یادداشت‌های روشنا (141)

          رابین هود شخصیتی محبوب در داستان‌های فولکلور انگلیسیه که هوارد پایل در این کتاب برای اولین بار، افسانه‌های مختلف حول این شخصیت رو جمع‌آوری می‌کنه.
کتاب به صورت مجموعه‌ای از ماجراهای رابین هود نوشته شده و ساختار داستانی درست و حسابی نداره. با این حال انقدر شخصیت رابین هود رو دوست دارم که دوران امتحانات خوندمش و خیلی کیف داد.

🌔 پنجمین کتاب پساال‌کلاسیکو
        

          قابیل، روایت یک عصیان 
لرد بایرون واقعاً نویسنده‌ی باهوشیه! و سبک نوشتنش من رو به هیجان میاره.

کتاب نمایشنامه‌ای است در خصوص داستان معروف قابیل بر مبنای عهد عتیق.
اما نه چندان بر همان مبنا!
در این‌جا قابیل پرسشگری رنج کشنده و از شک در عذاب است. او همچون ایوب می‌پرسد که مجازات گناه ناکرده چرا؟ و همین‌طور چرا مرگی پس از زندگی؟
او با شیطان ملاقات می‌کند و ما شاه  گفت و گویی میان شیطان و قابیل هستیم و در نهایت هم می‌افتد آنچه نباید اتفاق می‌افتاد.
عصیان قابیل در این نمایشنامه بسیار قابل درک است و تصویرش از خدا موحش!
دو نکته برایم قابل توجه بود.
یکی دیدگاه زرتشتی به جهان و این موضوع که خیر و شر در نبردی ابدی هستند و انسان میان این دو مخیر. 
دوم این‌که نسل بشر از قابیل است و هابیل فرصت نیافت فرزندی داشته باشد.

🐌 چهارمین کتاب پساال‌کلاسیکو
        

          نمایش سیاسی هوشمندانه‌ای بود. قبل از خوندن این نمایش، باید ماجرای خان پنجم هرکول رو بدونید و نمایشنامه «زنان تراخیس» اثر سوفوکل رو هم خونده باشید. (گرچه این نمایشنامه، اقتباسی از نمایشنامه سوفوکل نیست، ولی دورنمات متواتر بهش ارجاع میده. شاید برای ادای دین؟!)

ماجرای خان پنجم از این قراره که هرکول باید طویله‌ی اوجیاس، پادشاه شهر الیس رو پاک کنه. این طویله غرق در کثافت بود و کسی جرئت نمی‌کرد بهش نزدیک بشه. هرکول با هوشمندی مسیر دو رودخانه رو عوض می‌کنه و با استفاده از اون طویله رو پاک می‌کنه. اون حتی کار «پهن پاک‌کنی» رو به شیوه قهرمانانه انجام میده.

دورنمات در این نمایشنامه با چرخشی هوشمندانه ماجرا رو سیاسی و مدرن می‌کنه! شهر الیس غرق در کثافته و گاوهایی که اقتصادشون رو می‌چرخونن، باعث کثیفی شهر شدن. مردم شهر میخوان از این کثافت و پهن گاو نجات پیدا کنن و پادشاه پیشنهاد میده از قهرمان یونان، هرکول کمک بگیرن.
حالا دورنمات به ما «هرکول ورشکسته» رو نشون میده که با زور بازوش نهایتاً میتونه بره تو سیرک تا بتونه یه مقدار پول به دست بیاره. هرکول به خاطر پولی که پادشاه الیس قولش رو میده به شهر الیس میره تا اون‌جا رو پاک کنه. آیا هرکول میتونه این کارو بکنه؟

فاش شدن داستان (اسپویل):
حالا در دنیای مدرن ما با قهرمانی رو به رو هستیم که باید برای عوض کردن مسیر رودخانه، از وزارت آب مجوز بگیره، مجوزی که گرفتنش چندان هم آسون نیست و کلی مجوز دیگه هست که هرکول باید نگرانشون باشه.
در نهایت حتی وزرا به مردم نشون میدن اگه پهن‌ها پاک بشن ممکنه شهر درگیر مشکلات زیادی بشه، از برهم‌پاشی اقتصاد گرفته تا فقیر شدن پولدارا و شهری شدن روستایی‌ها و ...
پس شاید باید کاری به کار پهن و کثافت نداشت، حتی اگه مردم شهر توشون غرق شن و از بوشون خفه؟
صحنه‌ی نهایی، باغ اوجیاس، راه نجات. عالی بود. ممنونم دورنمات.
شاید تو جهانی که غرق کثافت شده، بیشتر از قهرمان به یه عالمه باغبان احتیاج داریم :)
        

          شنیتسلر در این کتاب تکه‌ای از زندگی معمولی یک پیرمرد رو انتخاب و موشکافی می‌کنه. ماجرا با جوانی شروع میشه که وسط زندگی معمولیِ کارمندیِ یک پیرمرد سر میرسه و میگه کتاب شعری که پیرمرد در دوران جوانیش نوشته رو خونده و خیلی خوشش اومده. جوان، پیرمرد رو به انجمن ادبیشون دعوت می‌کنه. انجمن ادبی‌ای که شامل چندین جوان شاعر و نویسنده است که همه ناشناس هستن و از این ناشناسی در عذاب.
پیرمرد چند صباحی احساسات جدیدی تجربه می‌کنه. توصیف شنیتسلر از سیر احساسات پیرمرد واقعاً بی‌نظیره.

