یادداشت‌های هانیه (35)

          جستارهای ترجمهٔ پورمحمدرضا مقداری لجم رو درمیارن. نه کاملا روایی ان، نه کاملا علمی-آکادمیک ان، و انگار در بین این‌ها بودن اون‌طور که باید موفق نیستن. جالب اند ها، ولی چیزی که باید و انتظار می‌ره که باشن نه.
با وجود علاقه‌م به اول دغدغه و بعد نگارشش، ترجمه‌هاش خیلی نزدیک به سلیقهٔ من نیستن.
جالب بود ولی در کل.
        

          در جادهٔ پاوه، لای صدای دوستانم که با هم می‌خونن «شب به اون چشمات خواب نرسه، به تو دست مهتاب نرسه» باید تلاش کنم ذهنم رو جمع و جور کنم و بنویسم که چرا این کتاب. تا راهنمای بقیه باشه، یا بعدا بهش رجوع کنم. نمی‌شه. 
اولی رو به لزوم اعتماد واگذار می‌کنم، دومی رو به حافظه‌م. برای خاطر همهٔ شب‌هایی که نفسم حبسش شد.
        

          حرفم رو پس می‌گیرم. نوشته بودم نجم‌آبادی اسیر نفرین دایاسپوراست و فهم دقیقی از طبقه متوسط ایرانی نداره. بخش اولش رو نمی‌دونم اما در مورد بخش دوم پنجاه صفحه بعد دیدم که توضیح داده چیزی رو که برام محل سوال و تعجب بود. 
به هر حال، جالب بود.
        

          از نمایشگاه کتاب سه سال پیش خریده بودمش. اون موقع که هنوز دقیقا نمی‌دونستم چه کتاب‌هایی رو حتما باید و کدوم‌ها رو حتما نباید بخرم. 
شروع خیلی بدی داشت، در ادامه تونست نگهم داره اما که چی؟ واقعا چی؟
        

          یادداشت شخصی کم‌ربط

تو صف اجرای بابک راحتی تو فستیوال موسیقی بودیم، حوصله‌مون سررفت. جامون رو سپردیم به نفر جلویی و رفتیم کتابخونه وقت‌گذرونی. بین قفسه‌ها می‌گشتیم، گاهی یکی رو برمی‌داشتیم و به هم چیز کوتاهی راجع بهش می‌گفتیم. من خیابان کاتالین رو برداشتم و مترجم دردها. نیما هیچی برنداشت.
از پاتوق‌ها کمتر دوستش داشتم. قوام و فصاحتی که در اولین تجربهٔ مطالعه‌م ازش دیده بودم رو نداشت. تجربی بود انگار خیلی. جالبه ولی باز هم و لطف خودش رو داره.
        

          یادداشت شخصی بی‌ربط

منتظر بودم فروشنده‌های اون عینک‌فروشیِ بوستان که هفت-هشت سال پیش ازش عینک آفتابی خریده بودم ناهارشون رو بخورن و کرکره رو بدن بالا تا عینکم رو بدم رگلاژ کنن.
نیم ساعت مونده بود به چهار. پاهام هر وری می‌کشیدندم. عادت به بی‌هدفی ندارن. رسوندنم به شهر کتاب بوستان، دور اون رینگ (که همیشه ازش آویزون می‌شدم و تمنا می‌کردم مامانم بذاره برم توی یکی از اون حباب‌های پلاستیکی بزرگ شناور، روی استخری که حالا نیست.)
طبقهٔ اول دفتر بود و کاغذ کادو و خودکار، از پله‌های باریک و مدورش رفتم بالا. پسر فروشنده -که حالا می‌دونم همچین هم پسر نبود و فقط از زیر ماسک معلوم نبود متولد شصت و نهه- تازه شیفت رو تحویل گرفته بود. پرسیدم بچه آهو رو دارید؟ گفت نه، هنوز نیومده. سابو می‌خونی؟ گفتم آره، در رو خوندم و دوست دارم همهٔ بقیهٔ نوشته‌هاش رو بخونم. گفت همه‌شون خوب ان، خیابان کاتالین ولی یه چیز دیگه ست. 
از قفسه پیداش کردم، برش داشتم، نشستم روی پاف کوچک کنج کتابفروشی و هر چه تلاش می‌کردم بخونم نمی‌تونستم. نطق آقای دیگه‌ای که انگار آشنای بهرنگ (همان کتابفروش) بود جالب‌تر به‌نظر می‌رسید. کتاب رو بستم، رفتم سمتشون، یک وری تکیه دادم به قفسه‌ها و راه خودم رو به گفتگوی آدم‌هایی که نمی‌شناختم باز کردم. 
ساعت دیگه چهار شده بود، خیابان کاتالین رو برگردوندم سر جاش، از آقای ناشناس خداحافظی کردم. بهرنگ گفت باز هم بیا اینجا، قول ندادم. عینک‌فروشی باز شده بود.
        

