یک شاهکار بی نظیر
        

          برای آتش بدون دود

استاد جمالزاده با کت و شلواری خاکستری رنگ که با یک پیراهن صورتی روشن با چهارخانه های ریز و ترکیب رنگ و کفش مشکی ورنی که پای راستش را لنگان برداشت ، دستمال کاغذی بود یا پنبه -تردیدی ست که دیدگانم به من وانمود کرد- از پشت کفش پای راست بیرون زده بود، برق کفش نشان می‌داد که جمالزاده برای این مراسم از آن رونمایی کرده است. کراوات مشکی با خطوط مورب درشت به رنگی مشابه رنگ پیراهنش نیز فریاد می‌زد که او فرهنگ غربی را در خود مانند نبات زعفرانی که در آب جوش حل می‌شود تا زرد و شیرین شود حل کرده است.
جعبه مخمل مشکی رنگ با نوار طلایی دورش در کف دست چپش که با لرزشی ملموس با انگشت شست و اشاره دست راست آن را باز نمود و به سمت سکو رفت مدال نقره‌ای رنگ را بیرون آورد و به سمت نادر ابراهیمی می‌رفت تا نشان افتخار دومین اثر ادبیات معاصر را بر گردن ابراهیمی بیندازد.
اولینش را سال گذشته به‌خاطر "کلیدر" بر دوش دولت‌آبادی انداخته بود.
عجیب ولی این بود که جمالزاده چهره‌ای زرد رنگ با ابروان درهم خودش را در آن پوشش اروپایی به رخ می‌کشید. 
اما برای که؟ این سوالی بود که بعد از آویختن مدال بر گردن نادر ابراهیمی از او پرسیدم
-استاد چرا غمگینید؟
-مرد کلاه کج را ندیدی که آن گوشه صندلی ش رو پشت به حاضرین و رو به پنجره گذاشته و سیبیلش رنگ فیلتر سیگاری که گوشه لبشه رو گرفته؟ جلال رو میگم.
-خب؟ ولی من منظورتونو نفهمیدم!
-نامه‌ای که برام‌نوشت، در سفر فرنگ انتشارات فردوس چاپ شد... اذیتم کرد اما جوابش رو خیلی محترمانه دادم.
-این دلیل غمگینی شماست؟ خب یه نامه بوده دیگه...
-هادی! مگه نشنیدی میگن کاغذ وقتی دست رو ببره خیلی درد و سوزش بیشتره. میدونی چرا؟
-شما بگید...
-از کاغذ انتظار بریدن نیست 
-فهمیدم فهمیدم
رفت به سمت تریبون کاغذی را از جیب داخل کت در آورد و خواند 
"درست است که در این نشست مدال نقره بر گردن نادر انداختم، ولی باید همینجا اعلام‌کنم این را به جهت رعایت نشدن برخی اصول پذیرفتم ولی حق اینکه مدال نادر بابت "آتش بدون دود" طلای شماره ۲ است و نه نقره.
تمام...
کوتاه خیلی کوتاه بود باز سوال برانگیز
-استاد!واضح صحبت نمیکنید 
استاد از تریبون کنار آمده بود ولی باز برگشت و میکروفون روشن را فوتی کرد و توضیحی داد
"وقتی کلیدر را می‌خواندم از همان صفحه اول دقیقا مواجه شدم با کتابی که به زبان قومی کرد نوشته شده است. تحلیل‌ها پر بود و پر مغز. دیالوگ‌ها به صورت محاوره ای ، شخصیت پردازی ها شخصیت را جلوی چشم ترسیم می‌کرد. ولی در آتش بدون دود تاریخ قومی ترکمن را خواندم اما اثری از منش و گفتار ترکمن کمتر مشاهده کردم ، نادر ابراهیمی خود نویسنده ای ممتاز است که با اصول و تکنیک نویسندگی آشناست حتی کتابی هم در این باب نوشته است . زمانی بسیار برای تالیف کتاب گذاشته است اما من این را از او توقع داشتم که دقتی بیشتر می‌کرد شاید هم هدفی داشت ولی خب نتیجه‌اش این مدال نقره شد این را نیز بگویم که ذره از ارزش کتاب کم‌نکرد و "آتش بدون دود"  در تراز "کلیدر" بود و هست و خواهد بود.
پذیرفتم از استاد که این بررسی نقدواره را بر آتش بدون دود بیان کرد.
عکسی به رسم یادگاری گرفته شد تا در صفحات تاریخ ادبیات داستانی معاصر بماند که "آتش بدون دود" اثری جاودان برای این دوره است.
از خواندنش خسته نخواهید شد...

