رفیق نیمه راه

کتاب مرثیه‌ای برای رهایی، در مورد طلاق است. جایی که رشته‌ی ابریشمیِ عقد که با عشق و محبت بافته شده، تبدیل به طنابی زبر و زمخت شده، زن و مرد می‌کشند تا پاره شود و در لاک خود فرو روند.

در شناسنامه، زیر عنوان کتاب نوشته شده ،ده روایت در مورد طلاق. ولی با توجه به نکات دبیر مجموعه در پیش‌گفتار، همه‌ی این متون روایت نیست. به همین دلیل  در مورد چیستی  نوشتار گفتگویی ندارم و از آن عبور می‌کنم.

سوژه‌ی این متون قابل تامل است. آدم‌هایی با اخلاق و شخصیت متفاوت در کنار هم مشکلات عجیبی را تجربه می‌کنند.جدایی دردناک است و خواندن کتاب هم درد دارد. خصوصا علم به حقیقی بودن وقایع، خواننده را آزار می‌دهد. هر متن یعنی فر‌و ریختن یک سقف و خرابی یک آشیانه.

روایت‌ها گاهی اول شخص است و در مواردی زندگی شخص دیگری روایت می‌گردد.  بعضی از آنها نگاهی که متن را به روایت تبدیل می‌کند، داراست. دریچه‌ای تازه یا نقطه‌نظری نو که مخاطب را به تماشای ماجرا از آن زاویه رهنمون می‌سازد. ولی در بعضی دیگر نکته‌ی خاصی وجود ندارد. انگار یک نفر نشسته و خاطراتی که مشابه آن را از دیگران شنیده‌ایم، برایمان تعریف می‌کند.

برای نمونه چند روایت از این مجموعه را که چالش بیشتری با فرم و محتوای آن داشتم، در ادامه می‌آورم؛

در متن "یک حفره کوچک"راوی داستان مرده است. خواننده وقتی در پایان روایت از مرگ او مطلع می‌شود ، سردرگم شده که داستان خوانده یا روایتی واقعی از زندگی؟

پایان متن "یک فلش بزرگتر"نیز از نظر محتوایی و پیامی که به مخاطب می‌دهد، دچار خطاست. راوی خانم در بخشی به پسر کوچکش می‌گوید:.... وقتی  مرد شدی آدم‌هایی وارد زندگی‌ات می‌شوند که باید بیشتر از من دوستش داشته باشی.
منظور راوی، همسر پسرش است. اساسا عشق مادر و پسر با زن و شوهر متفاوت است و از یک جنس نیست که قابلیت  مقایسه داشته باشد.این توصیه درست نیست که مرد زنش را بعد از ازدواج بیشتر از مادرش دوست داشته باشد. بلکه بحث بر سر مدیریت روابط عاطفی مرد در روش و نحوه‌ی دوست داشتن مادر و همسر است. 

در روایت"دالان سیاه"حجم اندوه و مشکلات زندگی سوژه به قدری زیاد است که نویسنده برای رسیدن شخصیت به ساحل آرامش و پایان بدبختی‌ها، ناچار شده روی دور تند بزند و فقط تعریف‌کرده و به مدل خاطره گویی بسنده می‌کند.
در حالی که نشان دادن زندگی این فرد و درگیری‌های او ، خود کتاب مستقلی را می‌طلبید.نباید یک تکه‌ی گزارش گونه در میان ده روایت دیگر می‌بود.

 آخرین روایت از کتاب مرثیه‌ای، متن "سوی ما می‌آید" ،نیز علاوه بر  زندگی از هم پاشیده، یک رفتار بحرانی شرح داده می‌شود و راوی که روبروی زن مستاصل نشسته، مدام در فکر خود و تاثیر رفتارش بر فرزندش است و داده‌هایی روانشناسی ارائه می‌کند. داده‌هایی که در مقام علم، خوانندگان به آن واقفند و برداشتی تازه به مخاطب ارائه نمی‌دهد.‌ 

کتاب مناسب بزرگسالان است و با توجه به جمیع نکات امتیاز اثر ۳ از ۵ خواهد بود.
#مرثیه‌ای_بر_یک_رهایی
https://eitaa.com/vazhband
        

          پیشگفتار مجموعه یک ادعای بزرگ دارد و در ادامه نتوانسته از پس ادعایش بر بیاید. دبیر مجموعه در پیشگفتار با وسواس و حوصله تفاوت انواع ناداستان را شرح می‌دهد و نوع ادبی مجمعه را مشخص می‌کند، اما در ساحت عمل، ناکام می‌ماند. 

