زن‌ها، دیوارها، درها

یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های یک داستان، رخدادی اپیفانیک است. رخداد اپیفانیک یعنی تجلی چیزی که قبلاً در مورد واقعیت نمی‌دانستیم و یکهو بر ما آشکار می‌شود. در بعضی آثار بزرگ لحظاتی اپیفانیک هست که یکی از شخصیت‌ها در اثر تجلی ناگهانی واقعیت، تغییر می‌کند. نه تغییری عادی، بلکه تغییری که زندگی او را به دو بخش قبل و بعد از آن تقسیم می‌کند. این لحظات اپیفانیک از آنجا که به اصالتی فکری گره می‌خورند، عمق پیدا می‌کنند و گاهی به لحظاتی تاریخی مبدل می‌شوند و نسلی را وادار به اندیشیدن و تغییر رویه می‌کنند. شاید خیلی از آدم‌ها در زندگی خود چنین لحظاتی را تجربه کرده باشند و چیزهایی برایشان به ناگهان فرو ریخته باشد و پرده‌هایی کنار رفته باشد که بعد از آن بازگشت به عقب غیرممکن بوده باشد. همه چیز در یک طرف این رخداد رنگ می‌بازد و در طرف دیگر به شکلی تازه نمایان می‌شود. دری بسته باز می‌شود. درست مثل لحظه‌ای که «نورا» در را باز می‌کند و می‌رود. در نمایشنامۀ «خانۀ عروسک»، ایبسن، این شخصیت را طوری از این رخداد عبور می‌دهد که گویی تنی را غسل تعمید می‌دهد. لحظه‌ای که نورا در را باز می‌کند و می‌رود، لحظه‌ای‌ست که به نورا و داستان او ختم نمی‌شود و پشت سر او زن‌های زیادی درها را باز می‌کنند و از لابیرنت‌های طراحی‌شده برای به بازی کشاندنشان بیرون می‌روند تا زندگی را به شکلی تازه و با تکیه بر نیروی خویش بیازمایند. نورا که در تمام طول نمایش زنی‌ست به‌ظاهر بوالهوس، در لحظه‌ای که فکرش را نمی‌کنیم، درست وقتی که از یک فروپاشی حتمی بیرون آمده، در عین ناباوریِ مخاطب در را باز می‌کند و می‌رود و این لحظه، لحظه‌ای تاریخی‌ست. لحظۀ طغیان علیه نظم موجود، علیه حفظ ظاهر، علیه هرچه مصلحت می‌خوانیمش. چه چیزی چنین طغیانی را در نورا ایجاد می‌کند؟ چرا در لحظه‌ای که از مهلکه گریخته، در لحظه‌ای که تمام مسائل‌شان حل شده و نجات یافته‌اند، چنین تصمیمی می‌گیرد؟ او برای برگشتن دوباره، به هلمر امید می‌دهد که اگر معجزه‌ای رخ دهد شاید آنها باز با هم زندگی کنند و همین نشان می‌دهد که چطور با تصمیم به طغیان ورق را به نفع خودش برگردانده است. او در را می‌بندد اما درهای زیادی پس از آن در تاریخ گشوده می‌شوند.
        

          به عنوان یک شاهکار خریدم که برای باشگاه اکنون بخوانیم.  
ولیکن هر چه می‌گذرد از نمایشنامه ها ناامید تر می شوم . 
خیلی بنظرم سطحی بود و فضا سازی به خوبی انجام نمی شد . خصوصا در پرده آخر که پرده سوم باشد دیگه دیوانه شدم . 
اما پرده اول خیلی خوب شروع شد و فضا سازی خیلی خوب و قابل تصوری داشت .
        

          عروسکخانه، فیلم سینمایی "کریمر علیه کریمر" را برایم تداعی کرد. در این فیلم روند سرخورده شدن زن در پیش داستان شکل میگیرد و در واقع ترک زندگی توسط زن، حادثه محرک فیلم است. همچنین فیلم بیشتر کنار مرد و فرزند ترک شده  قرار میگیرد. به نظرم این فیلم به عنوان یک مکمل برای نمایشنامه قابل مصرف است!
        

