آیا دوستی عمیق ضامن دوستی پایدار است؟ این شاید لایه اول از لایه های پنهان داستان باشد! اگر کمی بخواهیم این داستان را تأویل کنیم، می‌توانیم آنرا نقدی بر پیکر پوسیده نظام روس وقت در نظر بگیریم. و نکته ای که در عموم آثار گوگول مشهود است در این کتاب هم به خوبی دیده می‌شود: یک طنز زیرپوستی و بعضاً سیاه. 
و نکته حائز اهمیت بعدی توصیفات کتاب هست که عالی ست. همانطور که از گوگول  انتظار می‌رود.
        

          | آه، اگر نقاش می‌بودم، تمامی زیبایی شب را با شکوه و جلالش تصویر می‌کردم! میر گورود را تصویر می‌کردم که سرتاسر خفته است، ستاره‌های بی‌شمار را که نگاه ثابتشان را به شهر دوخته‌اند و بانگ سگان که از دور و نزدیک سکوت ظاهری شب را می‌شکند، هنگامی که خادم دل‌باختۀ کلیسا به شتاب از کنار سگ‌ها می‌گذرد و با شجاعتِ یک شوالیه از روی پرچین می‌پرد. دیوارهای سفید خانه‌ها زیر نور ماه روشن‌تر و درختانی که بر آنها سایه می‌افکنند تیره‌تر می‌شوند، سایه‌ها سیاه‌تر و گل‌ها و علف‌های خاموش خوش‎‌بوتر می‌شوند و جیرجیرک‌ها، این شوالیه‌های خستگی‌ناپذیر شب، از گوشه‌وکنار، یک‌صدا شروع به خواندن آوازهای زنگ‌دار می‌کنند... من سایۀ سیاه خفاشی را ترسیم می‌کردم که در جاده‌ای روشن روی دودکش سفید خانه‌ها می‌نشیند... اما گمان نمی‌کنم می‌توانستم ایوان ایوانویچ را که با اره‌ای در دست از خانه خارج شده بود، با آن‌همه احساسات ضدونقیض بر چهره، تصویر کنم.

 

| گوگول همه‌جا جهانی ترسیم می‌کند خیره‌کننده اما پوچ. چه‌بسا، همان‌طور که گاهی راویان داستان‌هایش صریحاً در آغاز داستان اعلام می‌کنند، چیزها مسحورکننده، ملوّن و بی‌انداز جالب به نظر بیایند، اما در پایان کار، رخوت متافیزیکی جهان از میان آن‌همه جلوه‌گر می‌شود. (گری سال مورسن)

دومین بهار
تنهایی الیزابت
دزد پادگان
گزارش به کُمیسر
کابوی تحمل‌ناپذیر
جزیره
در
کبوتران روی چمن
زنان فوق‌العاده
ساعت بی‌عقربه
روز رهایی
دون ژوان
فریای هفت جزیره
در جست‌وجوی یک پیوند
ابیگیل
خشم در هارلم
بیداری
ما
ازدواج‌های فیلیپس‌بورگ
ترانۀ ایزا
آواز کافۀ غم‌بار
عصیان
خیابان کاتالین
دومین بهار
تنهایی الیزابت
دزد پادگان
گزارش به کُمیسر
کابوی تحمل‌ناپذیر
جزیره
در
کبوتران روی چمن
زنان فوق‌العاده
ساعت بی‌عقربه
روز رهایی
دون ژوان
فریای هفت جزیره
در جست‌وجوی یک پیوند
ابیگیل
خشم در هارلم