 مجموعه قصد داشته یک تابو را بشکند اما هرچه پیشتر می‌روی، بیشتر حس می‌کنی که خود نویسندگان مجموعه، اسیر تابو شده‌اند. اسم‌های مستعار، روایت‌هایی که اغلب از زبان شخص سوم نوشته شده و گزارش‌هایی کلی از جدایی که محتوایش بیشتر مشابه گفتگوهایی است که بین یک گروه دوستی شکل می‌گیرد.
روایت‌ها در موضوع عمیق نشده بودند و به‌جای به‌فکرفروبردن مخاطب، او را از اعمال ناپسند طرفین دعوا شگفت‌زده می‌کرد. 

از بین روایت‌ها، من تنها روایت آبان افشار را صادقانه و واقعی دیدم و مابقی جوری نبود که بخواهم خواندنشان را به دیگری پیشنهاد کنم.
        

          "مرثیه‌ای بر یک رهایی" ده روایت از طلاق است که همه برگرفته از واقعیت می‌باشند. اگرچه هم متن‌ها و هم مقدمهٔ کتاب نشان می‌دهد که برخی از متون مقاله، جستار یا خاطره می‌باشند.
در مقدمهٔ علمیِ ابتدای کتاب، آزاده جهان‌احمدی با ارجاع به منابع به تعریف "روایت" می‌پردازد که دید خوبی به خواننده می‌دهد.
عنوان متن‌ها و اسم کتاب، متناسب با محتوا و جذاب انتخاب شده‌اند. متن‌ها برخلاف اینکه نگاه تازه و درکی نو به خواننده بدهند یا در مسئله عمیق شوند، عموماً در سطح باقی مانده‌اند. روایت‌ها به لحاظ فُرمی چندان حرفی برای گفتن ندارند ولی ازمنظر محتوا قابل تأمل هستند؛ اینکه چطور ساده‌ترین و کوچک‌ترین مسائل باعث از دست رفتن زندگی زوجین می‌شود. اگرچه باید در نظر داشت علّت‌های عرضی و لایه‌های متعددی موجب طلاق می‌شوند و پرداختن به آن‌ها در روایتی چندصفحه‌ای کار سختی می‌باشد.

ادامهٔ يادداشت ممکن است روایت‌های کتاب را لو بدهد:
در روایت "اگر مارکز بفهمد"، راوی می‌گوید:" از نظر مشاور، متارکه برای مخالفت با کتاب خواندن و درک نشدن علایق از جانب همسر، چیزی شبیه دلزدگی از سرخوشی بود و دلیل خوبی برای جدایی نبود." حقیقت این است که در زندگی مشترک نادیده گرفتنِ علایق‌، می‌تواند علت مهمی برای جدایی باشد اما در روایت به‌قدر کافی پرداخت نشده بود تا باورپذیری اتفاق بیفتد.
تعابیر نویی که متن داشت دلنشین بودند. همچنین ارجاع فرامتن به مارکز، در ابتدا و انتهای روایت آن را جذاب کرده بود.
در متن "پشت آن دریاها شهری نیست"، قلم‌ نویسنده توی ذوق می‌زد. این متن بیشتر خاطره و گزارشی بود از زندگی دوستِ راوی. 
روایت "آن حفرهٔ کوچک" قلم‌ و شروع خوبی داشت و از دل روایت، با اتفاقی گیرا شروع می‌شد. این روایت پتانسیل زیادی برای تبدیل شدن به داستان داشت.
روایت "دنیا با من برقص وقتی جهان از آنِ من شد" از کلمات و عبارت‌های غیرروایی استفاده کرده بود که متن را دچار دست‌انداز می‌کرد.
روایت "فلش بزرگ‌تر" زبان داستانی و روانی داشت. اگرچه پیام‌های غیرمستقیم آن، ارزش روایی‌اش را کم کرده بود.
روایت "شباهت برادرم به جلال" محتوای جالب و فرم معمولی داشت.
روایت "تا ثریا" شروع خوبی داشت.
روایت "جایی میان زندگی" روایت بچه‌های طلاق است که اختلاف سنی و تفاوت فرهنگی را علت جدایی می‌داند. شخصیت در این روایت کنش دراماتیک داشت. فرم بیشتر شبیه خاطره‌گویی بود و زبانی معمولی داشت.
روایت "دالان سیاه" بیشتر با گفتن به طرح مسئله پرداخته بود.
در روایت "سوی ما آید..." زبان داستانی نبود و توی ذوق می‌زد. می‌توان گفت متن بیشتر شبیه مقاله یا نوشتهٔ وبلاگی بود.
        

