یادداشت‌های فاطمه صابری فر (24)

          روزگار غریبی است نازنین
و عشق را کنارِ تیرکِ راهوند، تازیانه می زنند
عشق؛ را در پستوی خانه نهان باید کرد… 

پ‌.ن: بعد تموم کردنش فقط این شعر شاملو بود که توی سَرم می‌جوشید. 
        

          ژانر جنایی داستان هیچ وقت مورد علاقه‌ام نبوده و این اولین کتابی بود که توی این ژانر و از آگاتا کریستی خواندم. اولش با بی‌میلی گفتم فقط دو صفحه میخوانم ببینم چطوریه اما نصف شب وقتی به خودم آمدم که بیش از نیمی از کتاب را خوانده بودم. عینِ ۲۸۰ صفحه را توی کمتر از ۲۴ ساعت تمام کردم. داستان خیلی خیلی جذاب و گیرا بود. من هم پا‌به‌پایِ پوآرو دنبالِ قاتل می‌گشتم و در پایان شوکه شدم. 
اما جدایِ از همه اینها، این داستان کلاسیک است پس ما با چیزهایی مثل پی‌رنگ کلاسیک، توصیفات ایستا و گاهی متنِ گزارش‌گونه طرفیم. اما خب خواندن آثارِ پایه و کلاسیک مثل چیزهایی است ‌که در موزه می‌بینم. قطعا کامل و ایده ‌آل نیست اما مهم حتما هست. 
        

          یک) مجله‌ها معمولا بَهای زیادی دارن و ترجیح من اینکه وقتی هنوز یک عالمه کتاب از نویسنده‌های بزرگ ایران و جهان نخوندم. پول بابت مجله ندم. 

دو) مدام را از اولین شماره‌اش و حتی قبل‌ از تولدش، از زمان هنر‌آموزی‌ام در مدرسه مبنا، می‌شناختم. کانال ایتاش را مرتب چک میکردم. تکه‌های منتشر شده از متن‌ها‌ی مجله قلقکم میداد که کامل بخوانمشان. خصوصا تکه‌هایی از ناداستان (دیگر چاپ نمی‌شود) احسان عبدی‌پور راجع به مرحوم فرزانه پزشکی. 

سه) اتفاقی طاقچه را چک میکردم که دیدم شماره‌۱ مدام، یعنی همین (کتاب) توی طاقچه بی‌نهایت هست. انگار دنیا را کادو‌پیچ کرده  و کف دستم گذاشته باشند. همان لحظه شروعش کردم و آرام آرام نوشیدم. 

چهار) بعضی ناداستان‌ها و داستان‌ها خیلی قوی بودند و شُک زده‌ام کردند‌. تعدادی‌هم نا نداشتند و بی‌جان بودند. قسمت مصاحبه را هم دوست نداشتم. تند تند خواندم و زوریی.  

پنج) صفحه‌آرایی، ویراستاری و عکس‌ها خیلی دل‌نشین بودند

شش) باز هم پول پایِ مجله نخواهم داد تا وقتی که بنیه‌ی قویی از ادبیات داشته باشم. اما تا آن زمان وقت حتما می‌گذارم و  از نسخه‌های بدون پول به شدت استقبال میکنم 😁

        

          بله این کتاب هزاروصدو‌سی‌ویک صفحه خواندنی داره! سی صفحه‌ هم واژه‌نامه. اما اینقدر پر‌کشش و جذاب تدوین شده که صفحات پشت هم ورق می‌خوره و نمیشه رهاش کرد. سبک نگارش و تدوین به صورت پلان پلان‌ه که به‌نظرم شیوه‌ی بسیار خلاقانه‌ای برای متون تاریخی هست. 
موردی ‌که خیلی برام ارزشمند بود بکر موندن اطلاعات تاریخیه.اکثر رمان‌های تاریخی زیر نفوذ نگرش نویسنده ارزش تاریخی‌شون رو از دست میدن. درسته این کتاب رمان نیست اما در کشش چیزی کمتر نداره‌‌ و این در کنار اطلاعات بدون دستبرد یه اثر بی‌نظیر میسازه! 
طراحی جلد، طراحی صفحات با نهایت سلیقه انجام شده و خیلی دل‌نشینه 
ویراستاری کتاب هم خیلی دقیقه. کلمات اعراب گذاری شده. علائم نگارشی کامل و.‌‌... 
در مجموع حتما و حتما و حتما ارزش خوندن _چندین  بار خوندن_ رو داره. 