خطر فاش شدن:

وقتی از زاکسبرگر تعریف و تمجید کردن، چیزی درش زنده شد.
به قول خودش همون شور شبانه.
اما بعد ترسید. شاید چون هیچ چیز خاصی در خودش نمی‌دید و فکر می‌کرد لایق این شهرت نیست. اما در عین حال دوست داشت باور کنه فرد خاصی بوده، با بقیه فرق داشته و یک انسان والا بوده که به فراموشی سپرده شده. قدرت‌های خاصی داشته که از دست داده.
شاید همه نیاز دارن باور کنن خاصن. با تمام وجود دوست دارن که چند نفر ایمان داشته باشن که اون‌ها خاصن. ولی حتی اگه افراد واقعاً باور داشته باشن، بازهم انگار چیزی کمه. مثل مجلس ادبی که توش برای زاکسبرگر دست زدن ولی تهش صدایی به گوشش رسید: «بدبخت فلک‌زده» و فقط طنین همین صدا بود که درش می‌پیچید نه صدای تشویق‌ها.
چرا زاکسبرگر در نهایت وقتی فهمید هیچ کدام از جوان‌ها کتاب شعرش رو نخونده بودن، خوشحال شد و چرا از رفتن به رستوران قبلیش آسوده خاطر بود؟ این سوالیه که دوست دارم بیشتر روش فکر کنم.
در کنار زاکسبرگر، شخصیت ویندر هم برای من فوق‌العاده بود. عزتِ نفس از دست رفته‌ی ویندر و تاییدی که از دیگران جست‌وجوش می‌کرد.
        

          ایوب با چندین بلا، کاندر بلا شد مبتلا
پیوسته این بودش دعا: الصَّبرُ مِفتاحُ الفَرَج
سنایی

❗ یادداشت حاوی خلاصه‌ای از محتوای کتاب است.

«کتاب ایوب» شامل ترجمه‌ای از کتابی با همین نام از عهد عتیق و سپس تفسیرهای قرآنی از این داستان در میان تفاسیر اولیه است. ترجمه‌ی قاسم هاشمی‌نژاد از نثر کهنی استفاده کرده که فهمیدن را برای مخاطب سخت می‌کند. حداقل ترجیح من بر استفاده از زبان و ساختار دستوری ساده‌تر بود.

در حالی که در عهد عتیق مسئله‌ی ایوب، مسئله‌ی شر و جدالی میان خدا و ایوب است، در روایات اسلامی این مسئله صبر است و صحنه‌ی جدال، میان ایوب و شیطان است. یکی دسیسه کرده و دیگری صبر پیشه می‌کند.

حکایت ایوب در کتاب مقدس بسیار عجیب و زیبا است. روزی پسران خدا نزد خدا می‌آیند که در آن میان شیطان هم حضور دارد. بین شیطان و خدا صحبتی درمورد ایوب صورت می‌گیرد و شیطان ادعا می‌کند که ایوب آدم خوبی نیست، فقط نعماتش زیاد است. خداوند به دفاع از ایوب یا به آزمایش او؟ شیطان را بر ایوب مسلط می‌کند. در همین‌جا نقش شیطان به پایان می‌رسد.

مصیبت‌ها بر ایوب باریدن می‌گیرد. ایوب می‌گوید: «یهوه داد. و یهوه گرفت. نام یهوه متبارک باد. و در تمام این‌ها ایوب گناه نکرد و به خدا نسبت ناروا نداد.»
همان‌طور که می‌بینید در دو فصل ابتدایی، تصویر ایوب تصویری است که در روایات مشهور اسلامی هم از او به خاطر داریم. مجسمه‌ی صبر. گویی انسان نیست.

اما در فصل بعدی سه دوست ایوب به دیدن او می‌آیند و از دیدن حال او پریشان شده، می‌گریند. پس از هفته‌ای با هم بودن و سکوت، عاقبت ایوب به سخن آمده خود را نفرین می‌کند. 
«روزی که در آن متولد شدم هلاک شود و شبی که گفتند مردی در رحم قرار گرفت.» 
از این‌جا تصویر ایوب دگرگون می‌شود. ایوب رنج خود را پذیرفته اما به مشکل و گرهی در نظام فکری خود برخورد کرده است. چرا خداوند او را بی‌سبب رنج می‌دهد؟ او که مثل ما از آن‌چه بین خدا و شیطان گذشته خبر ندارد، متوجه نمی‌شود چرا باید خداوند او را به مصیبت‌های مختلف دچار گرداند؟
دوستان ایوب هریک سخن می‌گویند از این‌که لابد ایوب گناه‌کار است و خداوند کسی را بی‌سبب عذاب نمی‌دهد. ایوب از آن سخنان رنجیده، می‌گوید گناهی نکرده است و اگر امکان آن بود که خداوند با هیبتش ایوب را نترسانده، در دادگاهی حضور یابد؛ او توان آن را داشت تا از خود دفاع کند. چرا خداوند بر شریران خشم نگرفته، ناگهان خشمش بر ایوب نازل می‌شود؟
این سخنان از فصل ۳ تا ۳۱ به طول می‌انجامد و منظومه‌ای از شکایات ایوب، خشمش به خداوند، سوالاتش و پاسخ‌های دوستانش را در بر می‌گیرد.
فصل ۳۲ تا ۳۷ ناگهان سخن از دوست چهارمی می‌گوید که تا به حال خبری از او نبود. گویا این فصل‌ها در طی قرون مختلف به عهد عتیق اضافه شده‌اند. این دوست چهارم از قدرت‌های خدا می‌گوید و چیز جدیدی اضافه نمی‌کند.

