یادداشت‌های فاطمه تبریزی (20)

          اسلان گفت: «آخرین باری که اینجا بودید این سوراخ برکه ای کوچک بود و وقتی داخل برکه پریدید، به دنیایی رسیدید که خورشیدی رو به زوال بر ویرانه های چارن می‌تابید. حالا دیگر برکه ای اینجا نیست. آن دنیا به انتها رسیده است، گویی هرگز وجود نداشته است. پس به نژاد آدم و حوا هشدار بدهید.»
هر دو کودک گفتند: «بله، اسلان.»
پلی اضافه کرد: «ولی ما که به بدی مردم آن دنیا نیستیم اسلان! هستیم؟»
اسلان گفت: «هنوز نه دختر حوا هنوز نه. اما روز به روز بیشتر شبیه آن‌ها می‌شوید. معلوم نیست که یکی از افراد شریر نژادت رازی به پلیدی «كلام تأسف انگیز» را پیدا نکند و تمامی موجودات زنده را از میان نبرد...»
        

          ۱. اومون را رمان کوتاه و کم‌حجمی بود، با این حال پر بود از خرده ماجراهای طولانی، کم عمق، بی‌هدف و بی‌ربط. این که چطور نویسنده در رمانی به این کوتاهی انقدر ماجراهای بی ربط به داستان رو طولانی شرح می‌داد واقعاً عجیب بود. 
برای مثال، جایی که میتیوک دوست شخصیت اصلی، ماجراهای واقعی و سورئال رو درهم می‌بافه، سیزده صفحه ست. تقریبا معادل یک بخش کامل از داستان. سیزده صفحه هذیون بی اهمیت شخصیتی که نه اطلاعات درستی ازش داریم و نه بهش نزدیک می‌شیم. 

۲. با معیار مقدار مطالعه‌ی روزانه‌ام، نباید بیشتر از دو روز ازم وقت می‌برد اما اونقدر روند داستان ملال آور و نچسب بود که رهاش می‌کردم و نهایتاً دو هفته طول کشید تا تمومش کنم.
 در نقدها ازش به عنوان satire یا هجویه‌ای درخشان تعریف شده، اما حتی یک‌بار هم لبخندی روی لبم شکل نگرفت در حین خوندنش. 
در کل شبیه یادآوری یک خواب آشفته نوشته شده بود متن داستان. پاره پاره، و غیرشفاف. در مورد درخشان بودنش هم واقعاً حرفی ندارم، جایی  در اواخر که نقطه عطف مهم داستان بود عملاً هیچ حسی نداشتم.

۳. احتمالش پایینه که این مقدار گنگی به علت  ترجمه از روی ترجمه بودن متن باشه چون هم مترجم دقیقه و هم در ابتدا گفته شد از روی دو کتاب بررسی شده متن. محتمل‌تر اینه که نویسنده بعد فروپاشی شوروی به سرعت می‌خواست داستانی بر علیه اون دوران سیاه منتشر کنه و فرصت کافی برای انسجام دادن بهش نداشته. متنی که می‌شد فیلمنامه‌ی یک فیلم کوتاه نسبتاً خوب باشه به جای رمان.
شاید اگر یک مترجم روسی ترجمه‌ای از متن اصلی ارائه بده دوباره نگاهی بهش انداختم‌. در غیر این‌صورت دوباره نمی‌خونمش.

۴. یک ستاره به خاطر چند خط به ندرت خوب در کل کتاب؛ مثل تصورات شخصیت اصلی در کودکی، و ماجرای ایوان قهرمان و هنری کیسینجر. البته در دادن همین یک ستاره هم شک داشتم.
به نظرم برای آشنایی با فضای فکری فرماندهان شوروی سابق، رمان‌های واقعاً بهتری برای مطالعه وجود دارند. این اثر رو به اعتماد نام مترجمش که از آثار قبلیش می‌شناختم خریده بودم و انتظار داشتم واقعاً داستان خوبی داشته باشه‌.
        

          ۱. داستان کتاب راجع به آلترناتیوهای تخیلی و دردناک و محتمل برای یک کشور/ملت ضعیف بعد یک زلزله مرگبار و یک بیماری اپیدمیک و کشنده هست. 
درست همون‌طور که میکروب‌های فرصت‌طلب  که برای سیستم ایمنی سالم بی‌خطر محسوب می‌شند، اما در یک بدن ضعیف باعث مرگ می‌شند، کشور/گروه‌های فرصت طلب هم چیزی جز جسد مرده‌ی کشور/ملت ضعیف رو بعد حضورشون به جا نمی‌گذارند.