          می‌دانستم که آثار ایبسن مهم است، ولی فقط می‌دانستم مهم است و تا به حال اثری از ایبسن را نخوانده بودم تا بفهمم که خواندن ایبسن واقعاً مهم است.
مزیت این ترجمه به جز این که مترجمش جناب انور است مقدمه‌ای‌ست تحت عنوان «ایبسن شاعر» و «چند اشاره به چالش ترجمه»، که «ایبسن شاعر» شناخت خوبی از آثار ایبسن می‌دهد و «چند اشاره به چالش ترجمه» هم زمینه‌ای می‌شود برای تألیف و تدوین «زبان اشاره».
ایبسن شخصیت‌های مختلف نمایش را با بیان حالات و ویژگی‌های طبیعی انسان به خوبی و به مانند یک روانشناس روایت کرده است. اهمیت آثار ایبسن در این است که خلافکار و قهرمانان در درام‌های او تحت‌تأثیر شرایط اجتماعی رفتار می‌کنند و شرایط خانوادگی و تربیتی در رفتارهای آنان اثرگذار است.
        

          به نام او

یکی از بهترین نمایشنامه‌هایی که تا به حال خوانده‌ام خانه عروسک یا عروسکخانه هنریک ایبسن نمایشنامه نویس شهیر نروژی‌ست

پیش از این از ایبسن نمایشنامه جن زدگان که بیشتر با نام اشباح شناخته می‌شود را خوانده بود. آن نمایشنامه که چند سال پیش داریوش مهرجویی با اقتباس از آن فیلم اشباح را ساخته بود. نمایشنامه خوبی بود ولی عروسکخانه که باز هم  فیلمسارا ی مهرجویی بر اساس آن ساخته شده چیز دیگر‌یست. در یک کلام: فوق العاده

نمایشنامه در سه پرده نوشته شده است و برعکس اشباح نمایشنامه خلوت و کم‌شخصیتی ست داستان حول محور نورا شخصیت اول زن کار می‌چرخد. زنی که در طول این سه پرده با اتفاقاتی که برایش می‌افتد دچار تحول عظیمی می‌شود. تحولی که برگ برنده خانه عروسک است

یکی از نکات جالب در مورد نویسنده‌گان بزرگ قرن هجده و نوزده اروپایی این است که این بزرگان چقدر خوب شخصیتهای زن قصه‌های خود را می‌پرورانده‌اند این پرداخت خوب در بسیاری از موارد اعجاب انگیز است: آناکارنینای تولستوی،  مادام بواری فلوبر و نورای هنریک ایبسن و ...

خلاصه این نمایشنامه فوق العاده را حتما بخوانید. از این اثر ترجمه‌های متعددی صورت گرفته که یکی از بهترینهایش ترجمه آقای منوچهر انور منتشر شده توسط انتشارات کارنامه است که علاوه بر متن اصلی اثر چند مقاله خوب در مورد کارنامه هنری ایبسن است.

زیاده عرضی نیست
        

          نه آنقدر که آقای انور از خودش ستایش می‌کند ترجمه ستودنی بود و نه آن‌قدر که مرحوم زهرایی با آب و تاب تعریف می کرد کار با شکوه بود
        

          نوشته ای بر نمایشنامه خانه عروسک

نمایشنامه خانه عروسک نوشته هنریک ایبسن قسمتی از زندگی یک خانواده در قرن نوزدهم رو نشون میده.

نورا، زنی هست که در یک خانواده مرفه، زندگی ظاهراً خوشبختی رو با همسرش توروالد و سه فرزندش داره.
به هر حال پشت ظاهر این زندگی زیبا یک راز بزرگ نهان هست که می‌تونه جون خیلی ها رو  به خطر بندازه،ولی فقط خود نورا در ابتدا نمایش از این راز خبر دارد و کم کم آدم های بیشتری می‌فهمن و زندگی نورا با مشکلات زیادی مواجه میشه.

این نمایشنامه اولین بار سال 1879 در کپنهاگ منتشر شد و اولین نمایشنامه مدرن ایبسن به شمار میاد و بلافاصله توجه هارو به خودش جلب کرد.
اولش منتقدان این نمایشنامه رو یک نمایشنامه تراژدی حساب می‌کردند اما کم کم همه شک کردند که این نمایشنامه تراژدی محسوب می‌شود یا نه و حتی بعضی جاها اون رو طنز حساب می‌کردند.

