داستانهای بولگاکف، همگی نوعی فریاد هستند که در گلو خفه شدند و روی کاغذ پیاده شدند. بهتر بگویم نوعی بغض خفه‌کننده هستند که به جای هق هق به کلمه تبدیل شدند.  بولگاکف به جای اینکه انزجار و درد اجتماعی خودش را دستمایه‌ای برای نق زدن و فحش دادن به هرچه هست و نیست قرار دهد، آن را در سینه محبوس کرد و به آن عمق داد. عمقی که با نمادهای متعدد در داستان‌های مختلف بیان شده و در ذهن مخاطب تا مدت‌ها حرف می‌زند. حرف‌هایی که بولگاکف مدت‌هاست که از آن چیزی نگفته‌. 

از طرفی علارغم محتوای کتاب‌هایش، نمی‌توان او را افردی ضد میهن دانست، بالعکس او واقعا فردی وطن‌دوست و وطن‌پرست است. مشکل او کمونیسم است که به جامعه و کشورش آسیب زده و اتفاقا دلش بیش از هرکس دیگری برای مملکتش می‌سوزد. شاهد مثالش هم در این کتاب آمده؛ همانجا که شخصی به پرسیکف پیشنهاد رفتن به فرانسه و مقدار زیادی پول می‌دهد و پرسیکف عصبانی می‌شود. یا حتی در کتاب قلب سگی که فلیپ فلیپویچ تهدید به رفتن از مسکو می‌کند اما هیچ‌گاه عزمی برای رفتن ندارد.

به شخصه با همه آثار بولگاکف به همین جهت ارتباط می‌گیرم؛ آدمی که وطنش را دوست دارد اما با دیدن فجایع اجتماعی و سیاسی پیرامونش فقط حرص می‌خورد و کاری از دستش برنمی‌آید.



      

        واقعا حیف خلاقیت نویسنده در انتخاب سوژه و راوی نبود که با توصیفات بیش از حد و پایان بندی بد خراب شد؟ واقعا حیف شد. واقعا حیف شد.
      

        اولین چیزی که موقع خواندن کتاب به ذهنم خطور کرد، سریال «مرد هزارچهره» مهران مدیری بود؛ لذا «عوضی» را شاید بتوان «مرد هزار چهره» مناطق برخوردار دانست با این تفاوت که وقتی از فرط بی‌هویتی شخصیتی به او تحمیل می‌شود، از آن شخصیت فرار نمی‌کند بلکه حتی پس گرفتن شخصیت از او نیز به نوعی تحمیلی است.

از طرفی در این فرآیند تحمیل شخصیت، نویسنده نوعی رضایت را در او به ما نشان می‌دهد که همه از فرط بی‌هویتی و مهم نبودن اوست. به بیان عوامانه‌تر وقتی شخصیت به خودی خود هیچ پخی نیست و‌ هیچ کار مهمی در زندگی نکرده، از اینکه جای هر کس دیگری باشد ناخودآگاه خوشنود می‌شود، چون طعم اندکی از معنا و بودن را می‌چشد و آن برایش شیرین است؛ حتی اگر جای یک مجرم زندانی باشد و کتک بخورد.

از نگاه دیگر، انگار شخصیت اصلی همه است. بسان آینهٔ ایستاده‌ای که در گوشه‌ای از پیاده‌رو رها شده و بعضا عده‌ای در مقابلش پا سست می‌کنند و خود را تماشا می‌کنند. از این نظر دیگر آن بی‌هویتی و نقاط منفی کاراکتر مطرح نیست، بلکه اگلوف دارد از این منظر جامعه اطرافش و به نوعی همه را در یک کاراکتر شرح و توصیف می‌کند.

«عوضی» واقعا کتاب درخوری است و حتی به نظر من به حیث مفهوم  از «منگی» مهم‌تر است.
      

        اینکه یک نویسنده اهل تسنن از ماجرای کربلا بنویسد، به خودی خود قابل توجه است و شاخک آدم را برای خواندنش تیز می‌کند؛ بالأخص که این نویسنده شرقاوی باشد که تقریبا نام آشنایی در میان ما ایرانی‌ها دارد.

نوع روند نمایشنامه برای من کسل کننده بود اما گهگاهی دیالوگ‌های جذابی رد و بدل می‌شد که با خودم می‌گفتم «تا حالا اینطوری بهش نگاه نکرده بودم». 

مثلا در همان اوایل کتاب با این دیالوگ مواجه می‌شوید:
«
ولید: تو از شکوه و عظمت عصر پیامبر باقی مانده‌ای. برای تدریس علوم دینی و تقوا عزلت پیشه کن و برای آخرت تلاش کن و سلطنت را به ما واگذار.