۲. حدوداً ۴۰ درصد ابتدایی کتاب، شرح گزارش‌های شاهدان فجایع هست و سخت‌خوانه. خوندنش زمان‌بر و دشوار بود. بقیه‌ی کتاب البته قابل تحمل‌تر بود. بخش‌های بسیار شیرین هم داشت که البته اسپویل نمی‌کنم. 

۳. فجایع اولیه با کنتراست بالایی توصیف شدند، بعد تموم شدن گزارش مربوط به فاجعه می‌دیدم انگشت‌های دست آزادم مشت شده و فکم در حالت انقباضه. صحنه ای که از اثرات بمب اتمی توصیف کرده نویسنده رو قبلا در انیمه‌ی barefoot gen دیده بودم و همون‌طور تکون‌دهنده بود توصیف‌ها. به علاوه دست پر نویسنده راجع به اطلاعات نظامی و تاریخی و سیاسی کمک کرده بود به پرداختن به جزییات‌.
 بنابراین با دیدن فرم گزارش گونه‌اش نباید دچار سوءتعبیر بشید که احساسات شما درگیر نخواهد شد یا ارتباط پرعمقی با شخصیت‌های داستان برقرار نخواهید کرد.

۴. یک جامعه‌ی تخیلی وجود داره در داستان، به نام «یکه‌بازمانده‌های میدان امام حسین علیه‌السلام»، که توصیفش با جامعه‌ی واقعی کودکانی که یک سال پیش برای اولین بار پزشکان آکرونیم WCNSF رو به طور اختصاصی برای نام بردن و محاسبه‌ی آمار اون‌ها در غزه‌ ایجاد کردند مو نمی‌زنه. حروف، مخفف «کودک زخمی بدون هیچ عضو بازمانده‌ای از خانواده» هستند. تخیلی که تصورش هم برای ما دشواره، واقعیت روزمره‌ی ده‌ها هزار کودک شده. به امید روز از راه رسیدن گردباد انتقام این نسل.
        

          ۱. اتفاقات به حدی پرسرعت هستند در کتاب که یک روزه می‌شه مطالعه‌اش رو تموم کرد. داستان جذاب، هولناک و دیوانه‌واری داره که خوب توصیف شده.

۲ در دنیای بی‌خدای قمارباز، شانس تنها قدرت برتر مقدس یا جادویی هست که اتفاقات رو رقم می‌زنه، افراد در‌ برابرش مطاع و تسلیمند، درست انگار شانس بتی هست که با هارمونی دقیقش رحمتش رو به کسی می‌ده که با ریسک در مسیر انتخاب‌های درست قرار می‌گیره. نَش، شخصیت اصلی بهش اعتقادی نداره، ولی دوستش پازی و اون دو برنده‌ٔ لاتاری، چند بار به این باوری که دارند اشاره می‌کنند.

۳ شخصیت اصلی، یک نوازندهٔ ماهر، خوش صدا و مسلط به پیانو و هارپسیکورده، به صدای کاست نوازنده‌ها وقت رانندگی گوش می‌سپاره، قطعات آهنگ‌سازهای قرن‌های مختلف رو می‌شناسه و از اون‌ها اسم می‌بره تا حس موقعیت‌ها رو توصیف کنه. موسیقی اضطراب‌آور Les barricades mystérieuses که برای توصیف حس «دیوار» نام می‌بره مثالی از این دسته.
عنوان موسیقی شانس برای کتاب ممکنه به این اشاره کنه؛ نویسنده شانس‌هایی که پشت‌سرهم اتفاق میفتند و زندگی قمارباز رو شکل می‌دند رو تشبیه کرده به نت‌هایی که تصادفی پشت هم میان و موسیقی آهنگ‌ساز رو شکل می‌دند.
 
۴ نَش نگاهی پوچ‌گرایانه به زندگی داره، بعد رهاکردن کار و خونه و فرزندش و رسیدن به بی‌معنایی و سردرگمی مطلق، با آشنا شدن با کسی به نام پازی، دست به انتخابی می‌زنه که بعدش مسئولانه عواقبش رو قبول می‌کنه. مسئولیت‌پذیری عجیبی که قبل اون اتفاق تو زندگیش به کلی از دست داده بود.

۵ آخرش هم مثل بخش‌های دیگه‌ٔ داستان شبیه یک کابوس بود. البته پل آستر در فیلم ساخته شده از این کتاب، پایان هولناک داستان رو تغییر داده، که هنوز ندیدم که آیا بدتر شده یا بهتر.