در فصل ۳۸ اما ناگهان خدا حضور می‌یابد. 
« و خداوند ایوب را از میان گردباد خطاب کرده گفت: کیست که مشورت را از سخنان بی‌علم تاریک می‌سازد؟»
خدا مبارزه‌طلبی ایوب را می‌پذیرد و می‌گوید «الان کمر خود را مثل مرد ببند، زیرا که از تو سوال می‌نمایم پس مرا اعلام نما.»
و از ایوب می‌پرسد. پرسش‌های مختلفی در خلقت، قدرت و حکمت. خدا می‌گوید اگر میدانی جواب بگو و به من یاد بده. ایوب مات و مبهوت مانده، در نهایت می‌گوید:
«من به آنچه نفهمیدم تکلم نمودم. به چیزهایی که فوق عقل من بود و نمی‌دانستم.» 
ایوب با دیدن خدا آرام می‌گیرد. گرچه شاید پاسخ خاصی نگرفته باشد. خدا فقط حکمت و قدرتش را به ایوب یادآور می‌شود. شاید نکته در آن یود که ایوب بفهمد همان‌طور که جواب سوالات خدا درمورد ظرایف خلقت را نمی‌داند، جواب این سوال که چرا خوبان رنج می‌بینند را هم نمی‌داند. 
از آن گذشته همین بس نیست که خداوند با حضورش ایوب را آرام می‌کند که تو برای من مهم هستی و سخنان تو را می‌شنوم؟ شاید ایوب فقط همین را می‌خواست.
«از شنیدن گوش درباره تو شنیده بودم، لیکن الان چشم من تو را می‌بیند.»
خداوند بر سه دوست ایوب خشم می‌گیرد و به آن سه می‌گوید که: «درباره من آنچه راست است مثل بنده‌ام ایوب نگفتید.»
اما مگر سه دوست چه سخنی گفتند؟ جز دفاع از خدا؟ ایوب که در حال شکوه و شکایت بود؟ این هم از رموز داستان است.
در نهایت خداوند هرچه ایوب از دست داده بود را دو برابر به او برمی‌گرداند و داستان به پایان می‌رسد.

همان‌طور که گفته شد در حالی که داستان عهد عتیق بیشتر بر جدال ایوب و خدا متمرکز است، برداشت‌های اسلامی از آن، چرخشی در داستان داشته و بر جدال شیطان و ایوب تمرکز می‌کنند. در این داستان‌ها شیطان سعی می‌کند از هر راهی بر ایوب مسلط شود و در نهایت شکست می‌خورد. خداوند نیز نعمت و عافیت گذشته را به ایوب بازمی‌گرداند.
        

           «زندگی سه باره آنتیگونه» نوشته‌ی اسلاوی ژیژک فیلسوف معاصره که سه پایان موازی از نمایشنامه آنتیگونه اثر سوفوکل رو به تصویر می‌کشه.
از نظر هنری نمایشنامه اصلاً قابل توجه نیست و خود ژیژک هم گفته این متن بیانیه‌ای سیاسیه تا اثر هنری.

🐞اسپویل:
پایان اول که خود داستان آنتیگونه سوفوکل بود. 
پایان دوم رو از این جهت دوست داشتم که به این سوال پاسخ می‌داد: «اگه کرئون آنتیگونه رو نمی‌کشت، چه اتفاقی می‌افتاد؟»
و جواب ژیژک این بود که این بار مردم هر دو نفر رو می‌کشتن. چرا که پولونیکس خیانت کرده بود و حالا شاه بدون توجه به خون‌هایی که ریخته شده، پولونیکس رو با احترام به خاک می‌سپاره.
پایان سوم هم خیلی مسخره بود. ناگهان مردم تبای به پا می‌خیزن و هردو رو مجازات می‌کنن. کرئون به گناه استبداد و آنتیگونه به خاطر شورش بورژوایی.

قسمت اول کتاب مقدمه‌ایه که تا آخر هم متوجه نشدم مقدمه‌ی مترجم بود یا نویسنده! اول کتاب گفته میشه، کتاب از سه بخش تشکیل شده: مقدمه مترجم، پیشگفتار نویسنده و متن نمایشنامه. اما بعد از قسمت مقدمه مترجم، هیچ عنوانی تحت نام «پیشگفتار نویسنده» به چشم نمی‌خوره که توضیح بده مقدمه مترجم کجا به پایان میرسه و پیشگفتار شروع میشه. 
با توجه به فیلسوف بودن نویسنده، فکر کردم توضیحاتی که از خوانش هگل و لاکان از آنتیگونه داده شده، نوشتار نویسنده است. اما حین خوندن دیدم داره درمورد خوانش «ژیژک» از آنتیگونه صحبت میشه. و از اون جایی که عجیبه نویسنده از خودش با اسم یاد کنه و بگه «به تعبیر ژیژک»، پس فکر کردم هم‌چنان در مقدمه مترجم هستیم. و ناگهان در زیرعنوان «بدو آنتیگونه بدو!»، نویسنده رو می‌بینیم که میگه «در برداشت خودم از آنتیگونه».
به هر حال به حدی از این موضوع عصبانی شدم که مقدمه رو نیمه‌کاره گذاشتم. تا جایی که خوندم، توضیحاتی درمورد خوانش هگل و لاکان از این نمایشنامه بود که با وجود گنگ بودن برام جالب بود.
[من این کتاب رو از طاقچه خوندم، پس ممکنه اشکالاتی که گفتم مربوط به طاقچه باشه و نه کتاب چاپی.]
        

