این کتاب با نام اصلی The drama of the gifted child، یک کتاب روانکاوی است که به بررسی آسیب‌های کودکی می‌پردازه. چه نوع آسیب‌هایی؟ آسیب‌هایی که متوجه یک کودک حساس و با هوش عاطفی بالا میشه.
واقعاً کتاب خوبی بود و به نظرم این ترجمه خیلی بهتر از ترجمه نشر نو است.
چقدر کودکی دوران عجیب و سختیه. هم برای کودک، هم برای اطرافیان.
      

        در زمینه نقد و بررسی نظریه افول علمی جهان اسلام، کتاب خوبی بود. اما برخلاف ادعایی که در طول کتاب گاه و بیگاه مطرح شد، جواب کاملی به سوال «ما چگونه ما شدیم؟» و «چرا غرب پیشرفت کرد ولی شرق نه؟» داده نشد.
به طور خاص هم گویا این کتاب، در رد کتاب «ما چگونه ما شدیم» صادق زیباکلام نوشته شد، که چون اون کتاب رو نخوندم نمی‌تونم نظر بدم چه مقدار موفق بود.
      

        این کتاب درمورد نظریه‌ی دلبستگی (attachment theory) است که اولین بار توسط جان بالبی مطرح شد و تا امروز چندین نسل از روان‌شناسان این نظریه رو گسترش دادن.
من حدود ۳۰ درصد از کتاب رو خوندم و دیگه ادامه‌اش ندادم.

چند نمونه از دلایل خوب نبودن کتاب:
-کتاب به صورت واضح و با طبقه‌بندی، سبک‌های دلبستگی یا تاریخ این نظریه رو توضیح نمیده و حتی یه طوری بیان می‌کنه که انگار اولین بار نویسنده‌ها بودن که این نظریه رو مطرح کردن!

- سوگیری اطلاعاتی: این کتاب به نوعی انگار در طرفداری از سبک‌های اضطرابی نوشته شده و به نظر من تشدیدشون می‌کنه، در حالی که به هر حال این سبک هم از سبک‌های دلبستگی ناایمنه. درمورد سبک اجتنابی هم اصلاً با همدلی صحبت نمیشه.
راه‌حل‌هایی هم که داده میشه به نظرم کامل نیست و حتی بعضاً مخربه.

در کل به نظرم مضرات کتاب بیشتر از مزایاشه.
      

        مده‌آ و ترس از زنان

برخلاف نظرات دوستان بهخوانی، به نظر من نمایشنامه اصلاً فمینیستی نیست و حتی میشه گفت ضدفمینیسته.

ظاهراً یونانی‌ها از زنان باهوش و مکر و حیله‌شون به شدت می‌ترسیدن. مردان برای فرزندآوری به زنان احتیاج دارن و قراره زنان ازشون پایین‌تر و گوش به فرمان اون‌ها باشن. اما این وسط هر از گاهی زنان باهوشی پیدا میشن که با مکر و حیله‌شون می‌تونن روزگار مردا رو سیاه کنن؛ زنانی مثل کلوتایمنسترا و مده‌آ.

گرچه ما مردم امروزی، جیسون رو تقبیح می‌کنیم، اما برای مردم اون زمان این‌طور نبوده. جیسون به عنوان یکی از اهالی یونان، از نظر قانونی نمی‌تونسته با زنی خارجی ازدواج کنه. در ضمن مده‌آ هرگز در مراسم رسمی با جیسون ازدواج نکرده و به نوعی معشوقه جیسون محسوب می‌شده. از اون نوع معشوقه‌هایی که تو جنگ‌ها غنیمت می‌گیرن. خب جیسون حق داشته زنی قانونی هم داشته باشه و حتی در این همسر گرفتن، در نظر می‌گیره با کسی ازدواج کنه که به نفع فرزندان و مده‌آ هم باشه. ولی مده‌آ نمی‌تونه این موضوع رو تحمل کنه.