          اول عاشق تصویرسازی بسیار بسیار قشنگش شدم، بعد شیفتهٔ این نگاه درست به مقولهٔ آیین مذهبی، و دل‌انگیزی روش انتقالش به بچه‌ها.
خوش به حال بچه‌ها به قول نفیسه.
        

          مچ خودم رو در حال غر زدن به خودم و کتاب گرفتم که چرا با تمام حواسم نمی‌خونم، چرا اونقدری که باید نمی‌تونم از این همه کلمه برداشت کنم. بعد فکر کردم چرا این‌قدر ولع دارم برای این‌که با خوندن هر صفحه یه جرقه‌ای بخوره تو سرم؟ 
بدین ترتیب با قضیه به صلح رسیدم و یاد گرفتم قدردان اون تنها ایدهٔ جدیدی باشم که کتاب بهم داد. :))
        

          اومدم بنویسم «درمورد زندگی‌نگاره‌ها چیزی که برام جالبه اینه که…» بعد دیدم آخه ادامهٔ جمله واقعا برام جالب نیست، کلیشه‌ای و دستمالی‌شده و مزخرفه. فکر کردم چی برام واقعا جالبه و متوجه شدم که هیچی. 
من می‌خونم که شاید یکی در هزار جمله‌ای به چشمم بخوره که بتونم پازلی رو که تا الان بعضی قسمت‌هاش رو برای خودم چیده‌ام تکمیل کنم. می‌خونم به این امید که نخی پیدا کنم که از لای سوراخ نانومتری سوزنم رد شه و چهل‌تیکهٔ زندگی‌م رو بدوزه به هم و یه صورت‌بندی جدید از «چیزها» بهم بده.
خلاصه با این معیار، شفق در خم جادهٔ بی‌رهگذر تو جستار سوفلهٔ بتهوون در گام مینور کمی به اون استاندارد نزدیک شد. ناهار دیروقت رو هم دوست داشتم. جستار آخر هم واقعا پایان بدی بود براش، برای من اقلا بی‌رنگ و کسل‌کننده، مثل خود روسیه.
        

          شاید من مثل بقیه فکر نکنم که «عجب شاهکاری!»، اما به‌نظرم باید زندگی واسیلی رو خوند چون از اون داستان‌هاییه که پی‌رنگ میلیون‌ها قصهٔ دیگه ست، معادل‌هاش رو به صورت روزانه می‌بینیم و می‌شنویم؛ چیزیه شبیه به سیزیف.
اگه قرار بود دسته‌بندی‌ش کنم می‌ذاشتمش تو ژانر وحشت، انقدر که فضای وهم‌آلود و مالیخولیایی‌ش من رو می‌گرفت.