http://www.bookcity.org/detail/29513/root/books
1401/01/08
        

          یه جورایی،  این داستانِ کوتاهِ تولستوی،  میگه که زندگی یه چیز پیچیده است،  ولی همه‌ی ما تویِ این پیچیدگی‌ها،  یه‌جوری دنبالِ یه چیزی هستیم که حس کنیم زندگیِ ما یه معنایی داره.  این دو تا ایوان،  می‌خوان با یه دعوای مسخره،  یه حسِ مهم بودن رو پیدا کنن.  ولی خب،  همون‌جوری که می‌بینی،  این کارشون،  هیچی از زندگیِ‌شون رو عوض نمی‌کنه.  انگار دنبالِ یه چیزی هستن،  ولی نمی‌دونن دقیقا چی.  یه‌جوریه که می‌فهمی،  این داستان،  یه نگاهِ تیکه به اینه که ما چقدر تویِ  این روزمرگی‌ها گم می‌شیم و چقدر دنبالِ چیزای اشتباه می‌گردیم.  به نظرت،  این حسِ پوچی که تویِ داستان هست،  یه جورایی شبیه به حسِ خودت نیست؟  گاهی وقتا،  یه حسِ ناامیدی و بی هدفی میاد سراغمون که یه جورایی می‌فهمیم که زندگی یه بازیه،  ولی نمی دونیم قوانینش چیه.  شاید این داستان یه راهی باشه که از این حسِ پوچی بگذریم!
        

          ادبیات پیش از انقلاب روسیه ممکن است که با کمدی طنین‌انداز نباشد زمانی که از «جنگ و صلح» و یا «جنایت و مکافات» سخن به میان می‌آید و سنگینی محتوایی آن‌ها را به ذهن متبادر می‌کند اما، نباید داستان‌های کوتاه «گوگول» را که زمانی وی را "منجی ادبیات ادبیات روسیه" می‌خواندند نادیده انگاشت.
«ماجرای نزاع ایوان ایوانویچ و ایوان نیکیفورویچ» درواقع آخرین و یکی از داستان‌های فکاهی مجموعه‌‌داستان‌های «میرگورود» است که «گوگول» در ۱۸۳۵ نوشت و همانطور که در مورد به‌ترین کمدی‌ها چنین است، این داستان هم سراسر نزاع و کشمکش است.
‌
داستان گروتِسکِ «ماجرای نزاع ایوان ایوانویچ و ایوان نیکیفورویچ» در شهر دهقانی کوچک «میرگورود» در اوکراین که زادگاه «نیکلای گوگول» است اتفاق می‌افتد با حضور پررنگ دو شخصیت کاملن متضاد اما با تصویرسازی‌هایی واقع‌بینانه که با هم همسایه و دوستان بسیار نزدیکی هم هستند که از قضای روابطشان بر سر یک تفنگ قدیمی تیره و تار می‌شود: «ایوان ایوانویچ» که مردی‌ست قدبلند، کشیده و خوش‌صحبت و «ایوان نیکیفورویچ» که برعکس مردی‌ست کوتاه، چاق و با صداقتی گزنده و از آن دسته‌آدم‌هایی که مستقیم سر اصل مطلب می‌روند و البته نباید از راوی شیرین‌زبان داستان هم غافل شد که با پرچانگی‌اش، بُعد خوشایندی به داستان می‌افزاید و با وجود ماهیت پوچ‌گرایانه و سورئال داستان، حضور همین راوی پرحرف و رازآلود است که باعث جذب خواننده به داستان می‌شود و اگر از آن دسته از خواننده‌گانی باشید که به طنز سورئال علاقه دارند، این داستان راست کار شماست.
‌
اولین چیز جالب درباره‌ای این کتاب، عنوانش است که به قدری ساده و بی‌مزه است که ناخودآگاه تبدیل به طنزش می‌کند و این غرابت در خلال کتاب هم ادامه پیدا می‌کند. به کار گرفتن پاراگراف‌های طولانی برای توصیف چشم‌های هر شخصیت، بینی‌ها و لباس‌های آن‌ها. اما همه‌ی این‌ها باعث نمی‌شود که از کنار این کمیک قرن نوزدهمی ساده بگذریم که با آن کیفیت کاملن کمیک و تکان‌دهنده‌اش، به بیگانگی‌های فردی می‌پردازد.
‌
در سال ۲۰۰۲ رادیو ۴ بی‌بی‌سی دست به اقتباسی نمایشی از این داستان فکاهی با عنوان «ماجرای دو ایوان» زد.
        

