ای کاش ؛
ای کاش ، آدمی وطنش را
همچون بنفشه ها
می‌توانست همراه خویشتن بِبَرَد هر جا که خواست ...؛
در روشنای باران!
در آفتاب پاک ...
خوشه های خشم در باب ترک خانه و همه آنچه متعلق به گذشته و آینده توست ، غریبه ای در میان هم زبان ها و سختی های مهاجرت
        

          خوشه‌های خشم | جان استین بک + جان فورد
.
در سه ماه گذشته کتاب صوتی خوشه‌های خشم را در مسیر رفت‌وآمدم به محل کار گوش میدادم، در مترو و بی‌آرتی. کتابی بود به غایت تلخ با تصاویری عمیق و روایتی ساده و سرراست. همه آنچه از یک داستان امریکایی انتظار می‌رود. با این همه گوش دادنش دلخواه بود.
.
النهایه دو روز پیش تمام شد و دلم خواست اقتباس جان فورد از این کتاب را هم ببینم. فیلمی متعلق به ۱۹۴۰ میلادی یا همان ۱۳۱۸ خودمان! چه انتظاری می‌شد داشت؟ من هم منتظر یک فیلم کسل‌کننده بودم ولی با یک شاهکار مواجه شدم! تصاویری هنرمندانه و روایتی به خوبی خود داستان و در بعضی مواقع حتی بهتر!
        