        

          و بالاخره این داستان بلند هم تمام شد،‌ با این داستان میشود عاشق شد، زندگی کرد، مبارزه کرد، انتقام گرفت و دلاورانه به اوج رسید...
        

          [آتش بدونِ دود نمی شود ،جوان، بدون گناه]
آتش بدون دود، کتابی سرشار از عشق و نفرت و گریه و خنده و و شادی و غم است.عشق این کتاب متفاوت است. عشقی که گاهی همراه با غرور و خشونت است.عشق به وطن،عشق به صحرا،عشق به خدا،عشق به فرزند ،همسر و ...
در کتاب اول شاهد افسانه ها و گذشته های دور هستیم.انقدر همه چیز منظم روایت میشه که خواننده قدم به قدم با شخصیت های داستان زندگی میکنه،زخم می خورده،کشته میشه و دوباره متولد میشه. 
با یک نگاه به جلد کتاب می توان فهمید داستان درباره ی ترکمن هاست و انقدر توصیفات قشنگ هست که می تونی شب های پرستاره ی صحرا رو ببینی.صدای سکوت صحرا رو بشنوی و عطر نان تازه رو استشمام کنی.
در کتاب های اول شاهد جنگ های قبیله ای هستیم و کم کم شخصیت اصلی داستان وارد میشه و دغدغه ی قهرمان های داستان یکپارچگی و وحدت صحرا میشه و کم کم این مبارزه ها از مرز صحرا خارج میشه و به کشور میرسه.
زمان داستان دوران پهلوی هست.درباره ی اقدامات رضاخان علیه ترکمن ها گفته میشه و به دوران محمدرضا پهلوی میرسه.به قیام ۱۵خرداد ،کودتای ۲۸مرداد و... اشاره میشه و پایان کتاب اوایل دهه ی پنجاه هست.
نادر ابراهیمی بارها و بارها ذکر می کنه که :" "آتش بدون دود " گزارشی صد در صد مستند از زندگی مردم صحرا نیست؛بلکه داستانی‌ست مایه گرفته از زندگی پرشور و دلیرانه ،مومنانه و دردمندانه ی مردم صحرا.
... عین واقعیت نیست،تاریخ نیست،شرح وقایع و روزشمار نیست،فقط داستان است."
در یادداشت های پایانی کتاب نوشته شده که:"هیچ کس بر مرگ فرزند خویش آنقدر نگریسته است که من بر سطرسطر این کتاب گریستم."و در ادامه می نویسد که همه ی تلاش نویسنده بر این بوده که هیجان جانشین کنجکاوی نشود و به همین دلیل بارها فصل های بلند را ساده تر نوشتند.
        

          #آتش_بدون_دود 

[ اشتباه اساسی و جبران‌ناپذیر او این است که خیال می‌کند اگر او کاری به کار دنیا نداشته باشد، دنیا هم کاری به کار او نخواهدداشت.
حرفش از قدیم این بوده که: "افعی نمی‌زند مگر اینکه پا روی دمش بگذاری"
و نمی‌فهمد که "گرگ‌های گرسنه، پاره می‌کنند، انتخاب نمی‌کنند".]

از متن کتاب👆


رمان بلندی از نادر ابراهیمی که هم هفت جلدی چاپ می‌شود و هم سه جلدی اما شامل هفت کتاب است با هفت اسم.

اسم کتاب از یک ضرب‌المثل ترکمنی گرفته شده است که: آتش بدون دود نمی‌شود؛ جوان بدون گناه!

قهرمان کتاب اول گالان اوجا است که از قهرمانان اسطوره‌ای ترکمن است و شش کتاب بعد هم داستان همین گالان اوجا و فرزندان و نوه‌های اوست.

کتابی که نویسنده، به گفته‌ی خودش بیش از سی سال از عمرش را صرف نوشتن آن کرده است.
و البته سریالی ۳۶ ساعته نیز از آن در دهه‌ی ۵۰ توسط خود نویسنده ساخته و پخش شده است. 

داستان که روایتی از زندگی چندین نسل یک خانواده است با روایتی عاشقانه آغاز می‌شود اما به تدریج وارد تاریخ معاصر و مبارزات سیاسی ترکمن‌ها می‌شود.

