به نام او

پیشترها تعریف این کتاب را از دوستان زیادی شنیده بودم و از طرفی با قلم و شخصیت علمی ادبی مرحوم هاشمی‌نژاد به واسطه اثر گرانسنگ "سیبی و دو آینه" آشنا بودم، بارها به سمتش رفتم ولی قسمت نشد که بخوانم تا اینکه بعد از خواندن کتاب فوق العاه‌ی "تکرار" اثر سورن کی‌یرکگور فیلسوف و حکیم دانمارکی عزمم را جزم کردم که کتاب ایوب مرحوم هاشمی‌نژاد را بخوانم.

باید عرض کنم که کتاب بسیار بالاتر  از آن چیزی بود که فکر می‌کردم. یک ترجمه مولفانه به این معنا که اثر نه تنها برگردان یک متن از زبای  به زبان دیگر بلکه یک اثر ادبی هنری مستقل است. واقعا نثر هاشمی‌نژاد در این کتاب چشمگیر و گوش‌نواز است، خدایش رحمت کناد. از طرفی کتاب ایوب یک اثر محققانه بسیار خوب است. هاشمی‌نژاد نه تنها کتاب آلام ایوب که یک کتاب در اصل عبری است را ترجمه کرده بلکه تمام متون اسلامی که در مورد زندگی و سرگذشت این پیامبر نوشته است را هم با توضیحات بسیار مفید آورده است

خواندن این متون به ترتیب زمانی داستان ایوب را از یک داستان اساطیری به یک داستان الهی و پیامبرگونه در نگاه مخاطب جلوه می‌دهد و به او این امکان را می‌دهد یک داستان را با روایتها و خردروایتهای متفاوت بخواند و با یکدیگر مقایسه کند و به نظر من  این بزرگترین امتیاز اثر قاسم هاشمی‌نژاد است.
 
خلاصه این کتاب فوق العاده خواندنی است.
از دستش ندهید.
        

          بی شک کتاب ایّوب یکی از بهترین کتاب‌هایی است که در عمرم خوانده‌ام. بخش‌هایی از این کتاب را بیش از بیست بار مرور کردم و بسیاری از قطعات و آیاتش را حفظم.
کتاب ایّوب را آن زمان بخوانید که دردها و رنج‌های زندگی به سمت شما روانه شده. حس می‌کنید گوشه‌ای غریب و تنها افتاده‌اید و بی آنکه مقصر باشید، در حال پس دادنِ تاوانِ کارهای نکرده هستید.
ترجمه‌ی آقای قاسم هاشمی‌نژاد واقعا نغز است. اگر به ادبیات کهن علاقه دارید حتما این ترجمه را بخوانید. همچنین کتاب ضمیمه‌ای دارد که حاوی متون کهن فارسی - اسلامی درمورد ایّوب و سرگذشت اوست.
مقایسه و مقدّمه‌ی آقای هاشمی‌نژاد به غنا و ارزش علمی کتاب افزوده است، رحمت و درود خدا بر ایشان و قلم‌شان.
        

          بی‌اغراق قسمت‌هایی از این کتاب را بیش از پانزده بار خوانده‌ام و گریسته‌ام...کتاب ایوب رو وقتی که حال دلتون خوب نیست بخوانید. 
گزارشی ادبی از کتابِ ایوب(the book of Job) عهد عتیق در باب مصائب حضرت ایوب.
        

          آتش‌. صفحه به صفحه آتش.
* من فکر می‌کنم قاسم هاشمی‌نژاد برای تحمل‌پذیرکردن حجم اندوه کتاب، یه رندی طنازانه‌ای راه‌ انداخته زیر صفحه‌ها به اسم پی‌نوشت. اینطوری که یه صفحه رو می‌خونی، ده تا کلمه‌ش رو نمی‌فهمی، بعد هاشمی‌نژاد پایین صفحه معنی "رفت" رو با جدیت تمام برات توضیح میده. 
        