          مدتی پیش داستان کوتاهی از احمد محمود خواندم با مضمون ظلم ارباب به رعیت. این¬بار نه از نوع حق¬خوری یا کار زیاد و دستمزد کم. بلکه یک ظلمِ ناگزیر. تراکتور قرار است جای آدم¬ها را بگیرد و حالا کشاورزانی که فقط شخم زدن زمین را بلدند و بذر پاشیدن و جمع¬آوری محصول را با ورود تراکتور بیکار می¬شوند. هیچ اعتراضی وارد نیست. سرعت بیشتر و هزینه¬ئ کمتر برای ارباب به صرفه¬تر است. اما سرنوشت کشاورزان برای هیچ¬کس مهم نیست. کشاورزی که همه¬ئ عمر و جوانی¬اش را بر سر زمین ارباب گذاشته و حالا باید کوله¬بار ببندد و آواره شود. اعتراض هم مساوی است با شلاق و شکنجه یا حتی مرگ. چند وقت بعد از خواندن این داستان کتاب «خوشه¬های خشم» اثر «جان اشتاین بک» را با ترجمه¬ئ خوب «شاهرخ مسکوب» از انتشارت «امیرکبیر» خواندم. داستان کتاب داستان خرده¬مالکانی است که به بانک مقروض بودند و موفق به پرداخت بدهی خود نشدند. حالا بانک مالک همه¬ئ این زمین¬ها شده است و ترجیح می¬دهد خانه¬ها را ویران کرده و زمین¬ها را یکپارچه کند. سپس این زمین¬های یک¬پارچه را به دست تراکتور بسپارد. خرده مالکانی که حالا  آواره شده¬اند باید به سمت غرب حرکت کنند شاید آنجا شغلی دست و پا کنند. داستان با محوریت خانواده¬ای به نام خانواده جاد پیش می¬رود و نویسنده یک فصل در میان اوضاع جامعه را به علاوه¬ئ خرده¬داستان¬های مرتبط با همین کوچ اجباری روایت می¬کند. دو داستان در دو قاره¬ئ مختلف با این همه شباهت. گویا آسمان همیشه یک رنگ است. چه در ایالت اوکلاهاما و چه در یکی از روستاهای دور افتاده¬ئ ایران. رعیت¬ها و خرده-مالکان زیر لگدهای مالکان بزرگ له می¬شوند. مالکانی که گویا خودشان را خدایی قدرتمند می¬دانند که سرنوشت رعایای¬شان فقط به دست آنها رقم می¬خورد. احتمالاً همه¬ئ ما بعد از خواندن این داستان و داستان-های مشابه از ارباب¬ها متنفر می¬شویم و با رعیت¬های بینوا همذات¬پنداری می¬کنیم و برایشان دل می¬سوزانیم. قطعاً همه¬ئ ما به ظلم و ظالم لعنت می¬فرستیم. آیا کسی هست که به آن سمت ماجرا توجه کند؟ دنیا خواه-ناخواه به سمت صنعتی شدن پیش می¬رود و در هر دوره عده¬ای فدا می¬شوند. نمونه¬ئ نزدیک و عینی¬اش هم همین یک سال اخیر و ماجرای دردناک کرونا. در این یک سال عده¬ئ زیادی شغل¬هایشان را از دست دادند و عده¬ای سازوکار شغل¬شان را عوض کردند. نمونه¬ئ مشخص برای ما کتاب¬خوان¬ها، فروشگاه¬های اینترنتی کتاب بودند. آیا بعد از عادی شدن شرایط حاضریم به خاطر تعطیل نشدن کتاب¬فروشی¬ها به همان شیوه¬ئ قدیم کتاب بخریم یا همچنان خرید اینترنتی را ترجیح می¬دهیم؟ یا در همان شرایط عادی و طبیعی اگر در مسند مدیریت نشسته¬ایم چقدر حاضریم شرایط زیردستان¬مان را درک کنیم. حقوق کم، نداشتن بیمه، نداشتن حق مرخصی آیا نشانه¬های بارز ظلم ارباب رعیتی نیست؟ ماشین¬لباس¬شویی¬هایی که جای زنان رخت¬شور را گرفتند یا شرکت¬های قالیشویی که قالی¬شوهای خیابانی را بیکار کردند. خوشه¬های خشم داستان زندگی همین آدم-هاست. آدم¬هایی که از سرزمین¬شان آواره شدند و به نیت آسمانی آبی¬تر کوچ کردند اما آسمان آن سرزمین هم خاکستری بود. حالا هم آواره بودند و هم بیکار. به علاوه¬ئ اینکه مورد نفرت بومی¬های منطقه هم بودند. چون مهاجران آدم¬های کثیف و بیماری  بودند که گاه متوصل به خشونت هم می¬شدند. و هجومشان برای کار دستمزد آنها را هم پائین می¬برد یا آنها را بیکار می¬کرد. مخاطب این کتاب احتمالاً باز هم با مهاجران همذات-پنداری می¬کند و از بومیان منطقه متنفر می¬شود. اما اگر خودمان را جای بومیان یک منطقه بگذاریم آیا ما رفتاری مناسب¬تر خواهیم داشت؟ آیا رفتار نژادپرستانه¬ئ ما با افغان¬ها مشابه همان رفتار بومیان نیست؟ نویسنده در خوشه¬های خشم با سبک واقع¬گرایانه اوضاع زمانه و اجتماع را عریان و بی¬پیرایه به مخاطب ارائه کرده است. نویسنده شخصیت¬ها رایکی¬یکی وارد صحنه می¬کند و بعد از ورود شخصیت به صحنه او را کامل با همه¬ئ خصوصیات ظاهری و باطنی توصیف می¬کند. « پیرمرد لاغر و چابکی بود و لباسی ژنده به تن داشت. به دقت و احتیاط با پای راستش که می¬لنگید قدم¬های کوتاهی برمی¬داشت. توی راه تکمه¬های شلوارش را می-انداخت، دست¬های پیرش به زحمت تکمه¬ها را می¬بست، زیرا تکمه بالایی را در سوراخ جاتکمه دومی انداخته بود و این، نظم همه تکمه¬ها را به هم می¬زد، شلوار سیاه و پروصله¬ای پوشیده بود و پیراهن آبی و پاره¬پاره¬ای که از بالا تا پائین باز بود و...» توجه به جزئیات و توصیفات دقیق شخصیت¬ها و مکان¬ها و موقعیت¬ها، هویتی تصویری به کتاب بخشیده و به قابل لمس شدن پدیده¬ها کمک زیادی کرده است. نویسنده یا راوی تا زمانی که شخصیتی در داستان حضور دارد او را رها نمی¬کند. تصویر شخصیت¬ها به اندازه¬ای پررنگ است که حتی بعد از خروج از صحنه¬ئ داستان در ذهن مخاطب باقی می¬مانند و مخاطب ادامه¬ئ سرنوشت او را در ذهن خود می-سازد. سالیان سال است که اتقلاب صنعتی به وقوع پیوسته و ماشین¬ها در بسیاری از موارد جای انسان¬ها را گرفته¬اند و شاید به نظر برسد که سوژه¬ئ این داستان کهنه و قدیمی شده است. اما اگر با دقت به محیط اطرافمان دقت کنیم می¬بینیم داستان این کتاب در همه¬ئ دوران¬ها خواندنی است. چون تا بوده ظلم ارباب به رعیت بوده و خواهد بود. فقط شکل آن عوض می¬شود. و دنیا ناگزیر به سمت پیشرفته¬تر شدن پیش می¬رود. شاید بهتر باشد به راه¬کارهای هماهنگی با این پدیده فکر کنیم پیش از آنکه حذف شویم.  