کیفیت چاپ و گرماژ بالای کاغذش هم هر صفحه از اول برام عجیب بود. :)))
        

          نمی‌دونم چطور باید از تاثیری که ماگدا سابو تو این کتاب روم گذاشت بنویسم که در حقش ظلم نکرده باشم. نمی‌تونم هم البته؛ به روزهای گذشته و وقت‌هایی که خوندمش فکر می‌کنم و می‌بینم هر بار بعد از بستن کتاب تو خودم بودم، به چیزی فکر می‌کردم که نمی‌دونستم چیه، فقط حس می‌کردم غباری از سرب روی تنم نشسته.
حین خوندنِ در انگار من هم مثل ویولا دراز کشیده بودم روی زمین و اجازه می‌دادم همون‌طور که امرنس با ترکه، سابو با کلمات تنبیهم کنه.
امرنس بهم چیزهای زیادی یاد داد و از اون شخصیت‌هاست که قراره در من زنده بمونه. 
بی‌نهایت مشتاق خوندن بقیهٔ کتاب‌های سابو ام.


 از بیدگل عزیزم ممنونم که با ترجمهٔ یک‌دست و خوب فرصت آشنایی با این نویسندهٔ فوق‌العاده رو بهم داد.
و با تشکر از زهرا آیت که من رو نقاشی کرد. اونجا حس کردم برای سالم نگه داشتن نقاشی‌ش نیاز به خریدن یه کتاب دارم که نقاشی رو بذارم بین صفحاتش و در رو خریدم. نقاشی تو صفحهٔ مخصوصش از در، روی قفسهٔ کتابخونه‌م خواهد موند.
        

          کتاب بیشتر از این‌که رمان باشه شبیه مجموعه جستاره، در قالب خاطره. یادداشت‌ها الزاما ارتباط زمانی و معنایی ندارن، وجه مشترکشون اینه که تو هر کدوم به نحوی به شکل خانه کردن راوی در مکان‌ها، موقعیت‌ها و زمان‌های مختلف پرداخته می‌شه. 
هر یادداشت یک الی نهایتا سه صفحه ست. لطافت ظریفی که در کل روایت جریان داره حالتی شعرگونه بهش می‌ده که از این ویژگی‌ش خیلی خوشم اومد.
دوست دارم باز هم بخونمش، بهم حس خوبی می‌داد؛ شبیه نوازش نسیم ملایمی که چند دقیقه بعد از غروب از روی دریا می‌گذره و دست به گونه می‌سایه.
        

          جملهٔ آخر رو خوندم، پیشونی‌م رو گذاشتم روی صفحه و گریه کردم.
حالا سوال اینجاست که چرا؟ جوابش اینه که به طور دقیق نمی‌دونم اما فکر کنم مکان‌ها و خاطراتشون انقدر تحت تاثیر قرارم دادن که چند ماهه از هر راهی می‌رم به کتاب یا محتوایی می‌رسم که یک سرش وصله به موضوع جا و مکان و خانه و خاطره و تعلق. و احتمالا در اثر همین اتفاقه که تا این حد از روایت دلبستگی آدم‌ها به موجود زنده و پویایی که دیگه نیست غمگین شدم.

موقعیت و زاویه‌ای که مولف برای نگاه کردن به سوژه‌ش انتخاب کرده برام خیلی جالب بود. از یه عکاس جز این هم انتظار نمی‌ره البته. سخته که در موقعیتی نه نزدیک و نه دور به یک پدیده بایستی و به نحوی که نه مستندنگاریه و نه جستارنویسی از اون پدیده بنویسی.
نخ‌هایی که شیوا خادمی بین داستان آدم‌ها و تصاویر و زندگی شخصی‌ش یا حقایق روزمره و نمودهاشون کشیده بود خیلی به دلم می‌نشست؛ هر چند که جملاتی کم و کوتاه بودن در پایان بعضی از بخش‌های کتاب. 
خاک کارخانه رو دوست داشتم و ازش یاد گرفتم و ممنونِ دوست عزیزی ام که تو نمایشگاه بهم هدیه‌ش داد.
        