در اوایل داستان هم که مده‌آ زاری و ناله می‌کنه که خانواده و شهرش رو از دست داده و حتی برادری نداره، به یاد آورنده‌ی دلایل وحشتناک این اتفاقاته. به هر حال چرا مده‌آ پدر و برادری برای حمایت از خودش نداره و حتی شهری که بهش پناه ببره؟

تنها چیزی که برام مبهمه و نگاهم رو به چالش می‌کشه سخنان مده‌آ در خصوص مقایسه خطرات فرزندآوری زنان و به جنگ رفتن مردان، اجازه‌ی چندین ازدواج به مردان برخلاف زنان و همین‌طور مضرات طلاق برای زنان برعکس مردانه. این نقدها به جا و درستن ولی نمی‌دونم واکنش مردان یونانی با شنیدن این حرف‌ها چی بوده و اوریپید چه منظوری داشته؟ در نهایت از اون جایی که مده‌آ بیگانه است و به خشونتی افراطی کشیده میشه، باز هم به نظرم نمایشنامه ترس از زن خطرناک رو تایید می‌کنه تا این‌که بخواد از زنان دفاع کنه.
      

        رابین هود شخصیتی محبوب در داستان‌های فولکلور انگلیسیه که هوارد پایل در این کتاب برای اولین بار، افسانه‌های مختلف حول این شخصیت رو جمع‌آوری می‌کنه.
کتاب به صورت مجموعه‌ای از ماجراهای رابین هود نوشته شده و ساختار داستانی درست و حسابی نداره. با این حال انقدر شخصیت رابین هود رو دوست دارم که دوران امتحانات خوندمش و خیلی کیف داد.

🌔 پنجمین کتاب پساال‌کلاسیکو
      

        قابیل، روایت یک عصیان 
لرد بایرون واقعاً نویسنده‌ی باهوشیه! و سبک نوشتنش من رو به هیجان میاره.

کتاب نمایشنامه‌ای است در خصوص داستان معروف قابیل بر مبنای عهد عتیق.
اما نه چندان بر همان مبنا!
در این‌جا قابیل پرسشگری رنج کشنده و از شک در عذاب است. او همچون ایوب می‌پرسد که مجازات گناه ناکرده چرا؟ و همین‌طور چرا مرگی پس از زندگی؟
او با شیطان ملاقات می‌کند و ما شاهد  گفت و گویی میان شیطان و قابیل هستیم و در نهایت هم می‌افتد آنچه نباید اتفاق می‌افتاد.
عصیان قابیل در این نمایشنامه بسیار قابل درک است و تصویرش از خدا موحش!
دو نکته برایم قابل توجه بود.
یکی دیدگاه زرتشتی به جهان و این موضوع که خیر و شر در نبردی ابدی هستند و انسان میان این دو مخیر. 
دوم این‌که نسل بشر از قابیل است و هابیل فرصت نیافت فرزندی داشته باشد.

🐌 چهارمین کتاب پساال‌کلاسیکو
      

        نمایش سیاسی هوشمندانه‌ای بود. قبل از خوندن این نمایش، باید ماجرای خان پنجم هرکول رو بدونید و نمایشنامه «زنان تراخیس» اثر سوفوکل رو هم خونده باشید. (گرچه این نمایشنامه، اقتباسی از نمایشنامه سوفوکل نیست، ولی دورنمات متواتر بهش ارجاع میده. شاید برای ادای دین؟!)

ماجرای خان پنجم از این قراره که هرکول باید طویله‌ی اوجیاس، پادشاه شهر الیس رو پاک کنه. این طویله غرق در کثافت بود و کسی جرئت نمی‌کرد بهش نزدیک بشه. هرکول با هوشمندی مسیر دو رودخانه رو عوض می‌کنه و با استفاده از اون طویله رو پاک می‌کنه. اون حتی کار «پهن پاک‌کنی» رو به شیوه قهرمانانه انجام میده.

دورنمات در این نمایشنامه با چرخشی هوشمندانه ماجرا رو سیاسی و مدرن می‌کنه! شهر الیس غرق در کثافته و گاوهایی که اقتصادشون رو می‌چرخونن، باعث کثیفی شهر شدن. مردم شهر میخوان از این کثافت و پهن گاو نجات پیدا کنن و پادشاه پیشنهاد میده از قهرمان یونان، هرکول کمک بگیرن.
حالا دورنمات به ما «هرکول ورشکسته» رو نشون میده که با زور بازوش نهایتاً میتونه بره تو سیرک تا بتونه یه مقدار پول به دست بیاره. هرکول به خاطر پولی که پادشاه الیس قولش رو میده به شهر الیس میره تا اون‌جا رو پاک کنه. آیا هرکول میتونه این کارو بکنه؟