          این کتاب «کتاب ایوب» در 238 صفحه و در نشر هرمس چاپ و منتشر شده ست.
بخش‌های مختلف کتاب عبارتند از:
ـ حق‌گزاری
ـ پیشگفتار
ـ پی‌نوشت
ـ متن (که به گفتۀ گزارشگر ـ قاسم هاشمی‌نژاد ـ به زبان فارسی دری و در 42 باب نوشته شده است)
ـ پی‌گفتار (داستان ایّوب در پنج متن کهن فارسی و مطابقۀ آن‌ها)
ـ اصل متن قصه‌های قرآنی؛ (به ترتیب زیر):

ـ قصص قرآن مجید سورآبادی
ـ تفسیر قرآن مجید (معروف به تفسیر کمبریج)
ـ قصص الانبیاء
ـ کشف الاسرار و عده الابرار
ـ روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القران

ـ تصویرهای انگیختۀ کتاب ایّوب

نثر کتاب زیبا، فاخر و خواندنی است. نویسنده به دلیل آشنایی و تسلط بر زبان و ادب فارسی و آثار گذشتگان در قرون اولیۀ هجری خورشیدی، زبانی روان و در عین حال محکم و استوار دارد که در این کتاب بیش از «فیل در تاریکی» نمود دارد و زیبایی‌ها و استخوان‌دار بودنش روشن است و خوشخوان و ابدا خواننده را خسته نمی‌کند.

این دومین اثری است که از زنده یاد «قاسم هاشمی نژاد» می‌خوانم. چاپ قدیم این کتاب را هر چه جُستم، نیافتم و به نسخۀ تجدید‌چاپ شدۀ نشر هرمس رضایت دادم.

چاپ کتاب خوب است، ولی در برخی صفحات حتی یک بند (پاراگراف) قرار نداده‌اند که قدری چشم را آسایش دهند.

بدیهی است کتابی اسم و رسم‌دار و خوب، از نویسنده‌ای که اکنون در بین ما نیست و آسمانی شده است؛ با این چاپ خوب، قیمتی نجومی دارد و شوربختانه برخی ناشران ابدا به فکر جیب قشر کتابخوان نیستند و تنها سودای سودِ خویش به سر دارند و بس! بگذریم.

این کتاب به داستان ایّوب پیامبر و بررسی آن در کتاب عهد عتیق (تورات) می‌پردازد و سپس در پنج 5 کتاب نوشته شده در قرون پنجم تا ششم هجری خورشیدی، این داستان را مقایسه نموده و سپس اصل داستان را از هر یک از این منابع ارزشمند آورده است که هم خواندنی است و هم اندیشیدنی!

دقت و تیزبینی نویسنده ـ زنده‌یاد قاسم هاشمی نژاد ـ در بررسی ویژگی‌های هر یک از منابع مورد استفاده در این کتاب چون: «قرآن کریم، عهد عتیق، تفسیر سورآبادی، تفسیر کمبریج، قصص الانبیاء، کشف الاسرار و تفسیر ابوالفتوح رازی»؛ مثال‌زدنی و درخور ستایش است.

به نظر من بهترین بخش این کتاب؛ همان بخش «پی‌گفتـــــار» است که در آن هم ویژگی‌های این آثار را بیان نموده‌اند و هم مطابقه‌ای بین آنها انجام داده‌اند که خواندنش هم لذت‌بخش است و هم سودمند!

با خواندن این کتاب بخشی از پرسش‌هایم در بارۀ داستان ایّوب به پاسخ لازم و مقتضی رسید و برخی پرسش‌ها هنوز زنده‌اند و پویا و در حال تکاپو برای دست‌یابی به پاسخی متقن و لازم و کافی.

به هر روی؛ علاقه‌مندان به داستان‌های قرآنی و این نویسندۀ خوش‌قلم را به خواندن این کتاب جالب و خواندنی دعوت می‌کنم.
        