          خب در مورد این داستان چی می‌تونم بگم؟

اول اینکه این دومین اثریه که از گوگول خوندم، تقریبا یک‌راست بعد از پرتره این کتاب رو شروع کردم.
و باید بگم فضای این دو تا داستان خیلی متفاوت بود.

پرتره فضای جدی و تاریکی داشت که حتی آخرش فراطبیعی و مقادیری ترسناک شد!

ماجرای نزاع ولی، کاملا شوخ و شنگ بود :)

داستان هم از این قراره که یه روز دو تا دوست قدیمی سر یه مسئلهٔ پیش‌پاافتاده دعواشون می‌شه و این دعوا همین‌طوووور ادامه پیدا می‌کنه 😅

🔅🔅🔅🔅🔅🔅🔅

خب، اینجا دیگه خبری از غافلگیری پرتره نبود و داستان سرراست ادامه پیدا کرد و کلا اتفاق خاصی نیفتاد.

بانمک بود و خیلی جاها باعث می‌شد لبخند بزنم و حتی بخندم.

ولی خب، کلا تا آخرش سوال «که چی» تو ذهنم تاب می‌خورد! 
تا جایی که متوجه شدم گوگول احتمالا می‌خواست همین پوچ بودن کارهای این افراد رو نشون بده و اینکه چقدر همه چیز تو این شهر کوچیک (و احتمالا کل روسیه!) بی‌اهمیت و مسخره‌ست. 
ولی بازم با این حال داستانش اونقدر خاص نبود که بگم به‌به عجب چیزی خوندم!

یه مقدار به مرورهای بقیه نگاه انداختم و خیلی برام سخته من هم معانی عمیقی که بعضی از دوستان بهش اشاره کردن رو از این داستان برداشت کنم...

شایدم بگید نه دیگه! اصلا منظور همین بود که معنای عمیقی در کار نیست و همه چیز مسخره و پوچه.
که باید بگم خیلی به این معنا هم منتقل نشدم و بیشتر اینطوری بودم که خب الان دقیقا هدفت از نوشتن این داستان چی بود برادر من؟ 
شایدم کلا من با این مدل داستان‌ها نمی‌تونم ارتباط برقرار کنم، فکر کنم باید برم همون تولستویم رو بخونم 😄 (یا چخوف! چون اتاق شماره ۶ش رو دوست داشتم)

🔅🔅🔅🔅🔅🔅🔅

آخر این کتاب هم یه مقاله از آقای گری سال مورسن آورده شده (من موقع گوش دادن بهش فکر کرده بودم این بخش رو مترجم نوشته).
اینجا آقای مورسن یه توضیحاتی در مورد گوگول و آثارش می‌ده که جالب بود.

اول اینکه لطف می‌کنه و کل داستان نفوس مرده و بازرس رو لو می‌ده! 
با توجه به این توضیحات به نظرم اومد که این دو تا باید جالب باشن و با توجه به اینکه نفوس مرده صوتی هم داره شاید یه روزی رفتم سراغش.

ولی نکتهٔ جالب این متن، اتفاقی هست که تقریبا اواخر عمر گوگول رخ می‌ده.
اینکه یهو دچار یه بحران مذهبی می‌شه و شروع می‌کنه به دفاع تمام قد از کلیسای ارتدوکس و رعیت‌داری و خودش رو استاد اخلاق می‌دونه و از مردم می‌خواد نامه‌های آموزنده‌ش رو بارها و بارها بخونن!
طوری که طرفدارانش به کلی ازش ناامید می‌شن و حس می‌کنن گوگول خودش تبدیل شده به یکی از قهرمانان گروتسک داستان‌هاش!

مثلا بلینسکی، منتقد برجستهٔ روسی، یه نامهٔ سرگشاده بهش می‌نویسه و با عناوین مبلغ تازیانه، رسول جهل و پاسدار تاریک‌اندیشی خطابش می‌کنه! (جالبه که یکی از اتهامات داستایفسکی وقتی سال ۱۸۴۹ دستگیر میشه انتشار این نامه بوده!)

