امپرسیونیسم در ادبیات و عالیجناب چخوف

اولین نمایشنامه ای بود که از چخوف سال ۹۵ خوندم و اینبار دوباره رفتم سراغش 
متن به شدت عالی و قدرتمنده ، شخصیت هایی که برای بهبود زندگی شون به هیچ توصیه ای عمل نمی‌کنند و اساسا هیچ کاری برای بهبود زندگی شون نمی‌کنند.
        

          این نمایشنامه رو خرداد پارسال خوندم و ظاهرا تو کتاب‌خونه‌ی اینجا جا افتاده بود. یادمه خوندنش همزمان شد با تئاتری که ازش رو صحنه می‌رفت و اون رو هم تونستم ببینم. در کل برام جالب بود هم نمايشنامه و هم اجرا، اما الان بعد از یک سال نظر خاصی ندارم که بخوام اضافه کنم :)

+ کاش بهخوان تو قسمت ثبت کتاب در خوانده‌شده‌ها، تنظیم تاریخ رو هم اضافه کنه که به درد این وقت‌ها می‌خوره.
        

          از کل نمایشنامه عاشق شخصیت عجیب لوپاخین شدم... این شخصیت فوق‌العاده بود
        

          این کتاب نقطه ی آشنایی من با امپرسیونیسم در ادبیات بود. در واقع چخوف تلاش نمی کند مفهوم خاصی را تبیین کند بلکه تنها می خواهد یک خانواده ی روس از طبقه ی متوسط را در برهه ای کوتاه از زندگیشان به تصویر بکشد.

پ.ن. ادبیات روسیه؟ ای داد از اسماشون.
        

          در زندگی روزمره با آنها برخورد میکنیم، هفچ کدام نقش برجسته ای ندارند، نه مبارزه میکنند نه شکست میخورند و نه حتی از خود دفاع میکنند و نه به حل مشکلاتی که در برابرشان قرار دارد می پردازند.
(خلاصه 110صفحه ‌) 
        

          اولین تجربه و خوانش من از آثار چخوف است که خیلی اتفاقی و بدون قصد قبلی سراغ ش رفتم. 
اول از همه باید بگن کتابی که من خواندم چاپ ششم و صد و دوازده صفحه بود .
دوم اینکه خیلی برام خاص نبود اونطور که بقیه ازش میگن .
داستانی از یک اتفاق در برهه ی زمانی خاص در یک خانواده که روی اطرافیان شون هم تاثیرگذار بود و زندگی همه ی شخصیت ها رو عوض می‌کرد. 
خانواده ای که به خاطر حادثه ای در گذشته ، دیار خودشون رو ترک کرده و حالا برگشته،بودند تا کاشانه ی پر خاطره ی خود رو از دست بدهند و برگردند. 
مادر خانواده ولخرج بود یا زیادی دست و دلباز که باعث ورشکستگی و از دست دادن املاک شان شده بود . 
خوب درک داستان برام سخت بود اما قلم روان و قابل فهمی داشت، شخصیت سازی در حد آشنایی کامل با شخصیت ها بود و رابطه ی بین افراد رو به  خوبی بیان شده بود .
درامی بود که خواسته بود با کمی کمدی خنثی ش کنه، و هرز گاهی  گوشه و کنایه های سیاسی کوچکی رو هم در خلال مکالمه ها_توسط یک دانشجوی فارغ التحصیل نشده_ آورده بود . 
بیان آزادی از قید تجمل  و مادی گرایی از زبان همین شخصیت انجام گرفته بود .
اما باز هم نمایشنامه ای نبود که بخواد مورد علاقه م باشه ، خواندش برام جذاب بود برای اینکه با چخوف آشنا بشم و شاید باز هم ازش بخوانم تا طرفدارانش رو درک کنم .