فاش شدن داستان (اسپویل):
حالا در دنیای مدرن ما با قهرمانی رو به رو هستیم که باید برای عوض کردن مسیر رودخانه، از وزارت آب مجوز بگیره، مجوزی که گرفتنش چندان هم آسون نیست و کلی مجوز دیگه هست که هرکول باید نگرانشون باشه.
در نهایت حتی وزرا به مردم نشون میدن اگه پهن‌ها پاک بشن ممکنه شهر درگیر مشکلات زیادی بشه، از برهم‌پاشی اقتصاد گرفته تا فقیر شدن پولدارا و شهری شدن روستایی‌ها و ...
پس شاید باید کاری به کار پهن و کثافت نداشت، حتی اگه مردم شهر توشون غرق شن و از بوشون خفه؟
صحنه‌ی نهایی، باغ اوجیاس، راه نجات. عالی بود. ممنونم دورنمات.
شاید تو جهانی که غرق کثافت شده، بیشتر از قهرمان به یه عالمه باغبان احتیاج داریم :)
      

        شنیتسلر در این کتاب تکه‌ای از زندگی معمولی یک پیرمرد رو انتخاب و موشکافی می‌کنه. ماجرا با جوانی شروع میشه که وسط زندگی معمولیِ کارمندیِ یک پیرمرد سر میرسه و میگه کتاب شعری که پیرمرد در دوران جوانیش نوشته رو خونده و خیلی خوشش اومده. جوان، پیرمرد رو به انجمن ادبیشون دعوت می‌کنه. انجمن ادبی‌ای که شامل چندین جوان شاعر و نویسنده است که همه ناشناس هستن و از این ناشناسی در عذاب.
پیرمرد چند صباحی احساسات جدیدی تجربه می‌کنه. توصیف شنیتسلر از سیر احساسات پیرمرد واقعاً بی‌نظیره.

خطر فاش شدن:

وقتی از زاکسبرگر تعریف و تمجید کردن، چیزی درش زنده شد.
به قول خودش همون شور شبانه.
اما بعد ترسید. شاید چون هیچ چیز خاصی در خودش نمی‌دید و فکر می‌کرد لایق این شهرت نیست. اما در عین حال دوست داشت باور کنه فرد خاصی بوده، با بقیه فرق داشته و یک انسان والا بوده که به فراموشی سپرده شده. قدرت‌های خاصی داشته که از دست داده.
شاید همه نیاز دارن باور کنن خاصن. با تمام وجود دوست دارن که چند نفر ایمان داشته باشن که اون‌ها خاصن. ولی حتی اگه افراد واقعاً باور داشته باشن، بازهم انگار چیزی کمه. مثل مجلس ادبی که توش برای زاکسبرگر دست زدن ولی تهش صدایی به گوشش رسید: «بدبخت فلک‌زده» و فقط طنین همین صدا بود که درش می‌پیچید نه صدای تشویق‌ها.
چرا زاکسبرگر در نهایت وقتی فهمید هیچ کدام از جوان‌ها کتاب شعرش رو نخونده بودن، خوشحال شد و چرا از رفتن به رستوران قبلیش آسوده خاطر بود؟ این سوالیه که دوست دارم بیشتر روش فکر کنم.
در کنار زاکسبرگر، شخصیت ویندر هم برای من فوق‌العاده بود. عزتِ نفس از دست رفته‌ی ویندر و تاییدی که از دیگران جست‌وجوش می‌کرد.
      

        ایوب با چندین بلا، کاندر بلا شد مبتلا
پیوسته این بودش دعا: الصَّبرُ مِفتاحُ الفَرَج
سنایی

❗ یادداشت حاوی خلاصه‌ای از محتوای کتاب است.

«کتاب ایوب» شامل ترجمه‌ای از کتابی با همین نام از عهد عتیق و سپس تفسیرهای قرآنی از این داستان در میان تفاسیر اولیه است. ترجمه‌ی قاسم هاشمی‌نژاد از نثر کهنی استفاده کرده که فهمیدن را برای مخاطب سخت می‌کند. حداقل ترجیح من بر استفاده از زبان و ساختار دستوری ساده‌تر بود.

در حالی که در عهد عتیق مسئله‌ی ایوب، مسئله‌ی شر و جدالی میان خدا و ایوب است، در روایات اسلامی این مسئله صبر است و صحنه‌ی جدال، میان ایوب و شیطان است. یکی دسیسه کرده و دیگری صبر پیشه می‌کند.

