جلد ششم برخلاف جلدهای قبلی، بیشتر حالت گزارش و روایت داشت تا داستان!
کتاب پر از بیان اتفاقات گوناگون برای افراد مختلف بود. چه مبارزان صحرا چه آلنی و مارال در ایران و فرانسه و خیلی‌های دیگر در این جلد آمدند و رفتند.
اگر قرار بود هرکدام از این گزارش‌ها را داستان وار بنویسد حداقل 5-6 جلد دیگر باید می‌نوشت!
اما به گزارش اکتفا کرد تا ماجراها را پیش ببرد و مبارزات و جو جامعه و مبارزین واقعی و شبه روشنفکران و... را به ما بشناساند تا به آنچه در ادامه می‌خواهد بگوید برسد.
و چه زیبا در این جلد از قله عرفان مولا علی گفته شده...
        

          کتاب ششم، با اوج هیجان و کشش‌ شروع شد، اما ادامه‌ای پیدا نکرد. ابراهیمی باز هم در این کتاب مثل کتاب چهارم، به قول خودش صرفا گزارش وضعیتی از شخصیت‌ها ارائه کرد. تو گویی فیش‌هایی که نگارنده برداشته تا بر پایه‌ی آن داستان را بسازد و جلو ببر را به‌عنوان فصل‌هایی از کتاب چاپ کرده.
        

          بله اگر عاشق واقعی وطن و مردمِ وطنت باشی، هرگز آرام نخواهی یافت، چون همواره درحال جنگیدن و جان کردنی، که آلنی‌مارال میگفتن: جان کندن، سخت تر از جان دادن است.

در این جلد وطن پرستی ،پای آزادی و خوشبختی مردم موندن و براش جنگیدن پررنگ‌تر بود.
 بالطبع  ۹۹درصد کتاب سیاسی هست، و این مسئله برای امثال من که ارتباط خوبی با سیاست ندارن، باعث سررفتن حوصله میشه.
از نقدهای وارد به این جلد، عدم وجود قوه تشخیصِ واقعیت یا داستان بودنِ( عدم واقعیت) خیلی مطالب ،برای خواننده هست.
در پایان ، این کتاب برام تداعی‌گر این شعرنادرخان بود: ما برای آنکه ایران، جای خوبان شود.... 
        

          یک.
اسم این کتاب را از شش جلد دیگر بیشتر دوست داشتم!
هرگز آرام نخواهی گرفت.. هعی.. هرگز!

دو.
من شیفته سه جلد اولم اما باقی را هم عمیقا دوست دارم..
و چقدر خوشحالم که از اواسط کتاب داستان باز جان تازه گرفت.

سه.
نادر ابراهیمی را شاید نبخشم؛
 از این جهت که توقع من را از رمان ایرانی به قدری بالا برد که میترسم دیگر هیچ رمانی به چشمم نیاید!
همچنین توقعم را از عشق انقدر بالا برد که از خودم میپرسم یعنی در دنیای امروز هم میشود به عشق به این زیبایی رسید و یک آلنی‌مارالِ تازه را به جهان هستی نشان داد؟
نادر من را خیلی کمال گرا و متوقع تر از چیزی که هستم کرد..
ببخشم نادر را؟

چهار.
حالا رسیده ام به کتابِ آخر و دلم نمی آید شروعش کنم! من با این کتاب ها زندگی کردم و طبیعی ست نخواهم این زندگی به این زودی ها تمام شود! 
آتش بدون دود خوانده ها میفهمند..
        

          اوجی بود برای خودش. اگر از برخی گزارشات و حواشی ای که نویسنده بیهوده به داستان وصله می‌کرد بگذریم، میشود گفت اوجی بود برای خودش، روایتی رو به هیجان با ضرباهنگی مناسب و شاید کمی هم تند.
حسرت این را دارم که چه شد یک آن چشم باز کردم و به جلد هفتم رسیدم...
:(
        

          نویسنده می‌داند شخصیت‌هایی که در هر جلد اضافه می‌کند را چطور به سرانجام برساند. هیچ اسمی در این مجموعه رها نیست. همه صاحب حیات و سرنوشت‌اند، و همین، کشش داستان را با وجود شلوغیِ بسیارش، چندبرابر می‌کند...
        

