امسال خواندم در واقع جزو بهترین رمان‌هایی است که تا به امروز خوانده‌ام، رمانی عجیب و غریب که کمتر اثری را می‌توانم شبیه او بدانم، رمان داستانِ افسر جوانی به نام جووانی دروگو است که به قلعه‌ای دورافتاده و مرزی برای خدمت فرستاده می‌شود، قلعه‌ای که در مجاورت بیابان تاتارها قرار دارد. جایی که کمتر افسری است که علاقه‌ای به گذران دوران خدمت خود در آن را دارد. جووانی در ابتدا می‌خواهد از این سرنوشت محتوم بگریزد ولی نمی‌تواند. گویی جبر روزگار چنان قوی است که او را پاگیر می‌کند سیر این ماندن، بسیار هنرمندانه ترسیم شده است. بوتزاتی اتمسفری را خلق می‌کند که مخاطبانش هم پابه‌پای افسر جوان دچار ملال زندگی در قلعه می‌شوند و سرآخر هم یک پایان به‌یادماندنی و درخشان را برای جووانی رقم می‌زند. مطمئنا خواننده هیچ‌گاه پایان این رمان را فراموش نخواهد کرد. 

🔸️پیش‌تر هم گفته‌ام که حبیبی به‌مانند محمد قاضی مترجم حرفه‌ای است یعنی حرفه‌اش مترجمی است، نجف دریابندری و ابوالحسن نجفی حرفه‌شان مترجمی نبود، به همین خاطر آثار حبیبی همچون قاضی به دو دسته تقسیم می‌شود خوب و بعضا عالی و متوسط و بعضا ضعیف.
من تا پیش از این "خداحافظ گری کوپر"، "ژرمینال"، "موش‌ها و آدم‌ها"، "طبل حلبی" و "آبلوموف" را جزو بهترین کارهای حبیبی می‌دانستم الان باید "بیابان تاتارها" را هم به این فهرست اضافه کنم، حبیبی به‌خوبی از پس ترجمه نثر شاعرانه بوتزاتی برآمده است. تا پیش از اینکه بخشی از کتاب را به اشتراک بگذارم باید بگویم که در سال هزار و نهصد و هفتاد و شش با اقتباس از این رمان فیلمی با همین نام به کارگردانی والریو زورلینی و تهیه‌کنندگی بهمن فرمان‌آرا ساخته شده که لوکیشن قلعه آن ارگ بم است. من فیلم را ندیده‌ام به‌خاطر دیدن ارگ بمی که دیگر وجود ندارد می‌خواهم فیلم را ببینم البته یک دلیل دیگر هم دارم موسیقی متنش اثر انیو موریکونه بزرگ است.

🔹️و اما بخشی از رمان:
《نزدیک به دو سال گذشت. جووانی دروگو شبی در اتاقش خوابیده بود. بیست و دو ماه گذشته و هیچ خبری نشده بود. او همچنان انتظار می‌کشید، انتظار روزی که زندگی در حقش گذشت خاصی نشان دهد. اما بیست و دو ماه کم نیست. حوادث بسیاری ممکن است در این مدت روی دهد. در بیست و دو ماه ممکن است پیوندهای تازه‌ای پدید آید و کودکانی زاده شوند و زبان باز کنند. بیست و دو ماه کافی است تا در زمینی که جز علف بر آن نمی‌روید عمارتی بلند بنا شود. همین چند ماه کافی استکه زنی زیبا جوانی ببازد و دیگر در کسی هوسی برنینگیزد یا زمینه‌ی بیماری حتی بیماری درازی، آماده شود و (در آن روزها که بیمار، بی‌خبر و آسوده‌خیال، به زندگی خود ادامه می‌دهد رفته‌رفته جسمش را بفرساید. ممکن است بیماری اندکی تسکین یابد و پدتی بیمار را به توهم بهبودی بیندازد، اما بعد با شدتی بیشتر خودی بنماید و شعله‌ی واپسین امید را خاموش کند. این چند ماه حتی آن‌قدر کفایت می‌کند که بیمار بمیرد و به خاک رود و فراموش گردد، که جوانی پدرمرده دیگربار خندان شود و شبی همراه با دختران جوان با لاقیدی به گردش رود و حتی از کنار نرده‌های گورستان نیز گذر کند.
زندگی دروگو اما به‌عکس انگار از سیر خود بازایستاده بود.》
        