برای من که با ترکمن‌ها تقریبا هیچ آشنا نبودم و اصلا نمی‌دانستم که آنها نیز نقشی در مبارزات سیاسی قرن معاصر ایفا  کرده‌اند، جالب و قابل تأمل بود.

داستانی زیبا، جذاب و شیرین که با آن زندگی کردم! از حاضرجوابی‌های گالان‌اوجا لذت بردم از غرور سولماز اوچی حرص خوردم، با وفاداری بویان‌میش به هیجان آمدم، با بیوک‌اوچی در حال تماشای گندم‌های سوخته اشک ریختم، با ایستادگی آق‌اویلر احساس مقاومت کردم و با آلنی در راه شکست جهل قدم برداشتم و برای زمین‌زدن یاشولی آیدینِ بی‌دین نقشه کشیدم، با یکه‌تازی‌های ملّان سرذوق آمدم و با مرگ آت‌میش دلاور غمگین شدم، از شدت عشق آلنی و مارال و طهارت و وفاداری‌شان به هم کیف کردم و از خستگی‌شان در راه مبارزه با ظلم و تبعیض و فساد خسته شدم و بیشتر از همه از مکالمه‌های شخصیت‌های کتاب، مخصوصا مکالمه‌های دو نفره‌ای که منطق جدلی نام گرفته بود بسیار لذت بردم و گاهی چندین بار این مکالمات را خواندم.

درون‌مایه‌ی داستان عشق است و غرور و تقابل علم و جهل و برخورد دین و کفر و مبارزه برای آزادی و عدالت و ...

زیبایی قلم نادر ابراهیمی در این کتاب به اوج رسیده است و خواننده را بر آن می‌دارد که کتاب را یک‌نفس سر بکشد هر چند که ما طی ۷۸ روز و در واقع ۷۸ مقرری آن را هم‌خوانی کردیم.

توصیفات نویسنده از صحرا و زندگی مردم ترکمن در آن و بیان زیبای زیبایی‌های صحرا، روح هر خواننده‌ای را بر سر ذوق می‌آورد و آرزو می‌کند کاش می‌توانست در آن هوا، نفسی تازه کند.

پایان‌بندی کتاب به نظرم چندان قوی نیامد انگار که پایانش را فقط جهت رفع تکلیف نوشته است و نوشته است که تمام شود و شاید هم دلیلش خستگی نویسنده باشد همان‌طور که در پایان کتاب می‌گوید:

[ این‌طور بگویم و خلاصتان کنم: نوشتن "آتش بدون دود" کمرم را شکست. تمامم کرد. خرد و خمیرم کرد. خسته و بیمارم کرد.]

اگر اهل تاریخ نیستید
اگر اهل سیاست نیستید
اگر نادرخوان نیستید
اگر اصلا اهل کتاب نیستید
این کتاب را بخوانید
حداقل یک‌بار قبل از مرگتان این کتاب را بخوانید!

#معرفی_کتاب
#نادر_ابراهیمی 
#یادداشت
        

          بالاخره این داستان بلند رو تموم کردم. 😊

جلد سوم کتاب آتش بدون دود  شامل کتاب‌های ششم و هفتم و در واقع آخرین جلد این داستان بلند نادر ابراهیمی است.📚 که به طور کامل به مبارزات آلنی و مارال و سایر ترکمن های ایران، در قالب حزب ها و گروهک های کوچک و بزرگ سیاسی ترکمن، با نظام پهلوی و ساواک و محمدرضا شاه می پردازد و داستان درگیری های و کشمکش های این دو گروه با هم را بیان می کند. و در نهایت در حوالی سال‌های 1354 و 1355 شمسی به پایان می رسد.

اگر به کتاب های و داستان های تاریخی و بلند علاقه دارید این داستان بلند را بخونید. در غیر این صورت ارتباط گرفتن با داستان براتون مشکل میشه حتی اگر نویسنده نادر ابراهیمی باشه. به خصوص که جلد اول این داستان بلند سه جلدی چندان جذاب نیست.🙄
        

          این روزها توی خواب و بیداری ترکمن شده ام. موسیقی ترکمن گوش می دهم و مدام یاد آن عصر بهاری می افتم که کنار دریا، روی تخت نشسته بودیم و توی استکان های کمر باریک چای ذغالی می خوردیم و گوش سپرده بودیم به صدای تار مرد ترکمنی که لا به لای صدای امواج گم می شد...
این روزها مدام قلم زیبای نادر ابراهیمی را ستایش می کنم و به تمام زحماتی که برای نوشتن این سطور کشیده است غبطه می خورم....
این روزها دلم می خواهد باز هم قلم بدست بگیرم، کاغذ سیاه کنم تا شاید روزی من هم بتوانم داستانی چنین ماندگار خلق کنم....
        