یکی از دلایل اینکه این نمایشنامه محبوب شده بود دیدگاه فمنیستی اون بود که من هم به شخصه ازش بسیار لذت بردم و در پرده آخر نمایش بیشتر قابل توجهه.
و چیزی که این نمایشنامه در واقع بهش می‌پردازه اهمیت استقلال فردی و حق انتخاب زنانه. و ایبسن با نشون دادن نورا درواقع داره نقش سنتی زنان در خانواده رو نقد میکنه و یکی از تیکه های نمایشنامه که من خیلی دوستش داشتم میگه:

 "هلمر: اما این شرم آور است. پس اینگونه مقدس ترین وظایفت را نادیده می گیری؟ نورا: در نظر تو، مقدس ترین وظایف من چیست؟ هلمر: این را هم من باید به تو بگویم؟ وظیفه ات نسبت به همسر و فرزندانت مقدس ترین نیست؟ نورا: من وظیفه ی دیگری دارم که به همان اندازه مقدس است. هلمر: نمی توانی داشته باشی. منظورت چه وظیفه ای است؟ نورا: وظیفه ام نسبت به خودم."

در همین جهت این نمایشنامه به عنوان آثار پیشگام توی جنبش فمینیسم شناخته میشه.

حالا برین سراغ خود ایبسن.
هنریک یوهان ایبسن،زاده 20 مارس 1828 نمایشنامه نویس و درام نویس نروژی بود.
ایبسن با وقوع انقلاب 1848 در شمال اروپا به سرودن شعر های آزادی خواهانه پرداخت و کلا از اول این بخش آزادی خواهانه در نوشته هاش بود همونطور که توی خانه عروسک هم بود.
        

          پدر و همسر نورا در تربیت او اشتباهات فاحشی مرتکب شده‌اند که غیرقابل بخشایش است. از طرفی همان پدر و همان همسر هم خودشان درست تربیت نشده‌اند که چنین رفتار اشتباهی را با نورا دارند و آن را بهترین رفتار می‌دانند.

نورا با فداکردن خود، مسئولیت زندگی را به تنهایی بر دوش گرفته و از این راز یعنی نجات زندگی خانواده و همسرش، به قیمتی گزاف و بدون اطلاع اطرافیانی که حق آنها است که با خبر باشند، لذت می‌برد.

اگر نورا جرات و جسارت آن را داشت که با پدر یا همسرش سخن بگوید و آنان را متقاعد سازد که این کار درست است، آن وقت دیگر مجبور نبود کار را پنهانی انجام دهد و فرد مقابل از او سوء استفاده کند و سال‌ها او را تحت ستم و آزار قرار دهد.

تمام آدم‌های این قصه از هم جدا و رهایند و هر یک در جزیره‌ای تنها زندگی می‌کنند و شاید بهتر باشد بگوییم که زنده‌مانی می‌کنند نه زندگانی! همه مغرورند و تنها خود و رفتار خود را درست می‌دانند و برای دیگران نقش بازی می‌کنند.

هر یک برای خود سرگرمی و اسباب‌بازی‌ای دارد که با آن مشغول است و به ویرانی پایه و اساس زندگی‌شان توجهی ندارند. درست مثل بچه‌ای که زیر پایش خالی شده و در حال افتادن در چاله‌ای است، اما همچنان غرق بازی با اسباب‌بازی و جقجقۀ خود است. 

از بین این افراد، خانمِ تازه‌وارد (دوست نورا) در دوستی صداقتش را ثابت کرد ـ هر چند به نظر می‌رسد، قدری خودخواهی هم با آن همراه بود ـ و سنگ تمام گذاشت و نورا را وادار کرد که با همسرش روراست باشد.
        

          "عروسک خانه "
داستان دقیقا داستانِ عنوان کتاب است. 
داستانِ نورا، دختری که مثل عروسک باهاش رفتار می‌شده.
خیلی فکر کردم که باید چه یادداشتی بنویسم  اما واقعیت اینه که باید فقط خواند و فکر کرد...
یکی از  موضوعاتی در ارتباط با ساختار نمایشنامه برام خیلی جالب بود و این بوده که  نمایشنامه در سه پرده و بسیار کوتاه نوشته شده، در پرده یک و دو یک چیزی خیلی تکرار میشد و اونم انتظار های همسر نورا از اون و طوری که دلش می‌خواست باشه بود و عنوان های متفاوتی که برای خطاب کردن نورا از آنها استفاده می‌کرد. اولش برام اینهمه تکرار عجیب بود آن هم برای یک نمایشنامه کوتاه اما وقتی به پرده ی سوم و آخر داستان رسیدم متوجه شدم کل این زمان ذهنم داشت برای این آماده میشد که در آخر تصمیمِ نورا رو تا حد زیادی درک کنم و تصاویر مغزش رو تصور کنم و با خودم بگم  مدت ها قبل ذهنش برای آن آماده بود.
        

          1879

نمایشنامه‌ای که مهر سکوت بر دهانم کوفت.


تا تهش رو خودتون بخونید...
        