۶ پیشنهاد می‌کنم حتماً، یه thriller معمایی و پر تعلیقه. 
شاید بشه گفت کمی هم نمادگرایانه باشه،  با توجه به بدهی‌های ناتمام کارگرها  و توصیف برندهٔ لاتاری با عنوان آمریکایی واقعی. شاید یک متخصص اقتصاد بتونه مطلب خوبی در این‌مورد بنویسه.
        

          [تذکری که کاش من هم می‌دونستم: بخش انتهایی کتاب رو‌ باید در وقت مناسب و با حال مناسب خوند.]
شگفت‌انگیز و فراموش‌نشدنی، نزدیک‌ترین واژه‌هایی بودند که می‌‌شد برای توصیف کتاب‌ به کار ببرم‌. حقیقتا همه چیز در کتاب فوق‌العاده‌ بود؛ طراحی شخصیت و محیط و موقعیت‌، انتقال حس، ایجاد کشش، و طراحی‌‌ پایان. 
درست مثل حسی که در مورد «بی‌کتابی» تجربه‌اش کردم، وقتی کتاب به انتهای درخشانش رسیده بود دوست داشتم مثل تماشاگرهای پرده‌ی سینما، به احترام نویسنده بایستم و چند دقیقه ممتد تشویقش کنم.
عمیقاً متأسفم که چرا در دو هفته‌ خوندمش و طولانی‌تر نکردم بازه‌ی خوندنم رو تا بیشتر لذت ببرم،
به امید روزی که تمام نویسنده‌های فارسی زبان ما رو در این دوراهی دوست داشتنی - طولانی کردنِ مطالعه و لذت، یا اتمام زودهنگام و لذت بردن از پایان کتاب- قرار بدند.

        

          روزنامهٔ Daily mirror در توصیف یوناسون گفته بود بهترین رمان نویسِ طنز ِعصر ماست. به نظرم این وصف حقیقت داره، هر کتاب این نویسنده یک کلاس درس نوشتن رمان طنز هست، رمانی با چاشنی‌ تاریخ، علوم اجتماعی و علوم سیاسی. 
یوناسون ۶۳ ساله به علت داشتن سابقه‌ٔ خبرنگاری و کار در شرکت رسانه ای اطلاعات زیادی داره و دستش در استفاده از انواع چاشنی‌ بازه. نباید با پیش‌فرض یک رمان طنز ساده سمت خوندن قلمش رفت، چون متنش تقریباً نیمه‌سنگین محسوب می‌شه.
این کتاب خیلی خوندنی هست و پر هست از داستان ‌های گره خورده به هم با طنز فوق‌العاده‌ای که هوشمندی نویسنده رو نشون می‌ده. از شدت جذابیتش تونستم پنج روزه تمومش کنم.موضوع کتاب حول یک داستان تخیلی از رویارویی اتفاقی یک پیرمرد سوئدی با سیاستمدارهای معروف و سفیرها و نیرو‌های امنیتی دولت‌ها می‌چرخه. 
در جلد یک (پیرمرد صدساله ای که از پنجره پرید) نویسنده شخصیت اصلی رو با سیاستمدارهای قرن بیستم روبرو کرد و در این کتاب که جلد دوم محسوب می‌شه زمان داستان در دورهٔ اول ریاست جمهوری ترامپ و صدراعظمی مرکل می‌گذره. 
کتاب در 2018 نوشته شده، و خیلی واضح سوگیری به نفع دموکرات‌های اروپا و آمریکا در لحن متنش دیده می‌شه. در بخش‌هایی هم خیلی شعار زده می‌شه قلم یوناسون، اتفاقی که تو جلد یک کمتر اتفاق افتاده بود.
به این کتاب ۵ ستارهٔ کامل می‌دادم اگر نویسنده بعد گفتن تلاشش برای بهتر شدن جهان در مقدمهٔ کتاب، در داستان چندباری اشاره نکرده بود که اتحادیه اروپا یا مرکل می‌تونند مسئولیت این بهتر شدن رو برعهده بگیرند. یوناسون حتی دو بار در اواخر داستان ماجرای بمباران شیمیایی سوریه توسط اسد در کتاب رو پیش می‌کشه، خبر بدون مدرک و سندی که بعد یک دهه تکرار بالاخره دروغ بودنش افشا شد و مسئول اصلی جنایت مشخص شد. 
ضمن اینکه تاریخ دهه‌ٔ قبل انقدرها قدیمی نیست که شخصیت واقعی خانم مرکل به کلی از خاطر رفته باشه. کسی که در ۲۰۱۴ و سال‌های دیگه از نسل‌کشی صهیونیست‌ها در غزه دفاع کرد‌ و سالیان متوالی از هیچ کمکی به اون‌ها دریغ نکرد، کسی که در ماجرای برجام هیچ قدمی در راستای وعده‌هاش برنداشت و مدام اتهام‌ به ایران وارد کرد. طراح گرافیک روی جلد نوشته «کتاب همه خوان»، برعکس، به نظرم این کتاب مناسب همه نیست، کسی که سال‌ها پیگیر اخبار جهان، روابط کشورها و تاریخ نبوده اگر مستقیم سراغ چنین کتاب هایی بره ذهنش حتماً در تحلیل اتفاقات دچار سوگیری شناختی می‌شه، البته اگر در مرحله اول حوصله‌اش بکشه که کتاب رو بخونه.
 