          بازنویسی خیلی خوب از نمایشنامه‌ای کلاسیک
نوع روایت ماجرا و شخصیت‌پردازی‌ها به مخاطب مدرن، حسی شبیه به مخاطب کلاسیک سوفوکل میده.
درگیری بین دو حق. حقِ جامعه و خانواده. فردیت در برابر جمعیت.
        

          بعد از حدود یک سال نمایشنامه‌خوانی با هامارتیا و بعد از خوندن تراژدی اورستیا از آیسخولوس، این اثر رو بازخوانی کردم.
شخصیت‌های سارتر خیلی مصنوعین. همدلی باهاشون صورت نمی‌گیره. این نمایشنامه‌ها رو فقط می‌خونیم و پیامش رو دریافت می‌کنیم ولی درک نمی‌کنیم. همه چیز خیلی دوره.
در گزارشی که قبلاً برای این اثر نوشته بودم، از پیام‌های فلسفیش گفتم. پیام‌هایی که خیلی جالبن و هم‌چنان دوستشون دارم.
اما آیا استفاده از هنر برای انتقالشون کمکی به فلسفه کرده؟
به نظرم، نه چندان.
این پیام‌ها منتقل شدن ولی فقط همین. تبدیل به تجربه و زندگی نشدن. هیچ‌کدوم از پیام‌ها لمس نشدن.
من با این موافقم که هر اثری درون‌مایه و فلسفه‌ای داره، اما برعکس آثار هنری ارزشمند که اجازه به لمس یک تنش، دغدغه‌ی انسانی یا حتی یک فلسفه میدن؛ سارتر فقط پیامش رو انتقال میده.
فکر می‌کنم حالا بهتر متوجه شدم چرا سارتر درام‌نویس خوبی نیست.
دو ستاره برای پیام فلسفی اثره که هنوز برام ارزشمنده.
        

          بعد از یک ماه مجموعه نمایشنامه‌های آیسخولوس تموم شد. قبل از خوندن کتاب حتماً درمورد اینکه تراژدی در یونان باستان چه کابردی داشته و به چه صورت اجرا میشده، بخونید. البته مقدمه آقای کوثری هم توضیحات خوبی در این مورد داده.
همین‌طور خوبه یک سرچی درمورد داستان بکنید. باز هم در این مورد آقای کوثری یادداشت‌هایی بر هر نمایشنامه نوشتن که داستان رو توضیح میده. نگران اسپویل شدن هم نباشید چون در زمانه آیسخولوس هم یونانی‌ها همه‌ی این داستان‌ها رو می‌دونستن و اصلاً هنر آیسخولوس در نحوه‌ی نمایش داستان و سیر شخصیت‌ها است.
از آیسخولوس یک تریولوژی کامل به نام اورستیا و سه نمایشنامه که هرکدوم یک قسمت از تریولوژی هستن، به جا مونده.

۱- قدیمی‌ترین نمایشنامه جهان، ایرانیانه. ایرانیان دومین نمایش از یک تریولوژی است که به نظر میرسه آیسخولوس در همه‌شون می‌خواسته «هوبریس»: غرور و فراتر رفتن از حد خود رو به تصویر بکشه. اثری از دو نمایش دیگه غیر از ایرانیان نمونده. و نکته‌ی جالب اینه که علت ماندگاری ایرانیان، انتخاب شدنش توسط رومی‌ها و حکومت بیزانس برای آموزش دادن در مدارسشون بود. رومی‌ها سه نمایش از آیسخولوس رو برای تدریس انتخاب کرده بودن که تا امروز موندگار شده: ایرانیان، پرومتئوس در بند، هفت دشمن تبس. دلیل این انتخاب معلوم نیست ولی احتمالاً به خاطر ساختار زبانی بوده. 
اولین نمایش در تریولوژی‌ای که ایرانیان هم جزوش بود، فینئوسه. اینکه آیسخولوس کدوم قسمت از اسطوره فینئوس رو انتخاب کرده نامعلومه. اما به طور کلی فینئوس پیشگویی بوده که بیش از حد حقایق رو بر انسان‌های فانی آشکار می‌کرده و برای همین زئوس مجازاتش می‌کنه. دومین نمایش ایرانیان و سومین نمایش از اسطوره‌ی گلوکوسه. گلوکوس هم دچار هوبریس و مجازات شد.
پس ظاهراً هدف آیسخولوس به نمایش کشیدن غرور بوده. چون خشیارشا هم دچار غرور میشه و بر سر رود پل میکشه تا از آسیا به اروپا بره. کاری گستاخانه و توهین‌آمیز به طبیعت و خدایان. مجازاتش هم شکست خوردن با خواری و خفت از شهر کوچک آتنه.
حالا چرا آیسخولوس ایرانیان و خشیارشا رو برای به تصویر کشیدن هوبریس انتخاب می‌کنه؟
 یونانیان نبردهاشون با پارسیان رو نبرد بین آزادی و استبداد می‌دونستن و پیروزی در اون نبردها براشون خیلی بزرگ و مهم بود. به حدی که آیسخولوس بر سنگ قبرش نه از جوایزش گفت نه از افتخارات دیگه‌ی زندگیش بلکه افتخارش رو جنگیدن در نبرد ماراتن میدونه که پارسیان درازگیسو ازش باخبرن. ظاهراً این پیروزی انقدر در ذهن یونانیان ماندگار شده و هنوز در خاطره‌ی اون زیست می‌کردن که آیسخولوس هفت سال بعد از نبرد سالامیس، ایرانیان رو می‌نویسه. آیسخولوس می‌دونسته که این شکست پایان شاهنشاهی ایران نیست و قطعاً خبر داشت خشیارشا با لباس ژنده و با خواری و خفت به ایران برنگشته. اما شاید از اغراق استفاده می‌کنه تا خشیارشا رو در حد شخصیت‌های اسطوره‌ای مثل آگاممنون بالا ببره. شاید هم واقعاً خشیارشا برای یونانیان در حد شخصیت‌های اسطوره‌ای بزرگ بوده. چون تو کتاب نوشته بود یونانیان تبار خشیارشا و نام پارسیان رو از پریسئوس می‌دونستن که فرزند زئوس بوده. 