        

          خوشه های خشم، اثر پرآوازه جان اشتاین بک، نویسنده اهل امریکای جنوبی که جایزه نوبل ادبیات را نیز از آن خود کرده است، داستان خوشه‌هایی است که نظام سرمایه داری، خود با دست خود میکارد. این خوشه‌ها، از خشم رشد میکنند و بعد، سرمایه داری سعی میکند ان هارا قطع کند و برای همیشه نابود سازد. این داستانِ طبقه ی مهاجریست که به وسیله ی نظام سرمایه داری ساخته شده است. با این حال، نظام سرمایه داری بر روی آن اسم دزد ، خلافکار ، اوکیی های نکبت و تنفر انگیز گذاشته است. سپس به بهانه ی نیروی سرخ بودن ان ها را کشته یا به زندان میاندازد.
شما در جریان داستان این کتاب، با خانواده‌ی گرمِ مزرعه داری که مزرعه‌شان را از دست داده اند و مجبور به مهاجرت به کالیفرنیا هستند همراه می‌شوید و این همراهی چنان زنده است که وقتی کتاب را برای دقایقی استراحت کنار میگذارید عذاب وجدان میگیرید که با متوقف شدنِ خواندنِ شما ، این خانواده وسط بیابان در شرایط سختی متوقف شده اند و شما باید با بیشتر خواندن آنهارا نجات دهید، آنهارا به شهری برسانید ، به اب یا  به زمین آرام برسانید .
می‌توان به خواننده کتاب اطمینان داد که صفحه پایانی کتاب  شما را متاثر خواهد ساخت. زیرا  از ابتدای خوانش این کتاب توقع چنین پایانِ عجیب و نمادینی را نخواهید داشت ، تنها در یک پاراگرافِ اخر این کتاب چنان شوکی به مخاطب وارد می‌شود که نفس مخاطب را بند می‌اورد. طوری که مخاطب با خود می‌گوید: ۸۱۵ صفحه خواندم تا به همین یک پاراگراف برسم و از آن لذت ببرم.
۸۱۵ صفحه بخوانید تا لذتِ یک پاراگرافِ آخر کتاب را ببرید....! این لذت، از جنس لذت عجیبی است که آمیخته به غم و ناامیدی شده است، با این حال باید ببینید توسعه‌ی آمریکایی با چه هزینه‌هایی برپا شده است.
این کتاب را با ترجمه ی شاهرخ مسکوب و نشر امیر کبیر پیشنهاد میکنم.

        

          با ادبیات امریکا خیلی ارتباط برقرار نمیکنم 
اما خب داستان انقلاب کشاورزی، مهاجرت داخلی امریکا، شورش‌های اجتماعی،  نفوذ جریانات سوسیالیستی در جامعه کارگری امریکا به خوبی در این رمان گزارش شده است.
        

          آمریکا بدون روتوش!
پیشتر استاین بک را با «موش ها و آدم ها» شناختم. پایان بندی بی بدیل آن اثر باعث شد تا با خود عهد ببندم کتابی دیگر از این نویسنده را بخوانم.
هرچند این کتاب در وهله اول مرا به یاد فیلم های سیاه و سفید دهه۵۰ میلادی راجع به مزرعه داران مناطق میانی و جنوب آمریکا انداخت اما مطالعه این کتاب برای من از این هم شخصی تر شد. 
وقتی که امتداد «ریشه ها» الکس هیلی را در زمانی دیگر و در سفید پوستان اوکلاهاما یافتم.
آغاز صنعتی شدن در ایالات متحده همراه شد با ورود مظاهر تکنولوژی به زمین های کشاورزی و تحت فشار قرار گرفتن مزرعه داران توسط بانک ها؛ «توسعه» به رویای مدیران بالامرتبه و کابوس فرودستان تبدیل شد. افزایش فاصله طبقاتی ابتدا تأسف و سپس خشم قشر ضعیف را برانگیخت. 