        

          (این یادداشت کامل خواهد شد.)
ترجمه نمایشنامه بسیار روان و جذاب بود و خب، از خانم دانشور چیزی کمتر از این انتظار نمی‌رفت.
خود داستان، درعین طنز آمیز بودن، تلخی و گزندگی خاصی داشت و گاهی وجه تلخی داستان بر طنزش می‌چربید. (اقلا برای من اینطوری بود.)
نمایشنامه، قهرمان  به معنی یک شخصیت صد درصد دانا و درستکار نداشت و حتی عملگراترین و دوراندیش‌ترین شخصیت (لوپاخین) در رابطه عاطفی و عشقی که به واریا داشت اهمال‌کار بود و حتی در آخرین لحظه هم از معشوق خودش خواستگاری نکرد. شخصیت‌ها، همان‌هایی هستند که خیلی وقت‌ها توی زندگی می‌بینمیمشون و حتی گاهی خودمون هم چنین رفتارهایی از خودمون نشون می‌دیم. مثلا مادام رانوسکی دائما خودش رو بابت اسراف و بریز و بپاش‌هاش سرزنش می‌کنه ولی در نهایت به این باور رسیده که درست بشو نیست و می‌دونه که باز هم قراره پول‌هاش رو هدر بده. یا مثلا هیچ تلاش خاصی از طرف او و برادرش برای درست کردن اوضاع نمی‌بینیم. حتی مثلا جایی که گایف خبر می‌ده که شغلی پیدا کرده، مادام رانوسکی در واکنش به برادرش می‌گه "در شان شما نیست!" نمایی از آدم‌هایی که از همون اول منتظرن که یه شغل با درآمد فوق العاده نصیبشون بشه صرفا چون "شان" خودشون رو بالا می‌دونن.
انتهای پرده سوم برای من خیلی معنادار بود. جایی که لوپاخین می‌گه الان صاحب ملکی هست که پدرانش در اون نوکر بودن. نوعی گردش روزگار و گهی پشت به زین و گهی زین به پشت :)
یا مثلا فیرز شخصیتی هست که انگار "نوکر بودن" با تمام وجودش عجین شده و چیزی جز اون رو بلد نیست. همینه که وقتی قانون آزادی دهقانان هم اجرا می‌شه کماکان نوکره و وقتی اربابانش باغ رو می‌فروشند بازهم نوکره، در نهایت هم هر آنچه به او مربوط می‌شه پشت گوش انداخته می‌شه و همه می‌رن و او در اتاق قفل شده تنها می‌مونه. گویی با تغییر صاحبان سرمایه و قدرت، نوکرها هم تغییر می‌کنن و آدم‌های جدیدی با شکل جدیدی از خدمت‌گذاری ظهور و بروز پیدا می‌کنن.
فعلا همین :)
        

          اولین
و
بهترین 
و  تنها نمایشنامه ای که خواندم
        

          نمایشنامه ای با سبک نمادگرا.
کارکترهایی که هرکدام به نوعی عاجزند و در برزخ بین گذشته و آینده گرفتار.
دیدن تئاتر این نمایشنامه باعث شد درک بهتری ازش پیدا کنم و حتی بیشتر ازش خوشم بیاد به شما هم پیشنهاد میکنم ببینید.
.
و اینکه ترجمه خوبش، ترجمه خانم دانشور نیست 🙏🏻
        

          وقتی این نمایشنامرو میخوندم خیلی به مادام رانوسکی حسودیم شد...برای آدمایی مثل من این میزان بی خیالی کار خیلی سختیه...درسته که یکجا نشستن و هیچکاری نکردن هم کار احمقانه‌ای هست اما لازمه بتونی وقتی اوضاع سخت میشه و تو تمام تلاشتو کردی و دیگه کاری از دست تو بر نمیاد آروم و بی خیال به ادامه زندگیت برسی...
البته شاید هم از شدت فشار و اضطراب صورت مسئله را پاک کرده و به این درجه از بی خیالی رسیده... 

چند جمله از کتاب: 

واضح است که اگر بخواهیم در حال زندگی را شروع کنیم باید قبل از هر چیز گذشته را جبران کنیم و آن را ببوسیم و کنار بگذاریم و جبران گذشته فقط با رنج امکان دارد. با رنج و زحمت مدام و وحشتناک میسر است.

