یادداشت‌های علی جاوید (46)

          «سرخ سفید» کتابی است شبیه «آدم‌ها»ی احمد غلامی، با این تفاوت که دو نخ تسبیه زمان و مکان قصه آدم‌ها را به هم مرتبط کرده؛ زمان انقلاب و مکان خیابان شانزده آذر.

کل کتاب قصه سرگذشت آدم‌های مختلف با کسوت‌ها و رفتارهای مختلف در آن برهه زمانی و در آن مکان است و حقاً نویسنده پرونده شخصیت‌های قوی را برای هرکدام ساخته.

اما تمام هدف نویسنده از نوشتن این کتاب همان جمله‌ای است که در مقدمه از قول ژرژ سوآن آورده: «کماکان گور پدر تاریخ».
تاریخ می‌نویسد در سال ۱۳۵۷ در ایران انقلابی شد، حکومتی رفت و حکومتی آمد. اما دیگر از آدم‌هایی که بودند حرفی به میان نمی‌آورد چون کار تاریخ پرداخت به جزئیات نیست، ولی مهدی یزدانی خرم می‌گوید اتفاقا این قصه آدم‌هاست که مهم است، چون این آدم‌ها در تاریخ جا نماندند، تکرار می‌شوند، در ما و در زمانه ما و به همین جهت قصه آنها را می‌گوید. کل هدف یزدانی خرم شاید همین یک کلمه باشد: «هم‌ذات پنداری». و از قضا در این امر موفق هم بوده چرا که خواننده می‌تواند خود را جای تک تک شخصیت‌ها بگذارد و فضا را درک کند.

نکته مورد توجه دیگر خام‌نویسی نکردن نویسنده است. یزدانی‌خرم به جای اینکه مثل داستان‌های تاریخی دیگر فقط ماجرا را بگوید و رد شود، آن را با شخصیت کیوکوشین کار در دهه معاصر گره می‌زند و با کوچک‌ترین اتفاقات در پانزده مبارزه او به گذشته فلش بک می‌زند و تهران آن سال‌ها را روایت می‌کند و البته این کار را با هنرمندی تمام انجام می‌دهد. 

نکته دیگر ریتم تند در گفتار و بکر بودن شخصیت‌ها برای خواننده جذاب است و تعلیق ایجاد می‌کند.


البته نباید فراموش کرد که «سرخ سفید»، دومین کتاب از یک سه‌گانه است و برای درک فرم ستاره‌ای به‌کار رفته در داستان و قلم نویسنده، بهتر است که سه کتاب در کنار هم خوانده شوند و تحلیل شوند. هر چند به جهت داستانی هر کدام از این سه داستان مستقل از دیگری است‌.
        

           کتاب خوراک این است که یک فیلم POV آن هم از زاویه چشم‌های کاراکتر اصلی از روی آن بسازی. 
یک داستان خطی از  شبانه روز جوانی که زندگی فشل و بهم ریخته‌ای دارد اما معضل اصلی او در این روز خوابیدن است. او فقط می‌خواهد بخوابد اما کشمکش‌های داستان به او این اجازه را نمی‌دهد.

زبان خوب، استفاده از ظرفیت‌های راوی، شخصیت‌پردازی درست و انتخاب برهه‌ای که این ظرفیت‌ها را آشکار می‌کند، نقاط قوت داستان‌پردازی  فرهاد بردبار هستند و از این جهت شما را کاملا با داستان همراه می‌کند.

کتاب را به پیشنهاد مرتضی برزگر به جهت آنالیز خواندم و حقیقتا برایم شیرین بود.
        

          جذاب، دراماتیک، سرشار از احساسات آدمی و در یک کلام بی‌نقص. هر کتابی که محمودخان دولت‌آبادی می‌خوانید بیشتر به این نتیجه می‌رسید که چقدر عمیق دنیا و انسان‌هایش رادرک کرده.
درباره محتوای کتاب هم، هر چند خود دولت‌آبادی اذعان داشته که این کتاب را به‌خاطر رنجی که بر زن‌ها می‌گذرد نوشته، اما کل اتفاقات داستان ناشی از یک موضوع است: پدری رفته و الان نیست. همین. 
توصیه اکید دارم به گوش‌دادن فایل صوتی این کتاب که توسط تیم محشر آوانامه تولید شده.
        

          بهترین سفرنامه ضابطیان که تا الان خواندم همین کتاب بود. صفحه به صفحه کتاب من گشنه‌تر و البته نسبت به ایتالیا عاشق‌تر می‌شدم.
تعبیر غذا‌نوشت بسیار دقیق به کاربرده شده و همه تاریخ و فرهنگ و تمدن ایتالیا را با همین غذاها می‌توان شناخت و دوستش داشت. 