          در آبان ماه 1402 خواندم
آتشی که دود نداشته باشد تمثیلی از مبارزه ای است که اخلاق را زیر پا نگذارد
کماکان تلاش نادر در این جلد هم این است که انسانیت و اخلاق مداری را طوری با مبارزه علیه ظلم جفت و جور کند که نه سیخ بسوزد نه کباب
تا حد زیادی موفق است و نقطه ای که مبارزه و اخلاق را برای او به هم میرساند عرفان است. در این جلد میبینیم جای آلنی با قلیچ بلغای در حال عوض شدن است. آلنی که خداناباور بوده مشغول خواندن عرفان میشود و مجذوب حضرت علی علیه السلام میشود و قلیچ بلغای که قبلا رهبر مذهبی متینی بود کاملا تبدیل به رهبری چریکی میشود

کماکان پای واقعگرایی اثر کمی میلنگد. آلنی جاهایی از مهلکه میگریزد که باورش سخت است. او و زنش که هر دو در قله انسانیت و اخلاق هستند بچه هایشان را رها کرده اند و در اروپا مشغول تحصیل یا در ایران مشغول کارهای مبارزاتی هستند. با این حال این واقعیت گریزی را شاید بتوانیم خصیصه "مکتب خراسان" قلمداد کنیم. دو نویسنده برجسته دیگر که دکتر قهرمان شیری در کتاب "مکتب‌های داستان‌نویسی در ایران" آنها را در مکتب خراسان دسته بندی میکند یعنی محمود دولت آبادی و غزاله علیزاده هم در آثارشان چندان پایبند رئالیسم نیستند. "اشراق" در مکتب خراسان نقش خیلی مهمتری دارد. این میراث بزرگ عرفای خراسان، بایزید و خرقانی و ... است.


آلنی از رابعه آغاز کرد و پیش آمد؛ و یا بهتر است بگوییم: فرورفت. بویزید و خرقانی و ابراهیم ادهم و حبیبِ عَجَمی و حسن بصری و ذوالنون مصری و شبلی و جنید را - به حد مقدور - دریافت تا رسید به منصور حلاج و از آنجا به نقطه ی اوج قله ی رفیع عرفان، آغاز و انجام عرفان، مولا علی، نگریست و حیران و شیفته نگاه کرد و نگاه کرد و مغلوب قامت بلند علی در متن تاریخ حیات بشر شد و مغلوب اندیشه های علی و مغلوب کلام علی ... مغلوب و غرق شد
        

          عالی بود عالی...
        

          از این جلد، دو چیز را نپسندیدم:

1- یکهو همه چیز خیلی سریع شد. پیچیده شد. آدم ها کم و زیاد شدند. روی خط زمان رفت و برگشت. یکهو کلی اتفاق ریز و درشت، بی آنکه خوب تصویر شود، به خواننده خورانده شود، از پی هم آمدند و رفتند و نزدیک به بیست سال رفتیم جلو. به نظر میرسد، این موضوع به خاطر وجود داده های واقعی بیشتر درباره شخصیت های داستان است. نادر تا پیش از این حق داشته که تا میخواهد تخیل کند. اینجا ها را دیگر مجبور شده به مستندات موجود پایبند بماند.

2- این جلد تقریباً هیچ داستان خاصی نداشت. یعنی هیچ قصه محوری مشخصی وجود نداشت. اگر این جلد از جلد قبل جدا نمیشد، هیچ اتفاقی نمی افتاد. این هم کمی ناراحت کننده بود.