۲- هفت دشمن تبس 
هفت دشمن تبس قسمت آخر یک تریولوژی دیگه است. اولین قسمت لائوس، دومی ادیپ و سومی هفت دشمن تبسه. احتمالاً تراژدی درمورد نفرین نسلی بوده که این خاندان دچارش شدن که در نهایت با مرگ ائتوکلس و پولونیکس به پایان می‌رسه.
قسمت اعظم خود نمایشنامه هفت دشمن تبس، شرح هفت دشمن بود که فکر می‌کنم برای مخاطب مدرن به دلیل آشنا نبودن، حوصله‌سربره. ولی احتمالاً برای یونانی‌ها جذاب بوده چون با شخصیت‌ها آشنا بودن.

۳- پناهجویان
با این نمایشنامه ارتباط بیشتری گرفتم. موضوعاتی که بررسی می‌کنه هم‌چنان در دنیای مدرن هم مسئله است: ازدواج اجباری، پناهندگی و... که باعث میشه مخاطب مدرن درک بهتری داشته باشه.
ولی این نمایشنامه از نظر نوع نگاه به زن، دقیقاً نقطه‌ی مقابل هفت دشمن تبس بود! در هر دو ما هم‌سرایانی داریم که زن هستن ولی در هفت دشمن تبس حاشیه‌ای و در پناهجویان به عنوان شخصیت اصلی. حتی مردهای دو نمایشنامه متفاوتن. ائتوکلس در هفت دشمن تبس زن‌ها رو تحقیر می‌کنه و میگه کاری جز گریه و زاری ازشون برنمیاد ولی دانائوس در پناهجویان به خوبی از دختراش دفاع می‌کنه و حتی به عنوان ولی و رئیس حاضر نمیشه و به دختراش یاد میده چی بگن و چی کار کنن که بتونن نجات پیدا کنن. شاه آرگوس هم زمانی که با دخترا صحبت می‌کنه، هیچ نشانی از تحقیر درش نیست و درک میکنه اون‌ها چی میگن و بهشون حق میده.
آیسخولوس به خوبی هردو نوع نگاه رو به تصویر کشیده.
تردید پادشاه در پناه دادن به دخترا و درگیر کردن شهر با جنگ یا راندن اونا و مبتلا به نفرین شدن هم خیلی ملموس و قابل درک بود.
واقعاً دوست داشتم این تریولوژی به صورت کامل باقی می‌موند.

۴- اورستیا
تنها سه‌گانه‌ای از آیسخولوس که به صورت کامل باقی مونده. اورستیا داستان خاندان آترئوس و نزاع‌های درون خانوادگیه. آگاممنون بعد از نبرد تروا به عنوان فاتح به خونه برمی‌گرده و همسرش کلومنتسرا منتظرشه. اما این فقط ظاهر قضیه است و در خانواده‌ی آترئوس نفاق و دشمنی ریشه‌داری وجود داره.

۵- پرومته در بند
در انتساب این نمایشنامه به آیسخولوس حرف و حدیث بسیاره. اما خود نمایشنامه بسیار زیبا است. کلاً داستان پرومته از جهت محبتی که به آدم‌ها داشت و هدیه کردن آتش بهشون، خیلی قشنگه. 
تصویر زئوس در این نمایشنامه خیلی متفاوته، اما آیا قرار بوده تا آخر نمایشنامه چنین تصویری باقی بمونه؟ کسی نمی‌دونه.
        

          مانفرد داستان ویژه‌ای نداره ولی کشاکش‌های درونی شخصیت مانفرد، عذاب وجدان، روح سرکش و قدرت‌هاش بار تراژیک اثر رو به دوش می‌کشن.
لرد بایرون در مانفرد نمونه‌ای از قهرمان‌هایی رو ترسیم می‌کنه که به نام خود او، «قهرمان بایرونی» نام می‌گیرن. قهرمان‌هایی حساس، مطرود از جامعه، منزوی، با قدرت‌های درونی فراوان که نمونه‌ی اون رو در آثار بعدی نویسنده‌های کلاسیک از جمله داستایفسکی، چخوف، الکساندر دوما و ... می‌بینیم. من فاوست گوته رو نخوندم اما ظاهراً به طور خاص این اثر و فاوست گوته تاثیر و تاثر متقابلی بر هم گذاشتن.