پ.ن: سفرنامه سه رنگ خوراک این است که اول ماه رمضان به یک دوست صمیمی هدیه‌اش بدهی.
        

          سفرنامه کانادای ضابطیان از حیث اینکه با پرداخت موازی به موضوع مهاجرت نوشته شده و از طرفی هم‌زمانی این سفر با حوادث سال ۱۴۰۱ و فوت ملکه انگلیس، خود باعث جذابیت روایت است. اما از جایی که بر خلاف اکثر سفرنامه‌هایش این‌بار پرداخت زیادی به جزئیات نداشته، قابل انتقاد است.

در کل سفرنامه‌های منصور ضابطیان، تور ارزان‌قیمتی به نقاط مختلف دنیاست که برای خواننده همیشه صرف می‌کند که آن را بخواند.
        

          داستان‌های مرتضی برزگر تازه بعد از خواندن، در ذهن شروع می‌شوند. این موضوع خود گواه بی‌نظیر بودن قلم این مرد است. او به حوادث روزمره زندگی عمیق نگاه می‌کند و حرفش را در لایه‌های پنهان داستان می‌زند، اما بدون اینکه سطح کلمات را از عامیانه بالاتر ببرد. همین است که ذهن مخاطب را ،سوای از اینکه در جریان جذابیت داستان شناور می‌کند، اما بعد از خواندن داستان  تازه کار خود را شروع می‌کند و او را به فکر وا می‌دارد.

نکته جالب‌تر اینکه رد اکثر داستان‌های این کتاب، در رمان «اعترافات هولناک لاک‌پشت مرده» پیداست و این یعنی برزگر برای داستان‌های خودش پایانی نمی‌بیند و کماکان آن‌ها را در ذهن خود می‌پروراند.


        

          بگذار همه بگویند این کتاب سخیف است، اما تو باور نکن. بگذار همه بگویند این کتاب زن را لجن‌مال کرده و کلا اروتیک حرف زده، اما باز تو باور نکن. این کتاب به بهترین شکل ممکن ابتذالی که در فضای کشورمان سیال است را نشان داده و به آن پرداخته. کسی با خواندن این کتاب اذیت می‌شود که یا  توهم زندگی در مدینه فاضله را دارد و یا اینکه خود را در خانه محبوس کرده.

کتاب به جهت قوت قلم، زبان داستان، شخصیت‌پردازی و رعایت عناصر داستان، بدون نقص است. اگر جزو آن دو گروه نیستید بخوانیدش. این کتاب حرف برای گفتن دارد.
        

          حیرانم. حیرانم از اینکه نویسنده چطور توانسته به جای زن، مرد و بچه‌ها انقدر دقیق حرف بزند و فکر کند. کتاب در سه بخش از طرف همه اعضای خانواده درباره خیانت حرف می‌زند و تو در هر بخش قانع می‌شوی که حق، تمام و کمال با فلان کس است اما در بخش بعدی نظرت کاملا عوض می‌شود. و تیر خلاص هم دقیقا در بخش آخر می‌خورد؛ متوجه می‌شوی اصل اتفاق و حادثه برای کسانی افتاده که از ابتدای داستان تا آنجا، جز پرهیب و سایه‌ای نبودند. ولی انگار نتیجه را آنها رقم می‌زدند.

این کتاب را از دست ندهید...
        

          اگر مثل من از لحن و توصیفات زنانه داستان بدتان نمی‌آید، احتمالا با خواندن این داستان‌ها زیاد اذیت نشوید. اما برای من یکی فقط اسم و جلد کتاب جذاب بود. 
        

          خواندن این ۲۲ داستان، حداقل به اندازه خواندن ۲۲ رمان می‌ارزد؛ از بس که سوژه‌هایش بدیع و بی مشابه هستند.
بررسی فرم این ۲۲ داستان، حداقل به اندازه ۲۲ کلاس آموزش نویسندگی می‌ارزد؛ از بس که شخصیت‌ها و اتفاقات و ساختار و نگو و نشان بده و ... قوی و به جا به کار رفته‌اند.

خلاصه که علی جلایی همانی است که دنبالش می‌گشتم.
        