          از آثار مهم ادبیات ایتالیا که در عین تعریف داستانی جذاب، تن به تفسیرهای گوناگون هم می‌دهد. «بیابان تاتارها» یکی از آن پایان‌های به‌یادماندنی را دارد که تا مدت‌ها ذهنتان را مشغول می‌کند. کتاب در برخی فرازهایش، اثر برجسته‌ی دیگری (مرگ ایوان ایلیچ) را به خاطر می‌آورند. «بیابان تاتارها» تلخ است اما تلخیش آمیخته به نوعی شیرینی است. شیرینی مواجهه با یک اثر درست و درمان که ترجمه‌ی خیلی خوبی دارد.
        

          زمانی که در اردیبهشت ۱۴۰۱ رفتم نمایشگاه کتاب  و وقتی رفتم غرفه نشر ماهی و کتابفروش، این کتاب را به من معرفی کرد و من هم به خاطر توضیح جذاب کتابفروش و مهم تر، ترجمه سروش حبیبی، این کتاب را خریدم، به هیچ عنوان فکر نمی‌کردم که با خواندن این اثرِ عجیب و غریب، اینقدر اشک از چشمم جاری شود و از گذران عمر خودم و جووانی دروگو حسرت ها بخورم و این رمان تبدیل به یکی از بهترین آثار زندگی ام شود و یا حتی در سه یا پنج رمان برتری که تا به حال خوانده ام قرار بگیرد ...
نثر اثر و قلم نویسنده باشکوه و شاعرانه و مهیب است و سروش حبیبی به بهترین شکل کار ترجمه را انجام داده است.
این داستان درباره گذران سریع و بی رحم زمان و امیدها و آرزوهای ما انسان هاست ...
پایان اثر بسیار بسیار شاهکار و باشکوه و غافلگیر کننده است و به قول محمدامین اکبری از یاد مخاطب نمی‌رود. اشک، ناخودآگاه روان بود از چشمم ...
چندین جمله نوشتم درباره کتاب و پاک کردم اما با خودم گفتم که بهتر است که فقط به شما که این یادداشت را می‌خوانید و این کتاب بی نظیر را نخوانده‌اید به شدت توصیه کنم که بخوانید و بخوانید و بخوانید و بعد به بقیه هم توصیه کنید که بخوانند و لذتی که بردید را با همه تقسیم کنید.
از آقایان بوتزاتی و حبیبی و کتابفروش نشر ماهی و محمدامین اکبری و محمدرضا معلمی ممنونم که هر کدام به نحوی باعث مواجهه من با این رمان محشر شدند ...
        

          وه که آدمی چه آرزو‌هایی در سر می‌پروراند!
وه که آدمی چه بی‌اساس انتظاراتی از زندگی دارد!
وه که آدمی چه حقایقی را نمی‌خواهد با چشمانش ببیند!
وه که زندگی چه رویی به آدمی نشان بدهد و چه حسابی از او بکشد!
.
«بیابان تاتار‌ها» کتاب عجیبی است. کسل می‌شوی از خواندن داستان، انگاری نویسنده افیونی را لابه‌لای صفحات کتاب پاشیده باشد، بعد با خودت می‌گویی شاید درست شود، شاید بهتر شود، شاید نتیجه بدهد؛ یک‌باره می‌بینی 230 صفحه خوانده‌ای و درست نشده است، بهتر نشده است، نتیجه نداده است. همان‌طور که برای «جووانی دروگو» هم نه درست شد، نه بهتر شد و نه نتیجه داد!
.
این‌طور که سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی می‌گوید، ترجمه این اثر در سال 1349 منتشر شده و احتمالاً جز اولین ترجمه‌های سروش حبیبی است. با این اوصاف خرده‌ای نیست اما استفاده بیش از حد از مصادر و حتی «مصدر سازی» در ترجمه‌های سروش حبیبی برایم سؤالم است؟! کلماتی مانند «قلعگیان»، «از‌شهر‌بازگشتگان»، «شادی‌انگیزان» و ...
        

          هیچ اتفاقی توی داستان نیفتاد!
و این با هدف کتاب که قرار بود روزمرگی رو به تصویر بکشه همخوانی داشت؛اما گاهی ادامه دادن کتاب رو سخت می‌کرد.
تیکه‌ی قشنگ کتاب جایی بود که به تصویر می‌کشید بعد از عادت کردن به یه محیط و روند خاصی از زندگی،چقدر ارتباط گرفتن با محیط‌های دیگه میتونه سخت باشه... 
        