          خرده روایت‌هایی از انواع متفاوتی از جدا شدن‌ها. به سبب ناهمگونی نویسندگان، یکدستی لازم در کتاب به چشم نمی‌خورد. مثلا برخی روایت‌ها شبیه خاطره‌نویسی شده و برخی شبیه جستار و حتی مقاله. حتی نام کتاب سبب می‌شود شما با سوگیری سراغ روایت‌ها بروید. رهایی؟!
        

          روایت های ناقص...پر از اشکال فنی و ادبی ....

        

          به نام خدا 
روایت ها هرچقدر که جلوتر میرفتن،باور پذیرتر  و خواندنی تر میشدن و قابل تامل...
ازدواج یک  تقابل دوسویه است، در این کتاب داستان ها را از یک سو می‌شنویم و در نهایت احتمالا در ذهن مان قضاوت میکنیم، در بعضی روایت ها با توجه به سیر داستان کاملا حق  را  می توان به روای داد... ولی در بعضی دیگر حسرتی برای شنیدن نقطه نظرات و صحبت‌های  زوج مقابل به شدت احساس می‌شود...
در کل منهای چند روایت کتاب که نا ملموس بود، بقیه موارد قابلیت تفهیم و باورپذیری داشت.
        

          مرثیه‌ای بر یک رهایی

مرثیه‌ای بر یک رهایی، مجموعه‌ای از ... روایت، پیرامون طلاق و جدایی است.
بعضی روایت‌ها توسط خود تجربه‌گر نوشته شده است و بعضی توسط نویسنده و از زبان تجربه‌گر و سه یا چهار روایتی نیز از زبان شاهدی نزدیک به تجربه‌گر.
از نگاه من، روایت‌ها از نظر قدرت و پرداخت در یک سطح نبودند. بعضی از روایت‌ها، شاید به خاطر رنج به خاطر آوردن خیلی سرسری با وقایع برخورد کرده بود. بعضی روایت‌ها که توسط ناظر بیرونی بود نتوانسته بود فضای حاکم بر شرایط زوج را نشان دهد و بیشتر صدای ذهنی نویسنده بود، اما بعضی روایت‌ها، علی‌رغم رنجی که نویسنده، موقع نگارش تجربه‌اش داشت، تا حد معقولی توانسته بود در انتقال آنچه که گذشته بود موفق باشد. یا این همه بیشتر آن‌ها درگیر نوعی پرده‌پوشی و خودسانسوری بود، یا حداقل منِ خواننده چنین برداشتی داشتم.
کتاب، موضوعی شیرین و خوشایند نداشت و برای خواننده عادی، گزینه‌ی دلچسبی نباشد. از طرفی دید دقیق و موشکافانه نیز در روایت‌ها، به آنچه گذشت یا دلایل و ... وجود نداشت. شاید از این لحاظ برای کارهای پژوهشی کمک کننده نباشد. از نظر تکنیکی هم روایت‌ها به صورت میانگین، سطح متوسطی داشت و قدرتمند نبود. در واقع برای خود من نیز گزینه‌ای نبود که به صرف موضوع سمتش بروم و به دلیل همراهی با حلقه کتاب مبنا، مطالعه آن را شروع کردم.
        