        

          برای اوایل نوجوانی مناسبه، نه سنین پایین‌تر.
برای من از کتاب‌های مورد علاقه‌ی دوره‌ی دبستانم بود.
یادم نیست چندبار خوندمش و همراه ارمایل و گرمایل اضطراب نجات آدم‌ها دور از چشم ضحاک رو تحمل کردم. برای اینکه بقیه‌ی بچه ها هم در لذتم شریک شند گذاشته بودمش تو یک قفسه‌ی فلزی داخل اتاقک کوچیکی که کتابخونه‌ی مدرسه محسوب می‌شد.
حالا همراه برادرزاده‌ام که دبستانه می‌خونمش... حقیقتا که عمر سحاب سبکی بوده است آقای طالب آملی!
        

          ۱. هم با زبان اصلی خوندمش و هم با ترجمه نیک گرگین، ترجمه خیلی بهتر از ترجمه های دیگه بود اما ایرادات جزئی هم داشت. اگر واقعا خواستید بخونیدش پیشنهادم خوندن کتاب به زبان اصلیه.
۲.نویسنده معتقد هست به تجربه گرایی و مثل همه‌ی تجربه‌گراهای تاریخ، روشی جز scientific method رو  برای استفاده در شیوۀ بیان وقایع تاریخی قبول نداره. تخیل کردن و گمانه زدن در این روش برای نوشتن استنتاج و نتیجه‌گیری مطلقا ممنوعه و محقق باید صرفا بر مبنای شواهد تجربی و عینی صحبت کنه، در موارد متعدد طبق این روش پیش نرفته هراری، گاهی یک جمله از مقاله‌ای که رفرنس داده گفته و چند پاراگراف بعدش از گمانه زنی‌های خودش. شاید اگر فرصتی شد این نظر رو آپدیت کنم و همه تناقضات علمی نویسنده با اعتقادات خودش در این کتاب رو لیست کنم.
۳. شوربختانه در حال حاضر جوی وجود داره که یا باید معتقد به تکامل(فرگشت) انسان باشی یا بی‌سوادی، مرحوم داروین هم خودش نمی‌دونست زمانی که یک فرضیه رو مطرح می‌کنه باهاش مثل قوانین علمی برخورد میشه نه فرضیه...
۴. این همه تعریف و تمجید ازش واقعا نگران کننده‌ست و یک دلیل دیگه بهم می‌ده که برای انتخاب قدیمیم که نرفتن سمت پر فروش های بازار بود به خودم آفرین بگم. دوستی که گفته بودی با خوندنش بصیرت پیدا کردی و مسیر زندگیت عوض شده، نگرانتم، و امیدوارم تا الان در صحت و سلامت کامل باشی.
        

          ۱. کتاب پر هست از اسامی، تاریخ‌ها و اتفاقات که در طول کل کتاب تکرار می‌شند، برای خوندنش باید حتما یک کاغذ و مداد کنار شما باشه و هر اسم و رخداد و تاریخش رو یادداشت کنید تا اگر وقفه بین خوندن شما افتاد راحت ادامه بدید، من اولش نمی‌دونستم و چون فاصله افتاد بین خوندن فصل های کتاب، چند باری از اول شروع کردم:) 
بهتره ناشر در چاپ بعدی کتاب یک همچین ضمیمه‌ی فهرست‌واری رو اضافه کنه تا خوندن کتاب آسون‌تر بشه برای مخاطب.
۲. چه بهتر بود اگر اسم کتاب همون اسمی که خود آقای علیانی انتخاب کرده بودند براش می‌موند (اسرائیل، یک روایت) تا طیف وسیع تری از سلیقه های فکری ترغیب بشند به خوندنش. اسم کنونیش هرچند یک واقعیته اما به عنوان تیتر یک کتاب تاریخی که دونستن وقایعش برای هر انسانی واجبه  خیلی هوشمندانه انتخاب نشده.
۳. قلم نویسنده خیلی جذاب و دل‌نشینه برای روایت‌ کردن تاریخ. همچنین برای رفرنس‌های جنایات تماما از منابع خبری اسرائیلی استفاده کرده و از تحلیل های شعار زده پرهیز کرده.
پیشنهاد می‌کنم در اولین فرصت بخونیدش.
        

