جناب مارتینی نذاشت امروزم افتضاح تموم بشه و باعث شد باز هم ادبیات نجاتم بده. حتی در حد یک ربعی که داشتم چیزی در موردش توی کانالم می‌نوشتم. ممنون از ادبیات و جناب مارتینی.
      

        خیلی دوستش داشتم و برام کتاب عزیزی شد. به اندازه‌ی روز رهایی و امیلی شاید. احساسات و حرف‌های مشترکی با فرنکی داشتم. اصلاً از روزی که اسم این کتاب رو دیدم می‌دونستم من باید این رو بخونم و دوستش خواهم داشت چون که من هم مثل بقیه‌ی آدم‌ها در جست‌وجوی یک پیوندم. بحث تعلق همیشه برام جالب بوده و همیشه با خودم گفتم دوست دارم در این باره بنویسم‌.

اینکه آدم تیکه‌های مختلفی از خودش رو توی قصه‌ها پیدا می‌کنه به نظرم خیلی بامزه و جالبه. انگار شبیه به پازل هر کدوم از ویژگی‌ها، علایق و فکرهات توی قصه‌های مختلف باشه و با خوندن اون‌ها رو کنار هم بچینی. دارم در جست‌وجوی یک پیوند مکالرز رو می‌خونم و فرنکی من رو یاد گالا در روز رهایی می‌ندازه. خودم رو بین حرف‌ها و کارهای گالا پیدا می‌کردم و حالا نوبت فرنکیه. توی یک تابستون شبیه به تابستون فرنکی که به قول خودش مثل رؤیایی کال و بیمارگونه‌ست یا مثل جنگل سوت‌وکور آشوب‌زده‌ای زیر یک حباب شیشه‌ای.
      

        یک روزی در زمستان پارسال که با استادم صحبت می‌کردم بهم گفته بودند: «اگر واقعاً ادبیات نمایشی رو دوست داری هر چقدر که می‌تونی نمایشنامه بخون. یادش به‌خیر، منم یک وقتی خیلی می‌خوندم. تئاتر هم کلی می‌دیدیم. اون موقع تئاترها ارزون و باکیفیت بود. توی تالار مولوی که نزدیک‌مون بود با دوست‌های دانشگاهمون بعد از دانشگاه. توام بخون، ببین.» خاطرم مانده بود. از سال‌ها قبل‌تر وقتی هنوز نوجوانی بیش‌تر نبودم بیشتر از اینکه بگویم دوست دارم نویسنده شوم، می‌گفتم دوست دارم نمایشنامه‌نویس شوم. بی‌هیچ دلیل خاصی. آن موقع حتی نمایشنامه‌های چندانی هم نخوانده بودم. الان که فکر می‌کنم شاید صرفاً از کلمه «نمایشنامه‌نویس» خوشم می‌آمد و فکر می‌کردم عجب آدم‌هایی هستند آن‌ها که نمایشنامه می‌نویسند. یک چیزی همان شانزده سالگی نوشتم اما گذاشتم یک گوشه خاک بخورد چون اصلاً به درد نمی‌خورد. اسفند پارسال همان را برای یک مسابقه در دانشگاه فرستادم و در کمال ناباوری برتر شد و به خاطرش بهم جایزه دادند. که البته هنوز هم فکر می‌کنم داور خوبی نداشته‌اند که متوجه بشود نمایشنامه من اصلاً نمایشنامه واقعی نیست. تنها فکر‌های بی‌سر و ته یک دختر شانزده ساله است.

اصلاً قرار نبود این‌ها را بنویسم. می‌خواستم بگویم ترم پیش یک کارگاه دو واحدی نمایشنامه‌نویسی داشتم که اصلاً نمایشنامه نمی‌نوشتیم. نمایشنامه می‌خواندیم. استاد بهمان یک طرح درس داده بود که بیشتر شامل نمایشنامه‌نویس‌های فارسی بود. با کلی آدم جدید آنجا آشنا شدم. چون یادم است روز اول کلاس که استاد پرسید نمایشنامه فارسی چی خوندین؟ من هیچ‌چیز فارسی‌ای نخوانده بودم. نمایشنامه‌ای از یک نمایشنامه‌نویس عرب خوانده بودم حتی اما فارسی؟ نه! حتی بیضایی نخوانده بودم. آن کلاس باعث شد از رادی، مفید، فرسی، بیضایی، رضایی‌راد و بقیه بخوانم. برای نمایشنامه‌خوانی تمرین کنیم و برای نوشتن در مورد چیزهایی که می‌خوانم تلاش کنم. تجربهٔ جالبی بود. 