          شما با یک «مجموعه روایت» مواجه نیستید. این ده یادداشت، نه با تعاریف موجود، نه با تعریف دبیر مجموعه در ابتدای کتاب و نه حتی به اشاره خود ایشان «روایت‌های تام و تمامی نیستند». اکثرا خاطره و بازگویی یک تجربه اند. 
صحبت از «طلاق» که در جامعه ایرانی هنوز «تابو» به شمار می‌رود، به خودی خود ارزشمند و قابل تحسین است، هر چند استفاده از نام مستعار به جای نام نویسنده یا عبارت «این روایت، داستان زندگی یکی از دوستان من است» در پایین یادداشت‌ها، نشانگر این است که «طلاق» حتی از نگاه کسانی که قصد در شکستن این تابو داشته اند، نیز هنوز «تابو» ست. 
دو نکته قابل تامل در اکثر یادداشت‌ها، «تفاوت نگاه و انتظار «زن» و «مرد» به عنوان طرفین یک رابطه از زندگی مشترک» و «تاثیر خانواده، تربیت و فرهنگ زیسته در زندگی مشترک» بود. 
در کل، شنیدن برداشت ده نفر از جدایی، نه تنها ضرر ندارد، بلکه شاید در شناخت ابعاد مختلف زندگی مشترک، مفید هم باشد.
        

          از نظر محتوا این کتاب به همه‌ی کسانی که می خواهند ازدواج کنند ازدواج کردن و می خواهند طلاق بگیرند پیشنهاد می‌شود.
        

          کفن های رنگی

انگشت اشاره و شستش را با مهارت روی سبیل‌های سفیدش می‌کشد؛ رد پک‌های سیگار، بالای لبش را زرد کرده. سرش را چند بار تکان می‌دهد، انگار درگیر مکاشفه‌ای منطقی برای حل مسئله است. یک‌دفعه تکانه‌های سر متوقف می‌شود. به حضار عاقل‌اندر‌سفیه نگاهی می‌اندازد. گلویش را صاف می‌کند.
با صدای خش‌دار مردانه‌ای می‌گوید: «رسم ما اینه، دختر با لباس سفید می‌ره، با کفن سفید برمی‌گرده. این رسم و رسوم رو هم بزرگای ما گذاشتن،مگه نه؟ مگه غیر اینه، حاجی؟»
حاجی و همراهانش، شبیه بره‌های قلعه‌ی حیوانات، با همان حالت منگی و گیجی، مدام در تأیید فرمایشات استاد سر تکان می‌دهند. انگار سرشان روی تنشان لق است.
تو اما برگشته‌ای، با کفنی که سفید نیست.
بزرگ‌ترها جمع شده‌اند. می‌خواهند درس زندگی بدهند؛همان‌هایی که نه تعداد کتاب‌هایی که خوانده‌اند، نه سفرهایی که رفته‌اند، نه ساعت‌هایی که به فکر کردن گذرانده‌اند، هیچ‌کدام ملاک خردمندی‌شان نیست. تنها ملاکشان تعداد پیراهن‌هایی است که در گذر زمان پاره کرده‌اند.
اینکه این پیراهن چطور پاره شده هم جای سؤال است؛ شاید جنسش بد بوده، یا به درختی، دری، جایی گیر کرده، یا شاید لباس بچگی‌هایش را پوشیده، آن‌قدر تنگ بوده که پاره شده.
نه فقط گوشت، چشمت، ذهنت، مغزت، تک‌تک سلول‌هایت از این حرف‌ها پر است.
برای آن‌ها مهم فقط ماندن است. باید بمانی و بسازی. اگر در حین ماندن و ساختن سوختی هم، مشکلی نیست؛ بخشی از ماجراست. نباید زیاد گنده‌اش کنی. سوختن که آن‌قدرها هم درد ندارد. اولش کمی درد دارد، اما بعد... عصب‌ها همه می‌میرند و دیگر نورون و دندریتی برای انتقال درد نیست.
درد که نباشد، رها می‌شوی.رهایی که مرثیه ندارد، دارد؟پرنده‌ی رهایی هستی که حالا یک طرف بالش هم شکسته. اما هنوز هم پرواز می‌کنی.
باید خودت دست‌به‌کار شوی. این بار، کاری را که قبل از پوشیدن لباس سفید باید انجام می‌دادی، حالا با کفنی که پوشیده‌ای، انجام می‌دهی. باید یاد بگیری... دوست داشتن را... دوست داشته شدن را... خودت بودن را...
باید خودت را بلد باشی.آدم وقتی خودش را بلد باشد، آدم‌های نابلدی که سراغش می‌آیند را از صد فرسخی می‌شناسد.حالا که دیگر دردی نداری، باید زندگی کنی. کتاب بخوانی. شعر بخوانی.توی شعرها، "خوشا پریدن با این شکسته‌بالی‌ها" قشنگ است.مگر نه؟
اما...
توی دنیای واقعی،درد دارد. سخت است. اما باز هم رهایی است.حتی اگر مرثیه داشته باشد... نه شادباش.
        