چه حقیقتی؟ تو میدانی که حقیقت کجاست و کجا نیست، اما من مثل اینکه کور شده باشم ،هیچ چیز را نمیبینم. تو تمام مشکلات مهم را با جرات حل میکنی.اما به من بگو پسر عزیز،آیا این امر از آن جهت نیست که تو جوانی؟ که هنوز وقت نداشته‌ای که حتی با یکی از این مشکلات دست و پنجه نرم کنی؟تو با جرات و به جلو نگاه میکنی. آیا این بران جهت نیست که تو نه جلویت را می‌بینی و نه منتظر چیز وحشتناکی هستی و زندگی هنوز از چشمان جوان تو پنهان است؟



        

          انگار «باغ آلبالو» واقعاً به‌نوعی وداع چخوف است؛ وداع با دنیای کهن با تمام شگفتی‌ها و درختان باشکوهی که دیگر به قدرت سابق شکوفه و میوه نمی‌دهند و به همین دلیل دیر یا زود ناگزیریم از ریشه دربیاوریم‌شان و به‌جایشان بناهای تازه بنشانیم. این‌که چخوف در این اثر به امپرسیونیسم هم نزدیک می‌شود خیلی شگفت‌انگیز و قابل‌تأمل است؛ لمحه و حس و حالی از هر شخصیت و موقعیتی که در آن قرار دارد را به تصویر می‌کشد و نه چیزی بیش. مینیمال و البته با تمرکز به احساس اینجا و اکنون آن کاراکتر.
        

          برخلاف تعریف هایی که از کتاب شنیده بودم، من نتونستم با کتاب ارتباط برقرار کنم. کتاب شاید در نشان دادن هدفی که چخوف داشته یعنی شرایط آن زمان، اما برای کسی که در این دوره کتاب را می خواند و وضعیت آن دوره هم برایش چندان اهمیتی ندارد خیلی جذاب نیست.
البته فکر می کنم ترجمه نه چندان روان کتاب هم در این بی میلی بی تاثیر نبود.
        

          نمایشنامه ای نمادگرا از جامعه روسیه که در آن اشراف زادگان و ثروتمندان قدیمی و اصیل از سر سبکسری دارایی خودشان را از دست می دهند و افرادی که از خانواده های غلامان و نوکران بودند حال به مقام و منصب و مال و منال رسیده اند
        

          باغ آلبالو نمایشنامه‌ای از چخوف در چهار پرده است که اگرچه ظاهرا بیانگر هیچ رخداد مهمی نیست اما در واقع تصویری از جامعه روسیه نزدیک به انقلاب را می توان در آن دید. 

این اثر سال 1903 نوشته شد، این تاریخ معنادار است؛ از این جنبه که دوسال قبل از آن زمانی است که نیکلای دوم به سلطنت مشروطه تن می دهد (1905)، سه سال قبل از آنکه قانون اساسی امپراتوری روسیه تصویب شود (1906)، و 14 سال قبل از آنکه انقلاب‌های  1917 رخ دهد. 

شخصیت‌های نمایشنامه باغ آلبالو را می توان دربستر چنین جامعه پرتلاطمی نگریست و آنها را نماینده گروه های گوناگون جامعه روسیه آن زمان دانست:

گروه اول ملاکان، اشراف و ثروتمندان هستند. در این نمایشنامه خانم رانوسکی که دو دختر و یک برادر (گایف) دارد نماینده این گروه است. آنها ناگزیرند ملک با ارزش خود یعنی باغ آلبالو را به خاطر بدهی بفروشند اما نکته جالب این است که آنها هیچ تلاشی برای نگه داشتن خانه و جستن راهی برای تغییر وضعیت نمی‌کنند. آنها مدام یاد گذشته می‌کنند. گذشته برایشان رویایی و عزیز است اما این رویا از دست رفته است.خانم رانوسکی با اینکه پولی ندارد اما همچنان منش پول خرج کردن خود را تغییر نمی‌دهد. تجربه های ناموفق ازدواج و غرق شدن پسر کوچکش هم مزید بر علت است و کاملا حالت منفعل و بی کنشی به او داده. آنها اگرچه هنوز خادمانی دارند اما زندگی شان کاملا فروپاشیده، بی انگیزه و دستخوش جریان حوادث است.