یک روزی در این تابستان هم تصمیم گرفتم ده روز ده‌تا نمایشنامه بخوانم. قطعاً این برنامه در ده روز اجرا نشد. چون بعضی‌ها را بیشتر از یک روز خواندم. اما دیشب که آخرین صفحات دهمی را می‌خواندم فکر کردم همین است! من ادبیات نمایشی را دوست دارم چون حین خواندن، همه‌چیز را طوری که دلم بخواهد توی سرم روی صحنهٔ تئاتر کنار هم می‌چینم. شخصیت‌ها را با فکر خودم و کلماتی که نمایشنامه‌نویس کنار هم چیده می‌سازم و حتی تصور می‌کنم دیالوگ را با چه لحنی ادا می‌کنند. یک تجربه‌ای شبیه کتاب مصور خاله سوسکه در بچگی‌هایم. انگار از زنده شدن چیزها و بیرون آمدنشان از دل داستان خوشم می‌آید. دیگر فقط قصه‌ی کاغذی نیستند. زنده می‌شوند، روی صحنه‌ی تئاتر می‌ایستند، به من خیره می‌شوند و با من حرف می‌زنند. این را دوست دارم. خواندن ده نمایشنامه را با الگوی یک روز ادبیات جهان و یک روز فارسی خواندم. با پرنده‌ی آبی شروع کردم و با دو نمایشنامه چهار دقیقه و همان چهار دقیقه از نغمه ثمینی تمام. بعد از تمام کردن این آخری حوالی یکِ شب گیج شده بودم. داشتم خودم را روی همان صحنه تصور می‌کردم. کنارِ یونس. داشتم می‌شنیدم که آوا دارد به من هم می‌گوید: «تو به سرطان خاطره دچاری. نمی‌تونی از مرور کردن خاطرات بد دست برداری. وقتی یه جا زلزله می‌‌شه انگار تو زیر آوار موندی، وقتی حلب با خاک یکسان می‌‌شه انگار تو با خاک یکسان شدی.» 
صدای آوا توی سرم می‌پیچد که داد می‌زد: «وقتی نمی‌تونی زندگی خودت رو نجات بدی. چطوری می‌خوای دنیا رو نجات بدی؟» 
مثل آوا به خودم می‌گفتم: «چرا سرنوشت آدم‌های زندگی من رفتن و تبعیده؟» 
سرم یک خرده مه‌آلود بود و در یک کافه‌ی نمور زیر آب در استانبول کنار آدم‌های عجیبی گیر افتاده بودم. زل زده بودم به صحنه‌ی تئاتری که در سرم ساخته شده و به آوا، یونس، آشیان و بقیه نگاه می‌کردم. من هم شبیه آن‌ها بودم. شبیه همه‌شان. شبیه مسافرهای آن کافه که سه قطره امیدشان ناامید شده و با سه قطره امید الکی منتظر ماندند و پوسیدند. بعدش فکر کردم باید خورشید که در آمد یک چیزی در مورد تئاترهای توی سرم بنویسم‌.

ده روز- ده نمایشنامه 
روز دهم، چهار دقیقه و همان چهار دقیقه 
      

        ملاقات بانوی سالخورده هم نمایشنامه جالبی بود. فکر کنم با گذاشتن این بخش ازش کنجکاو بشید بخونید. ایده‌ش برای من جدید بود.

«کلر زاخاناسیان: شرط من اینه. من به شما یک میلیارد می‌دم و به جای اون عدالت رو برای خودم می‌خرم.
سکوت مطلق.
شهردار: این حرف رو چطور باید معنی کنم خانم عزیز؟
کلر زاخاناسیان: همون‌طور که گفتم.
شهردار: آخه عدالت رو که نمی‌شه خرید.
کلر زاخاناسیان: همه‌چیز رو می‌شه خرید!»