فضای تاریک اثر و شخصیت مانفرد رو خیلی دوست داشتم. از جمله تجربه‌های جالب بود. اگه شب بخونید، به نظرم بیشتر به فضای اثر میخوره.
عکسی که گذاشتم هم از صحنه‌های کتاب و اثر توماس کول است.
🍎 سومین کتاب پساال‌کلاسیکو 
        

          رئیس‌جمهور آمریکا، فرانکلین پیرس در سال  ۱۸۵۵ درخواستی مبنی بر خرید زمین و مهاجرت اجباری از سرخ‌پوستان قبیله‌ی سوکوامیش می‌کنه و رئیس قبیله، سیاتل، در یک سخنرانی بهشون جواب میده. این سخنرانی بعدها توسط هنری اسمیت یادداشت میشه و برای همین نسخه‌های مختلفی ازش وجود داره. طبیعتاً به زبان انگلیسی نسخه‌های ملایم‌تر و با تحریف بیشتر رایج شده و این یک سواله که مترجم از چه متنی استفاده کرده و بر چه حسبی این نسخه رو انتخاب کرده.
سیاتل میدونه مجبور به قبول درخواست رئیس‌جمهوره چون اگه این کارو نکنه، مردان سپید با اسلحه‌هاشون همه چیز رو نابود می‌کنن. اما سیاتل می‌پرسه چطور میشه زمین و آسمان رو خرید و فروش کرد؟ سیاتل از مقدس بودن زمین میگه و از مردان سپید متعجبه. از خشمشون در کشتن حیوانات و گیاهان، از حرصشون برای تملک زمین و از ماشین‌های آهنیشون که فکر می‌کنن مهم‌تر از بوفالوها و اسب‌هاست.
چطور قبلاً از حمایت آمریکا از اسرائیل تعجب می‌کردم؟ به هر حال الان برام عادی‌تر شده. متجاوزی از متجاوز دیگه حمایت می‌کنه.
سیاتل در نهایت میگه
«و مردمان به‌سان امواج دریا
می‌آیند و می‌روند.
حتی سپیدپوستان هم که خدا امروز در پناهشان گرفته است
و دوستانه با آن‌ها حرف می‌زند
نمی‌توانند از این سرنوشت نهایی
سرباز زنند...
زمان سفیدپوستان هم خواهد گذشت
شاید حتی زودتر از قبایل دیگر
-ادامه دهید به مسموم کردن بستر خود-
و شبی خواهد رسید که از بوی تعفن خود
از تنفس باز خواهید ایستاد.»
سیاتل، هنوز که هنوزه سپیدپوستان نه دست از کشتن برداشتن و نه پرودگار حمایتش رو از اون‌ها برداشته.
سیاتل تو گفتی این انتخاب برات یک معما است. که چرا خداوند اون‌ها رو برای سروری زمین انتخاب کرد؟ برای من هم جای سواله.
تو به حدی ناامید شدی که گفتی خداوند شما کودکان سرخش رو فراموش کرده. من هم گاهی همین‌طور فکر می‌کنم.
در آخر سیاتل میگه «شاید ما با هم برادریم، خواهیم دید...»
همین جمله‌اش من رو از نفرتم بیرون میکشه. در نهایت همه‌ی انسان‌ها شبیه به همیم. میخوام بفهمم چرا اروپایی‌ها و فرزندانشون، آمریکایی‌ها این کارو با سرخ‌پوستا و با فلسطینی‌ها کردن؟
از نفرت کورکورانه بیشتر از چیزای دیگه متنفرم. پس واقعاً خواهش می‌کنم اگه نظر دیگه‌ای دارید و منابعی می‌شناسید که میتونه توضیحی برای این اتفاقات بده که حاوی نفرت کم‌تری باشه، بهم معرفی کنید.
پ.ن: بهخوان تنها شبکه مجازیه که من در اون افکارم رو به اشتراک میذارم. بقیه شبکه‌ها پر از افراد متعصب، بدون تحمل سوال و عقاید متفاوت، پر از خشم و نفرت سرکوب‌شده است. نوشته‌ی فعلی یک سری افکار خام بعد از خوندن یک کتاب و تحت‌تاثیر اتفاقات معاصره و دوست ندارم یک یادداشت جنجالی و پر از دعوا بشه. پس ممنون میشم اگه در کامنت‌ها مراعات کنید و به نظرات مختلف احترام بذارید.
        

          Life is one long struggle in the dark.
زندگی نبردی طولانی در تاریکی است.
لوکرتیوس

ممنونم سانتیاگو و همه‌ی آدم‌های معمولی که ایستادید
شاید خیلیا از پسش برمیومدن و چندان هم بزرگ نبود، به هر حال شما خارپاشنه هم نداشتید.
و نمی‌دونم اگه دی‌ماجوی بزرگ می‌دید چی می‌گفت
ولی حتماً با صدای بلند به همه می‌گفت که برادرشید.
و دوست دارم از این به بعد هر زمان می‌جنگم، به سانتیاگو فکر کنم
به این که تنها در دل شب رو یه قایق بود
و از درون خسته
ولی دست از جنگیدن برنداشت.
        

          این کتاب نه تنها ثبت‌کننده خاطرات یک فرمانده جنگی است، بلکه تلاشی در جهت حفظ و انتقال بخشی از حافظه‌ی تاریخی ملت ایران است. در حین خواندن کتاب بارها به فراموش شدن چنین تجربیاتی توسط نسل‌های فعلی و آینده فکر کردم. این‌که روزی سربازی چنین تجربه‌‌ی فشرده‌ای را به جای همه ما داشته و حالا ما حتی نمی‌دانیم او روزی چه چیزی را به چه هدفی تحمل کرده. چه خوب که سوره مهر خاطرات این قهرمان را منتشر کرده و بسیار تشکر از معرفی خوب آقای شمس‌اشکذری.