در نهایت هم به گفتهٔ مورسن، گوگول بر اثر همین جنون دینی و تحت تأثیر یه کشیش «خشک‌مغز ماتوِی» از دنیا می‌ره (نمی‌دونم ماتوی یعنی چی 🚶🏻‍♀️)

🔅🔅🔅🔅🔅🔅🔅

به هر حال این دو تا تجربهٔ من از گوگول چندان موفقیت‌آمیز نبود و نمی‌دونم آیا در آینده باز هم چیزی ازش خواهم خوند یا نه... (البته قطعا چیزی «نمی‌خونم» و فقط احتمال داره دوباره برم سراغ یکی از کتاب‌های صوتی‌شده‌ش!)


پ.ن.: تصویر هم خیلی به داستان مرتبطه 😂
        

          این اولین کتابی بود که از گوگول می‌خوندم و فکر میکنم قراره به یکی از نویسنده‌های مورد علاقه‌م تبدیل بشه. طنزش واقعا دوست داشتنی بود و چندین بار تو کتاب واقعا خندیدم. با توجه به مقاله‌ای که انتهای کتاب راجع به زندگی و کتابهای گوگول بود، احتمال میدم داستان‌های دیگه مث بازرس، دماغ و سبیل رو بیشتر دوس داشته باشم. ولی به هر جهت خواهیم دید 😁 در یک جمله: داستانی طنز در مورد دو دوست که سر مسئله‌ی احمقانه‌ای با هم دعوا و قطع رابطه میکنن و خودشونو سالها الکی درگیر شکایتو شکایت کشی می‌کنن بدون اینکه به نتیجه‌ای برسن.
        

          به نظرم این خیلی جذاب است که کتاب موقعیت‌های طنزی ایجاد می‌کند که پس از دو قرن برای خواننده‌ای فارسی زبان هم جذاب است. علاوه بر این کلمات و عبارات و حتی فرم روایت داستان فرم نمکین و دلپذیری دارد.

فضاسازی جامعه‌ی روستایی روسیه‌ی قرن نوزدهم برای من خیلی جذاب بود، و فکر می‌کنم خواننده را به خوبی در فضا قرار می‌دهد. تا آن‌جا که می‌توان سطحی از انس با شخصیت‌ها و محیط را تجربه کرد.

با این حال داستانی نیست که خواندن دوباره‌اش حظ چندان بیش‌تری نصیب خواننده کند.هرچند به یک بار خواندنش می‌ارزد.
        

          کتاب حکایتِ نزاع طولانی میان دو دوستِ دیرین است که رابطه‌ی دوستانه‌شان مدت‌ها زبان‌زد مردم بوده است؛ نزاعی برپایه‌ی هیچ و پوچ!

من اثر دیگری از گوگول نخوانده بودم و طنز نهفته در سطرهای کتاب برایم جذاب بود. هم‌چنین وجود راوی دانای کل هم به نظرم داستان را جالب‌تر کرده بود.

در انتهای کتاب مقاله‌ای از «گری سال مورسن» آورده ‍شده است که به خواننده تصویر کلی و مناسبی از گوگول، آثار و زمانه‌اش می‌دهد. این نوشته‌ی کوتاه را با جمله‌ای از همین مقاله به پایان می‌رسانم؛ آن‌جا که نگارنده در رابطه با گوگول معتقد است:

«گوگول همه‌جا جهانی ترسیم می‌کند خیره‌کننده اما پوچ.»
        