ده روز- ده نمایشنامه 
روز نهم، ملاقات بانوی سالخورده 
      

        «شاید اشتباه من همین بود... تویی که رو دریا بودی اینو خوب می‌دونی دریا که می‌گم، اون سامون چهل متریه، اون شبای زمهریره که آب سیاه مثل قیره. آسمون عین فولاد! شبایی که شیشه عمر تو می‌گیری دستت و می‌ری توی ظلمات که تور پهن کنی. اون‌وقت، لُتكات مثل ننو روی موج تاب می‌خوره، و تو میون بخارایی که از روی دریا بلند می‌شه، نورافکن گشتیا رو می‌بینی و تو دلت می‌گی: یا امام رضا! جم بخوری شیش تا تیر، دال به دال تو شکمته... اینا رو می‌گم که یادتون باشه من از کجا به کجا اومدم. از ظلمات تو نور! درست مثل پشه چموشی که عوضی نشسته باشه رو کندوی عسل و همون جا چارچنگولی مونده باشه.»

ده روز- ده نمایشنامه 
روز هشتم، صیادان 
      

        کیه که ندونه ایبسن کجای نمایشنامه‌نویسی دنیاست و چقدر قهاره توی این کار! من هم دوستش دارم. بیشتر از همه‌چیز روان بودن زبانش و اجتماعی بودن نمایشنامه‌هاش رو دوست دارم. یک موضوعی رو برمی‌داره و در موردش می‌نویسه که تاریخ مصرف نداره و بعد از کلی سال بشر همچنان باهاش درگیره. هم توی عروسکخانه، هم دشمن مردم.
شخصیت‌ها شبیه خودِ ما هستند. همین مردم معمولی کوچه و خیابون و حتی دیالوگ‌ها ملموسه. خوبه. جالبه. ممنون از ایبسن بابت نوشتن نمایشنامه:دی.

ده روز- ده نمایشنامه 
روز هفتم، دشمن مردم 
      

        نمایشنامه‌های خانم ثمینی من رو یاد فیلم‌های ایرانی‌ای که دوستشون دارم می‌ندازه. همه‌چیز ملموسه و جلوی چشمم حتی شخصیت‌ها برام کاملن‌. الان دنیا و داوود و دانیال توی ذهن من شکل دارن. اینکه درونمایه اصلی نمایشنامه هم اتفاقاتیه که ممکنه زیاد اطرافمون ببینیم اما با یک نگاه نو و این‌طوری نوشته شده برای من جالبه. قلم زن‌ها رو یک‌جور دیگه دوست دارم و این فقط برای رمان نیست. در نمایشنامه و جستار و هر چیز دیگه‌ای هم.

ده روز- ده نمایشنامه 
روز ششم، زبان تمشک‌های وحشی.
      

        فکر کنم من اصلاً نتونم مرور خوبی برای این کتاب بنویسم و کلی آدم دیگه چیزهای خوبی نوشته‌‌ن. من بیشتر یه مواجه شخصی با کامو دارم و این رو یک‌جایی نوشتم:
«تابستانِ چهار سال پیش نمایشنامهٔ صالحان از کامو را خوانده بودم. دوستش داشتم. بعدتر یک نوروز بیگانه را خواندم و تا کالیگولا دیگر چیزی از کامو نخواندم. کالیگولا را که می‌خواندم فهمیدم از کامو می‌ترسم. از خواندنش. ته دلم را خالی می‌کند. چون یک نفر آمده چیزهایی که مغزم بهش فکر می‌کند را نوشته است. از این نویسنده‌ها می‌ترسم. بعد از خواندنشان قلبم سنگین می‌شود و دوست ندارم تا مدت‌ها گذرم بهشان بیافتد. این نمایشنامه را در شرایط بدی خواندم و بیشتر اذیتم کرد. نمی‌دانم دوباره کی گذرم به کامو بیافتاد اما می‌دانم همیشه، هر بار ته دلم را خالی می‌کند.»

ده روز- ده نمایشنامه 
روز پنجم، کالیگولا
      

        خیلی دوستش نداشتم. عاشق ماه و پلنگ بیژن مفید شده بودم اما این خب نه. اما خوشحالم خوندمش. خاله سوسکه من رو یاد یه کتاب توی بچگی‌‌هام انداخت که مصور و برجسته بود و فکر کنم مثلاً اولین کتاب‌های زندگیم بود.