ساختار کتاب به صورت نقل خاطرات از زبان فرمانده است و به همین علت مخاطب می‌تواند فرمانده را رو به روی خود ببیند که از خرم‌شهر می‌گوید. وقایع از دوران کودکی شروع شده و به سرعت عبور می‌کند تا به دوران جنگ و مخصوصاً مقاومت ستودنی از خرم‌شهر بپردازد.
نقطه اوج خاطرات هنگام پایین آمدن پرچم ایران و برافراشتن پرچم عراق بر فرمانداری خرم‌شهر و رشادت فرزندان ملت برای حفاظت از پرچم بود. صحنه‌ها به حدی گیرا بود که وسط کلاس، حین خواندن کتاب بغض امانم نمی‌داد. کتاب با پس‌گرفتن خرم‌شهر و خاطره‌ای خوش به پایان می‌رسد.

جالب است که روایت جنگ ایرانی تا این حد متفاوت است. چندی پیش بود که «خنده سرخ» از آندریف را خواندم و از جنون و وحشتی که در کتاب بود به حدی ترسیدم که بی‌یادداشت عبور کردم.  گرچه در صحنه‌هایی از این کتاب هم جنون و وحشت دیده می‌شد اما بسیار متفاوت بود. در این جنگ انسان حضور داشت. از تاثیرگذارترین صحنه‌های کتاب وقتی بود که سرباز ایرانی تحت فشار سوگ از دست دادن هم‌رزمان تصمیم بر تیرباران کردن سرباز عراقی داشت، اما فرمانده اجازه نداد و مدتی بعد همان اسیر عراقی، همان سرباز ایرانی را به بیمارستان رساند.

برخلاف سایر کتاب‌های شهدا، خبری از اسطوره‌سازی و قهرمانی افسانه‌ای هم نبود. گرچه فرمانده هم اسطوره بود و هم قهرمانی افسانه‌ای اما خاطرات به این حد تقلیل داده نشدند.

«ممکن است زنده نمانیم؛ اما ایران زنده خواهد ماند و به سربازان شجاعش افتخار خواهد کرد. سروقامتان تاریخ ایستاده می‌میرند!»
        

          «واقعیت ناپیدا» با زیرعنوان «سفری به گرانش کوانتومی»، کتابی علمی با نگارشی روان درمورد مسیر طی‌شده توسط فیزیک مدرن در قرن نوزدهم و بیستم و کشفیات جدید قرن بیست و یکمه.
کارلو رولی، نویسنده کتاب، فیزیکدان و از نظریه‌پردازان گرانش کوانتومی حلقه است که از جمله نظریه‌هاییه که سعی می‌کنه مکانیک کوانتومی رو با نسبیت عام سازگار کنه.

در بخش اول با عنوان «ریشه‌ها» مثل همیشه به یونان باستان میریم. جایی که شاید برای اولین بار دموکریتوس از مفهومی به نام اتم با عنوان کوچک‌ترین واحد سازنده جهان صحبت می‌کنه. گرچه مفهوم اتمی که دموکریتوس میگه با مفهوم فعلی یکسان نیست، اما نمیشه نوآوری دموکریتوس رو نادیده گرفت. بعد نوبت آیزاک نیوتن بزرگه، کسی که علم رو به جای اسطوره‌ها در جهان انسان نشوند و تفکر آدمی‌زاد رو برای همیشه تغییر داد: مکانیک کلاسیک نیوتنی که تا قرن‌ها بی‌رقیب بود و می‌تونست درصد زیادی از جهان اطرافمون رو توضیح بده. 
بعد از فارادی صحبت میشه، یک کتاب‌ساز فقیر لندنی که برای توضیح مغناطیس از مفهوم جدیدی به اسم میدان صحبت کرد. مفهوم میدان باعث به وجود اومدن یک تناقض در فیزیک نیوتنی شد. تناقضی که باید به دست اینشتین حل می‌شد.

در بخش بعدی، «شروع انقلاب» با دو انقلاب مفهومی که در قرن بیستم شروع شد روبه‌رو میشیم: نسبیت عام و مکانیک کوانتومی.
این بخش با اینشتین و نسبیت خاص در سال ۱۹۰۵ شروع میشه، انقلابی در فهم ما از ساختار فضا و زمان. رولی خیلی خوب اما طبیعتاً نه خیلی عمیق مفاهیم اصلی رو بدون ارجاع به ریاضیات یا فیزیک پایه خاصی توضیح میده؛ ولی طبیعتاً اگه دانش پایه‌ی بیشتری داشته باشید، از توضیحات ارائه شده لذت بیشتری هم می‌برید. مزیت دیگه کتاب اینه که مفاهیم فیزیکی رو در قالب تاریخی که طی کرده توضیح میده و همین باعث میشه شما با تاریخ فیزیک هم آشنا بشید.
خب حالا آماده‌ایم که سراغ زیباترین نظریه‌ی فیزیک بریم: نسبیت عام، شاهکار اینشتین در سال ۱۹۱۵. اینشتین برای اینکه بتونه گرانش عمومی رو با نسبیت خاص سازگار کنه، نسبیت عام رو ابداع کرد و گفت فضا-زمان خمیده همون میدان گرانشیه. و نیروی گرانشی در واقع همون فضا-زمانیه که در اثر جرم خم شده.
بعد از توضیح نسبیت، مکانیک کوانتومی شروع میشه. چگونگی شکل‌گیری مفهوم کوانتوم و سه نتیجه‌ی این نظریه یعنی دانه‌ای بودن، عدم قطعیت و رابطه‌مندی. کوانتوم قطعاً از عجیب‌ترین مسائلی خواهد بود که در عمرتون خوندید و احتمالاً بارها موقع خوندن به خودتون بگید امکان نداره! به قول خود رولی «فقط یک جوان در میانه دهه سوم زندگی خود می‌تواند گزاره‌هایی این چنین هذیانی را جدی بگیرد.»