قسمتی از متن کتاب:
«چگونه می‌توان کسی را ترساند که شکمش فریاد گرسنگی می‌کشد و روده‌های بچه‌هایش از نخوردن به پیچ و تاب در می‌آید؟ دیگر چیزی نمی‌تواند او را بترساند. او بدترین ترسها را دیده است.» (خوشه‌های خشم – صفحه ۴۲۲)


ماجرای سفر خانواده جاد، نقبی است به دل جامعه کارگری و مهاجر آمریکا و‌ برای خواننده ایرانی حاوی دو درس مهم است:
۱-قلم واقع گرایانه نویسنده که رسالت اجتماعی خود را با ارسال پیامی هشدار دهنده به آیندگان پی می گیرد، حقیقتا ستودنی است.
۲-بسیاری از مسایل اجتماعی ایجاد شده در تاریخ معاصر ما، حاصل ایجاد تحولی در مقیاس جهانی است که دیر یا زود آثارش دامن جامعه ما را نیز می گیرد. سرریز وضعیت دیگر جوامع در ادبیات آنها نمود می یابد، درنتیجه مطالعه ابعاد ادبی تاریخ‌ تلاشی است برای شناخت و درک بهتر جامعه.
        

          آقای خامنه‌ای: همین کتاب معروف «خوشه‌های خشم» اثر «جان اشتاین بک» ... را بخوانید و ببینید راجع به وضع چپها و برخورد سردمداران مرکزِ به اصطلاح دمکراسی با آنها، چه نوشته است! بخوانید و بدانید که مرکزِ به اصطلاح دمکراسی و قبله کسانی که صاحب چنین قلمهای بد و زشتی در ایرانند، حتّی حاضر نبودند چپها را تحمّل کنند؛ چون معتقد بودند، مارکسیسم، نظام سرمایه داری امریکا را زیر سؤال می‌برد. 13750213
        

          در این کتاب با شخصیتهای رمان همراه می شوی و به سفری می روی که پایانی ندارد،از بی عدالتی می گریزی و  در جستجوی زندگی از بی عدالتی غرق می شوی و به هیچ میرسی.
        

          جان گرینِ نویسنده در کتاب "خطای بخت ستارگان ما" گفت:
Pain demands to be felt.
درد باید با تمام وجود حس شود.

این کتاب پر از درد بود. درد انسان های که از خانه‌شان بیرون انداخته شدند، خانه هایی که خودشان با دست خودشان ساخته بودند، یک عمر همراه پدرهاشان و مادرهاشان درآن زندگی کرده و محصول برداشته بودند و حالا باید زمین و خانه را برای دولت و بانک بگذرانند بروند تا بلکه در کالیفرنیا کاری بیابند!
این درد است، درد! چرا که انسان ها حتی به هم نوع خودشان هم رحم نکردند و بسیاری در زندگی درد کشیدند و بسیاری در زندگی خوشی دیدند و خم به ابروی شان نیامد. این کتاب درباره ی مردمانی است که ظلم را دیدند و حس کردند و زندگی کردند.
        

          واقعاً چه بر بشریت گذشته
چه ها که بر سر انسان نیامده

صنعتی شدن و سرمایه داری. تقصیرها را به گردن اینها می اندازیم. بله. مقصرند. اما آنها که اختیار و انتخاب و عقلی نداشتند.
انسان. خود خود انسان است که به هم نوع خود رحم نمی کند. 
وقتی خدا را فراموش کرد و خود را حاکم بر سرنوشت خود دانست، وقتی مستانه و پای افشان دنیا و مافیها را تحت سلطه و سیطره خود در آورد، وقتی خیال کرد از آن روز که گفت خدا مرد، زندگی بهتری را تجربه خواهد کرد...
بله، چنین میشود.  خوشه های خشم با آن صحنه پردازی های دقیق و شخصیت پردازی های عمیقش کتابی بود که لحظاتی بس بلند و انسانی و لحظاتی بس ذلیل و حیوانی را آنچنان به تصویر می کشد که تا سالها فراموش نکنی.
چقدر انسان میتواند فرومایه باشد و چقدر می تواند بلندنظر باشد. چقدر می تواند ستم پیشه باشد و چقدر ستم پذیر‌
چقدر می تواند حیوان باشد و چقدر انسان
چقدر می تواند خودخواه باشد چقدر دیگر خواه
و در این کتاب تمام اینها را میبینیم.
و امید... امیدواری عجیبی که در بدترین شرایط هم انسانی را به ادامه حیات و حفظ جان سوق می دهد.
و حفظ جان در چنین شرایطی چقدر سخت میشود و انسان را به چه کارها می تواند وادار کند