          بعد از نزدیک به سه‌سال زندگی مشترک، روزی از همسرم پرسیدم: به‌نظرت چه اتفاقی میتونه باعث بشه من و تو یه روزی به جدایی فکرکنیم؟
و بعد از تمام تبادل نظرهایمان به این نتیجه رسیدیم که فقط تغییر افراطی در شخصیت یا عقاید یا سلیقه یا هرچیزی که برایمان قابل تحمل نباشد، می‌تواند ما را به این سمت ببرد.
کتاب مرثیه‌ای بر یک رهایی را با در نظر داشتن همین سوال مطالعه کردم. چه می‌شود دونفری که حتی ثانیه‌ای هم نمی‌توانند از هم جدا باشند به جدایی مادام‌العمر فکرمی‌کنند؟ 
جواب این کتاب این بود که اکثر این خانه‌ها از پای‌بست ویرانند! و مهر تاییدی زد به همان جوابی که خودم و همسرم به آن رسیده بودیم. 
من برای گرفتن جواب این کتاب را مطالعه کردم ولی اگر کسی بخواهد صرفا روایت بخواند و تکنیک‌ها برایش خیلی مهم باشند و فرم دست و پا شکسته آزارش می‌دهد، این کتاب شاید سوهان روحش شود‌. 
اما برای درک نتیجه فاجعه‌بار عدم‌آگاهی در خانواده‌ها، به‌نظرم می‌تواند تلنگر بزرگ و خوبی به حساب بیاید...
        

          ستاره های کتاب از این بابت اند که اولا ایده کتاب _به عقیده من_ایده نو و درخوری است و شایسته تحسین.
ثانیا  مقدمه کتاب در باب روایت و دسته بندی های علمی اش بسیار راهگشا و دقیق بود.
اما روایت ها_ در عین جذایت داستانی درونی برخی از آنها_ پراکنده بودند و شدیداً ناقص.
 نسخه تکمیلی کتاب میشد خرده روایت های وصال و ازدواج؛ آن وقت شاید معنا با ضد خودش بهتر فهم می شد و به لحاظ کارکردی ، برای جامعه ما بسته کامل تری بود.
ضمن اینکه کتاب کاستی های ویراستی کم نداشت و نیاز به بازبینی بیشتر بود.
اما در مجموع راه‌گشایی کتاب را در حوزه موضوعی کتاب ها دوست داشتم .
        

          کتاب با مقدمه‌ای علمی  شروع می‌شود که برای علاقه‌مندان به ناداستان آموختنی‌ست. بنظرم همین مقدمه‌ی خوب توقع مخاطب را بالا می برد. توقعی که در ادامه پاسخ داده نمی‌شود.
        

          شاید خیلی خوب به نظر نرسد ولی همیشه پشت کلماتی مثل طلاق، جدایی، متارکه  که اکثرا بار معنایی منفی را تداعی می کنند برایم کلماتی مثل امید، آینده، حرکت، شجاعت و پذیرفتن تداعی می‌شود
اینکه یک نفر می پذیرد به جای هر روز شکست خوردن با یک شکست بزرگ این چرخه معیوب را تمام کند برایم ارزشمند تر از جمله بسوز و بساز بوده و هست و خواهد بود
شجاعت همیشه به ماندن نیست گاهی برای اثبات شجاعت باید رفت و تمام کرد تا در ادامه این رفتن زندگی ها و امید های جدید شکوفه بزند...
        