          جووانی رودریگو به تازگی دانشکده‌ی افسری رو به پایان رسانده و محل خدمتش مشخص شده، قلعه‌ی باستیانی. یک قلعه‌ی مرزی که اون طرفش جز بیابان چیزی دیده نمیشه، بیابانی که در بین ساکنان قلعه به بیابان تاتارها معروفه و هر کس اینجا دوام آورده فقط به خاطر شرکت در جنگی هست که با حمله از سمت بیابان شروع خواهد شد اما کی می‌دونه کی و آیا اصلا چنین چیزی به وقوع میپیونده یا نه. از همینجا با رودریگو همراه میشیم تا به قلعه وارد بشه و سالها باهاش همراه میشیم. بیابان تاتارها داستان سکون و امیده، امیدی که تنها انگیزه برای ادامه دادن در هر سختی و سکون و کسالتی هست. داستان ابتدای جذاب‌تری داره و کم‌کم به نظر میاد کسالت بار میشه اما آیا این یک ضعف برای کتابه؟ من اینطوری فکر نمیکنم چون داستان باید این کسالت و سکون رو به شما منتقل کنه.ه
        

          حتما شما هم افسانۀ سیزیف را شنیده‌اید یا دست کم نام او در کتاب‌های شعر و داستان به چشمتان خورده. در افسانه‌های اساطیری یونان باستان، سیزیف مردی‌ست تشنۀ زندگی که به جرم فرار از مرگ، به سخت‌ترین مجازاتی که خدایان می‌شناختند محکوم شد. آن‌ها زندگی را به سیزیف بخشیدند اما او را مجبور کردند که تا ابد تکه سنگی بزرگ و سنگین را تا قلۀ کوهی بر دوش بکشد اما همین که به نزدیکی قله می‌رسد، سنگ به پایین کوه بغلطد و این تلاش نافرجام او، بارها و بارها تکرار شود. و معلوم است که مجازات سیزیف چیزی نبود جز "بیهوده‌‌گی".  مردی را تصور کنید که زندگی‌اش بین دو نقطۀ امیدواری وشکست در نوسان است؛ خوشا مرگ!

بوتزاتی در این کتاب صبر را ریشخند می‌کند و نشان می‌دهد که انتظار برای وقوع حادثه‌ای که به زندگی معنایی ببخشد، چقدر مضحک و نابود‌کننده است. آن‌چه داخل دیوارهای قلعه می‌گذرد هزاران بار کشنده‌تر از دشمن خارجی‌ست. سربازان قلعه از ملال حاکم در آن به وعدۀ حملۀ تاتارها پناه می‌برند و بر آن امید می‌بندند تا از سخت‌ترین مجازاتی که خدایان روم باستان سراغ داشتند رهایی پیدا کنند. امان از بیهوده‌گی. 

خواندن بیابان تاتارها خالی از رنج نیست. بعد از خواندن آن بیش از آن‌که از این خوانش لذت برده باشیم، از آن سپاس‌گزار خواهیم بود. مانند طنابی که هرچند ما را از دره‌ای مرگ‌بار بالا می‌کشد، در عین حال زخم‌هایی بر دست‌هایمان باقی می‌گذارد.


        

          روزمرگی
شاید روزمرگی قدیمی ترین اعتیاد بشریت باشد. زمانی که دیگر گذر زمان را احساس نکنی، آنقدر در آن غرق شوی که جنون حرکت دیوانه وارش برایت عادت شود و به تدریج خیالاتی واهی، امیدی بی دلیل، رویاهایی دور تبدیل به بهانه‌ای شوند برای ادامه ی این اعتیاد.
بیابان تاتارها داستان انسان هایی بود اسیر روزمرگی، رویاهای واهی، توهم قهرمانی ولی قهرمان واقعی کیست؟
آیا گذراندن ۲۰سال از زندگی به امید جنگ یک حرکت قهرمانانه است؟
از یک زمانی به بعد شاید همین قهرمان شدن هم تنها توجیهی باشد برای تداوم روزمرگی، بهانه‌ای برای گذراندن زندگی بی دغدغه و امتناع از برگشت به پیچش ها و درگیری های زندگی های واقعی و چه کسی میداند که چه زمانی دچار روزمرگی میشود؟