          کتاب را که باز می‌کنی گوگول پیدایش می‌شود با آن عشقی که به پوستین و شنل دارد،  آن توضیحات عالی مناظر و اطعمه و دید شگفت و گروتسکی که به بشریت دارد،  آدم‌های داستان‌های گوگول هیچوقت آرمانی نیستند،  از دریچه چشم‌هایش هویدا می‌شوند به گونه‌ای که روی دماغشان زگیل دارند،  یک چشمشان کور است،  آنقدر چاقند که از در وارد نمی‌شوند یا خیلی لاغرند، یک پایشان می‌لنگد،  لب‌هایشان زیادی کلفت است،  اگر ادعای ایمان دارند پوچ است،  اگر دعوا می‌کنند یا شکواییه‌ای به دادگاه می‌برند پوچ است و همیشه‌ی خدا در دنیای گوگول چیزی کم است.  داشتم با خودم فکر می‌کردم این جهان گروتسکی که گوگول با آن نگاه شگفتش به جهان می‌سازد اصلا و ابدا عجیب یا غیر واقعی نیست که عین واقعیت است. برعکس خیلی از رمان‌ها و داستان‌ها که شخصیت آرمانی آن هدفی دارد و خود را در مرکزیت جهان می‌داند، شخصیت‌های داستان‌های گوگول در تمامی ادعاهایشان شکست خورده و لنگند مثل همانی که هر روزه می‌بینیم. آنچه گوگول از دنیای شخصیت‌هایش می‌آفریند را می‌توان به عینه در آثار بهمن محصص تماشا کرد.  موجودات بی دست و پای پر ادعا به خصوص مینوتور که با آن پیکره‌ی ترسناک فکر می‌کند فاتح جهان است ولی پوچی‌اش تهوع برانگیز است.  داشتم با خودم فکر می‌کردم اگر قبل از محاصره شدن با نگارگری‌های ایرانی که زنان و اصلا دنیا را در زیباترین حالت خود نشان می‌دادند و همینطور خواندن شاهنامه و مواجهه با آنهمه ابرقهرمان داستان‌های گوگول را خوانده بودم و نقاشی‌های بهمن محصص را دیده بودم حالا توقع کمتری از زندگی داشتم،  پذیرفته بودم که نقص و پوچی از چهره‌ی هیچ چیز و هیچ کس در جهان زدودنی نیست. 

        

          میل به جاودانگی که در نهاد انسان پایه‌ریزی شده‌است تخم طمع و خودخواهی را در ذهن او می‌کارد. آدمی می‌انگارد که آنقدر زنده است که تنها براساس میل‌ش به جمع‌آوری و احتکار بزند؛ بدیهی است که در این مسیر با "دیگری" به تضاد می‌رسد و از "دیگری" عبور کند تا امیال خود را ارضا و نفسانیتِ انسانی‌ش را اقناع کند.
اخلاق در رهگذار همین تضاد بوجود می‌آید.
گاهی یک جمله می‌تواند تا ابد بین دو دوست را جدایی بیاندازد. 
داستان دو نجیب‌زاده که نه‌تنها همسایه که دو دوست قدیمی هستند اما یک تفنگ چنان نفرتی را می‌پروراند که آتشش هیچ‌گاه خاموش نمی‌شود.
ماجرای نزاع ایوان ایوانوویچ و ایوان نیکیفوروویچ روایتی اجتماعی از برخورد آدمی با دیگری‌ش است. برخوردی که مبتنی بر  فردیت‌گرایی لیبرالیستی که همه‌چیز را در انحصار شخص می‌پندارد. اگرچه دعوا بر سر چیز بی‌ارزشی است اما روایت گوگول نقدی است بر خودمحوری لیبرالیستی که تعریفی ناقص از آزادیِ فردی ارائه می‌دهد: آزادی حق اعمال اراده بر جهان است تا زمانی که مزاحمتی برای دیگری وجود نداشته باشد. 
 طنز از نظر من دقیقا همین است دوستان. تفنگی که در رخت‌شویی شسته شده و برای خشک شدن با گیره آویزانِ بند رخت می‌شود و می‌شود سرآغاز نزاعی چندین ساله میان دو دوست_که اگرچه باهم رفیق‌اند اما سرشار از تعارف و رودربایستی هم هستند. 
ماجرایی که دقیقا همانقدر که دور از ذهن بنظر می‌رسد قریب به ذهن هم هست.
.
.
.
.
گوگول را دوست دارم.
برخلاف شاگردانِ فرهیخته‌اش، گوگول نه حوصله سربر است و نه با آن آب‌و‌تاب توصیفات بی‌حد که مشخصه رمان روسی است آدمی را می‌آزارد.
برخلاف داستایوسکی، پیچیدگی را در سادگی بیان می‌کند و زهر نقد اجتماعی را با طنز خاص خودش ملیح می‌کند اما طنزش مبتذل نیست، خاص خودش است.
بنظرم گوگول از شاگردانش ناامید‌تر و از دنیاخسته‌تر است اما این حس خستگی را هنرمندانه بروز می‌دهد.
وقتی کتابش را تمام کردم جمله تورگینف در ذهنم تکرار شد:"براستی که همه ما از زیر شنل گوگول برآمده‌ایم..."
        