پ‌ن: من این کتاب رو نخریدم_از کتاب‌خونه گرفتم_ و پشیمونم چون یک‌بار خوندش کافی نیست‌.
        

          کتاب حاوی جزئیات بسیار زیادیه و در هر جستار به بررسی تمام و کامل یک شخصیت موثر در دوره پهلوی پرداخته. این جزئیات ارزشمنده اما برای منی که تازه مطالعه تاریخ معاصر رو شروع کردم گاهاً گیج‌کننده بود و موارد مختلف رو باهم قاطی میکردم‌. 
        

          ۶۰، ۷۰ صفحه‌ی اول را به زور میخواندم و مدام فکر‌میکردم چطور استاد عظیمی چنین داستانی نوشته؟! اصلا چرا برنده جایزه‌ جلال شده! 
اما کم کم _تاکید میکنم کم کم_ اینقدر داستان جان گرفت که زمین گذاشتنش برایم غیر ممکن شده بود. در نیمه‌ی دوم کتاب به مر‌حله زندگی کردن با آدم های قصه رسیده بودم. انگار من هم داشتم همه‌ی غم اَسوف را زندگی می‌کردم. با تمام شدنش انگار یک دنیا را از دست دادم. 
نثر، بسیار قوی و پخته بود. روایت غیرخطی که تا آخرین صفحه چیزی برای گفتن داشت و پرده از نقطه‌ی پنهان دیگری برمی‌داشت، به علاوه تعابیر، تشبیه‌ها و تضمین های ادبی بی ‌نظیر.   من این سیالی نثر رو خیلی پسندیدم و خوندنش من رو بیش از پیش عاشق نوشتن کرد.  
پیش تر نوشته بودم که ممزوج شدن فلسفه با ادبیات خیلی به وجد آورنده است! و این جا هم گاهی فلسفه در عمیق ترین لایه‌های شخصیت ها لمس میشد و گاهی هم فقط در دیالوگ‌ها و مونولوگ ها گنجانده شده بود. فلسفه بن مایه‌ی داستان بود اما توی ابرازش کاملِ کامل، موفق نبود.  
در مجموع بیشتر از سیر داستان، شخصیت‌پردازی و ایده؛ نثر قوی بود که خودش رو نشون میداد.  
+ نام و طراحی جلد هم خیلی خلاقانه بود :)

        

          برای شروعِ مطالعه‌ی تاریخ معاصر، به شدت گزینه‌ی خوبیه اما قطعاً کافی نیست. ۷۰۰ صفحه برای روایت چندقرن تاریخ ایران از صفویه تا سقوط پهلوی، فقط خطوط کلی رو ترسیم میکنه. با این کتاب میشه شاقول ذهنی رو بست و مطالعه منابع دیگه، از زاویه‌های دید مختلف نگاه جامعی تشکیل داد. 
من توی بعضی وقایع توقع نگارش بیشتر و بی‌طرفانه تری داشتم. مخصوصا در قسمت اعدام شیخ فضل الله نوری در جریان مشروطه که به اختلافات بین حوزه نجف ( آخوند خراسانی) و ایران ( شیخ فضل الله) اشاره‌ای نکرده بود. یا در روایت کودتای ۲۸ مرداد ۳۲ و موارد دیگه‌ای. 
در مجموع از خوندنش خیلی راضی هستم و کنجکاوی زیاد‌تری برای مطالعه بیشتر دارم. 
 