بخش هایی از کتاب من را یاد «نفرین زمین» جلال آل احمد انداخت.
یک جمله از کتاب: 
بترس از آن زمان که انسان در راه یک اندیشه دشواری نبیند و در راه آن نمیرد
زیرا این صفت، پایه و اساس آدمیزاد است و این صفت آدمی در دنیای هستی بارز و بی همتاست


و راستی چه میکنه این آرمان سلطان زاده با گویندگی عجیبش و این همه صداسازی خلاقانه و متحیر کننده
        

          یک رمان با سبک رئال که شاید همین خیلی رئالی بودن پاشنه آشیل کتاب ونویسنده باشه
        

          در روزهای اول فروردین ۰۲ تنها سرگرمی‌ام خواندن استاین‌بک بود و حرف زدن راجع به قلمش با آدم‌ موردعلاقه‌ام. دلم برای اصطلاحات ترجمه شده مسکوب عزیزم بیشتر از خود داستان و شخصیت‌هایش تنگ می‌شود.
        

          به بهانه‌ی چالش کتابخوانی طاقچه، تصمیم گرفتم کتاب «خوشه‌های خشم» رو بخونم. این کتاب جایزه‌ی پولیتزر رو برده.

یکی دیگه از انگیزه‌هام واسه خوندن این کتاب هم صحبتی بود که حضرت آقا درباره این کتاب داشتن و گفته بودن این کتاب رو بخونید:
«همین کتاب معروف «خوشه‌های خشم» اثر «جان اشتاین بک» یا دیگر کتابش را که الان در ذهنم نیست، بخوانید و ببینید راجع به وضع چپها و برخورد سردمداران مرکزِ به اصطلاح دموکراسی با آنها، چه نوشته است.»
۱۳۷۵/۰۲/۱۳

و انگیزه سومم واسه خوندن و در واقع شنیدن این کتاب، این بود که یه نسخه صوتی با کیفیت با گویندگی و ترجمه خیلی خوب داشت.

توی حدود دو هفته گوش دادمش و دوستش داشتم.
ماجرا مربوط به یه خانواده‌ی کشاورز توی ایالت اکلاهماست که به خاطر کمبود درآمد و محصول، نمیتونن بدهی‌هاشون به بانک رو بدن و کل زمین و خونه‌شون رو از دست میدن.
یه سری برگه‌های آگهی تبلیغاتی می‌بینن که به کارگرها و کشاورزها وعده میده اگر برای میوه چینی به ایالت کالیفرنیا برن، کار و درآمد خوبی خواهند داشت.

حالا این خانواده‌ی بزرگ و فقیر، تصمیم میگیرن با یه کامیون مستعمل سفرشون رو شروع کنن و به سرزمین رویاهاشون برن و کار کنن و پول در بیارن و زندگی بهتری داشته باشن.

تصویرسازی‌های نویسنده فوق العاده زنده‌ ست. توصیف نحوه عبور یک لاک پشت از عرض جاده و تلاش ها و چالش هاش، توصیف وضعیت مزارع و جاده‌ها و چادرها، توصیف نحوه غذا پختن و کباب کردن گوشت خرگوش و خوک!

شخصیت پردازی‌هاش هم عالیه.
بعد از چند فصل انگار تک تک اعضای این خانواده و روحیاتشون رو میشناسیم و با دغدغه‌ها و آرزوهاشون همراه می‌شیم و حتی گاهی واسشون نگران می‌شیم.

شخصیتی که بیشتر از بقیه تونستم درکش کنم رُزاشارون بود، دختر اول خانواده که ازدواج کرده و بارداره. و بعدش شخصیت مادر خانواده با همه دلسوزی ها و فداکاری ها و تلاش‌ها و محبت‌هاش که سعی میکنه خانواده رو دورهم نگه داره.

یک فصل‌هایی وسط داستان مهاجرت این خانواده، جان اشتاین بک یه سری تحلیل ارائه میده از وضعیت اون روز جامعه آمریکا و علت بحران صنعتی شدن و سرمایه‌داری و مشکلات مردم و دلایل خشم شون و بی‌پناهی و بی‌چارگی‌شون و …
این فصل‌ها هم تأمل برانگیز و البته دردآوره. آدم غصه‌ش میشه واسه ملت محروم و مستضعفی که برای یه لقمه نون شب اینقدر سختی میکشن و البته قلب آدم پر از خشم میشه نسبت به مسببین این قضیه و سرمایه‌دارهای پول پرست و بانک‌های غاصب و …

پایان‌بندی کتاب، برام خیلی عجیب بود و احتمالا جزء پایان‌بندی هایی باشه که هیچ وقت نتونم فراموشش کنم. نه میتونم بگم خوب بود و نه میتونم بگم بد بود! احساسات متضادی رو در من بوجود آورد و سعی کردم بفهمم منظور نویسنده چی بوده از این پایان. که حالا خودتون بهتره بخونید و من چیزی ازش نگم.