          🔹 نزاعی که پایان ندارد؛ نگاهی به جهان بی‌معنای گوگول

در داستان کوتاه اما پُرمایه «نزاع ایوان ایوانویچ و ایوان نیکفورویچ»، نیکلای گوگول با نگاهی طنزآمیز اما بی‌رحم، سقوط رابطه‌ای انسانی را در بستری از کینه‌توزی، لجاجت و پوچی ترسیم می‌کند. روایت از آن‌جا آغاز می‌شود که دو دوست، تنها به‌واسطه یک توهین – واژه‌ی ساده‌ی «غزل» – به دشمنانی قسم‌خورده بدل می‌شوند. گوگول این تحول را نه با غافلگیری‌های روایی، بلکه با تکرارهای روزمره، جزئیات ظاهراً بی‌اهمیت و منطق سرد بوروکراتیک به تصویر می‌کشد؛ گویی خود جامعه نیز در حفظ و گسترش این کینه، نقش فعالی دارد.

داستان در ظاهر، شرح یک مشاجره‌ی روستایی ساده است، اما در باطن، ساختاری روان‌شناختی دارد. ایوان‌ها به‌مرور به موجوداتی گرفتار در چرخش میل و نفرت بدل می‌شوند؛ میل نه برای آشتی یا پیروزی، بلکه برای تداوم نزاع. در این‌جا با چیزی مواجهیم که روان‌کاوی لاکانی آن را «ژوئیسانس» می‌نامد: لذت بیمارگونه‌ای که از رنج، تکرار و شکست حاصل می‌شود. تفنگی که در ابتدا موضوع نزاع است، به ابژه‌ی میل تبدیل می‌شود؛ چیزی که معنای خود را از دست داده اما همچنان محور نزاع باقی مانده است.

در نهایت، جامعه، قانون، دین و حتی خاطرات دوستی هیچ‌کدام قادر نیستند این چرخه‌ی خودویرانگر را بشکنند. دو شخصیت اصلی داستان به کاریکاتوری از خود بدل می‌شوند: موجوداتی که تنها با نفرت معنا پیدا می‌کنند. گوگول با طنز تلخ و نثری سرد، جهانی را به تصویر می‌کشد که در آن نه خیر و شر، بلکه پوچی و تکرار، ساختار روابط انسانی را شکل می‌دهند.

«نزاع ایوان ایوانویچ و ایوان نیکفورویچ» نه‌تنها هجویه‌ای بر جامعه‌ی بوروکراتیک روسیه‌ی تزاری‌ست، بلکه پیش‌درآمدی‌ست بر بحران معنا و هویت در انسان مدرن. داستانی کوتاه، اما سرشار از تأمل‌برانگیزترین پرسش‌های روان‌شناختی و فلسفی درباره خشم، زبان و میل انسان به ویرانی.
        

          گوگول، همون طور که از اسم معلومه، خیلی گوگولیه. البته در معرفی که از نویسنده در پایان کتاب اومده ظاهرا خیلی آدم مرموزی بوده! ولی به هر حال طنز شیرینی داره. داستان‌هاش شبیه چیزهایی هست که فکر کنم بهش میگن ابرپیرنگ. یه داستان‌های عامی که ما تو ذهنمون داریم اجمالا و خیلی پیچیدگی و نبوغ خاصی در کشف اون مسئله وجود نداره. فقط روایت کردن قصه خیلی خوب و جذاب اتفاق افتاده.

