یادداشت‌های فاطیما (24)

          تصور می‌کردم دوستش داشته باشم اما این‌طوری‌ نبود. فکر کردم شاید بابت این باشه که ادبیات ایتالیا رو نخوندم و اسامی برای من ناآشناست. النا فرانته توی این جستارها در مورد نوشتن و تجربیاتش از از نوشتن رمان‌هاش صحبت می‌کنه. اینکه به عنوان یک زن چطوری باید صدای خودش رو بین ادبیاتی که مردها نوشتن پیدا کنه. 
کتاب خوب ویرایش نشده بود و اگر اون وسواسه رو داشته باشی بیشتر هم اذیت می‌کنه. 
        

          صبح خیلی زود بیدار شدم و برای اینکه حوصله‌م سر رفته بود یکی از کتاب‌های طاقچه‌‌م رو باز کردم بخونم. کتاب کوتاهی بود. بانمک و غمگین‌کننده. اسکار یه پسربچه‌ست که روزهای آخر زندگیش توی بیمارستان برای خدا نامه می نویسه. نامه‌های کوچیک و پر از جمله‌هایی که آدم می‌شینه پیش خودش فکر می‌کنه. بامزه.
(منم بگم ویراستاری کتاب فاجعه بو‌د. فاجعه! نمی‌دونم چرا این روزها هی دارم به این کتاب‌ها  بر می‌خورم. شاید چون بیشتر پی ببرم ویراستاری چقدر مهمه و جدی‌تر یادش بگیرم و با نمره خوب پاسش کنم:دی)
        

          فکر می‌کنم کورسُرخی هم باز مثالی برای این بود که کتاب‌ها درست به موقع میان سراغت. صبح جمعه‌ای که توی خوابگاه داشتم تندتند وسایلی توی کوله‌م می‌ذاشتم تا از تهران فرار کنم چون جنگ شده بود دوتا کتاب رو از بین کتاب‌ها برداشتم: به زبان مادری گریه می‌کنیم و کورسُرخی. حتی در مورد کتاب‌های دیگه‌م فکر هم نکردم. انگار اونجا این دوتا من رو انتخاب کرده بودن برای این روزها خونده شدن. 

روزی که رسیدم خونه هم اولین کتابی که شروع کردم کورسُرخی بود. چون انگار توی جنگ باید روایت از جنگ می‌خوندم. اما نتونستم سریع بخونمش. نمی‌تونستم. هر روایتی رو که می‌خوندم یک‌‌جوری قلبم رو فشرده می‌کرد که کتاب رو می‌بستم و فکر می‌کردم. بابت همین خوندن نُه‌تا روایت سه هفته طول کشید. چند روزی یکی می‌خوندم. عصرها یا دم غروب وقتی خونه تاریک می‌شد کف آشپزخونه می‌نشستم و کم‌کم می‌خوندم و زیر جمله‌ها خط می‌کشیدم.

کورسرخی رو عالیه عطایی نوشته که یک مرزنشین بوده. روایت‌هایی از مشاهداتش از زندگی مرزنشین‌های مرز ایران و افغانستان، از درد و رنج خاورمیانه‌ای‌‌ها، از هویتی که سال‌ها بعد هر جای دنیا زندگی کنی تو رو رها نمی‌کنه، از رفتار آدم‌های دیگه با مهاجرها، از رنجی که جغرافیا به آدم می‌ده.

کورسُرخی یک بقچه رنجِ آشنا بود. همون نقل‌قولی که نوشتم. درسته من مرزنشین نیستم، افغانستانی هم نیستم اما انگار یک چیزی همه‌ی ما رو با هم پیوند می‌ده. خوندنِ مشاهدات یک آدم که این همه واقعی و دردآور هستن مثل همیشه از بشریت ناامیدم کرد. من نمی‌تونم‌ این همه رنج آدم‌ها رو با هیچ جغرافیا یا سیاستی توجیه کنم. 
        

          جنگی که نجاتم داد قصه‌ی آدا، شجاعت و امیدشه. آدا و جیمی برادر کوچیک‌ترش با مادرشون لندن زندگی می‌کنن. مادر آدا اون‌ رو زندانی می‌کنه؛ چون دوست نداره بقیه‌ی آدم‌ها ببینن که دختر معلولی داره. آدا هم از زندگی بیرون هیچ خبری نداره. تنها ارتباطش دست تکون دادن از پشت پنجره برای آدم‌های خیابونه. 

هم‌زمان با شروع جنگ جهانی دوم و حملهٔ آلمان، بچه‌ها به روستاها فرستاده می‌شن تا از اون‌ها مراقبت بشه. جیمی و آدا هم بین اون بچه‌ها به یک روستا حوالی مرز فرانسه می‌رن. اونجا با سوزان آشنا می‌شن و تازه داستان زندگی اون‌ها شروع می‌شه. حالا حق زندگی معمولی رو پیدا می‌کنن و آدا با جسارت کامل تجربیات فوق‌العاده‌ای رو شروع می‌کنه. 