          در انتهای جلد آخر کتاب نادر می گوید:«من، نه پدری نداشتم که به واقع پدر باشد و مادر نداشته ام که به حقیقت مادر باشد ،خویش و دوست و همراه و همکار و همدرد و هم سفر آن قدر نداشته ام که با باران مهربانی هایشان،کویر وسیع بی کسی ام را قدری و لحظه یی مرطوب کنند. من فی الواقع و بدون غلو هنری،یتیم آواره ی ولگردی بیش نبوده ام و بیش نیستم.در چنین حالی ، طبیعی ست که چون ندید بدیدان حریص تشنه دلم به چند قطره محبت خوش باشد....» اما من می خواهم بگویم آقای ابراهیمی شما گرچه به گفته خودتان حریص محبت بوده اید اما عشق و محبت را در قلب سیل عظیم مخاطبانتان زنده کرده اید که منشا آن از قلب شما و آثار ارزشمند شما بوده است...
روحتان شاد
        

          اوج داستان تو این جلده.
        

          آتش بدون، یک قصه‌ی طولانی و قشنگ از نادر ابراهیمی وطن‌پرست.
فک کنم سه چهار سال پیش این دردانه رو خوندم و باهاش چقد زندگی کردم... یا دونه دونه‌‌ی شخصیت‌هاش و سطر سطر داستانش..
همین الان که اینو مینویسم یادم اومد چقد از اسم آقشام گلن خوشم اومده بود.
آتش بدون دود در اصل داستان زندگی آلنی و مارال مبارز بود که زمان پهلوی زندگی میکردن و تلاش کردن با خرافات و بیسوادی تو ترکمن بجنگن و این مبارزه رسید به جایی که با حکومت درگیر شدند و...
        

          #نادر_ابراهیمی روشنفکری است عاشق وطن؛ برای همین است که جریان روشنفکری ادبیات با او میانه‌ی خوبی ندارد.
نادر در هفت جلدی #آتش_بدون_دود مانیفست فکری خودش را ارایه می کند؛ رمانی که به گفته خودش سی سال از عمرش را صرف نوشتن آن کرد. آن همه ظرافتی که از آداب و سنت‌های ترکمن‌ها در این رمان هفت جلدی آمده است جز تحقیق و زندگی در ترکمن صحرا به دست نمی آمده است.
نادر در آتش بدون دود اول عشقش را به ایران و بعد به اقوام ایرانی نشان داده است و همین را بگذارید در مقابل جریان تجزیه طلبی که به اسم اقوام و به کام استعمار در دویست سال گذشته فتنه به پا کرده است.
دوم پهلوی ستیزی و دشمنی خونین نادر با پهلوی اول و دوم که نه در لفافه که عیان در داستان به آن پرداخته است
سوم عشق و ارادتش به مولا علی در کنار تقویت حوزه تقریب
چهارم ارادتش به انقلاب و انقلابیون. خصوصا در جلد های آخر نشان می دهد که چگونه خودش شیفته ی قهرمان انقلابی اش شده است.
آتش بدون دود، داستانی است پر کشش؛ سرشار از اطلاعاتی در باب زندگی ترکمنها و بسیار جملات بی بدیل و حکمت آموز.
جلد اول و دوم که عشق سوزان گالان و سولماز است نوعی رومئو و ژولیت است ولی جسورانه تر و پر کشش‌تر. بسیار دلنشین و جذاب.
جلد سوم و چهارم و پنجم تلاش نادر است برای مبارزه با جهالت و خرافات  و جلد ششم  و هفتم انقلاب نادر علیه پهلوی و پهلویسم.
خواندن این هفت جلد کمی بیش از پنج ماه زمان برد ولی لذت بخش بود و شیرین.
        

          تموم شد... 🥲
        

          این جلد آتش بدون دود  هم،  بسیار زیبا و تأثیر گذار بود...