پ.ن: من کتاب رو همراه دوره‌ی جریان شناسی سیاسی بنیاد شهید پالیزوانی میخونم با تدریس دکتر زادبر. صحبت‌های استاد تفهیم کننده و مکمل عالی برای مطالعه کتاب هست. 
        

          کتاب رو بدون وقفه خوندم، روایت به شدت گیرا بود و نمیشد به راحتی زمین گذاشتش، انگار توی تمام لحظات من هم همراه فخرالسادات زندگی کردم. 
یک نکته که توی این کتاب خیلی پررنگ بود برعکس اکثر کتاب‌های خاطرات همسران شهدا، شخصیت داشتن فخرالسادات جدا از شهید احمد یوسفی بود.  توی خیلی از این مدل روایت‌ها همسر شهید به مثابه یک شخصیت مستقل معرفی نمیشه. ولی نویسنده  به خوبی تونسته بود از عهده‌اش بربیاد.
اما خب روایت گاهی جسته و گریخته میشد و خط متوالی سیر رو از دست میداد. من دوست داشتم راجع به بقیه خانواده فخرالسادات بیشتر بدونم اما  به قدر  کافی پرداخته نشده بود. 

        

          بخش اول کتاب راجع به جنگ بود و چون روایت های جنگ‌ی برام جذابه‌، غرقش شدم و دوستش داشتم. رنجی که سوفی و همه زن های قربانی جنگ می‌کشیدن کاملاً ملموس و قابل درک بود. 

اما بخش دوم کتاب. اصلا نمی‌فهمیدمش و ارتباط گرفتن با شخصیت‌ها خیلی سخت بود. دیالوگ‌ها بهم ریخته و گاهی واقعا الکی بودن. بخش دوم خیلی خیلی طولانی بود، درحالی که پی‌رنگ خاصی هم اتفاق نمیوفتاد، انگار فقط نویسنده میخواست صفحات بیشتری چاپ کنه درحالی که قصه نداشت. 

و پایان کتاب. تا قبل از خوندن دو فصل آخر. امتیاز مثبت‌تری برای کتاب توی ذهنم داشتم اما پایانش همه اونچه که ساخته بود رو خراب کرد. به شدت فانتزی‌گونه و به دور از واقع تموم شد و این رو توی پایان‌های کتاب‌های دیگه جوجومویز دیده بودم. فکر‌کنم دیگه از این نویسنده کتابی نخونم! 
        

          ادبیات فارسیِ مذهبیِ جدید دچار یک مشکل خانمان‌سوزی شده به اسم "شعارزدگی". اگر چند کتاب در این ژانر بخوانید. کاملا متوجه این مسئله می‌شوید. توی این نوع داستان‌ها اصلا "مسئله" وجود ندارد که منجر به حل مسئله شود، نویسنده بدون تطور و گذراندن سیر مسئله به حل مسئله‌ و نتیجه‌گیری پایانی. ارزش‌ها و جواب سوال های از پیش آماده شده را در قالب داستان می‌گنجاند و اصطلاحاً داستان شعاری میشود‌. 
این کتاب اما از این  آفت مُبَرّا بود. خودِ گذراندن سیر داستان و سخن‌رانی نکردن در چنین پی‌رنگ‌ِ داستانی که به خودی خود مستعد شعارزدگی است، ارزشمند است و نشانه‌ی قوت قلم نویسنده. 
من وقتی کتاب را تمام کردم. احساس کردم گوشه‌ای از قلبم را بین سطر‌ها و صفحاتش جا گذاشتم. چیزی در خودم گم کردم و چیز دیگری را پیدا کردم. 
اما نقاط ضعف کتاب، من به جز واقعی بودنِ شخصیت زبیده خاتون و قصه‌آدم هایی که حبابه تعریف می‌کرد از اینکه باقی اتفاقات داستان هم واقعی هستند و مستند روایی و تاریخی دارند اطلاعی ندارم و این شکاکیتم‌ به داستان را زیاد کرده بود. دوست داشتم در انتهای کتاب یا پاورقی ها واقعیت از داستان پردازی نویسنده مجزا میشد و  به مستندات تاریخی و روایی ارجاع داده میشد. 