یک نکته منفی کتاب، نگاه افراطی و مغرضانه‌ش به مذهب و مذهبی‌ها بود. البته که قطعا توی پیروان هر دینی افراد افراطی و بد وجود دارن و از قضا آدمهای متدین بد توی این کتاب حضور دارن. حالا چون من با جامعه مسیحیت اون روز امریکا آشنایی ندارم، نمیتونم قضاوتی درباره‌ی درست و غلطش بکنم ولی حداقل می‌دونم که نویسنده بغض خاصی نسبت به مسیحیت و مسیحی‌های اون روز داشته و این موضوع هم توی کتابش مشهوده.

نهایتا بگم که به این کتاب دوست دارم امتیاز ۳.۵ از ۵‌ بدم. البته کتاب جذاب و ارزشمندی بود ولی نقاط ضعفی هم داشت که باعث شد دلم نیاد بهش ۴ از ۵ بدم!

نسخه الکترونیکی این کتاب با ترجمه عبدالحسین شریفیان توی طاقچه بی‌نهایت هست.

و نسخه صوتیش هم توی نوار و طاقچه و فیدیبو هست. من با استفاده از اشتراک نوار گوش دادم.
        

          فاکتورهای نمادین و شعاری بودن را دارد؛ ولی چنان اصالتی در سراسر کتاب موج می زند که نمی گذارد جدی اش نگیریم. یک جورهایی انگار منبعِ دست اولِ بقیه داستانهای این مدلی است.  یعنی مدل مهاجرت و فقر. 
شخصیت مادر را بی اندازه دوست دارم.  هرجا که در متن ظاهر می شد،  با احترام و تحسین می خواندم. 
        

          خوشه‌های خشم کتابی نبود که من رو شگفت‌زده کنه... کتاب با توصیف طوفان و گرد و غبار و وضعیت بد زمین‌های کشاورزی شروع میشه و ورود شخصیت‌های اصلی جاییه که تام جود بعد از چند سال که به جرم قتل زندان بوده، با تعهد آزاد شده و برگشته. همون ابتدای کار واعظ قدیمی رو میبینه و باهاش هم‌صحبت میشه، واعظی که دیگه واعظ نیست و تفکرات خاص خودش رو داره! خلاصه با این شخص به سمت خونه میره و اونجا تازه متوجه میشه که اعضای خانواده و همسایه‌ها همه‌چیز رو رها کردن و رفتن. اونجاست که می‌فهمه بانک‌ها زمین‌ها رو از مردمی که مستاجر بانک بودند گرفته تا اونها رو یکپارچه کنه و با تراکتور سودش رو بیشتر کنه، چرا؟ چون اوضاع اقتصادی فاجعه‌ست و بانک‌ها هرآن ممکنه ورشکست بشن. خانواده تام و بسیاری دیگه از شرق به سمت غرب مهاجرت میکنن تا در باغ‌ها و مزارع کاری و پولی بدست بیارن. تام هم به خانواده‌‌ی نه چندان کم جمعیت‌ش ملحق میشه و با یک کامیون راهی غرب میشن و تا انتهای کتاب با این خانواده همراهیم تا ببینیم چه بلاهایی بر سرشون میاد. کتاب دو روایت داره یکی در فصول فرد یکی در فصول زوج. در یکی با دید کلی تر از اتفاقات و وقایع صحبت می‌کنه و در دیگری داستان‌های خانواده جود رو می‌خونیم و البته این فصول آنچنان هم جدا و پرت از هم نیستند. کتاب در یک خط بسیار صاف بدور از هیچگونه احساساتی بدبختی کشاورزان مهاجر رو به روی شما میاره و با یک دید سوسیالیستی سعی داره بگه دست در دست هم دهیم به مهر و فلان. شخصیت‌های خانواده جود هم که آلت دست اشتاین‌بک شدن و هر از گاهی یکیشون رو پر پر می‌کنه 😒 تهش اینکه کتاب بدبختی دو سویه‌ی رکود صنعت و اقتصاد و نامهربانی طبیعت رو خوب بیان کرده اما باگهایی هم توی کتاب هست. برای من کتاب متوسطی بود چون انتظار زیادی داشتم...ه
        