          دومین نمایشنامه‌ای که از ایبسن خوندم و عجب چیزی هم بود. چیزی راجع به داستان نمی‌گم برای کسایی که با اسپویل مشکل دارن. باید خودتون بخونین حظ ببرین.
کاش فرصتی پیش بیاد نمایش این اثر رو هم ببینم
        

          نمایشنامه خوبی بود. شاید بهتر از هر کتاب و دوره آموزشی‌ای، به این آسیب در زندگی مشترک پرداخته بود. نمایشنامه خواندن برایم جذاب تر از همیشه شده.
        

          کارها ایبسن همیشه در نوع خودش ساختارشکنند. او  در این نمایشنامه سراغ کاری زنانه رفت.
        

          نمایشنامه شاهکار و بزرگی که کل اروپا و جهان رو تکون داد.
        

          🔹️روابط انسانی همیشه برام جالب و کنجکاوی برانگیزه، درست همون لحظه هایی که انسان دست به انجام کارهای شگفت انگیز میزنه، کارهایی که هیچوقت انتظار انجامش رو نداری.
من نمایشنامه های زیادی نخوندم و میشه گفت این کتاب شروع نمايشنامه خوانی من بود‌ . برام جالب و دوست داشتنی بود.
تغییر شخصیت نورا  در سیر داستان، با توجه به اینکه داستان رو یک مرد نوشته برام قابل تحسین بود.

🔹️اما امان از غلط های بسیار بسیار کتاب ،  من کتاب رو با ترجمه‌ی میر مجید عمرانی از نشر شور آفرین خوندم‌.علاوه  بر اشتباهات فاحش در املای کلمات،  یک سری از کلمات قربانی محاوره نویسی شده بودن که بسیار برام آزار دهنده بود.

🔹️داریوش مهرجویی فیلمنامه‌ی فیلم سارا رو بر اساس این نمایشنامه نوشته. این فیلم در دوره اصلاحات ساخته شده و  شاید بشه گفت از فیلم های مهم اون دوره بوده که به نقش زن و طغیان زن اشاره کرده.

        

          نوشتن یک مرور خوب بر یک رمان، نمایشنامه یا جستار، کار من نیست. چون نه می‌توانم درمورد محتوای روایت داستانی چیزی بگویم (اسپویل می‌شود و خلاف قواعد حرفه‌ای است.) و نه توانایی ارزیابی هنری یک اثر را دارم؛ مخصوصا این اثر ایبسن را‌.
صرفا می‌توانم از حس و حالم بگویم و حواشی‌اش.
حین خواندن پرده آخر این نمایشنامه حس کردم دارم وقایع را با چشم خودم می‌بینم. اضطراب و ترس شخصیت اصلی داستان را با تمام وجود حس می‌کردم و دوست داشتم با نورا همدردی کنم.
با اینکه نقطه‌ی کلیدی این نمایشنامه، مربوط به زنان و جنبش آنان است اما حس می‌کنم همه‌ی ما در سطوح مختلفی ممکن است عروسکِ دیگران باشیم. ایبسن خاطرات متعددی را برایم تداعی کرد.
این نمایشنامه جزو آثاری است که  پیشنهاد می‌کنم رفقایم در ابتدای زندگی مشترک حتما آنرا بخوانند (در کنار سعادت زناشویی تولستوی).
        

          نمایشنامه‌‌ای زیبا و قابل تامل بود.حکایت زندگی زن و دختری که در تمام عمر عروسکی بیش در دست عزیزانش نبوده است.فرصت رشد فکری و شخصیتی چندانی به او داده نشده و حال برای اثبات خود حرکتی دور از اندیشه انجام می‌دهد که اگر چه تلخ اما همان ماجرا سرانجام باعث به خود آمدن او شد!... "عروسک خانه"از زوایای مختلف جای بسی تامل دارد.
        