در بخش سوم، مسئله گرانش کوانتومی شروع میشه. همون مسئله‌ای که خود رولی روش کار می‌کنه و در پی سازگار کردن مکانیک کوانتومی و نسبیت عامه. من بعد سال‌ها تلاش تازه داشتم از حرفای اینشتین و کوانتوم سردرمی‌آوردم که با این نظریه آشنا شدم و دیدم سخت‌تر از نسبیت هم گویا وجود داره. 😂 اما خوبی کتاب اینه که با وجود این‌که درست نمی‌فهمید چه خبره، یک دورنمای کلی از مفاهیم به دست میارید.

بخش آخر، «فراسوی فضا و زمان» فرضیه‌هایی که امروزه بیشتر از همه توجه فیزیکدانان و به طور خاص خود رولی رو جذب کردن، توضیح داده میشه. فصل «اطلاعات» و مبحثی که توضیح داد فوق‌العاده بود. حتماً حتماً بخونید. 
رولی در فصل آخر با عنوان «راز» خیلی کوتاه به دیدگاه علم به جهان می‌پردازه و کتاب رو تموم می‌کنه. گرچه خودم از طرفداران علمم ولی باز هم فصل آخر حس خیلی خوبی بهم داد. علم هرگز نمیگه جواب همه‌ی سوالات رو داره، منتها علم به خودش اجازه میده به همه چیز شک کنه و این ممکنه خیلی از علوم دیگه رو اذیت کنه. 😌
        

          در سال ۱۹۷۱ هنگام بازسازی مسجد جامع صنعا در یمن نسخه‌های خطی کشف شدند که رونوشت‌هایی از قرآن بودند. بعد از پژوهش‌ها مشخص شد ظاهراً این پوست‌نوشته‌ها ۹۲۶ نسخه از قرآن هستند. نکته‌ی جالب اما این بود که یکی از این نسخه‌های قرآنی، دولایه بود. یعنی متن اولیه‌ای داشت که پاک شده و از نو نوشته شده بود اما در طی سال‌ها با واکنش‌های شیمیایی که اتفاق افتاده بود، رنگ خط زیرین عوض و پدیدار شده بود. اما این قسمت جالب ماجرا نیست، قسمت جالب اینه که قرآن زیرین اولین و تنها نسخه از قرآن‌های غیرعثمانی است که یافت شده و امروزه ما در اختیار داریم. قرآن غیرعثمانی چیه؟ قرآنی که با نسخه‌ی رایجی که امروز داریم و عثمان در دوران حکومتش منتشر کرده متفاوته. این اکتشاف سر و صدای زیادی به پا می‌کنه. این کتاب ترجمه‌ای از مقاله‌ای در همین مورده که توسط دو ایرانی که استاد دانشگاه‌های هاروارد و آکسفورد هستن، نوشته شده.

مواجهه من با این مسئله چطور بود؟ خیلی بده که اطلاعاتی که همین‌طوری از جامعه به آدم میرسه تا این حد ناقصه. من همیشه فکر می‌کردم رویکرد رسمی عالمان اسلامی اینه که قرآن‌ها از ابتدا نوشته و نگهداری شدن و قرآن امروز ما همونیه که مردم اون روزگار مکه می‌خوندن. و وقتی فهمیدم این‌طور نیست و حتی عالمان اسلامی خودشون به تکثر قرائات و مصحف‌های صحابه اشاره کردن واقعاً شگفت‌زده شدم. و اصلاً تازه الان قضیه‌ی نگهداری از قرآن برام منطقی شد. ماجرای یک‌دست‌سازی قرآن توسط عثمان رو هم که کلاً نمی‌دونستم.
خلاصه اگه مثل من براتون سواله که مگه میشه قرآن این همه سال مونده باشه و هیچ تغییری نکرده باشه و از این حرفا، اول این ویدیو رو ببینید و بعد اگه دوست داشتید بیشتر بدونید نگاهی به این کتاب بندازید. البته کتاب بیشتر متن پژوهشی برای افراد تاریخدانیه که در این حوزه مطالعه می‌کنن ولی برای فرد عامی هم توضیحات خوبی داره.
https://www.aparat.com/v/o81pd22
(پی‌نوشت: در فیلم گفته شده قرآن‌ها بعد از پیامبر نوشته شدن، اما در همین کتاب پژوهشی نویسنده‌ها دلایلی مبنی بر این موضوع میارن که قرآن نمی‌تونسته بعد از وفات پیامبر نوشته بشه و در همون دوران زندگی پیامبر نوشته شده.)
        

          مجموعه‌ای از سوال‌های پابلو نرودا :)
خیلی خلاقانه و لطیف بود.