          جونم بالا اومد تا تمومش کردم.
از ناشری که در‌مورد دیزاین دغدغه‌مند بوده و کتاب ترجمه و منتشر کرده تو این حوزه انتظار می‌ره بدیهیات دیزاین رو بفهمه. مثلاً بدونه نباید با این فونت و این سایز و این فاصلهٔ خطوط و این قطع کتاب چاپ کرد. 💆🏻‍♀️
مطالب جالب و مفیدی داشت، اطناب و تکرار هزاربارهٔ یک حرف با جمله‌بندی.های متفاوت کمی اذیتم کرد، خوندنش مفید و شاید لازم بود.
مرسی از کسی که بهم پیشنهاد داد بخونمش و قرضش داد. 😌
        

          تا الآن هری پاتر نخونده بودم چون فکر‌ می‌کردم بعضی چیزها از زمانشون که بگذره دیگه اون لطف و اثرگذاری و فلان رو ندارن. هر سری که در جمعی حرفش می‌شد یا جایی ارجاعی بهش می‌دیدم ته دلم یه طوری می‌شد که «کاش همون موقع خونده بودمش». تا روزی که فهمیدم بچه‌ها تصمیم گرفتن تو یه باشگاه دوباره هری پاتر بخونن.

به طور خلاصه اگه بخوام بگم، هری پاتر در بیست و یک سالگی هم کار می‌کنه. :))


        

          چیزی که از این کتاب شنیده بودم و مقدمه‌ای که ازش خوندم بی‌نهایت کنجکاو و هیجان‌زده‌م کرد، یه شوق زاید الوصفی داشتم برای خوندنش. هر چقدر جلوتر می‌رفت ولی اون ذوق اولیه‌م بیشتر فروکش می‌کرد و به یه «جالب بودِ» منطقی معمولی تبدیل می‌شد.

این کتاب یه سری داستان ایرانی که «خانه» توش نقش داره رو گلچین کرده و نقش خانه رو در جریان کلی داستان، اثری که روی شخصیت‌ها می‌ذاره، اثری که از شخصیت‌ها می‌پذیره و به‌طور کلی هر چیز مربوط به خانه در اون داستان رو توی چند فصل بررسی می‌کنه؛ حضور، حریم، مالکیت، مرز، زنانگی و قدرت. انتخاب موضوع فصل‌ها به‌نظرم خیلی جالب و درست بودن ولی چیزی که ناراحتم می‌کرد عمیق نبودن تحلیل‌هاش بود. شاید هم دارم ایراد بنی اسرائیلی می‌گیرم و «مگه چقدر می‌شه یه خونه و مناسباتش رو شکافت؟» ولی خب حرف و نگاه جدیدی بهم نداد، نشون داد که می‌شه از اینجا هم به داستان، به روایت، به معماری نگاه کرد.

عکس‌های داخل کتاب بود و نبودشون تفاوتی نمی‌کرد، تو پس‌گفتار جا داشت خیلی بهتر جمع‌بندی کنن این همه زحمتی که کشیده شده بود رو. جالب.

+ کتاب‌فروشی پرهام بد است. زنده باد خرید اینترنتی.
        

          کتاب چند بخش داره:‌ آرتیکل‌های نوشته شده در جریده که بر اساس موضوع تفکیک شدن، کاریکاتورهای آخر بعضی از شماره‌ها و متنشون و چند تا سند مثل کارنامهٔ مدارس نسوان.

وای نمی‌دونم چطوری بگم چقدر بامزه و عجیب بود تجربهٔ خوندنش. زن‌هایی بودن که یک قرن و اندی پیش دغدغه‌شون چی بوده!

از نوجوونی یکی از سوال‌های کم‌اهمیت گوشهٔ ذهنم این بوده که حدودا صد یا دویست سال پیش محاوره بین مردم چه جوری بوده؟ منابع مکتوب لحن رسمی داشتن و فیلم‌هایی که از اون دوره ساخته شده برام قابل استناد نبودن. جالب‌ترین بخش کتاب برام کاریکاتورهای شکوفه بودن. واقعا از دیدن ذوق هنری زن‌های اون دوره اشک‌آلود شدم و خوندن متنشون برام بی‌نهایت جالب بود. 