به نظرم نکته محوری نادر در این جلد، رسیدن مسیر پیشرفت و انقلاب به جمعیت انبوه آن است. اینجاها ممکن است فاش شدن داستان محسوب بشود. قصه ما از آنجای دور، از گالان، از آق اویلر، از شهر رفتن و طبیب شدن آلنی شروع شد. از جایی که روزنه حق آرام آرام رشد میکند و حالا ما انبوهی از انسان‌های حق خواه را می‌بینم. این جالب بود.
از زندگی آلنی و مارال، مدیریت خانواده شان را نمیپسندم و انگار که نادر میخواهد آنچه با فرزندانشان کردند را توجیح کند. من نمیپذیرم و نمیفهمم. به نظرم انقلابیون بزرگ انقلاب ما واقعا چنین کاری نکردند. نادر طوری انقلابی بودن را توصیف میکند که انگار قرار است یک عده ای مطلقا فدای دیگران بشوند و از فردای آن روز، دیگر همه چیز برای آن دیگران خوب بشود. اصلا این نوع پذیرش انسان انقلابی به این معنای رها کننده‌ی همه چیز حتی خانواده، ریشه در نقطه ای دیدن انقلاب دارد. حال آنکه همه انسان‌ها در همه دوران‌ها باید انقلابی باشند. هیچ وقت قرار نیست با فداکاری یک عده، همه چیز برای بعدی ها خوب بشود. نه. واقعیت این است که همه باید انقلابی باشند و همواره مبارزه معنا دار است و در این مبارزه هم، نباید از حد عدالت خارج شد. زیادی منبر رفتم. همین.
        

          من مخالفم با کسایی که این جلد رو دوست ندارند.
من با گزارش‌های حماسیِ این کتاب، بیشتر از هر قصه‌ی دیگه‌ای احساساتم جریحه‌دار شد. اشک ریختم و منقلب شدم.
دلم می‌خواست که فیلمساز بودم و این داستانِ معجزه‌مانند رو به تصویر می‌کشیدم.
حیف که سریالی ساخته نشده از این قصه‌ی شگرف.
        

          دیدم خیلی دوستان تو یادداشت هایی که به این کتاب نوشتند، موضوع گزارش نویسی زیاد در این جلد رو اشاره کردند.

من هم موافقم باهاشون
ولی نمی‌تونم از درس زندگی، که نادر آقای ابراهیمی، تو کل رمان به ادم میده بگذرم، سعی می‌کنم بریده‌هایی از کتاب رو خورد خورد منتشر کنم
مطالعه کنید، واقعا بریده‌های این ۷ جلد، جذاب ند.
        

          هرگز آرام نخواهی گرفت...
نشون دهنده‌ی سالها مبارزه‌ست و شروع دردهای بزرگسالی
جسمی که با روح همراهی نمیکنه
دویدن‌هایی که حکومت رو تغییر نمیده
رنج های دویدن و آرام‌نگرفتن
و مبارزه‌‌ای که به انجام‌نمی‌رسه و فقط به نسل‌های بعدی وام داده میشه...
و چه زیبا و محترم است این مبارزه!

        

          بسم اللّه الرحمن الرحیم

اگر بتوانم می‌خواهم تمام جملاتش را حفظ کنم، نه از جهت زیبایی از جهت نیاز. 
البته دوست داشتم که اتفاقات کمی منسجم‌تر روایت می شدند.

        

          نامش هرگز آرام نخواهی‌گرفت است و دومین فصل لااقل در خواب گریه مکن..
ماجرای روز‌های سخت ایران روزهایی سرشار از خفقان اما تولد امیدهایی روبه‌ روشنایی فردا.
برای آلنی مارال غمگینم، برای آینازشان، برای آمان جان و همه فداییان
این‌جاده‌هرگز خلوت نخواهد شد، در این روزگار پا روی رد خون کدامشان می‌گذاریم!؟ این آرامش را مدیون که‌ایم؟
        

          جلد شش هم تمام. رسیدم به جلد آخر...
داشتم فکر میکردم که من با آلنی و مارال و گالان و سولماز و ساچلی و آرپاچی و آت میش و... زندگی کرده ام. در اوبه اینچه برون درست در شمال شرقی چادر سفید- بین چادر پالاز و کعبه و شیر محمد و پسرش یاشا- راستش داستان برای من تبدیل به زندگی توی اون اوبه شد. کسانیکه این کتاب رو خوندن میدونن که ترکمن ها عاشق افسانن و نادر خان در جلد اول ، خود، افسانه گو بود. حالا که نادر جانی نیست چه کسی از عشق ما به شخصیت های آتشْ بدون دود افسانه میسازه؟؟

پ.ن: این جلد صد صفحه ابتداییش بسیار خوب بود اما از صد تا دویست سخت پیش می‌رفت و گزارش های خیلی زیادی ای میداد که خسته کننده بود. نمی دانم... شاید لازم بوده.