حکایت ایوب در کتاب مقدس بسیار عجیب و زیبا است. روزی پسران خدا نزد خدا می‌آیند که در آن میان شیطان هم حضور دارد. بین شیطان و خدا صحبتی درمورد ایوب صورت می‌گیرد و شیطان ادعا می‌کند که ایوب آدم خوبی نیست، فقط نعماتش زیاد است. خداوند به دفاع از ایوب یا به آزمایش او؟ شیطان را بر ایوب مسلط می‌کند. در همین‌جا نقش شیطان به پایان می‌رسد.

مصیبت‌ها بر ایوب باریدن می‌گیرد. ایوب می‌گوید: «یهوه داد. و یهوه گرفت. نام یهوه متبارک باد. و در تمام این‌ها ایوب گناه نکرد و به خدا نسبت ناروا نداد.»
همان‌طور که می‌بینید در دو فصل ابتدایی، تصویر ایوب تصویری است که در روایات مشهور اسلامی هم از او به خاطر داریم. مجسمه‌ی صبر. گویی انسان نیست.

اما در فصل بعدی سه دوست ایوب به دیدن او می‌آیند و از دیدن حال او پریشان شده، می‌گریند. پس از هفته‌ای با هم بودن و سکوت، عاقبت ایوب به سخن آمده خود را نفرین می‌کند. 
«روزی که در آن متولد شدم هلاک شود و شبی که گفتند مردی در رحم قرار گرفت.» 
از این‌جا تصویر ایوب دگرگون می‌شود. ایوب رنج خود را پذیرفته اما به مشکل و گرهی در نظام فکری خود برخورد کرده است. چرا خداوند او را بی‌سبب رنج می‌دهد؟ او که مثل ما از آن‌چه بین خدا و شیطان گذشته خبر ندارد، متوجه نمی‌شود چرا باید خداوند او را به مصیبت‌های مختلف دچار گرداند؟
دوستان ایوب هریک سخن می‌گویند از این‌که لابد ایوب گناه‌کار است و خداوند کسی را بی‌سبب عذاب نمی‌دهد. ایوب از آن سخنان رنجیده، می‌گوید گناهی نکرده است و اگر امکان آن بود که خداوند با هیبتش ایوب را نترسانده، در دادگاهی حضور یابد؛ او توان آن را داشت تا از خود دفاع کند. چرا خداوند بر شریران خشم نگرفته، ناگهان خشمش بر ایوب نازل می‌شود؟
این سخنان از فصل ۳ تا ۳۱ به طول می‌انجامد و منظومه‌ای از شکایات ایوب، خشمش به خداوند، سوالاتش و پاسخ‌های دوستانش را در بر می‌گیرد.
فصل ۳۲ تا ۳۷ ناگهان سخن از دوست چهارمی می‌گوید که تا به حال خبری از او نبود. گویا این فصل‌ها در طی قرون مختلف به عهد عتیق اضافه شده‌اند. این دوست چهارم از قدرت‌های خدا می‌گوید و چیز جدیدی اضافه نمی‌کند.

در فصل ۳۸ اما ناگهان خدا حضور می‌یابد. 
« و خداوند ایوب را از میان گردباد خطاب کرده گفت: کیست که مشورت را از سخنان بی‌علم تاریک می‌سازد؟»
خدا مبارزه‌طلبی ایوب را می‌پذیرد و می‌گوید «الان کمر خود را مثل مرد ببند، زیرا که از تو سوال می‌نمایم پس مرا اعلام نما.»
و از ایوب می‌پرسد. پرسش‌های مختلفی در خلقت، قدرت و حکمت. خدا می‌گوید اگر میدانی جواب بگو و به من یاد بده. ایوب مات و مبهوت مانده، در نهایت می‌گوید:
«من به آنچه نفهمیدم تکلم نمودم. به چیزهایی که فوق عقل من بود و نمی‌دانستم.» 
ایوب با دیدن خدا آرام می‌گیرد. گرچه شاید پاسخ خاصی نگرفته باشد. خدا فقط حکمت و قدرتش را به ایوب یادآور می‌شود. شاید نکته در آن یود که ایوب بفهمد همان‌طور که جواب سوالات خدا درمورد ظرایف خلقت را نمی‌داند، جواب این سوال که چرا خوبان رنج می‌بینند را هم نمی‌داند. 
از آن گذشته همین بس نیست که خداوند با حضورش ایوب را آرام می‌کند که تو برای من مهم هستی و سخنان تو را می‌شنوم؟ شاید ایوب فقط همین را می‌خواست.
«از شنیدن گوش درباره تو شنیده بودم، لیکن الان چشم من تو را می‌بیند.»
خداوند بر سه دوست ایوب خشم می‌گیرد و به آن سه می‌گوید که: «درباره من آنچه راست است مثل بنده‌ام ایوب نگفتید.»
اما مگر سه دوست چه سخنی گفتند؟ جز دفاع از خدا؟ ایوب که در حال شکوه و شکایت بود؟ این هم از رموز داستان است.
در نهایت خداوند هرچه ایوب از دست داده بود را دو برابر به او برمی‌گرداند و داستان به پایان می‌رسد.