ده روز- ده نمایشنامه 
روز چهارم، شهر قصه 
      

        یکی از بهترین نمایشنامه‌هایی که تا حالا خونده‌م! آدم‌هایی که به قول خودشون در حالت اغما هستند و حالا بین این دنیا و اون دنیا با هم وارد گفت‌وگو می‌شن و در مورد عشق، خونواده، خوشبختی، مرگ و زندگی صحبت می‌کنند. احساس می‌کنم هر چقدر بنویسم کافی نیست. باید خونده بشه.
ده روز-ده نمایشنامه 
روز سوم، مهمان‌سرای دو دنیا 
      

        این دومین نمایشنامه بود که از اکبر رادی خوندم و از قبلی بیشتر دوستش داشتم. اولش اسم خیلی شاعرانه‌ی کتاب من رو ترغیب کرد بخونمش (یا حداقل تصمیم بگیرم از بین باقی نمایشنامه‌های رادی این رو بخونم) نمایشنامه چهارتا پرده داره که اون‌ها هم اسم‌های جادوانگیزی دارن! مثلاً بوی باران لطیف است. کلا توی اسم خیلی خوب بودند انگار.

پرده اول با برگشتن مهیار از سوئیس شروع می‌شه و در ادامه بحث‌هایی بین اعضای خونواده و آدم‌هایی که سال‌ها برای اون‌ها کار کردن بابت یک خونه (ارث پدری) اتفاق می‌افته. بیشتر از این گفتنش فکر نکنم خوب باشه. همه‌ی نمایش توی خونه می‌گذره. مثل نمایشنامه قبلی‌ای که از رادی خونده بودم. (از پشت شیشه‌ها) و فکر می‌کنم این در اکثر کارهاش باشه. این نقش پررنگ خونه.

من تا حالا رشت نرفته‌م و وقتی استاد سر کلاس اسم این نمایشنامه رو کنار رشت آورده بود من همیشه فکر می‌کردم وقتی بخونمش قراره در شهر رشت اتفاق بیوفته و این کمی زد توی ذوقم. اما خب می‌گم این بابت اینه که من نقش شهر رو خیلی توی ادبیات دوست دارم یا به اصطلاح از تمام شهرهای کاغذی استقبال می‌کنم.

خودم رو توی حرف‌ها و رفتارهای گیلان پیدا کردم و یک‌جاهایی هم فکر می‌کردم من هم مثل مهیار در مواجه با شهرم هستم. بعدش هم رفتم ترانه‌های گیلکی گوش دادم چون تنها کاری بود که می‌تونستم در مقابل رشت خواستن انجام بدم. همین دیگه. ممنون از آقای رادی که باز هم یک عالمه نمایشنامه برای خوندن دارن. 

ده روز- ده نمایشنامه
روز دوم، ملودی شهر بارانی 
      

        تصمیم گرفتم ده روز، ده‌تا نمایشنامه بخونم. اولش دیدم یک نفر توی اینجا این‌کار رو کرده بودن. ازشون اجازه گرفتم تا من هم از ایده‌شون استفاده کنم. یک عالمه نمایشنامه خوب برای خوندن هست و فکر می‌کنم قراره خوش بگذره.

 برای شروع هم «پرندهٔ آبی» از موریس مترلینک رو خوندم. فکر کنم این جادویی‌‌ترین و در عین حال بانمک‌ترین نمایشنامه‌ای بود که تا حالا خوندم. نه که قبلی‌ها بد بوده باشن، نه! اتفاقاً چیزهای خوبی خونده‌م. ولی اون‌ها بانمک و جادویی با هم نبودن. توی موقعیت جالبی هم خوندمش. دیشب وقتی ستاره‌ها توی آسمون بودن و تیل‌تیل و می‌تیل داشتند با روشنایی وسطِ تاریکی دنبال پرندهٔ آبی می‌گشتن و صبح وقتی خورشید در اومده بود و با پردهٔ آخر توی موقعیت مشابه بودیم. یک اتاق پر از روشنایی. 
توی پیام بعدی یک قسمتی که در مورد درخت‌ها نوشته بود رو می‌ذارم و باید بگم بخش مورد علاقه‌م گفت‌وگوی درخت‌ها بود.
«روح نارون گرد، کوتاه، دارای قوارهٔ ناموزون و شکم گنده است. روح زیزفون آرام، خودمانی و بشّاش است. روح زبان گنجشک چست و چالاک و باشکوه و جلال است. روح سپیدار سفیدرنگ، تودار و کمی پریشان است. روح بید مجنون ضعیف، ظریف، دارای گیسوان بلند و پریشان است. روح صنوبر بلندقد، نازک‌اندام، خاموش و کم‌حرف است. روح سرو گرفته و غم‌انگیز است. روح بلوط پرمدعاست و خیلی خودش را می‌گیرد.»