        

          برایم ناراحت‌کننده است که به یکی از نوشته‌های نادر ابراهیمی دو ستاره می‌دهم. افراد کمی هم این امتیاز را داده‌اند و بیشتری ها تعریف کرده‌اند که چه داستان فوق العاده‌ای است. من هم البته با توجه به جلد های قبلی آتش بدون دود  انتظار خیلی بالایی داشتم. ولی در حین خواندن یک دفعه می دیدم ناخودآگاه از روی جملات رد می شوم بدون این که بخوانم‌شان و فقط می خواستم بگذرد. اولش فکر کردم حتما من بی حوصله‌ام وگرنه این چنین کتابی که نمی‌تواند خسته کننده باشد! ولی بود.
معدود صحنه‌های داستانی کتاب واقعا خوب بودند. عروسی خونین، فرودگاه مهرآباد بعد از ده سال دوری آلنی و مارال از وطن و ... ولی بقیه‌ی کتاب یا گزارش بود و یا مقاله و سخنرانی. ده ها داستان خوب را نویسنده در گزارش‌های سریع حرام کرده بود و آدم باید کلی حواسش را جمع می‌کرد تا یادش بماند هر اسم مال کدام شخصیت است و کجای نقشه‌ی داستان قرار دارد. سخنرانی ها هم که واقعا خسته‌کننده بودند. باعث شدند از مارال و آلنی هم دلم زده شود. جای این همه‌ حرف در داستان نیست. دیالوگ های دو سه صفحه ای...

امیدوارم جلد بعدی بهتر از این یکی باشد و خاطره‌ی خوب آتش بدون دود را برایم خراب نکند...
        

          شخصیت‌ها که زیاد می‌شن آقا نادر از داستان‌نویسی به گزارش نویسی می‌افته
        

          پایان کتاب ششم؛
این کتاب بیشتر از اونکه در مورد آلنی باشه، در مورد مارال بود، و عجب زنیه این مارال بانو..
امام موسی صدر یه اعتقادی داره، که میگه اینکه میگن پشت هر مرد موفق یه زن موفق وجود داره، غلطه، درستش اینه که زن و مرد باهم هستن که به اون نقطه تکامل خودشون میرسن، هردو باهم تبدیل به یک نفر میشن، و من اینو تو آلنیْ‌مارال دیدم، آلنی بدون مارال آلنی نمیشد و مارال بدون آلنی مارال...
 یه جا تو کتاب میگه، ((عاشق شدن مهم نیست، عاشق ماندن مهم است. عاشق شدن حرفه‌ی بچه هاست، عاشق ماندن هنر مردان و دلاوران.  سست عهدی‌های عشاق باعث شده که بسیاری از داستان های عاشقانه مبتذل در جایی تمام شود که عاشق به معشوق می‌رسد، حال آنکه مهم از این لحظه به بعد است.))
رابطه عجیب این دونفر، قشنگ تر از هر فیلم و داستان عاشقانه‌ایه که خوندم، از کتاب دوم و ظهور آلنی، ما مارال رو در کنارش می‌بینیم، رشدشون رو، عشقشون رو، فراقشون رو، اینکه خیلی جاها مایه آرامش هم بودن، خیلی جاها قوه محرک هم، یک رابطه، که با همه اینها ایده‌آل نیست، هیچ چیزی ایده‌آل نیست، هردو نقص هایی دارند، نقاط تیره و روشن، اما همین با هم موندن، با هم ساختن و با هم جلو رفتنشونه که جذاب، واقعی، قشنگ و الگوعه.

(( وصل، چرا باید مرگ عشق را در رکاب داشته باشد؟ اگر عاشق رسیدن شدی و آدمی که می‌بایست به او برسی برایت هیچ اهمیت نداشت، خب اینکه عشق نیست، اوج شهوت است، این تن‌خواهی صرف است، این جنون تخلیه است، دیگر چرا کلمه عشق را آلوده میکنی؟))
.
نادر ابراهیمی به خوبی میدونه داره چیکار میکنه، هیچ شخصیتی بیهوده و عبث نیومده تو داستان و الکی رها نمیشه، نادر ابراهیمی شعار میده، اما شعار‌هاش، شعار نیست، برای هرکدوم مثالی داره و الگویی، نمونش آلنی‌مارال، که البته همیشه این دوتا الگو نیستن- که داستان مسخره میشد، کشش و اتفاق های تاریخی که تو دل داستان گنجونده شده، منو یاد بینوایان انداخت و انقلاب فرانسه. در طول این سه جلد و ۵ کتاب و احتمالا حدود ۱۰۰۰ صفحه، با جلو رفتن داستان نه تنها از جذابیت و تک و تا نیافتاده، که هی بیشتر خواننده رو با خودش همراه کرده، و این از هنر نویسندس.
        