          چند سال قبل زمانی که مجله طنز خط‌خطی منتشر می‌شد یه نفر یه صفحه اختصاصی عالی داشت تو مجله به اسم خاطرات کتاب‌فروش با نام مستعار استراگون. سردبیر و باقی مسئولین مجله هم اصلا لو نمیدادن ایشون کی یا چی هستن و ما مخاطبین مدت مدیدی تو نخ پیدا کردن هویت واقعی استراگون که انقدر قلم خوبی داره بودیم. بعدها فهمیدیم آقای محسن پوررمضانی بوده. طنز خوب و تر و تمیز اگه خواستید بخونیدش حتما.
        

          خیلی سینماییه این کتاب و با اینکه بیشتر از ده سال پیش خوندمش هنوز تصویر بعضی قسمت‌های متن رو می‌تونم تجسم کنم. بعد از این سراغ کتاب‌های دیگه پل استر رفته بودم، و هنوز به‌ نظرم بهترین اثرش همین کتاب هست.
        

          برای خوندن کتاب‌های ترجمه‌ای معروف اگه مترجم خوب نباشه واقعا تموم حس خوندن نیست و نابود می‌شه. پیشنهاد می‌کنم این کتاب رو با ترجمه شادی حامدی بخونید. خیلی قلم خوبی داره مترجم و بعضی جاهای داستان از طریق مکاتبه با نویسنده به سوال‌هایی که برای مخاطب پیش اومده جواب داده، مثل قسمتی از داستان که به ایران مربوطه.
انقدر داستانش و قلم نویسنده جذاب بود که برای من یک شبانه روز فقط طول کشید تموم کردنش، در اون حین هم گاهی می‌بستمش، می‌ذاشتم یه کنار و یه دل سیر می‌خندیدم، و بعد دوباره بازش می‌کردم و ادامه‌اش می‌دادم. واقعا تعجب کردم چطور انقدر امتیازش تو بهخوان کمه، شاید علتش ترجمه‌های بد ازین کتاب باشه.
        

          وقتی گرفتم دستم تا تمومش نکردم نتونستم بذارمش کنار.
یوناس یوناسون همیشه همینقدر خوب می‌نویسه. بقیه کتاب‌هاش هم همین‌طورن، جذاب و درگیرکنندهء مخاطب با ته مایهء طنز تلخ، مخصوصا پیرمرد صد ساله. با ترجمه شادی حامدی هم بخونید،که چه بهتر. 
به نظرم درباره ی نویسنده ی سوئدی کتاب مردی به نام اوه خیلی اغراق شده درحالی که این نویسنده ی سوئدی داستان رو خیلی بهتر روایت می‌کنه و قلمش خیلی جذاب تره.
        

          + مناسب برای بازگشت اعصاب و روان به تنظیمات کارخانه 
+مناسب برای آدم های دل زده از همه چیز و همه کس
+ تسهیلگر ساز و کار مغز در حد روغن چرخ
+نویسنده‌ ای که هنرش را در ساخت تعلیق در این داستان  نشان می‌دهد و قلم خوبی دارد

 کتاب های دیگه از این نویسنده که پیشنهاد می‌کنم خوندن اون‌ها رو:
"در بهشت پنج نفر منتظر شما هستند" و "برای یک روز بیشتر".
        

          حتما قبل از دیدن سریالش این کتاب رو بخونید. کتاب یه مجموعه گزارش هست از افراد مختلف درباره اتفاقی که در چرنوبیل افتاد و علی رغم حجم بالایی که داره چون ساختار پیوسته‌ای نداره خوندنش راحته. برای من تصویرهای ساخته شده از بعضی گزارش‌ها تو کتاب اون قدر اثرگذار و تکون‌دهنده بوده که هنوز مثل فیلم روی پرده جلوی چشمم هستند. 
 ازین کتاب ترجمه های دیگه هم هست اما ترجمه آقای همت زاده رو پیشنهاد میکنم. متنش روون و دقیقه، از زبان روسی ترجمه شده و مترجم توضیحات زیاد و خیلی خوبی تو پاورقی ها گذاشته.