همه‌چیز‌های ساده مثل نان، گربه، قند، روشنایی، آب و ... توی این نمایشنامه جون می‌گیرن و صحبت می‌کنند. در ظاهر شاید فکر کنید یک نمایش کودکانه‌ست اما باید بشینید فکر کنید که اتفاقاً نه! برعکسش‌. (خیلی دلم برای سگه سوخت.) 

ده روز- ده نمایشنامه 
روز اول، پرنده‌ی آبی
      

        دومین کتاب بعد از لذتی که حرفش بود رو از از هوشمندزاده خوندم. گفته بودم چون عکاسی رو دوست دارم و خوندن از روایت عکس‌ها همیشه برام جالبه. این هم همینه. فارغ از اسم جالبی که اولش توجه‌م رو جلب کرد و دوست داشتم بدونم روایت‌های یک مجموعه که اسمش هست «جمعه را گذاشتم برای خودکشی» چیه. خب ارتباطی به اسمش نداره. چندتا تک‌نگاری در مورد عکس‌ها و کارهای حرفه‌ای یک عکاسه. اتفاقات جالب و پشت پرده‌ی عکس‌های خوب چی می‌گذره. 

یک‌ تک‌نگاری‌هایی رو بیشتر و بعضی رو کمتر دوست داشتم اما در مجموع این کتابش رو از قبلی بیشتر دوست داشتم. باز هم با دیدِ نوشته‌های یک عکاس بخونین بدتون نمیاد و حتی شاید خیلی دوستش بدارید. یک چیز بامزه. داشتم توی طاقچه می‌خوندمش و صفحه‌های آخر بودم، برق رفته بود و گوشیم یک درصد شارژ داشت. تندتند می‌خوندم تا خاموش نشده و اصلا حواسم نبود چایی داغِ داغه، هورتش کشیدم و زبونم رو بدجوری سوزوند :) یک سوختن زبون در آخر این کتاب خاطرم می‌مونه:دی.
      

        این اولین نمایشنامه‌ای بود که از نغمه ثمینی خوندم. یک نمایشنامه که قصه‌ی آدم‌های یک خونه‌ست که همه‌شون می‌خوان به نوعی برن و از وضعیتی که توش هستند خسته شدن. چهارتا پرده داره:  اتاق‌خواب، آشپزخانه، حمام، پشت‌بام.

هر کدوم از آدم‌ها درگیری‌های خودشون توی زندگی رو دارن و هر کسی فکر می‌کنه داره توسط بقیه‌ی اعضای خونواده‌ش نادیده گرفته می‌شه. احساسات واقعی آدم‌هاست و برای ما هم ملموس و آشناست. این سردرگرمی، غصه‌ها، تنهایی.

من اولش چون اسمش خونه بود خواستم بخونم :) بله! به طرز احمقانه‌ای دلم می‌خواد تمام چیزهای «خونه‌»‌دار رو بخونم اما بعد فهمیدم نمایش‌هایی که در خونه و خانواده بگذره هم دوست دارم چون خیلی دنبال موضوعیت این چیزها هستم و همیشه از خودم می‌پرسم به نظرت خونه کجاست؟ 
      

        این کتاب رو صوتی و توی طاقچه گوش دادم. حدوداً ده ساعته‌. شش‌تا داستان مختلف از زندگی آدم‌ها. قصه‌ی آدم‌های توی هواپیما، آدم‌های خدمتکار یک خونه یا زندگی یک زن و شوهر. از اینکه قصه‌ی آدم‌ها بود خوشم اومد. من کلی وقت بود می‌خواستم گلی ترقی بخونم چون خوندن از نویسنده‌های زن مخصوصاً زنِ ایرانی رو دوست دارم. موقع خوندنشون به چیزهایی می‌رسم که انگار زن‌ها همین طور این‌ها رو می‌بینن و گفتن از این جزئیات قلمشون رو دلنشین می‌کنه. این کتاب هم اوایلش چندان توی دلم جا نگرفته بود. موقع تمیزکاری و ظرف شستن و آشپزی گوش می‌دادم منتها وقتی به چند ساعت آخر رسید که قصهٔ امیرعلی بود بیشتر توی دلم جا گرفت. انقد که از دیشب و امروز نمی‌خواستم تموم‌ بشه. بعد از اینکه تموم شد هم خودم رفتم چند صفحهٔ آخر رو خوندم و صدام رو ضبط کردم. دلم می‌خواد باز گلی ترقی بخونم. خوشحالم که هنوز چندتا کتاب ازش هست که می‌تونم بخونم. 
پ.ن: گویندهٔ کتاب هم خوب می‌خوندن.