من این کتاب رو هم‌زمان با شروع جنگ می‌خوندم. کم‌کم خوندمش چون برام دلنشین بود و نمی‌خواستم تموم‌ بشه. روبه‌رو شدن آدا و جیمی و با چیزهای معمولی زندگی و تعجب کردن اون‌ها به یادم آورد که شاید نباید فراموش کنم چقدر همین چیزها ارزشمنده. اواخر کتاب جنگ جدی‌تر می‌شه‌ و خودم کلی تعجب می‌کردم که حالا این تجربیات برای من هم ملموسه و وقتی از بمب‌بارون صحبت می‌کنه می‌فهمم چی می‌گه. در مورد خرده‌شیشه‌های کف خیابون می‌خونم و همون لحظه عکس دانشکده‌م‌‌ رو پر  از خرده شیشه می‌بینم. جنگ همیشه و با هر تعبیر و در هر زمانی غم‌انگیزه.

اما خوشحالم که یک جلد دوم (جنگی که بلاخره نجاتم داد) هم داره و باز هم قراره با آدا، جیمی، سوزان و اهالی دهکده‌شون همراه باشم. اگر خواستید رمان نوجوان بخونید ازش غافل نشید. 
        

          این روزها انقدر نمی‌خواستم صدای مغزم رو بشنوم که به عنوان آدمی تا حالا نتونسته کتاب صوتی گوش بده این کار هم کردم. این اولین کتاب صوتی‌ای بود که تا آخرش گوش دادم. نوشته‌های جستار‌گونه‌ای از پیمان هوشمندزاده در مورد عکاسی، دیدن، خاطره‌ها و بیشتر عکس‌هاست. اگر عکاسی رو دوست داشته باشید بیشتر ازش خوشتون میاد؛ همون‌طور که برای من جالب بود.
یادداشت‌ها پراکنده‌‌ست و انسجام چندانی نداره اما خوندن نوشته‌هایی از یک عکاس حرفه‌ای برای من خوشایند بود. همین رو بدونید که دارید نوشته‌های یک عکاس رو می‌خونید نه یک نویسنده حرفه‌ای. دیگه اینکه صوتیش هم خود آقای هوشمندزاده خوندن. اپیزودهای کوتاه چند دقیقه‌ای داره که می‌تونید موقع کارهایی که تمرکز زیادی نمی‌خواد گوش بدید. من از طاقچه بی‌نهایت گوش دادم. دارم با کتاب صوتی‌ها دوست می‌شم. 
        

          خیلی وقت پیش خوندمش اما هنوز هم فکر کردن به ایزا غمگینم می‌کنه.
        

          زندگی خیلی عجیب‌ است. صبح زود بیدار شدم، اخبار را خواندم و داشتم عقلم را از دست می‌دادم. چهل صفحه‌ای از کتابم مانده بود. با مدت مشکیم برش داشتم، رفتم بیرون نشستم و خواندمش. حداقل امروز صبح مطمئن شد‌ه‌م هنوز هم ادبیات می‌تواند پناه خوبی برای تمام وقت‌های بی‌قراری قلبم باشد. همیشه بوده است. این دفعه واضحا بود. 
قلبم تندتند می‌زد و زیر جمله‌ها خط می‌کشیدم. گوشه‌ی کتاب چیز می‌نوشتم و ادامه می‌دادم. تازه تمام شد. اصلاً موقع خواندنش داشتم آرزو می‌کردم کاشکی تمام نشود چون بعدش باید بروم خبر بخوانم و ببینم مردان سیاست دارند چه گلی دارند به سرمان می‌زنند.
«به زبان مادری گریه می‌کنیم» یک مجموعه جستار در مورد نوشتن و ترجمه‌ست. جستارهایی با موضوع زبان، دوزبانگی و زیستن در قلمروی کلمات. پشت کتاب این‌ها را نوشته است. فابیو مورابیتو یک جستارنویس ایتالیایی است که به زبان اسپانیایی می‌نویسد. همین نکته است که نقطه‌ای پرپرنگ‌ در نوشتن این جستارها می‌شود. نوشتن به زبانی غیر از زبان مادری. حالا مورابیتو در جستارها برای ما از همین دوگانگی می‌نویسد، درگیری‌‌ای که بین دو زبان وجود دارد، ترجمه، از کتاب‌هایی که خوانده و نویسنده‌هایی که دوست دارد. 
جستارهای این کتاب کوتاه‌ترین جستارهایی بودند که تا حالا خوانده بودم. کوتاه اما به طرز شگفت‌آوری کافی. هر جستاری که می‌خواندم انگار برای صحبت کردن در مورد آن موضوع همان اندازه کلمه کافی بود. 
از کافکا و داستایوفسکی نوشته بود. از خاطرات کودکی‌اش و جایی که زبان در زندگی ما دارد. موقع خواندنشان زیر خیلی از جملات دیوانه‌وار خط می‌کشیدم چون فکر می‌کردم دقیقاً همین‌طور! این همان چیزی است که اگر می‌خواستم بنویسم دوست داشتم باشد. حالا مورابیتو بهتر نوشته است. 
جستار را به خاطر همین دوست دارم. فکر می‌کنم جستارنویس در مقابل من نشسته است و با هم گپ می‌زنیم. او از خاطراتش می‌گوید. از عادت‌های کتابخوانی و کتابخانه‌‌اش. بابت همین است که احساس غریبگی نمی‌کنم. جستارها احساس آشنایی دیرینه‌ و صمیمیتی به من می‌دهند؛ من هم همیشه از غریبه نبودن استقبال می‌کنم. درود بر جستارها! مخصوصاً این یکی‌‌شان. 
        