          .
او عمیق ترین چیزها را از تاریکی پیدا می کند،و پرتو می افکند بر سایه مرگ.
.
یاد شما مثل خاکستر است،و کالبد شما کالبد خاک.
.
آیا برگی از شاخه جدا کرده را می ترسانی؟و پی کاه خشک می گیری؟
.
چونان سایه گریز است، و نپاید.
.
همچنان که آب از دریا زایل شود، و رودبار به زوال آید و خشکسار گردد:
آدمی نیز خسبد،و بر نخیزد:تا مرگ آسمانها بیدار نخواهد گشت،و نه دیگر برخاستنی ش باشد از خواب خویش.
.
از روشنی به تاریکی برانندش،گریزانده گشته از گیتی
.
تر می شوند از رشبارهای کوهستان،و ایشانند ایشان از بی پناهی صخره ها را به آغوش کشانده
.
کسانند که بر نور می شورند؛راه های آن نمی دانند،و بر طریق های آن نرفته اند

.
.
کتاب ایوب 
گزارش فارسی قاسم هاشمی نژاد
        

          اگر بخواهم یک کتاب معرفی کنم که بدون توجه به موضوعش، یکی از بهترین کتاب‌های فارسی و یکی از شیرین‌ترین نثرها و لذت‌بخش‌ترین تجربه‌های خواندن را در اختیار مخاطب فارسی‌زبان می‌گذارد، قطعا همین کتابی است که بالا می‌بینید!

شما فرض کن که داشتم از کلمات و جملات و نگارش و اسلوب و تمیزی و بی‌غلطی و روان‌بودن و قلقلک‌هایی که به قلبم می‌داد لذت می‌بردم، که یک‌هو یادم افتاد این کتاب «ترجمه» است! یا خدا ! ترجمه؟! مطمئنی؟ مطمئنی منظومه رنج‌های ایوب در عهد عتیق را خود قاسم هاشمی‌نژاد ننوشته؟ مطمئنی هاشمی‌نژاد یهودی نیست؟ بیخیال! خاک بر سر من که نمی‌شناختم این آدم را و طلا بر دوش من که پارسی‌خوانم و نعمت تلذذ از این قلم را داشته‌ام و آه بر کسانی که فارسی نمی‌فهمند و افسوس بر کسانی که پارسی‌زبان‌اند و کتاب نمی‌خوانند ...

«کتاب ایوب»، منظومه آلام ایوب و محنتهای او از عهد عتیق، ترجمه تألیف‌گونه قاسم هاشمی‌نژاد است. این کتاب، به زیبایی هرچه تمام‌تر، علاوه بر ادای دین خود به ایوب نبی و ترجمه دقیق و زیبای «کتاب ایوب» از عهد عتیق، یک گزارش بی‌نقص از مشهورترین متون کهنی است که درباره «ایوب» نگاشته شده است. مرحوم هاشمی‌نژاد در این کتاب - که پیشگفتار و پی‌گفتارش را حتما باید بخوانید - تلاش کرده زیبایی‌ها و نقص‌های هریک از متون کهن درباره ایوب را با عینک یک منتقد ادبی کارکشته و با روان‌ترین قلم، بررسی کند و پیش چشم مخاطب بگذارد. هاشمی‌نژاد از معدود منتقدان ادبی است که قلم خودش کمترین نقد و انتقادی را به خود اختصاص داده و در فصاحت و بلاغت و شیرینی نثرش در میان اهل ادب مشهور است.

شیرین‌ترین بخش‌های این کتاب، مناجات‌های دردناک ایوب با خدای خویش و محاجه و دیالوگ‌هایش با سه مردی است که برای تمسخر او به دیدنش رفته‌اند. در این مناجات‌ها، پرسش‌هایی بنیادین رد و بدل می‌شود و یکی از تراژدی‌ترین سکانس‌های تاریخ به حماسه‌ای شگرف مبدل می‌شود؛ آنجا که در انتهای مناجات‌های ایوب، خداوند ظاهر شده و نهیبی بر مخالفان ایوب می‌زند و بنده‌اش را با کلماتش طوری به آغوش می‌کشد که تمام آرزوهای بشریت دربرابر لذتی که ایوب از آن کلمات برد، عطسه‌ی شتری بیش نیست.