          
"عروسک خانه" اثر "هنریک ایبسن ۱۸۲۶-۱۹۰۶" 
ترجمه "منوچهر انور"
یک نمایش‌نامه از نویسنده و شاعر پرآوازه نروژی
برای من اولین تجربه خواندن نمایش‌نامه بود ولی خیلی لذت بردم. انگار تو سالن تئاتر نشستم و دارم بازی ها رو تماشا می‌کنم. خود اثر هم خیلی گیرا بود، چند صفحه اول رو که خوندم دیگه تا انتها ادامه دادم درست مثل اینکه دیدن فیلمی رو شروع کنید و نتونید تا آخر ولش کنید. 
داستان درباره خانمی است بنام "نورا" که با شوهرش "هلمر" و سه تا فرزند کوچک زندگی میکنه. شوهرش وکیل و بتازگی ترفیع مقام گرفته به سمت ریاست بانک. همه اتفاقات طی چند شب ایام کریسمس میچرخه. یک دوست خانوادگی دارن بنام دکتر "رانک" و دوست نورا بنام "خانم لینده" که یکدفعه بعد سالها سر و کله‌اش پیدا می‌شه و یک دشمن مشترک برای نورا و هلمر بنام آقای "کروگستاد".
داستان سه پرده داره و طولانی نیست کلا ۱۱۰ صفحه. موضوع اصلی داستان درباره وضعیت زنان در قرن ۱۹ میلادیه. زمانی که خانمها کم کم داشتن از زیر سلطه مردانه بیرون میومدن و برای خودشون دنبال هویت مستقلی بودن. نام نمایش‌نامه هم برگرفته از همین موضوع هست که خانم‌ها عروسک نیستند تا بازیچه دست مردان باشند. خانم لینده دوست تازه وارد نورا که سرد و گرم چشیده تر هست و تازه معنای زندگی و استقلال رو درک کرده، تلنگری به نورا میزنه تا بخودش بیاد و جدی باشه نه‌اینکه مثل بچه‌ها رفتار کنه.
نورا خطاب به هلمر:"در تمام مدت این هش سال از همون اول آشناییمون تاحالا، هیچ وخ یک کلمه درباره یه موضوع جدی بین من و تو رد و بدل نشده.... خونه ما فقط جای بازی بوده. من اینجا 'عروسک-زن" تو بوده‌م، همون‌جور که تو خونه بابا، 'عروسک-بچه' ش بودم. بچه‌هاام به نوبه خودشون عروسکای من بوده‌ن. این بوده زن و شوهری ما."
هلمر اوایل ازدواجشون دچار مریضی میشه و نیاز به هزینه زیادی داشتن که نورا اون پول رو جور می‌کنه و هلمر مداوا میشه. به شوهرش میگه از باباش قرض کرده ولی درواقع اون پول رو نزول کرده و چون باباش خیلی زود فوت کرده، شوهرش هیچ‌وقت نفهمیده پول از کجا اومده بوده، نورا هم مخفیانه با پس‌انداز از خرجی خونه کم کم اون پول رو پس میداده و از چیزایی که دلش میخواسته صرف‌نظر می‌کرده.
"هلمر:  نورا، من حاضرم روز و شب از جان و دل برای تو کار کنم، به‌خاطر تو زیر بار فقر و پریشانی برم. اما هیچ مردی حاضر نیس حیثیتشو فدای عشقش بکنه.
نورا: صدها هزار زن این کارو کرده‌ن."

البته این کتاب غیر از این نمایشنامه درباره خود نویسنده و چالش‌های ترجمه هم مطالبی بیان کرده که حدود ۱۷۰ صفحه‌ای میشه.

#عروسکخانه #هنریک_ایبسن 



        

          نمایشنامه ای باشکوه از روند سرخورده شدن اکثر زنان جهان 

اوایل خواندن بخاطر واضح بودن داستان احتمالا بنظر کمی زیاده روی می آید ولی با لحظه ای تامل می‌شود فهمید چگونه زنان مختلف به همین شیوه در برهه های گوناگون تاریخی حتی همین امروز تنها «عروسک» اند.
ابتدا عروسکِ پدر که هیچ نظری از خودشان بروز نمی‌دهند
بعد عروسکِ بی زبان همسر که همه بر خامی و سادگی اش اتفاق نظر دارند.
به عنوان تجربه ی اول از آثار ایبسن، بی نظیر بود.
        

          سلام و نور 
گاهی پیش میاد که به یک شوک نیاز داریم‌تا بفهمیم تمام راهی رو که اومدیم اشتباه بوده و باید برگردیم و همه چیو از نو بسازیم.
گاهی پیش میاد یک حرفی ، چیزی باعث میشه بفهمیم باید جلوی چرخه ی غلط تربیتیمونو بگیریمو دیگه اشتباهاتمون رو به نسل بعد منتقل نکنیم.
شاید گاهی یک اتفاقی باعث میشه خودمونو اطرافیانمون رو بهتر ببینیم ، بهتر بشناسیم .
عروسک خانه رو دوست داشتم . میشه ساعتها نشست و راجع به جزء به جزئش حرف زد و با بعضی قسمتهای داستانش که مناسب با ماست  همذات پنداری کرد .