          زه‌زه یادم مونده و احساساتش و شباهتی که حس می‌کردم. تابستون چند سال قبل بود. هنوز همه‌چیز خوب بود اما اون موقع هم ناراحت بودم. مثل زه‌زه.
        

          اون زمستون تهران که اسفند ماه پشت پنجره روی درخت‌های کاج برف نشسته بود می‌خوندمش. 
        

          این یکی رو مرکز آفرینش‌های ادبی همراه جواب نامه‌م برام فرستاده بود. اون وقت‌ها خیلی دوستش داشتم و برام عزیز بود. و دقیقاً چون عزیز بود هدیه‌ش دادم به یک آدمی که دوستش داشتم. خیلی وقته از اون دوست خبر ندارم. نمی‌دونم این رو نگه داشته یا چی اما هنوز هم بعد از کلی سال خاطرم مونده. 
        

          کاشکی همه‌ی آدم‌ بزرگ‌ها این رو بخونن.
        

          خاطره‌‌ی خوندن این یکی خیلی بامزه‌ست. :) چند سال پیش شب آخر تعطیلات نوروز بود و فرداش باید می‌رفتم مدرسه اما از اون جایی که خیلی غصه داشتم تعطیلات داره تموم می‌شه و بعدش اسیر می‌شم، شب از سیزده به در که برگشتیم قهوه درست کردم و تا صبح نشستم خوندمش. خیلی کیف داد. (کلا کارایی بهخوان رو با این شکلی نوشتن در مورد کتاب‌ها زیر سوال بردم. ببخشید.)
        

          مهر سال کنکور بود که شروع به خوندنش کردم. (فقط دارم می‌نویسم کی این کتاب‌ها رو خوندم به جای مرور نوشتن) یادم میاد هر روز عصر که از مدرسه برمی‌گشتم یه ذره ازش می‌خوندم و دلم می‌خواست منم برم بدوئم! خیلی دلم می‌خواست. ولی تا همین الان فقط دلم خواسته. هیچ‌وقت انجامش ندادم. فکر کنم شما هم بخونید دلتون می‌خواد بدوئید. ولی شما راستکی پاشید برید بدوئید! 
        

          وقتی پونزده سالم بود خونده بودم. یادمه اون موقع همه‌چیزش واسه‌م عجیب و غریب بود. بعد از غوطه‌ور بودن توی ادبیات کودک و نوجوان یک‌هو‌ رفته بودم سراغ این. شاید اصلاً یه شروع غیر از ادبیات نوجوان خوندن بود. هنوز هم بهش فکر می‌کنم یه داستان خاکستری میاد توی ذهنم.
        

          بهار امسال قسمت شد هی به تراژدی‌های یونانی‌ بر بخورم. این یکی در نمایشنامه‌خوانی خونده شد. خوب و جالب. من چون عاشق و شیفته‌ی تراژدی نیستم این‌طوریه که عاشق و شیفته‌ی این‌ها نمی‌شم.
        

          این یکی رو برای کلاس مکتب‌های ادبی عزیزم خوندیم و دوستش دارم چون حرف زدن در موردش و نظرات متفاوت بچه‌ها جالب بود و خوش گذشت. تمام متن‌هایی که توی اون کلاس‌ خوندیم رو یک‌ جور دیگه  یادم می‌مونه.
        

          اگر تراژدی دوست دارید دوستش خواهید داشت. 
        

          فقط یادمه یه عصر قبل از جنگ یک ساعت و خردی نشستم فعل خوندم. از فارسی‌های خوب بود. این یکی گزارشش هم نصفه مونده. جنگ شد فعل رو از مغزم شست. 
        

          اولین نمایشنامه‌ای  از ایبسن بود که می‌خوندم. بیشتر از هزار کلمه ازش گزارش نوشتم برای استادم اینجا دیگه نمی‌دونم چی بنویسم :) چیز جالب در مورد عروسکخانه ملموس بودنش بعد از این همه سال بود. دوستش داشتم. ایبسن واقعاً از گنده‌‌های نمایشنامه‌نویسی دنیاست. باید بیشتر بخونم.