          به نام او

یکی از بهترین رمانهای آمریکایی بود که خواندم و با خواندنش متوجه نکته ای شدم که برایم جالب بود این که رمانهای آمریکایی که در سالهای 30 و 40 نوشته شده اند که شاهکارهای ادبیات آمریکا و جهان هستند مثل کارهای همینگوی، فاکنر و همین استاین بک خودمان تا چه اندازه تلخ هستند و مهمتر از همه پایان بندیهای غم انگیز این رمانها هست در واقع میتونم بگم که شاهکاری از ادبیات امریکا نخوانده ام که واجد این دو خصوصیت نبوده باشه و خوشه های خشم تلخ ترین کتابی بود که از ادبیات آمریکا خواندم بعضی از جاهای کتاب رنج آور بود، نویسنده با تمام همت و توانش فضای تیره اقتصاد آمریکا در دهه 30 را ترسیم کرده بود. ترجمه خوبی هم داشت
        

          خانواده؛ محور زندگی در بحران‌های اقتصادی و اجتماعی

کتاب رمان کلاسیک «خوشه‌های خشم»؛ جان اشتاین بک

The Graphes of Wrath; John Ernst Steinbeck

نویسنده

جان استاین‌بک (که در فارسی به اشتاین‌بک شهره است)، متولد ۱۹۰۲ میلادی در کالیفرنیای آمریکا (متوفی ۱۹۶۸ میلادی) بابت نگارش خوشه‌های خشم (۱۹۳۹م)، جایزه پولیتزر را در سال ۱۹۴۰م دریافت کرد. در سال ۱۹۶۲ هم جایزه نوبل ادبیات را گرفت تا نامش را در زمره برترین نویسندگان قرن بیستم ثبت کرده باشد. عمده آثار او به فارسی ترجمه شده‌اند.

موضوع داستان


خوشه‌های خشم، روایت بی‌عدالتی و ظلم و بدبختی است که در دهه ۱۹۳۰ گریبان آمریکایی‌ها را گرفته بود. بخشی از ماهیت کثیف لیبرال‌سرمایه‌داری در آن سال‌ها بر همگان آشکار شده بود. این روایت در بستر سفر یک خانواده کشاورز آمریکایی از اوکلاهماسیتی به کالیفرنیا در جستجوی کار و زندگی بهتر اتفاق می‌افتد.

یک اثر خوب و خواندنی

خوشه‌های خشم، یک کار کم‌نظیر است. این کتاب در سال‌های آغاز جنگ جهانی دوم، حقارت بخشی از تمدن غرب را به تصویر کشیده است. آن سال‌ها اشتاین‌بک، گرایشات چپ داشت و حتی کتابش به دلیل همین گرایش‌های کمونیستی سوزانده شد!

نقش مثبت خانواده در دوره بحران اجتماعی

خوشه‌های خشم، داستان یک خانواده است و این مهم‌ترین ویژگی کتاب است. در بحرانی‌ترین شرایط اقتصادی و اجتماعی که کل جامعه فروپاشیده، یک خانواده آمریکایی را می‌بینید که با محوریت و تلاش‌های مادر خانواده به حیات خود ادامه می‌دهد. بهتر بگویم تلاش برای تداوم زندگی اجتماعی، در بستر خانواده و به همت مادر صورت می‌پذیرد.
        