پ.ن: بیدگل جان! درسته که نشر خوبی هستی و ما هم دوست داریم، اما انصافاً 110 تومن برای این کتاب کوتاه با قطع پالتویی خیلی زیاده نامرد :/
        

          نیکلای اسرارآمیز، در این کتاب تلاش کرده تا نزاع یک آدم مذهبیِ افراطی و یک لامذهب افراطی بر سر یک موضوع مسخره و کوچک را به تصویر بکشد. شاید با خواندن این کتاب با خود بگویید مگر می‌شود دعوایی اینقدر مسخره؟! اما هدف گوگول همین است. دقیقا همینقدر مسخره جهانمان درگیر دعواها و نزاع‌هایی وحشتناک می‌شود. 

نکته جالب اینکه هیچ‌کدام از اطرافیانِ دو طرف دعوا، نمی‌دانند مسئله چیست و صرفا می‌خواهند دوطرف را با هم آشتی دهند. گوگول صلح‌جویان عالم را نیز به سخره می‌گیرد و در پس پرده‌ی شوخی‌هایش، سیاهی‌ها و پوچی‌های زیادی را به تصویر می‌کشد. 

چه آن ایوانِ مسیحیِ خیّر و باخدایی که بر سر شنیدن یک کلمه‌ی ناچیز زمین و زمان را به هم زد و نشان داد "غرور" فندکِ زیر انبار کاه و توشه‌های اخلاقی است، و چه آن ایوانِ بددهن و چاق و شروری که نشان داد زبان سرخ، چه‌ها که نمی‌کند. 

نکته جالب‌تر اینکه نام هردو کاراکتر داستان، ایوان است. کاراکتر سوم و میانجی هم نامش ایوان بود! گویی گوگول می‌خواهد به مخاطب بفهماند ایوان خود ما هستیم و در جایگاه هرکدام از این شخصیت‌ها می‌توانیم قرار بگیریم ...
        