همان‌طور که گفته شد در حالی که داستان عهد عتیق بیشتر بر جدال ایوب و خدا متمرکز است، برداشت‌های اسلامی از آن، چرخشی در داستان داشته و بر جدال شیطان و ایوب تمرکز می‌کنند. در این داستان‌ها شیطان سعی می‌کند از هر راهی بر ایوب مسلط شود و در نهایت شکست می‌خورد. خداوند نیز نعمت و عافیت گذشته را به ایوب بازمی‌گرداند.
      

         «زندگی سه باره آنتیگونه» نوشته‌ی اسلاوی ژیژک فیلسوف معاصره که سه پایان موازی از نمایشنامه آنتیگونه اثر سوفوکل رو به تصویر می‌کشه.
از نظر هنری نمایشنامه اصلاً قابل توجه نیست و خود ژیژک هم گفته این متن بیانیه‌ای سیاسیه تا اثر هنری.

🐞اسپویل:
پایان اول که خود داستان آنتیگونه سوفوکل بود. 
پایان دوم رو از این جهت دوست داشتم که به این سوال پاسخ می‌داد: «اگه کرئون آنتیگونه رو نمی‌کشت، چه اتفاقی می‌افتاد؟»
و جواب ژیژک این بود که این بار مردم هر دو نفر رو می‌کشتن. چرا که پولونیکس خیانت کرده بود و حالا شاه بدون توجه به خون‌هایی که ریخته شده، پولونیکس رو با احترام به خاک می‌سپاره.
پایان سوم هم خیلی مسخره بود. ناگهان مردم تبای به پا می‌خیزن و هردو رو مجازات می‌کنن. کرئون به گناه استبداد و آنتیگونه به خاطر شورش بورژوایی.

قسمت اول کتاب مقدمه‌ایه که تا آخر هم متوجه نشدم مقدمه‌ی مترجم بود یا نویسنده! اول کتاب گفته میشه، کتاب از سه بخش تشکیل شده: مقدمه مترجم، پیشگفتار نویسنده و متن نمایشنامه. اما بعد از قسمت مقدمه مترجم، هیچ عنوانی تحت نام «پیشگفتار نویسنده» به چشم نمی‌خوره که توضیح بده مقدمه مترجم کجا به پایان میرسه و پیشگفتار شروع میشه. 
با توجه به فیلسوف بودن نویسنده، فکر کردم توضیحاتی که از خوانش هگل و لاکان از آنتیگونه داده شده، نوشتار نویسنده است. اما حین خوندن دیدم داره درمورد خوانش «ژیژک» از آنتیگونه صحبت میشه. و از اون جایی که عجیبه نویسنده از خودش با اسم یاد کنه و بگه «به تعبیر ژیژک»، پس فکر کردم هم‌چنان در مقدمه مترجم هستیم. و ناگهان در زیرعنوان «بدو آنتیگونه بدو!»، نویسنده رو می‌بینیم که میگه «در برداشت خودم از آنتیگونه».
به هر حال به حدی از این موضوع عصبانی شدم که مقدمه رو نیمه‌کاره گذاشتم. تا جایی که خوندم، توضیحاتی درمورد خوانش هگل و لاکان از این نمایشنامه بود که با وجود گنگ بودن برام جالب بود.
[من این کتاب رو از طاقچه خوندم، پس ممکنه اشکالاتی که گفتم مربوط به طاقچه باشه و نه کتاب چاپی.]
      