          وقتی انسان به طبیعت ظلم می‌کند و گیاهان پاکوتاه و عمیق ریشه مناطق بیابانی و نیمه بیابانی را می کند ، سبب می‌شود تا لنگرگاههای طبیعی خاک از بین برود و طوفان شن و غبار راه بیفتد. همزمان با جنگ جهانی دوم ، خیل کثیری از اروپائیان به آمریکا مهاجرت کردند و پنداشتند دشت‌های کنار کوه‌های راکی شبیه اروپا همیشه پر از باران خواهد بود پس قانون آیش زمین را که برای زمینهای قاره سبز مستحب و برای دشتهای نیمه بیابانی واجب بود را رعایت نکردند و از طرفی هم مرتع طبیعی منطقه را ازبین بردند.خشکسالی سبب خشکی خاک رویین و ایجاد طوفانهای غبار شد طوری که زندگی غیرممکن شد. شبیه بلایی که ما  انسانها بر سر خوزستان و عراق مظلوم آوردیم.مهمتربن سیاست دولت آمریکا در طی یک دهه ، تدوین قوانین آیش زمین و کاشت درختان کهور آمریکایی و اکالیپتوس در آن مناطق بود که به نظرم کارخوبی بود. این درخت ریشه های بسیار عمیقی دارد که برای منطقه کوهپایه ای راکی  مناسب است و درون صخره های خشک نفوذ می‌کند .‌کاشت این درخت در ایران بخصوص در قم درطی سال‌های قبل از انقلاب مرسوم شد تا از فرسایش خاک جلوگیری کند. این کار را می‌کرد اما برای اقلیم ایران مناسب نیست. چرا؟  چون ایران وابسته به آب‌های زیرزمینی هست. وجود قناتها حکایت از این دارد که تمدن چندهزارساله ما بر پایه آن بنا شده. سدسازی برای اقلیم‌های کوهستانی مثل اروپا هست که آب در زمین سخت فرو نمی‌رود. حالا این درخت کهور با ریشه های عمیقش به آب‌های زیرزمینی دست می یابد درحالیکه بقیه گیاهان بومی چنین امکانی را ندارند و آنها از رطوبت اندک موجود در خاک برای بقای خود و حفظ خاک ، استفاده می‌کنند. این رقابت نابرابر بین دو گیاه بومی و غیربومی سبب می‌شود تا درخت کهور به سرعت تکثیر شده و فضا را برای درختان دیگر تنگ کند. همچنین سبب آسیب به تاسیسات زیربنایی مثل لوله های آب و گاز و خانه ها می‌شود. 
انعکاس طوفان غبار در هنر عکاسی و موسیقی در فاصله سالهای ۱۹۳۰ تا ۱۹۴۰ سبب شد تا نوعی هوشیاری عمومی بین کشاورزان و همچنین همدلی مردمی با آسیب دیدگان طوفان غبار و همبستگی ملی جهت رفع بحران ایجاد شود.  
        

          کتاب با یکی از تکان‌دهنده‌ترین صحنه‌های داستانی _برای من_ تمام شد. کتابی که با خشکسالی شروع شد و با سیل تمام. با برگشتن پسر مجرم و خوب خانواده شروع شد و با جمع کردن چند نفرِ باقیمانده‌ی خانواده در یک پناهگاه و زیر بال و پر گرفتن پدر و پسری دیگر، تمام. کودکی از دست رفت و مردی به زندگی برگشت.

و مادر... مادر داستان خودش یک یادداشت جدا می‌طلبد.

کتاب به بهترین وجه ممکن زندگی طبقات فرودست و کشاورز و کارگر را در یک نظام سرمایه‌داری، حکومت بانک‌ها و بنگاه‌های بزرگ اقتصادی نشان می‌دهد. 
گمان نمی‌کنم بتوان زیباتر از این، بدون شعار، بدون ادا، و تا این حد داستانی چنین موضوعی را روشن کرد.

خیلی خوب بود و خیلی غمگین... آقای اشتاین بک!


        

          یه برنامۀ رادیویی بود به نام کافه رادیو.
از رادیو جوان پخش می‌شد. مجری‌اش هم مهران دوستی بود.
تو کافه رادیو روزای زوج برنامه کتاب‌خوانی داشتن.
یه کتاب می‌دادن دست مهران دوستی و اون با صدای گرمش قسمت‌های باحالش رو می‌خوند.
یکی از همین کتاب‌ها کتاب خوشه‌های خشم بود. من دقیقا اون موقع کنکوری بودم. میشه سال 91. ظهرا هندزفری می‌ذاشتم تو گوشم و انقدر گوش می‌دادم که گاهی گریم می‌گرفت و گاهی حرص می‌خوردم و از شدن حرص حتی مجبور می‌شدم کنار کتاب های کمک آموزشی‌م شعارای آزادی بخش بنویسم.
از اون موقع چند سال گذشته. اما هنوز اون نوشته‌های کنار کتاب ها کمک آموزشی‌م رو دارم.
هنوز یادمه چی باعث شد تا کنکور تموم بشه حمله کنم به طرف خریدن این کتاب اونم فردای کنکور. و هنوز یادمه صدای گرم مهران دوستی که می‌گفت:
جان اشتاین بک رو باید تو خوشه های خشم شناخت.

الان که این‌ها رو دارم مینویسم دیگه کنکوری نیستم و شاغلم. دیگه برنامه‌ای به اسم کافه رادیو وجود نداره و دیگه مهران دوستی هم بین ماها نیست. اما هنوز خوشه‌های خشم حرف داره برای گفتن به همه.