گروه دوم  طبقه زیردستان، دهقانان سابق و خدمتکاران هستند. در این نمایشنامه 3 شخصیت را می توان در این جایگاه دید. فیرز نوکری 87 ساله است که حتی با وجود آنکه قانون آزادی دهقانان در سال 1861 تصویب شد او همچنان به خانواده ای که پیش خدمت آنها بود وفادار ماند. بیشتر دیالوگهای فیرز بیانگر این وفاداری بی چون و چرا  و نهادینه شدن نظام ارباب رعیتی درون قلب اوست. دونیاشا و یاشا نیز خدمتکاران جوانی هستند که اگرچه از نظر شغلی خدمتکارند و از نظر طبقه اقتصادی پایین تر محسوب می شوند اما از نظر سبک زندگی و از نظر روانی آنها را نمی توان چندان در جایگاه خدمتکار تلقی کرد. آنها دنبال زندگی خودشان هستند.

گروه سوم طبقه بورژوازی تازه به ثروت رسیده است. نماینده این گروه در نمایشنامه لوپاخین است. او به قول خودش از خانواده ای دهاتی است. خانواده ای که حتی اجدادش را در آشپزخانه باغ آلبالو راه نمی دادند. پواخین می گوید از صبح تا شب دنبال کارهای تجاری است .و واقعا هم به نظر می رسد که تنها فردی که اهمیت موضوع فروش باغ و سر رسیدن زمان را درک کرده اوست. او در نمایشنامه در رسیدن به هدفش موفق است اما لوپاخین عشق را نمی شناسد. نمی تواند یک جمله عاشقانه بگوید. انفعال و به دست تقدیر سپردن ازدواجش بخشی از وجود اوست. او از خواندن کتاب (ابتدای نمایشنامه) خسته می شود و نماینده گروهی است که فقط به دنبال سود است و هیچ هدفی به جز آن ندارد. 

گروه چهارم گروهی هستند که نمی توان آن ها را در هیچ کدام از گروه های قبلی قرار داد. از نظر تئوریک حرفهای نو و فکرهای نو دارند، خوب نقد می کنند و امیدوارند. من تروفیموف دانشجو را جزو این دسته قرار می دهم. تروفیموف فرزند یک داروساز است. تنها دانشجو و فرد تحصیلکرده اجتماع کوچک نمایشنامه است، اگرچه مدتهاست که در مقطع لیسانس مانده.  او درباره فروش باغ واقع بین است. به پول اهمیت نمی دهد اگرچه پول چندانی هم ندارد و پول مختصری از طریق ترجمه به دست می آورد.
او به بهبود وضعیت جامعه امیدوار است و این امید نه فقط برای آینده خودش که برای دیگرانی است که ممکن است بعدها بیایند.
او می گوید: «اگر ما هم به آن روز نرسیم! دیگران که از آن برخوردار خواهند شد».
 در واقع او قدرت همدلی دارد. قدرت فرا رفتن از طبقه اجتماعی و اقتصادی خودش را دارد. چیزی که می تواند موجب پیشرفت واقعی هر جامعه ای شود. 
تروفیموف منادی انقلابی است که جامعه روسیه پیش رو دارد و تغییر وضعیتی که به زودی رخ می دهد.
او جایی می گوید: «روز سعادت نزدیک تر و نزدیک تر می شود . من حتی صدای پایش را می شنوم». 
می توان نگاه تروفیموف را نه فقط درباره انقلاب 1917 که راجع به همه تغییرات پیش روی جامعه روسیه در قرن بیستم دانست. 
چخوف انگار از زبان تروفیموف این پیش بینی را مطرح می کند و امیدوار به بهبود وضعیت جامعه روسیه است.
        

          حس میکنم چیزی که برای مردم این رو کتاب خاصی میکنه انفعال کاراکتر ها نسبت به بدبختی و فلاکت مثال نزدنیشونه ولی متاسفانه برای من این صرفا ازاردهنده است 
https://taaghche.com/book/40570
        

          این نمایش‌نامه هم خواندنی و جالب بود، هم فوق العاده! و گرچه در سه نشست خواندمش، اما خسته کننده نبود.