این کتاب را بخوانید، گریه کنید، لبخند بزنید، عمیقا فکر کنید و لذت ببرید
        

          «کنون امید من کجاست؟ امید مرا که دیدست؟»

📌نوشتن از برخی احساسات، سخت و حتی ناشدنی است. قفس کلمات گاه نمی‌تواند بعضی احساسات عمیق و مبهم را به بند کشد. به یاد ندارم کتابی تا این حد حس و حالم را عوض کرده باشد. کمتر عباراتی می‌توانند انسان را به گریه وادارند. جنس غمی که با ایوب تجربه می‌کنید فرق دارد. غمی است برآمده از آنچه همه چشیده‌ایم؛ البته بسیار بسیار کمتر از ایوب. غمی که خواندن و شنیدنش حداقل من را آرام کرد. اشکی که باید ریخته شود تا غمباد نشود.

🔹اصل متن عهد عتیق که در کتاب آمده،۱۱۵ صفحه است. مابقی اعظم کتاب پیش گفتار و پس گفتار مرحوم هاشمی نژاد است بعلاوه پنج قصه از میان متون کهن پارسی برای مطابقت داستان ایوب. همانطور که مرحوم هاشمی نژاد نوشته است: کتاب خوب اصولاً کتابی است که از درآمد و برآمد عاری باشد و تفسیر داستان در خود متن داستان باشد، اما این کتاب از این قاعده مستثنی است. حتماً برای فهم بهتر داستان می‌بایست پیش گفتار مطالعه شود.

🔸پنج داستان انتهایی کتاب، روایت ایوب از منظر مسلمین است از کتب:۱-تفسیر سورآبادی ۲-تفسیر کمبریج ۳-قصص الانبیا ۴-کشف‌الاسرار و عدةالابرار ۵-روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیر القرآن

▪️قلم مرحوم هاشمی نژاد قند تمام است. قطعاً سراغ مابقی آثارشان خواهم رفت تا تکرار شود این تجربه‌ی شیرین. روحشان شاد.

        

          ایوب با چندین بلا، کاندر بلا شد مبتلا
پیوسته این بودش دعا: الصَّبرُ مِفتاحُ الفَرَج
سنایی

❗ یادداشت حاوی خلاصه‌ای از محتوای کتاب است.

«کتاب ایوب» شامل ترجمه‌ای از کتابی با همین نام از عهد عتیق و سپس تفسیرهای قرآنی از این داستان در میان تفاسیر اولیه است. ترجمه‌ی قاسم هاشمی‌نژاد از نثر کهنی استفاده کرده که فهمیدن را برای مخاطب سخت می‌کند. حداقل ترجیح من بر استفاده از زبان و ساختار دستوری ساده‌تر بود.

در حالی که در عهد عتیق مسئله‌ی ایوب، مسئله‌ی شر و جدالی میان خدا و ایوب است، در روایات اسلامی این مسئله صبر است و صحنه‌ی جدال، میان ایوب و شیطان است. یکی دسیسه کرده و دیگری صبر پیشه می‌کند.

حکایت ایوب در کتاب مقدس بسیار عجیب و زیبا است. روزی پسران خدا نزد خدا می‌آیند که در آن میان شیطان هم حضور دارد. بین شیطان و خدا صحبتی درمورد ایوب صورت می‌گیرد و شیطان ادعا می‌کند که ایوب آدم خوبی نیست، فقط نعماتش زیاد است. خداوند به دفاع از ایوب یا به آزمایش او؟ شیطان را بر ایوب مسلط می‌کند. در همین‌جا نقش شیطان به پایان می‌رسد.

مصیبت‌ها بر ایوب باریدن می‌گیرد. ایوب می‌گوید: «یهوه داد. و یهوه گرفت. نام یهوه متبارک باد. و در تمام این‌ها ایوب گناه نکرد و به خدا نسبت ناروا نداد.»
همان‌طور که می‌بینید در دو فصل ابتدایی، تصویر ایوب تصویری است که در روایات مشهور اسلامی هم از او به خاطر داریم. مجسمه‌ی صبر. گویی انسان نیست.