          سفرنامه و خواندن سفر نوشت‌ها، بیش از دیگر متون خواننده را جای نویسنده می‌گذارد. کأنه که تو خود نویسنده‌ای و داری در کوچه پس کوچه‌ها راه می‌روی و می‌بینی و می‌شنوی و حس می‌کنی. با این اوصاف، فارغ از تجربه‌های بدیع و ارزشمند نویسنده و قلم خوب، بودن در کالبد ذهن او برایم آزار دهنده بود. من به اندازه ۱۵۰ صفحه، از بودن با او زجر کشیدم. 
نویسنده احتمالا با روی کاغذ آوردن این کلمات عصبانیت و ناخوش احوالی خود را خالی کرده اما آن حال بدش را با همان کلمات به من سرایت داده. البته که این کار بدون قوت قلم امکان‌پذیر نبود.

        

          همیشه این موضوع در ذهنم بود که اگر در جمعی از افراد از ملت‌های مختلف بودم و حرف از ادبیات شد، هر کدامشان چه نویسنده‌ای از کشورشان را معرفی می‌کنند و با آن فخر فروشی می‌کنند و در قبالشان من باید نام کدام یک از نویسندگان ایرانی را علم کنم.
مثلا ما در مقابل داستایفسکی، موراکامی، یوسا، کامو، آلبرتو منگوئل و... باید چه کسی را از ملت خودمان معرفی کنیم که نوشته‌هایش همه چیز تمام باشند و قابلیت جهانی شدن را داشته باشند؟
تا قبل از خواندن کلیدر واقعا جواب و نمونه قاطعی برای معرفی نداشتم. بله نادر ابراهیمی، رضا امیرخانی، احمد محمود و ... قدر قدرتان ادبیات معاصر ما هستند اما نثرشان آنچنان که باید قابلیت جهانی شدن و فخر فروشی در مقابل دیگر نویسندگان شهیر جهان ندارند.
اما محمود دولت آبادی، از این پس با افتخار و بدون تردید نام او را به عنوان بهترین نویسنده ایرانی میشناسم و عنوان می‌کنم. 

داستان کلیدر، فقط یک داستان با فضای سنتی و دوره قدیم ایران نیست، ریشه‌های ما را نشان می‌دهد. جمله‌هایش دقیق‌ترین و عمیق‌ترین حس و حالات بشر را در قالب کلمه جاری می‌کنند و این اصلا کار ساده‌ای نیست. مگر دیگر نویسندگان به غیر از این کار، طور دیگری  قدرت نمایی کردند؟


کلیدر را حتما همرا با صوت بی‌نظیری که فیدیبو ارائه کرده بخوانید و بشنوید تا به جانتان بنشیند و با ریشه‌هایتان مواجه بشوید.


        

          از این شاهکار چی بگم آخه؟
غوغاست غوغا...
        

          کتاب را فقط به خاطر نوع راویش که دوم شخص است خواندم.  واقعا جریان داستان بهت‌زده‌ام کرد. به نظر من از خصوصیات راوی دوم شخص خیلی خوب استفاده شده بود و تاثیر این نوع راوی با مفهموم داستان تطابق داشت.
        

          تنها نقطه مثبت کتاب ایده  جذابش بود. این امتیاز هم فقط و فقط به خود نویسنده است نه ترجمه آن. انیمیشنش هم که از خود کتاب ضعیف‌تر بود.
        

          داستانی بی نقص و عالی! به شدت خوشم آمد. کتاب خود دنیا و خود زندگی ماست. چقدر شعارها و شعرها در جای خودشان قشنگ و درست نشسته بودند. از هر نظر عالی بود. نمیدانم چه بگویم
        

          حیف و صد حیف که قد و اندازه فرم و نوع نگارش این کتاب از محتوای گرانش پایین تر بود. با تمام ارادتی که به جناب عسکری دارم اما این سیاهه‌شان ابدا در حد کتاب نبود، شاید اگر در ستون یک مجله یا روزنامه و یا کپشن اینستاگرام و یا در کانالی به صورت بخش‌های مجزا منتشر  می‌شد مقبولیت و تاثیر بیشتری داشت. اما اصلا قابلیت کتاب شدن نداشت. مخصوصا با آن سیر داستانی خرابی که داشت.

درست است که توصیفات کتاب با روح آدم بازی می‌کنند و گاهی اشک به چشمانت می‌آورند و بعضی از جملات طلایی هستند و توی چشم می‌آیند اما اگر بخواهی در ساحت داستان به آن نگاهش کنی، سراسر ضعف است. شخصیت‌های کم عمق و بی تاثیر و بی سر و ته بودن داستان به شدت توی ذوق می‌زند. حتی شخصیت یحیی که کاراکتر اصلی است با خود حامدعسکری در «خال سیاه عربی» هیچ تفاوتی ندارد. همان است. حتی بعضی از عبارات را هم بدون هیچ تغییری از آن کتاب آورده. واقعا حیف از آن جملات توصیفی زیبا و شاعرانه در مدح اهل بیت که در چنین قالب بدی جای گرفتند. 