        

          اشک هاتون روی ورق های این کتاب خواهد چکید.
بعد خوندن صفحه آخر، میفهمید که تَرَک های قلبتون هیچ وقت ترمیم نمیشه. 
بعد خوندن صفحه‌ آخر، دلتون میخواد نوحه گوش بدید؛ شور سینه بزنید و ساعت ها گریه کنید.

        

          سبک گوتیک عاشقانه از زمان نوجوونی برام جذاب بوده و هنوزم هست. شخصیت‌های مرموز، طبیعت فوق‌العاده توصیف شده، عمارت های رازآلود و بی‌نهایت زیبا و عشقی که اینجا اتفاق میوفته. 
چیزی که دافنه دوموریه رو از سایرِ نویسنده‌های گوتیک عاشقانه متمایز میکنه، قدرتش توی به تصویر کشیدن روند عاشق شدن شخصیت هاست. هم توی رمان ربکا و هم این رمان شما کاملا به شخصیت اصلی داستان حق میدید که عاشق شوند. 
شخصیت‌های این کتاب رو خیلی دوست داشتم. تا صفحه آخر نتونستم پایان رو پیش بینی کنم و کاملا با احساسات فیلیپ همراه شدم.
با همه این‌ها در مقام مقایسه، فکر میکنم که رِبِکای دوموریه قدری قوی‌تر بود و بنیه‌ی داستان قَدَر تری داشت.  

من این نسخه رو نخوندم. نسخه‌ای که خوندم ترجمه مینا صفار و  از نشر جمهوری بود و ترجمه، ویراستاری و طراحی جلدش واقعا ضعیف بود و کمی از  لذت داستان کم میکرد. 



        

          این کتاب خیلی نَفس گیره، از حدود صفحه‌ی صد به بعد نتونستم کتاب رو زمین بذارم و یک نفس می‌خوندم. موقعِ خوندن توی اتاق امن و ساکتم نبودم، وسطِ آشوب‌های سال ۸۸ تهران بودم و لحظه لحظه همراه شخصیت‌های داستان.
من و هم‌سن و سال‌هام شاید فقط اندازه چندتا اسم از آشوب های سال ۸۸ شنیده باشیم درحالی که هنوز داریم تبعاتش رو پس می‌دیم. این کتاب انتخاب عالیه برای زندگی کردن توی اون سال ‌ها  و درک آدم‌های مختلف با دیدگاه های متفاوت. 
کتاب می‌تونست از نگاه غیرجانب‌دارانه‌ی بیشتری روایت کنه و همچنان حقیقت رو برسونه
و می‌شد شخصیت‌پردازی قوی ‌تری داشته باشه خصوصا روی شخصیت سمانه.
ولی توی سبک و نوع خودش واقعا حرفی برای گفتن داره.

نکته: کتاب  ۵۴۴ صفحه است ولی اینجا ۳۹۹ صفحه تعریف شده.

        

          این کتاب رو یهویی توی کتاب‌خونه دیدم، چند صفحه اول رو خوندم که خیلی جذاب بود! 
کتاب رو بردم و ۲۰۰ صفحه اول رو پشت‌هم و با ولع خوندم. بعد از اون کم کم روند داستان افت کرد و زجرآور شد حتی، از حدود فصل ۱۲ به بعد فصل هارو یکی درمیون خوندم تا تموم شد‌. 
داستان خیلی دم‌دستی بود و شبیه رمان‌های اینترنتی حتی! 
با اینکه اصلا دوست نداشتمش ولی توصیفاتش خیلی جزئی و دقیق بود و توی فضاسازی بسیار موفق. 