اما در فصل بعدی سه دوست ایوب به دیدن او می‌آیند و از دیدن حال او پریشان شده، می‌گریند. پس از هفته‌ای با هم بودن و سکوت، عاقبت ایوب به سخن آمده خود را نفرین می‌کند. 
«روزی که در آن متولد شدم هلاک شود و شبی که گفتند مردی در رحم قرار گرفت.» 
از این‌جا تصویر ایوب دگرگون می‌شود. ایوب رنج خود را پذیرفته اما به مشکل و گرهی در نظام فکری خود برخورد کرده است. چرا خداوند او را بی‌سبب رنج می‌دهد؟ او که مثل ما از آن‌چه بین خدا و شیطان گذشته خبر ندارد، متوجه نمی‌شود چرا باید خداوند او را به مصیبت‌های مختلف دچار گرداند؟
دوستان ایوب هریک سخن می‌گویند از این‌که لابد ایوب گناه‌کار است و خداوند کسی را بی‌سبب عذاب نمی‌دهد. ایوب از آن سخنان رنجیده، می‌گوید گناهی نکرده است و اگر امکان آن بود که خداوند با هیبتش ایوب را نترسانده، در دادگاهی حضور یابد؛ او توان آن را داشت تا از خود دفاع کند. چرا خداوند بر شریران خشم نگرفته، ناگهان خشمش بر ایوب نازل می‌شود؟
این سخنان از فصل ۳ تا ۳۱ به طول می‌انجامد و منظومه‌ای از شکایات ایوب، خشمش به خداوند، سوالاتش و پاسخ‌های دوستانش را در بر می‌گیرد.
فصل ۳۲ تا ۳۷ ناگهان سخن از دوست چهارمی می‌گوید که تا به حال خبری از او نبود. گویا این فصل‌ها در طی قرون مختلف به عهد عتیق اضافه شده‌اند. این دوست چهارم از قدرت‌های خدا می‌گوید و چیز جدیدی اضافه نمی‌کند.

در فصل ۳۸ اما ناگهان خدا حضور می‌یابد. 
« و خداوند ایوب را از میان گردباد خطاب کرده گفت: کیست که مشورت را از سخنان بی‌علم تاریک می‌سازد؟»
خدا مبارزه‌طلبی ایوب را می‌پذیرد و می‌گوید «الان کمر خود را مثل مرد ببند، زیرا که از تو سوال می‌نمایم پس مرا اعلام نما.»
و از ایوب می‌پرسد. پرسش‌های مختلفی در خلقت، قدرت و حکمت. خدا می‌گوید اگر میدانی جواب بگو و به من یاد بده. ایوب مات و مبهوت مانده، در نهایت می‌گوید:
«من به آنچه نفهمیدم تکلم نمودم. به چیزهایی که فوق عقل من بود و نمی‌دانستم.» 
ایوب با دیدن خدا آرام می‌گیرد. گرچه شاید پاسخ خاصی نگرفته باشد. خدا فقط حکمت و قدرتش را به ایوب یادآور می‌شود. شاید نکته در آن یود که ایوب بفهمد همان‌طور که جواب سوالات خدا درمورد ظرایف خلقت را نمی‌داند، جواب این سوال که چرا خوبان رنج می‌بینند را هم نمی‌داند. 
از آن گذشته همین بس نیست که خداوند با حضورش ایوب را آرام می‌کند که تو برای من مهم هستی و سخنان تو را می‌شنوم؟ شاید ایوب فقط همین را می‌خواست.
«از شنیدن گوش درباره تو شنیده بودم، لیکن الان چشم من تو را می‌بیند.»
خداوند بر سه دوست ایوب خشم می‌گیرد و به آن سه می‌گوید که: «درباره من آنچه راست است مثل بنده‌ام ایوب نگفتید.»
اما مگر سه دوست چه سخنی گفتند؟ جز دفاع از خدا؟ ایوب که در حال شکوه و شکایت بود؟ این هم از رموز داستان است.
در نهایت خداوند هرچه ایوب از دست داده بود را دو برابر به او برمی‌گرداند و داستان به پایان می‌رسد.

همان‌طور که گفته شد در حالی که داستان عهد عتیق بیشتر بر جدال ایوب و خدا متمرکز است، برداشت‌های اسلامی از آن، چرخشی در داستان داشته و بر جدال شیطان و ایوب تمرکز می‌کنند. در این داستان‌ها شیطان سعی می‌کند از هر راهی بر ایوب مسلط شود و در نهایت شکست می‌خورد. خداوند نیز نعمت و عافیت گذشته را به ایوب بازمی‌گرداند.