        بازنویسی خیلی خوب از نمایشنامه‌ای کلاسیک
نوع روایت ماجرا و شخصیت‌پردازی‌ها به مخاطب مدرن، حسی شبیه به مخاطب کلاسیک سوفوکل میده.
درگیری بین دو حق. حقِ جامعه و خانواده. فردیت در برابر جمعیت.
      

        تنهایی دونده استقامت (The Loneliness of a Long Distance Runner) کتابی در ستایش مبارزه با سیستمِ اجتماعیِ ناعادلانه است.
آلن سیلیتو از جمله نویسندگانیه که ازشون با عنوان «مردانِ جوانِ خشمگین» «angry young men» یاد می‌کنن. نویسندگانی تحصیل‌کرده از طبقاتِ پایینِ جامعه‌‌ی انگلیسیِ پساجنگ‌جهانی که ساختار طبقاتی، شعارهای زندگی بهتر و نظام اجتماعی رو نقد می‌کردن و خشم و عصیان طبقات پایین رو به تصویر می‌کشیدن.

این کتاب بخشی از روح طغیان‌گر دوران فعلی جوانی منه. از طرفی نقدهای اجتماعی که داره خیلی خوبه و از طرف دیگه صحنه‌های مختلفی که خلق می‌کنه واقعاً ماندگارن.
دویدن تنها در جنگل و تنهایی کشنده‌ی یک دونده‌ی استقامت که میتونه نمادی برای تنهایی انسان در دویدنِ بی‌پایان در مسابقاتِ زندگی باشه.
سوءاستفاده از طبقه کارگر مثل مدیر دارالتادیب که میخواد از برنده شدن کالین برای خودش استفاده کنه. و جمله کلیشه‌ای که «فقر تقصیر خودتونه»، در حالی که آدم‌های فقیر دارن سگ‌دو می‌زنن تا جیب گویندگان این جمله‌ها رو پر کنن.
و صحنه‌ی انتهایی. باختن با خنده. زیر میز قواعد اجتماعی زدن.
بعضی وقتا دلم می‌خواست مثل کالین اسمیت، وسط دویدن بایستم و به بقیه بگم بفرمایید برنده شید. این مسابقه‌ی مسخره‌ای که راه انداختید و هیاهویی که سر میدید، ذره‌ای برای من اهمیت نداره.

راه‌حل چیه؟ کتاب در این مورد سکوت می‌کنه.
کتابی می‌شناسید که بشه برای این موارد درش راه‌حل جست‌و‌جو کرد؟
      

        بعد از حدود یک سال نمایشنامه‌خوانی با هامارتیا و بعد از خوندن تراژدی اورستیا از آیسخولوس، این اثر رو بازخوانی کردم.
شخصیت‌های سارتر خیلی مصنوعین. همدلی باهاشون صورت نمی‌گیره. این نمایشنامه‌ها رو فقط می‌خونیم و پیامش رو دریافت می‌کنیم ولی درک نمی‌کنیم. همه چیز خیلی دوره.
در گزارشی که قبلاً برای این اثر نوشته بودم، از پیام‌های فلسفیش گفتم. پیام‌هایی که خیلی جالبن و هم‌چنان دوستشون دارم.
اما آیا استفاده از هنر برای انتقالشون کمکی به فلسفه کرده؟
به نظرم، نه چندان.
این پیام‌ها منتقل شدن ولی فقط همین. تبدیل به تجربه و زندگی نشدن. هیچ‌کدوم از پیام‌ها لمس نشدن.
من با این موافقم که هر اثری درون‌مایه و فلسفه‌ای داره، اما برعکس آثار هنری ارزشمند که اجازه به لمس یک تنش، دغدغه‌ی انسانی یا حتی یک فلسفه میدن؛ سارتر فقط پیامش رو انتقال میده.
فکر می‌کنم حالا بهتر متوجه شدم چرا سارتر درام‌نویس خوبی نیست.
دو ستاره برای پیام فلسفی اثره که هنوز برام ارزشمنده.
      