حسین: سلطنت نیست، امامت است.
»

حقیقتا این دیالوگ به تنهایی اصل هدف عاشورا را بیان می‌کند و از این دست دیالوگ‌ها که حقیقت کم‌تر توجه شده قیام اباعبدالله را بیان می‌کند، زیاد در این نمایشنامه دیده می‌شود. پس از این حیث ارزش خواندن دارد و می‌توان به خاطرش روند کسل‌کننده را تحمل کرد.


البته چندجا از کتاب به حیث محتوا خیلی اذیتم کرد که به جهت حفظ وحدت و از این حرف‌ها نمی‌توانم اشاره مستقیم به آن بکنم. خودتان بخوانید متوجه می‌شوید. 
(انگار که ما نمی دانیم همه شکل‌گیری فاجعه عاشورا از گور چه کسانی بلند می‌شود آقای شرقاوی!)
      

        کتابی در نکوهش «ما» و در ستایش «من». کتابی در باب فرار از «ما» و رسیدن به «من». کتابی که با وجود اینکه ما در فضای کمونیستی زیست نکرده‌ایم اما با آن هم ذات پنداری می‌کنیم و حتی رگه‌هایی از آن را در زندگی و خانواده خود حس می‌کنیم.

      

        در آفرینش ادبی، سلوکی باید؛ چنان سلوکی که یاسین حجازی داشته.

همیشه به چنین قلمی و چنین آفرینش‌هایی غبطه می‌خورم. هنیئاً لک آقای حجازی.
      

        «سرخ سفید» کتابی است شبیه «آدم‌ها»ی احمد غلامی، با این تفاوت که دو نخ تسبیه زمان و مکان قصه آدم‌ها را به هم مرتبط کرده؛ زمان انقلاب و مکان خیابان شانزده آذر.

کل کتاب قصه سرگذشت آدم‌های مختلف با کسوت‌ها و رفتارهای مختلف در آن برهه زمانی و در آن مکان است و حقاً نویسنده پرونده شخصیت‌های قوی را برای هرکدام ساخته.

اما تمام هدف نویسنده از نوشتن این کتاب همان جمله‌ای است که در مقدمه از قول ژرژ سوآن آورده: «کماکان گور پدر تاریخ».
تاریخ می‌نویسد در سال ۱۳۵۷ در ایران انقلابی شد، حکومتی رفت و حکومتی آمد. اما دیگر از آدم‌هایی که بودند حرفی به میان نمی‌آورد چون کار تاریخ پرداخت به جزئیات نیست، ولی مهدی یزدانی خرم می‌گوید اتفاقا این قصه آدم‌هاست که مهم است، چون این آدم‌ها در تاریخ جا نماندند، تکرار می‌شوند، در ما و در زمانه ما و به همین جهت قصه آنها را می‌گوید. کل هدف یزدانی خرم شاید همین یک کلمه باشد: «هم‌ذات پنداری». و از قضا در این امر موفق هم بوده چرا که خواننده می‌تواند خود را جای تک تک شخصیت‌ها بگذارد و فضا را درک کند.

نکته مورد توجه دیگر خام‌نویسی نکردن نویسنده است. یزدانی‌خرم به جای اینکه مثل داستان‌های تاریخی دیگر فقط ماجرا را بگوید و رد شود، آن را با شخصیت کیوکوشین کار در دهه معاصر گره می‌زند و با کوچک‌ترین اتفاقات در پانزده مبارزه او به گذشته فلش بک می‌زند و تهران آن سال‌ها را روایت می‌کند و البته این کار را با هنرمندی تمام انجام می‌دهد. 

نکته دیگر ریتم تند در گفتار و بکر بودن شخصیت‌ها برای خواننده جذاب است و تعلیق ایجاد می‌کند.


البته نباید فراموش کرد که «سرخ سفید»، دومین کتاب از یک سه‌گانه است و برای درک فرم ستاره‌ای به‌کار رفته در داستان و قلم نویسنده، بهتر است که سه کتاب در کنار هم خوانده شوند و تحلیل شوند. هر چند به جهت داستانی هر کدام از این سه داستان مستقل از دیگری است‌.
      

         کتاب خوراک این است که یک فیلم POV آن هم از زاویه چشم‌های کاراکتر اصلی از روی آن بسازی. 
یک داستان خطی از  شبانه روز جوانی که زندگی فشل و بهم ریخته‌ای دارد اما معضل اصلی او در این روز خوابیدن است. او فقط می‌خواهد بخوابد اما کشمکش‌های داستان به او این اجازه را نمی‌دهد.

زبان خوب، استفاده از ظرفیت‌های راوی، شخصیت‌پردازی درست و انتخاب برهه‌ای که این ظرفیت‌ها را آشکار می‌کند، نقاط قوت داستان‌پردازی  فرهاد بردبار هستند و از این جهت شما را کاملا با داستان همراه می‌کند.