 انگار که نویسنده ابتدا با یک ایده شروع به نوشتن داستان کند و وسط کار پشیمان شود و ایده دیگری را دنبال کند و در آخرش هم همه چیز را سمبل کند و بدون اینکه حتی زحمت بازبینی یا بازنویسی را بکشد آن را بدهد به ناشر. ناشر محترم هم که بدش نمی‌آید از شهرت نام یک نویسنده و شاعر به نفع خودش استفاده کند، بدون هیچ ایرادی آن را چاپ می‌کند.

و حیف از حامد عسکری که چنین اثر ضعیفی را منتشر کرده.


        

          کتابی به غایت لوس و زنانه و گل درشت! 
انگار که نویسنده، مخاطبین کتابش را به خانم‌های خیلی مذهبی محصور کرده باشد. جهان داستانی کتاب به شدت صورتی و لوس است و نویسنده آنقدر بحث عشق را بد و گل‌درشت کار کرده که توی ذوق می‌زند. درون مایه مذهبی کتاب چیزی در حد فاجعه است. درباره فرم و پیرنگ داستان هم که هیچ نگوییم بهتر است. تا جایی که هیچ چیز مثبتی در این کتاب نمی‌بینم که بتوانم در کنار نکات منفی بیان کنم.
تقدیم این کتاب به ساحت مقدس حضرت معصومه(س) و علی بن موسی الرضا(ع) بیشتر شبیه به اهانت و جسارت است. واقعا حیف...
        

          واقعا مُردم تا کتاب را تمام کردم! صحنه‌های ملموس و لحن جذاب راوی یک طرف، کش دادن بیش از حد یک صحنه و شخصیت‌ پردازی‌های ضعیف طرف دیگر. آن یکی نمی‌گذاشت کتاب را ببندم، این یکی کلافه‌ام کرده بود. یک جاهایی باید ماشین مطالعه‌ات را روی دنده یک می‌گذاشتی و پایت را تا ته روی‌ گاز فشار میدادی تا بتوانی چند صفحه را رد کنی.

داستان قصد دارد شما را چند روز در اتاقی در بند سه زندان بیندازد تا با چند اعدامی که جرمشان قتل است روزگار بگذرانید. سوژه و نوع بیان داستان به شدت جذاب است اما یکسری عوامل به کتاب گند زده. مثلا در اتاق دو شخصیت به نام دانیال و داود وجود دارند که حضورشان مطلقا هیچ تأثیری در داستان ندارد. از طرفی به دیگر شخصیت‌های اصلی هم آنچنان قوی پرداخته نشده. 
البته شاید بتوان گفت کش دادن صحنه‌ها و خسته کردن مخاطب عامدانه بوده تا آن خستگی و کلافگی شخصیت اصلی داستان را به خواننده القاء کند. اما اگر این قصد هم باشد باز ضعیف عمل شده.

نکته منفی دیگر اینکه در کنار داستان اصلی، یک داستان موازی دیگر هم روایت می‌شود. داستانی از حضرت ابراهیم و اسماعیل که هر چه گشتم جایی پیدا نکردم و بعید می‌دانم مرتبط باشد. این داستان هم مثل کلیدی می‌ماند که برای قفل دیگری است و نویسنده اصرار دارد که آن را به قفل خودش فرو کند و مدام زور می‌زند. حتی پایان بندی داستان را هم با این تمام می‌کند که نقص پایان بندی داستان اصلی خودش  را با آن بپوشاند.

کتاب را به خاطر نویسنده‌اش خواندم که ای کاش نمی‌خواندم. تمام تصورات مثبتم از او خراب شد. با اینکه تا به حال شاگردی او را نکردم اما زیاد شنیدم که در نقد کردن جدی و بی‌رحم است. به نظر اگر نویسنده یک مقداری از آن بی‌رحمی نقدش را در داستانش به کار می‌برد،حداقل با یک خروجی دیگری مواجه بودیم و یا اصلا مواجهه ای دیگر در کار نبود.

        

          دوستی می‌گفت این کتاب معادل دنیای سوفی در ادبیات ایران است. یعنی مباحث فلسفه صدرایی را به زبان ساده بیان می‌کند. اما الحق که این کتاب به مراتب سر تر است. عمق مباحث به کنار، شخصیت‌پردازی  و دیالوگ‌های این کتاب نکته‌های نابی رو به زندگیتون تزریق می‌کنه.

لذتشو ببرید...