ریویو نوشتن یادم رفته و دیگه بلد نیستم بگم چقدر دوستش داشتم. خدانگهدار.
        

          چند سال بود که از بالای کتابخونه بهم طعنه می‌زد، تا امسال که تصمیم گرفتم باهاش گلاویز شم. 
در خودش می‌بلعیدم، صفحه‌ها رو با عطش ورق می‌زدم، به شدت گیرا بود. ولی توضیحات طولانی‌ش افسار شوقی که برای جلو رفتن داستان داشتم رو می‌کشید و لجم رو درمی‌آورد.
عجیب‌ترین صحنه‌ای که توصیف کرده بود رو تو آخرین بند جلد اول خوندم، وقتی بزمرگی افتاده بود به گله و میشکالی‌ها از ترس حرام شدن گوشت و پوست حیوون‌ها، بی‌هوا و حساب ذبحشون می‌کردن : «خدا، از آسمان چرا خون نمی‌بارد؟! خمید، کارد از بیخ پاتاوه بدر کشید، دیگر نگاه در چشم کسان خود نتوانست، نعره برکشید: بکشید، بکشید، کارد! کارد!... کلمیشی به گریه بر خاک نشست، دیگران میان گله بر خاک نشستند. عربده و دشنام در گلوها فروکش کرد. فروشکست. جنون، نرم شد. مویهٔ ماهک، خاموشی ناگهان را می‌خراشید. خاکِ تقلاها هنوز بالای سرها می‌چرخید. کشتگان، هنوز دل دل می‌زدند. خون در خاک می‌مُخید. اهل کلاته تک و توکی بر بام به تماشا ایستاده و مبهوت مانده بودند.
آرامش! دمی انگار جهان از گردش بازایستاد. سکوت. پشت بیابان تیر می‌کشید.خاک از خون‌باز برمی‌داشت. دست و آستین، بال و چهره، همه خون. چشمها، خون. بیابان، خون. آسمان، خون. باد، خون. خون. خون. خون! آمیخته با خون میشکالی‌ها هر چه را خون می‌دیدند، خونین می‌دیدند! در بستر جوی آیا، خون روان نیست؟!»
        

          معمولا هر جستار از کتاب مجموعه جستار رو تو یک روز می‌خونم که بتونم هر کدوم رو مزه مزه کنم، نزدیک ایده رو ولی در دو روز خوندم. خوش‌خوان بود، حرف‌های جالبی برای گفتن داشت و به‌نظرم همهٔ جالب بودنش رو مدیون ایده‌ش بود. مکان‌ها و نامکان‌هایی که توشون فکر می‌کنیم؛ خب خیلی وسوسه‌انگیزه. حرف مهیبی نمی‌زد، چیزی رو پرورش نمی‌داد، از جملهٔ روی کتاب جلوتر نمی‌رفت اما تجربهٔ خوندنش خوب بود. من دوستش داشتم.
        

          شروع بدی نداشت اما رفته رفته افت کرد و آخر سر با یک پایان نه‌چندان باشکوه به انتظارم ازش گفت «زکی».
ایده‌های پراکندهٔ جستارهای مختلف اغلب نمی‌تونستن با هم گفت‌وگو کنن، یا حداقل زبان دیالوگشون برای من گنگ بود. فکر می‌کنم جستار خوب جستاریه که مایهٔ قوی‌ای داشته باشه و حرفش رو در تمام طول نوشته با کیفیتی خوب ارائه کنه و فقط بعضی جاها به کمک بعضی جمله‌ها ضربه‌های محکمش رو وارد کنه. اما نقشه‌هایی برای گم شدن پایین متوسط نمودار قدرت حرکت می‌کرد و حرفش رو با بعضی جملات قوی یهو می‌رسوند.

«دو سر پیکان» جستار مورد علاقه‌م تو این مجموعه ست. درکل خوندنش خالی از لطف نبود.