        

          این کتاب به زیبایی _به کمالِ زیبایی_ فلسفه و ادبیات را به هم آمیخته. و کی بهتر از نادرِ ابراهیمی میتونه این‌طور "فلک را بشکافد" و "طرحی نو دراندازد"؟ 
اگر کَمَکی فلسفه میدانید؛ این کتاب از بهترین کتاب‌های عمرتان خواهد بود. اگر نه؛ فلسفه بخوانید تا از بهترین کتاب‌های عمرتان شود.
        

          جزء معدود کتاب‌های غیرداستانی بود که به سختی می‌تونستم زمین بزارم‌. جواب بیشتر سوال هایی که ذهنم رو مشغول نگه میداشت این‌ جا بود. 
اگه میخواهید شهید مطهری بخونید، این کتاب رو اول نخونید ولی حتماً بخونید. 
فصل های اول یکم نیاز داره که فلسفه بدونید اما کم کم روون میشه و کاملا قابل فهم. 
        

          فقط پایانِ داستان ارزش این  ستاره رو داشت. 


        

          حالا با دیدنِ برگ‌زیتون و درخشش میوه‌اش لای بوته های درخت یحیی می‌آید جلوی چشمانم با دشداشه سفید و کت مشکی‌‌اش. با دستارِ پیچیده شده دور سرش. صدای نی زدنش لای باغ زیتون و انجیر توی سرم جیغ میکشد. 

حالا دیگر زیتون‌ها برایم "عین‌حوض" را نقاشی می‌کنند. 
وقتی که یحیی توی باغ بود 
وقتی که صهیونسیت ها یحیی را، بسیما را، حسن و دوریش و دلیله را کشتند. 
وقتی که خون یحیی ریخت رویِ خاکِ باغ خودش که سال‌های قبل بیل زده بود. 
وقتی که صهیونسیت‌ها زندگی توی چشمانِ دلیله را کشتند. 
دلم میخواست می‌توانستم دست های أمل را بگیرم ذل بزنم توش چشم هایش، اشک‌هایش را ببینم وقتی که دلیله را توی خاک جا میگذاشت، وقتی که یوسف می‌رفت، وقتی که سحرها یاد بابا می‌افتاد و دل‌تنگ آغوشش میشد. وقتی دشداشه آبیِ فاطمه با جنینِ مثله شده‌اش کابوس‌ش میشد. وقتی دل‌تنگ مجید بود. سخت دل‌تنگ آغوش مجید بود. 
صهیونسیت‌ها زندگی أمل را زیر خون غرق کردند.
شاید أمل و تمام فلسطینی‌ها.  
بغض  و اشک دارم برایِ أمل برایِ فلسطین.  
أمل اشتباه می‌کرد. دنیا این‌قدر کثیف است ‌که هنوز تویِ 2024 بچه‌های فلسطین و غزه زیر بمب‌های اسرائیل مدفون شوند و کسی بمب‌افن ها را محکوم نکند.متاسفم أمل  دنیا هنوزهم  همان‌قدر کثیف است. 


        

          چی میتونم بنویسم درمورد این کتاب؟ 
واقعا هرچی تاحالا از استاد مطهری خونده بودم یک طرف، این کتاب یک طرف. 
علت شهادت استاد، نگارشِ مقدمه این کتاب بوده! بعد از انتشار مقدمه، گروهک فرقان طاقت نیورد و ایشون رو ترور کرد. 
هیچی نمی‌تونم بگم. 
تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل 
        

          اولین روایتی بود که از مادرشهید میخواندم؛ حالا دیگر وقتی میگویم "مادرشهید" یک اشرف‌السادات جلوی چشمانم جان میگیرد. صلابت‌ش، گریه‌هایش، و تکرارِ "چشم‌ت دنبال چیزی که برای خدا دادی نباشد" از زبانِ او. 
روایت، شسته رفته و کافی بود. نه مطلب خام مانده بود و نه با زیادی پرداختن لوث شده بود‌. همه چیز دقیق و کامل.