        بعد از یک ماه مجموعه نمایشنامه‌های آیسخولوس تموم شد. قبل از خوندن کتاب حتماً درمورد اینکه تراژدی در یونان باستان چه کابردی داشته و به چه صورت اجرا میشده، بخونید. البته مقدمه آقای کوثری هم توضیحات خوبی در این مورد داده.
همین‌طور خوبه یک سرچی درمورد داستان بکنید. باز هم در این مورد آقای کوثری یادداشت‌هایی بر هر نمایشنامه نوشتن که داستان رو توضیح میده. نگران اسپویل شدن هم نباشید چون در زمانه آیسخولوس هم یونانی‌ها همه‌ی این داستان‌ها رو می‌دونستن و اصلاً هنر آیسخولوس در نحوه‌ی نمایش داستان و سیر شخصیت‌ها است.
از آیسخولوس یک تریولوژی کامل به نام اورستیا و سه نمایشنامه که هرکدوم یک قسمت از تریولوژی هستن، به جا مونده.

۱- قدیمی‌ترین نمایشنامه جهان، ایرانیانه. ایرانیان دومین نمایش از یک تریولوژی است که به نظر میرسه آیسخولوس در همه‌شون می‌خواسته «هوبریس»: غرور و فراتر رفتن از حد خود رو به تصویر بکشه. اثری از دو نمایش دیگه غیر از ایرانیان نمونده. و نکته‌ی جالب اینه که علت ماندگاری ایرانیان، انتخاب شدنش توسط رومی‌ها و حکومت بیزانس برای آموزش دادن در مدارسشون بود. رومی‌ها سه نمایش از آیسخولوس رو برای تدریس انتخاب کرده بودن که تا امروز موندگار شده: ایرانیان، پرومتئوس در بند، هفت دشمن تبس. دلیل این انتخاب معلوم نیست ولی احتمالاً به خاطر ساختار زبانی بوده. 
اولین نمایش در تریولوژی‌ای که ایرانیان هم جزوش بود، فینئوسه. اینکه آیسخولوس کدوم قسمت از اسطوره فینئوس رو انتخاب کرده نامعلومه. اما به طور کلی فینئوس پیشگویی بوده که بیش از حد حقایق رو بر انسان‌های فانی آشکار می‌کرده و برای همین زئوس مجازاتش می‌کنه. دومین نمایش ایرانیان و سومین نمایش از اسطوره‌ی گلوکوسه. گلوکوس هم دچار هوبریس و مجازات شد.
پس ظاهراً هدف آیسخولوس به نمایش کشیدن غرور بوده. چون خشیارشا هم دچار غرور میشه و بر سر رود پل میکشه تا از آسیا به اروپا بره. کاری گستاخانه و توهین‌آمیز به طبیعت و خدایان. مجازاتش هم شکست خوردن با خواری و خفت از شهر کوچک آتنه.
حالا چرا آیسخولوس ایرانیان و خشیارشا رو برای به تصویر کشیدن هوبریس انتخاب می‌کنه؟
 یونانیان نبردهاشون با پارسیان رو نبرد بین آزادی و استبداد می‌دونستن و پیروزی در اون نبردها براشون خیلی بزرگ و مهم بود. به حدی که آیسخولوس بر سنگ قبرش نه از جوایزش گفت نه از افتخارات دیگه‌ی زندگیش بلکه افتخارش رو جنگیدن در نبرد ماراتن میدونه که پارسیان درازگیسو ازش باخبرن. ظاهراً این پیروزی انقدر در ذهن یونانیان ماندگار شده و هنوز در خاطره‌ی اون زیست می‌کردن که آیسخولوس هفت سال بعد از نبرد سالامیس، ایرانیان رو می‌نویسه. آیسخولوس می‌دونسته که این شکست پایان شاهنشاهی ایران نیست و قطعاً خبر داشت خشیارشا با لباس ژنده و با خواری و خفت به ایران برنگشته. اما شاید از اغراق استفاده می‌کنه تا خشیارشا رو در حد شخصیت‌های اسطوره‌ای مثل آگاممنون بالا ببره. شاید هم واقعاً خشیارشا برای یونانیان در حد شخصیت‌های اسطوره‌ای بزرگ بوده. چون تو کتاب نوشته بود یونانیان تبار خشیارشا و نام پارسیان رو از پریسئوس می‌دونستن که فرزند زئوس بوده. 