کتاب را به پیشنهاد مرتضی برزگر به جهت آنالیز خواندم و حقیقتا برایم شیرین بود.
      

        جذاب، دراماتیک، سرشار از احساسات آدمی و در یک کلام بی‌نقص. هر کتابی که محمودخان دولت‌آبادی می‌خوانید بیشتر به این نتیجه می‌رسید که چقدر عمیق دنیا و انسان‌هایش رادرک کرده.
درباره محتوای کتاب هم، هر چند خود دولت‌آبادی اذعان داشته که این کتاب را به‌خاطر رنجی که بر زن‌ها می‌گذرد نوشته، اما کل اتفاقات داستان ناشی از یک موضوع است: پدری رفته و الان نیست. همین. 
توصیه اکید دارم به گوش‌دادن فایل صوتی این کتاب که توسط تیم محشر آوانامه تولید شده.
      

        بهترین سفرنامه ضابطیان که تا الان خواندم همین کتاب بود. صفحه به صفحه کتاب من گشنه‌تر و البته نسبت به ایتالیا عاشق‌تر می‌شدم.
تعبیر غذا‌نوشت بسیار دقیق به کاربرده شده و همه تاریخ و فرهنگ و تمدن ایتالیا را با همین غذاها می‌توان شناخت و دوستش داشت. 

پ.ن: سفرنامه سه رنگ خوراک این است که اول ماه رمضان به یک دوست صمیمی هدیه‌اش بدهی.
      

        سفرنامه کانادای ضابطیان از حیث اینکه با پرداخت موازی به موضوع مهاجرت نوشته شده و از طرفی هم‌زمانی این سفر با حوادث سال ۱۴۰۱ و فوت ملکه انگلیس، خود باعث جذابیت روایت است. اما از جایی که بر خلاف اکثر سفرنامه‌هایش این‌بار پرداخت زیادی به جزئیات نداشته، قابل انتقاد است.

در کل سفرنامه‌های منصور ضابطیان، تور ارزان‌قیمتی به نقاط مختلف دنیاست که برای خواننده همیشه صرف می‌کند که آن را بخواند.
      

        داستان‌های مرتضی برزگر تازه بعد از خواندن، در ذهن شروع می‌شوند. این موضوع خود گواه بی‌نظیر بودن قلم این مرد است. او به حوادث روزمره زندگی عمیق نگاه می‌کند و حرفش را در لایه‌های پنهان داستان می‌زند، اما بدون اینکه سطح کلمات را از عامیانه بالاتر ببرد. همین است که ذهن مخاطب را ،سوای از اینکه در جریان جذابیت داستان شناور می‌کند، اما بعد از خواندن داستان  تازه کار خود را شروع می‌کند و او را به فکر وا می‌دارد.

نکته جالب‌تر اینکه رد اکثر داستان‌های این کتاب، در رمان «اعترافات هولناک لاک‌پشت مرده» پیداست و این یعنی برزگر برای داستان‌های خودش پایانی نمی‌بیند و کماکان آن‌ها را در ذهن خود می‌پروراند.


      

        بگذار همه بگویند این کتاب سخیف است، اما تو باور نکن. بگذار همه بگویند این کتاب زن را لجن‌مال کرده و کلا اروتیک حرف زده، اما باز تو باور نکن. این کتاب به بهترین شکل ممکن ابتذالی که در فضای کشورمان سیال است را نشان داده و به آن پرداخته. کسی با خواندن این کتاب اذیت می‌شود که یا  توهم زندگی در مدینه فاضله را دارد و یا اینکه خود را در خانه محبوس کرده.

کتاب به جهت قوت قلم، زبان داستان، شخصیت‌پردازی و رعایت عناصر داستان، بدون نقص است. اگر جزو آن دو گروه نیستید بخوانیدش. این کتاب حرف برای گفتن دارد.
      

        حیرانم. حیرانم از اینکه نویسنده چطور توانسته به جای زن، مرد و بچه‌ها انقدر دقیق حرف بزند و فکر کند. کتاب در سه بخش از طرف همه اعضای خانواده درباره خیانت حرف می‌زند و تو در هر بخش قانع می‌شوی که حق، تمام و کمال با فلان کس است اما در بخش بعدی نظرت کاملا عوض می‌شود. و تیر خلاص هم دقیقا در بخش آخر می‌خورد؛ متوجه می‌شوی اصل اتفاق و حادثه برای کسانی افتاده که از ابتدای داستان تا آنجا، جز پرهیب و سایه‌ای نبودند. ولی انگار نتیجه را آنها رقم می‌زدند.

این کتاب را از دست ندهید...
      

        اگر مثل من از لحن و توصیفات زنانه داستان بدتان نمی‌آید، احتمالا با خواندن این داستان‌ها زیاد اذیت نشوید. اما برای من یکی فقط اسم و جلد کتاب جذاب بود.