و اما داستان نمایش، همان‌طور که از اسمش معلوم است؛ به سرنوشت یک «باغ آلبالو» که تنها دارایی یک خانوادۀ روس، همراه با مِلکی موروثی است، برمی‌گردد.

رفتارهای آدم‌های نمایش، به نظرم عادی و معمولی است و ما افراد زیادی را شاهدیم که در زندگی خود، بارها اشتباهاتی از این وحشتناک‌تر را مرتکب شده و هستی خود را از دست می‌دهند و چه بسا برای اطرافیان خود هم دردسر درست می‌کنند.

چخوف قلمی زیبا دارد و طوری گفتار و رفتار و اندیشه‌ها و تصورات ذهنی و خیال‌بافی‌های شخصیت‌های نمایش را توصیف می‌کند که خواننده تا مدت‌ها پس از خواندن نمایش، آنها را به یاد دارد و فراموش نمی‌کند.

«باغ آلبالو»، هویت و شخصیت آدم‌ها است که از گذشته با خود دارند و البته خودشان در شکل‌گیری آن نقش چندانی نداشته‌اند.

حال که بنا بر جبر زمان و شرایط، باید تغییراتی هر چند اندک را در هویت‌شان ایجاد کنند، می‌ترسند و در برابر این تغییر مقاومت می‌کنند و نمی‌خواهند خود در این تغییر و دور انداختن هویت پیشین که به گذشتۀ خانوادگی‌شان وابسته است، نقشی فعال داشته باشند؛ شاید احساس گناه و عذاب وجدان دارند و از روح گذشتگان خود شرمنده‌اند که نتوانسته‌اند آن دارایی را حفظ کنند.

و آن قدر به این نقش کوچک منفعلانه که تنها با نشستن و نظاره کردن همراه است، ادامه می‌دهند که آن هویت و نشانه‌هایش از دست می‌رود و آنگاه که دیگر کاری از دست‌شان ساخته نیست؛ در پی یافتن شرایط بهتر و ساختن هویتی تازه، در جستجوی راهکاری مفید برمی‌آیند.

و این عذاب وجدان و وابستگی به گذشته و هویتِ قبلی تا جایی است که از خریدار باغ خواهش می‌کنند که قطع درختان را تا رفتن آنها به تاخیر بیندازند تا شاهد این فاجعه نباشند، زیرا در نهانیِ اندیشۀ خود؛ خویش را مقصر می‌دانند، اما با تمام وجود تلاش می‌کنند، کسی این نکته را به رویشان نیاورد.

به هر حال، کسی که خودش در نوشتن و شکل‌دادنِ سرنوشت نامطلوب خویش نقش دارد و تقصیرکار است؛ نمی‌تواند دیگری را متهم و سرزنش نماید.

به قول معروف: «خودکرده را تدبیر نیست!»
        

          همه جا آرام می‌شود.در سکوت و آرامش،صدای گنگ و مبهم تبری که بر درختی فرود می آید شنیده می‌شود.
        

          باغ آلبالو نمایشنامه ای درباره یک خونواده اشرافیه که در گذشته برو بیایی داشتن ولی الان جوری به پیسی خوردن که باغ آلبالو شون داره حراج می شه.
ازش خوشم اومد. توی یک نمایشنامه کوتاه شخصیت هایی خلق کرده بود که نماد  طبقات اجتماعی مختلف بودن و نویسنده با طنز قشنگی سراومدن دوره اشراف رو  تصویر کرده بود.
ترجمه سیمین دانشور رو هم دوست داشتم.
پ. ن:فقط کاش شخصیت های داستان اینقدر نمی گریستن😂
        

          شکر خدا زیاد طولانی نبود. و زود تموم شد 😏
        

          این سومین اثر و اولین نمایشنامه‌ای بود که از چخوف می‌خوندم.
نکته جالب برام اینه که تا الان این آثار نه برام خیلی لذت‌بخش بوده و نه در نظرم بد و ضعیف. 
البته که "باغ آلبالو" رو از "دوئل" و "داستان ملال‌‌انگیز" کمتر دوست داشتم.