          اگر تصمیم به ازدواج دارید پیش از هر اقدام جدی این کتاب رو بخونید
کتاب دربرگیرنده ده روایت از طلاق هست، روایت هایی که در عین داستانی بودن خیلی دقیق دلایل گسسته شدن یک رابطه رو شرح داده و مباحث روانشناسی مرتبط رو مطرح میکنه. مقدمه کتاب هم مباحث جالبی رو در رابطه با روایت در ذات خودش بیان میکنه که برای من که با اصول تخصصی ادبیات و نویسندگی آشنا نیستم جالب بود
        

          من هم مثل اکثر جوانان کتاب های پیش از ازدواج را مفید تر از هر کتابی برای ازدواج تلقی میکردم 
ولی این کتاب با تموم کم و کاستی هایش 
درس هایی داشت برای اونایی که میخوان ازدواج کنند
وسط مراحل شیرین عقد و عروسی اند
گیر کرده اند در روزمرگی های وحشی بعد از ازدواج 
یا درگیر وکیل و دادگاه اند 
خووندن کتاب رو توصیه میکنم 
جز بهترین کتاب های نشر مهرستان 
        

          گمانم به گوش‌مان بیشتر کتاب‌هایی با نام ازدواج خورده باشد یا بیشتر به دنبال کتاب‌های ازدواجی بودیم برای خودمان یا پیشنهاد به جوان‌های مجرد یا تازه متاهلین.
"مرثیه‌ای بر یک رهایی" ده روایت درباره‌ی طلاق است. کتابی که اسم طلاق را یدک می‌کشد اما به نظرم بیشتر ازدواجی‌ست. درواقع تا ازدواجی نباشد، طلاقی در کار نخواهد بود. این کتاب را می‌توان به جوان‌های مجرد و متاهل تا افراد مسن هدیه داد.
 ده روایت از طلاق‌های مختلف یا شکست در زندگی که ناشی از ده‌ها نقطه کوچک پیش افتاده بوده و کسی گمان نمی‌برد این نقاط کوچک روزی تبدیل به چاهی عمیق شود که شاید چندین زندگی را در خود بکشد و نابود کند.
دو سه تا از روایت‌ها زیاد باب میلم نبود و از جهت داستانی و پرداخت ضعیف‌تر بودند؛ اما باقی روایت‌ها طوری بودند که باید بعد هر روایت کتاب را می‌بستی و به عمق و زوایای آن فکر می‌کردی تا بتوانی تلخی و حقایق آن را هضم کنی و سراغ روایت بعدی بروی.
پیشنهاد خواندن کتاب را به همه می‌دهم،
به همه حتی آن‌هایی که زندگی خوب و خوشی دارند پیشنهادش می‌دهم برای آگاهی از نقاط ریز بی‌خطر و جلوگیری از رشد و فوران آتشفشان‌‌های زندگی.
        

          کتاب را تمام کردم و نشستم به تماشای زندگی!
زندگی خودم و آدمهای اطرافم.
 روایت ها بدون ایراد روایی نبودند ولی حال تامل بعد آن ارزش خواندن کتاب را دارد.
        

          روایت‌هایی با موضوع طلاق

کتاب یک‌دست نیست. منظورم از یکدستی، سبک یکسان نوشتار نیست، چرا که با وجود نویسندگان مختلف، نمی‌توان انتظار سبک یکسان داشت. منظورم کیفیت روایت است. برخی از روایت‌ها قابل قبول‌اند و می‌توانند  مخاطب را با خود همراه کنند. اما در برخی از روایت‌ها، به سختی می‌توان با نویسنده تا آخر داستان رفت.

با این وجود، به نظرم می‌توانند سوژه‌های خوبی برای رمان  باشند.
        

          کتاب "مرثیه ای بر یک رهایی" ده روایت واقعیت محور از طلاق می‌باشد که توسط ده نویسنده به دبیری آزاده جهان‌احمدی به چاپ رسیده است. 

 چند نکته در مورد کتاب : 

مزایا :

_دغدغه مند بودن نسبت به مساله طلاق و روایت آن؛ حقیقتا جای خالی روایتِ این موضوع پرچالش در میان اهالی روایت‌ بسیار محسوس است.
_مقدمه بسیار قوی و عالی


معایب :
_فاصله داشتن سوژه روایت ها از موضوعات مبتلی‌به جامعه؛ مثلا علت هایی همچون فقر و خیانت و چالش های اتاق خواب که از قضا عمده‌ی علت طلاق در ایران هستند، در این کتاب مطرح نمیشود.
_ضعف فرم روایت ها
_هر روایت از این کتاب پتانسیل اینکه یک کتاب جداگانه ای بشود را داشت.