          📖مهم‌ترین نقش در نوشته‌های گوگول به عهده‌ی راوی اون‌هاست. راوی‌ای که دانای کل خطاب می‌شه اما با راوی‌های دانای کل معمولی تفاوت فاحش و قابل‌توجهی داره. گاهی اوقات نقش یک کمدین، یک رفیق، یک عالم، یک قاضی و حتی برخی اوقات راوی‌ای که مخاطب رو دست می‌اندازه و گمراه می‌کنه. از عقاید و قضاوت‌ها و دیدگاه‌هایی که راوی داستان با ما در میون می‌ذاره، می‌شه تا حدودی به پس‌ و پشت ذهن نیکلای گوگول پی برد. 
    •نیکلای گوگول (هوهول) یانوفسکی، مادر به شدت وسواسی و غلط‌اندازی داشت که به گوگول مثل تمام بچه‌های دیگه، یک دین و یک نوع نگاه به مذهب ارائه کرده‌بود و اون چیزی نبود جز: شیطان. شیطانی که در کودکی برای گوگول جای خدا رو گرفته‌بود؛ با بزرگ‌تر شدن گوگول جای خودش رو از دست داد و در داستان‌های گوگول به شکل خاصی جا خوش کرد. شخصیت‌هایی افراطی مثل ایوان ایوانوویچ در همین کتاب که هر عمل و فرد خارج‌از‌عرف رو «دست‌نشانده‌ی شیطان» و «تسخیر شده توسط شیطان» و «شیطان‌صفت» خطاب می‌کردن، و شخصیت‌های دیگه‌ای مثل ایوان نیکیفورویچ که از اون‌ور بوم، شیطانی‌ها و شیطان‌دوست‌های افراطی بودن. 
    •دو ایوان؛ هردو از طرفی به قدری پایبند به اصول اخلاقی مد نظرشون بودن که هیچ‌کس فکر نمی‌کرد دوستی چندساله و به ظاهر محکم این‌دو، بلاخره روزی به پایان برسه. مسئله‌ و مشکل پیش اومده ساده بود: ایوان ایوانوویچ و ایوان نیکیفورویچ که خونه‌هایی در مجاورت هم داشتن و حتی یک‌روز هم بدون هم‌دیگه نمی‌گذروندن، روزی به نزاعی می‌رسن. نزاع این‌طور پیش اومد که ایوانوویچ؛ به «تفنگ» کهنه و آب‌کشیده و استفاده‌نشده‌ی نیکیفورویچ که ظاهرا برای شکار بود علاقه‌ای پیدا کرد. 
    •نیکیفورویچ حاضر نشد که «تفنگ» نه‌چندان نو و تمیز و کارکشته رو با چیزهایی که ایوانوویچ حاضر بود در مقابل تفنگ بهش بده، در اختیار ایوانوویچ  بذاره. یک خوک قهوه‌ای؟ چند کیسه جو؟ هیچ‌چیز. همین شد که نزاعی بین دو ایوان «جدانشدنی» شکل‌ گرفت.
    •اما ایوان سومی هم وجود داشت. ایوان سوم؛ نه قاضی بود و نه عامل قهر و نزاع و نه یکی از طرفین دعوا. ایوان سوم از کسانی بود که داوطلب شد جدایی دو ایوان جدانشدنی رو به اتمام برسونه.
    •نام «ایوان» که گوگول به‌قصد و با هوشمندی تمام در داستان تکرار کرد؛ ایوانی بود که هر یک در هر کسی پیدا می‌شد، ایوانی که امکان داشت جای هر یک از ایوان‌ها باشه و ایوانی که شاید حتی نیاز به جدال با ایوان‌های دیگر نداشت و این جدال‌ها همه زاده‌ی افراطش بود.
    •گوگول؛ مشهور بود به ساده‌نویسی. «ساده، سرراست، اعجاب‌آور». از اون دست داستان‌هایی که تو لحظه‌ی اتمام، ممکنه مخاطب رو ناامید کنه اما بعد از چند لحظه که خواننده ذهنش رو به مرور داستان اختصاص می‌ده، اونجاست که گوهر درونی داستان کشف می‌شه. طنز منحصربفرد و به‌قصد گوگول که تماما به‌جاست؛ داستان‌های واقع‌گرایانه‌ی گوگول رو تبدیل به تجربه‌های چند لحظه‌ای ولی به‌یادموندنی می‌کنن. اونقدر واقع‌گرایانه که شاید اول مسخره به نظر برسن‌؛ ولی به نکاتی توجه می‌کنن که قبلا از چشم آدم‌های عادی دور می‌موند، اما حالا با نگاه گوگول، بیش‌از‌حد بزرگنمایی می‌شن. رکن‌ و پایه‌های ساده و نه‌چندان پیچیده؛ برعکس اکثر شاگردان خود گوگول مثل داستایفسکی که باور داشت «ما همه از زیر شنل گوگول بیرون آمده‌ایم».
    ⏳اگر بخوایم این داستان هم به داستان‌های کوتاه دیگه‌ی گوگول مثل «دماغ» و «شنل» که محبوب‌ترین داستان‌های اون هستن ربط بدیم و از نگرش گوگول توی این داستان‌ها کمی استفاده کنیم، می‌شه گفت که با کمی کنکاش در بطن و عمق روایت، این داستان هم می‌تونه درون‌مایه‌ی همیشگی گوگول، یعنی: «نقدی از نظام وقت » رو داشته باشه. روند و روایتی که صلح و نزاع بین کسایی که شاید از هم جدا هم نباشن؛ اما باز هم سر واقعه‌ای ناچیز، با هم به جدال می‌پردازن. نزاعی که در اون هیچ طرفی مقصر نیست و تمام ضرر و زیانی که می‌بینن، از افراط می‌بینن.
‌
     °🎭عکس: مهم‌ترین صحنه‌ی کتاب که توسط سرگی ایوانوویچ نقاشی شده.