۲- هفت دشمن تبس 
هفت دشمن تبس قسمت آخر یک تریولوژی دیگه است. اولین قسمت لائوس، دومی ادیپ و سومی هفت دشمن تبسه. احتمالاً تراژدی درمورد نفرین نسلی بوده که این خاندان دچارش شدن که در نهایت با مرگ ائتوکلس و پولونیکس به پایان می‌رسه.
قسمت اعظم خود نمایشنامه هفت دشمن تبس، شرح هفت دشمن بود که فکر می‌کنم برای مخاطب مدرن به دلیل آشنا نبودن، حوصله‌سربره. ولی احتمالاً برای یونانی‌ها جذاب بوده چون با شخصیت‌ها آشنا بودن.

۳- پناهجویان
با این نمایشنامه ارتباط بیشتری گرفتم. موضوعاتی که بررسی می‌کنه هم‌چنان در دنیای مدرن هم مسئله است: ازدواج اجباری، پناهندگی و... که باعث میشه مخاطب مدرن درک بهتری داشته باشه.
ولی این نمایشنامه از نظر نوع نگاه به زن، دقیقاً نقطه‌ی مقابل هفت دشمن تبس بود! در هر دو ما هم‌سرایانی داریم که زن هستن ولی در هفت دشمن تبس حاشیه‌ای و در پناهجویان به عنوان شخصیت اصلی. حتی مردهای دو نمایشنامه متفاوتن. ائتوکلس در هفت دشمن تبس زن‌ها رو تحقیر می‌کنه و میگه کاری جز گریه و زاری ازشون برنمیاد ولی دانائوس در پناهجویان به خوبی از دختراش دفاع می‌کنه و حتی به عنوان ولی و رئیس حاضر نمیشه و به دختراش یاد میده چی بگن و چی کار کنن که بتونن نجات پیدا کنن. شاه آرگوس هم زمانی که با دخترا صحبت می‌کنه، هیچ نشانی از تحقیر درش نیست و درک میکنه اون‌ها چی میگن و بهشون حق میده.
آیسخولوس به خوبی هردو نوع نگاه رو به تصویر کشیده.
تردید پادشاه در پناه دادن به دخترا و درگیر کردن شهر با جنگ یا راندن اونا و مبتلا به نفرین شدن هم خیلی ملموس و قابل درک بود.
واقعاً دوست داشتم این تریولوژی به صورت کامل باقی می‌موند.

۴- اورستیا
تنها سه‌گانه‌ای از آیسخولوس که به صورت کامل باقی مونده. اورستیا داستان خاندان آترئوس و نزاع‌های درون خانوادگیه. آگاممنون بعد از نبرد تروا به عنوان فاتح به خونه برمی‌گرده و همسرش کلومنتسرا منتظرشه. اما این فقط ظاهر قضیه است و در خانواده‌ی آترئوس نفاق و دشمنی ریشه‌داری وجود داره.

۵- پرومته در بند
در انتساب این نمایشنامه به آیسخولوس حرف و حدیث بسیاره. اما خود نمایشنامه بسیار زیبا است. کلاً داستان پرومته از جهت محبتی که به آدم‌ها داشت و هدیه کردن آتش بهشون، خیلی قشنگه. 
تصویر زئوس در این نمایشنامه خیلی متفاوته، اما آیا قرار بوده تا آخر نمایشنامه چنین تصویری باقی بمونه؟ کسی نمی‌دونه.
      

        مانفرد داستان ویژه‌ای نداره ولی کشاکش‌های درونی شخصیت مانفرد، عذاب وجدان، روح سرکش و قدرت‌هاش بار تراژیک اثر رو به دوش می‌کشن.
لرد بایرون در مانفرد نمونه‌ای از قهرمان‌هایی رو ترسیم می‌کنه که به نام خود او، «قهرمان بایرونی» نام می‌گیرن. قهرمان‌هایی حساس، مطرود از جامعه، منزوی، با قدرت‌های درونی فراوان که نمونه‌ی اون رو در آثار بعدی نویسنده‌های کلاسیک از جمله داستایفسکی، چخوف، الکساندر دوما و ... می‌بینیم. من فاوست گوته رو نخوندم اما ظاهراً به طور خاص این اثر و فاوست گوته تاثیر و تاثر متقابلی بر هم گذاشتن.

فضای تاریک اثر و شخصیت مانفرد رو خیلی دوست داشتم. از جمله تجربه‌های جالب بود. اگه شب بخونید، به نظرم بیشتر به فضای اثر میخوره.
عکسی که گذاشتم هم از صحنه‌های کتاب و اثر توماس کول است.
🍎 سومین کتاب پساال‌کلاسیکو