          بسم الله

یادم نیست چند سال پیش آتش بدون دود را خواندم. شاید هشت یا نه سال پیش بود. اولین مواجهه ام با آتش بدون دود در کتاب ابوالمشاغل بود.
ابن مشغله و ابوالمشاغل روایت زندگی پاک و پر از دغدغه مردی است که بیش از سی شغل عوض می‌کند تا نان حلال برای زن و بچه‌اش ببرد.
در گوشه‌ای از کتاب ابوالمشاغل، نادر ابراهیمی شرحی از پشت صحنه سریال آتش بدون دود را می‌نویسد. با همان روایت، عاشق آزادگی و مردانگی این مرد شدم. بعد از این دو کتاب، آتش بدون دود را آغاز کردم.

روایت چند نسل از افرادی که در ترکمن صحرا زندگی می‌کنند و سبک زندگی خاصی دارند. داستان مربوط به قبل انقلاب است و مشکلاتی که آن‌ها درگیرش هستند. اما در این میان شخصیت مهمی که داستان بیشتر حول او می‌گردد، آنلی است که از نسل گالان اوجا است، او بزرگ می‌شود و برای درس به خارج محدوده زندگی اش و سپس خارج از کشور می‌رود اما برمی‌گردد و حالا که پزشکی شده است، آمده تا اهالی ترکمن صحرا را از مشکلات نجات دهد. اولین کار او مقابله با عقاید خرافی مردم است. او آن‌ها را درمان می‌کند، اما آن‌ها اعتقاد دارند درخت مقدس است که آن‌ها را شفا می‌دهد. مبارزه با این خرافات و عادات اشتباه او را دچار دردسر می‌کند اما همچنان مبارزه می‌کند تا روزی که مردم می‌فهمند، حق با اوست.
انقلاب می‌شود و او دیدگاه های کمونیستی دارد اما این دیدگاه‌ها مانع از گرایشش به انقلاب نمی‌شود. او این‌بار در قالب فردی مخالف حکومت و دوست دار مردم ظاهر می‌شود و تا پایان یک مبارز واقعی باقی می‌ماند. مبارزی که هر روز در یک لباس و قامت به مردمش کمک کرده است.

نادر ابراهیمی حقیقتا شخصیتی است که برهه های بسیاری از زندگی ام را مدیونش هستم. او مرا با دنیای خیال‌انگیز و جذابی آشنا کرد، که هرگز احساس نمی‌کنم کسی به اندازه او چنین لطفی در حقم کرده باشد.

بعد از خواندن کتاب، بسیار بسیار پیگیر پیدا کردن و دیدن سریال آتش بدون دود بودم اما شوربختانه پیدا نشد. اما صاحب این کتاب و سریال برای همیشه در نظرم ماند و پس از آن هرچه از او پیدا کردم خواندم و لذت بردم.

در ابتدای جلد چهارم کتاب، نادر ابراهیمی مقدمه‌ای می‌نویسد که حقیقتا برایم اعجاب آور است.
«پیشکش به بزرگی که به درستی، خلوص و بزرگی باورش کرده‌ام؛ به مردی که مرا به نوشتن الباقی آتش بدون دود وا داشت. نامش برای این خاک، مبارک باد. و برای همه عاشقان وطن! ای کاش زمانی برسد که او، همچنان، باشد و دیگر، درد نباشد، و ایرانیِ دردمند هم.»
و آن بزرگ کسی نیست جز آیت الله سید علی خامنه‌ای.
کسی که بزرگ حامی هنر این سرزمین است.
        

          ضعیف ترین جلد این مجموعه بود واقعا عذاب کشیدم تا تموم بشه!