حمیدرضا آتش‌برآب، مترجم ادبیات روسی‌زبان، در ادامه‌ی پروژه‌ی خود در ترجمه‌ی داستان‌های کلاسیک به همراه نقد و تفسیر مفصل آن‌ها، دو کتاب در انتشارات علمی و فرهنگی منتشر کرده است: رمان یادداشت‌های زیرزمینی اثر فیودور داستایفسکی. این مترجم پیش‌تر کتاب داستان هفت نفری که به دار آویخته شدند (هرمس: ۱۳۹۱) را از اندری‌یِف منتشر کرده بود. کتاب یادداشت‌های زیرزمینی داستایفسکی هم مجهز است به چهارده تفسیر به قلم منتقدان مشهور که ما را در فهم بهتر اثر نویسنده‌ی قرن نوزدهم روسیه یاری می‌کنند.



ماه‌نامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی نهم، سال ۱۳۹۵.
        

          کتاب به معنایی دقیق کلمه یک شاهکار است. از آن جنس کتاب هایی است که باید مکرراً و متناوباً به آن رجوع کرد. برای من «یادداشت های زیرزمینی» نه تنها یک رمان که یک نظریه رمان بسیار دقیق بود. جوانبی که داستایوفسکی از شخصیت محوری خویش ترسیم می کند به طور قطع در حد او محدود نمی ماند و خطاب ها و عتاب های او کل زندگی انسان و انسانیت جدید را نشانه می رود. نکات درخشانی که از نبوغ سرشار او سرچشمه می گیرد و فرم منحصر به فردی که وی به نوشته خود می زند اساساً حرکت در کرانه های آن چیز صلب و سختی است که امروز به نام رمان شناخته می شود. حقیقاً این گفته که رمان برای داستایوفسکی کم است را با «یادداشت های زیرزمینی» به خوبی فهمیدم.
از ریحانه خانم سپاس فراوان که در حرکتی فرسایشی و فداکارانه مسیر تهران تا مشهد و بالعکس را با خواندن این کتاب و اتمام آن، برای من بسیار لذیذ و مفید و به یادماندنی کرد.
        

          «یادداشت های زیر زمینی» اثر فئودور داستایوفسکی، یک رمان معمولی نیست،کتاب از‌ دو قسمت تشکیل شده که بخش اولش حتی داستان نیست!
در بخش‌اول‌این اثر که از‌ پر بحث ترین آثار داستایوفسکی به‌شمار می‌رود نویسنده به بررسی و تحلیل‌‌ گونه ای‌از روشنفکران عصر خود می‌پردازد و به‌شدت از متد فکری انها انتقاد می کند(شبیه کاری که جلال آل احمد در یک از کتاب هایش انجام داد)،در بخش دوم با دو‌ ماجرا مواجه می شویم، در اینجاست که با ناقهرمان قصه که فردی به غایت روان پریش و اهل تعقل و تحلیل و مضطرب می باشد آشنا می شویم. گزاره های متناقض و تصمیم گیری های در لحظه و فوران احساسات ژرف و خشم و عصیان ناگهانی او به بهترین شکل ممکن روی‌اعصاب خواننده راه می رود! و من را به یاد قهرمان داستان «ناطور دشت» انداخت.
اینکه‌اخلاق چیست؟مبدا آن چیست؟‌مروت،شهامت،تواضع،احترام‌به خود در شرایط مختلف زندگی چه معنا و مفهومی می یابند و عقلانیت کجا کارکرد مناسب خود را دارد؟ شاید از مهمترین دغدغه های فکری نویسنده برای خلق این اثر بوده است.
شخصیت عاقل و اهل فکر داستان که براحتی در مواجهه با یک‌دختر هرزه تمام شخصیتش را می بازد و خود راحقیر تر از آن دختر می یابد‌و تمام ظرافت ادبی و زیبا شناسی و تفکرش را که پوششی برای فراموش کردن نقایص ذاتی خود قرار داده بود به یکباره بی معنا می بیند.
تا‌ قعر موجودیت سقوط کردن و شکست خوردن و عیان دیدن روح خود و بزنتافتن این برهنگی‌شخصیتی و همانندی اش را با دیگران ،همانا و اذیت شدن ذهن مخاطب از این بی‌قراری ها همان. 
پ: مطالعه این‌اثر ژرف را به همه توصیه نمی‌کنم،مخصوصا اگر نمی‌خواهید پس از مطالعه آن حالتان خراب شود!
پ۲:‌ترجمه و‌اطلاعات خوبی که با همت اقای آتش برآب ‌در اختیار خواننده قرار میگیرد،در نزدیک شدن مخاطب به دوران نگاشته شدن این اثر کمک شایانی می کند.
        

          با ترجمه‌ی حمیدرضا آتش برآب بخونید.
        

          من این کتاب رو با صدای خود علی مصفا شنیدم و‌ میخوام همین اول بگم که چه‌قدر راوی درستی بود و به تجربه‌م از این کتاب واقعا اضافه کرد.
اما در مورد کتاب، یادداشت‌های زیرزمینی حقیقتا یه دنیای جذابه! دنیایی که حتی منی که سخت با ادبیات روس و حتی شاهکارهای ادبی و نویسنده‌های فوق‌العاده‌ش سخت ارتباط می‌گیرم همراه کرد.
البته یه دلیلش اینه که به جای تعدد آدم‌ها، قصه معطوف یک دنیای عمیق درونی بود،‌ دنیایی که با روایت‌های جستارگونه و جملات این چنینی همراه شده بود و انگار همه‌چی تمیز سرجای خودشون بودن.
در نهایت اینکه
این‌که حتما مخاطبان خاص خودشو داره و آدم‌هایی که روایت‌های درونی براشون جذابه یا درگیرشن، تجربه‌ی بهتری از خوندنش خواهند داشت و بهتر باهاش ارتباط می‌گیرن اما همچنان برای آدم‌های داستان‌دوست هم حرفای خوبی برای گفتن داره.
        

          «یادداشت‌های زیرزمینی» در دو فصل «زیرزمین» و «از برف نمناک» نوشته شده است. راویِ داستان فردی است که آگاهی بیشتر او نسبت به دیگران، او را از جامعۀ خود بیگانه کرده و به انزوایی طولانی در پناهگاه خویش یعنی زیرزمین کشانده است. فصل اول کتاب، دردِدل‌ها و اعتراف‌های اوست در مقابل خوانندگانش و فصل دوم، روایتی از گذشته‌اش که نشان می‌دهد محتوای فصل اول و آنچه او دربارۀ خودش می‌پندارد، از چه‌چیزهایی نشئت می‌گیرد. 
راویِ داستایفسکی با وجود اینکه فردی منزوی است، اما پُرحرفی می‌کند؛ اتفاقی که خودش هم بارها به آن اشاره کرده و این پیام را به خواننده منتقل می‌کند که «سر رفتن حوصله‌ات» یا «گیج‌شدنت» اصلاً برایم مهم نیست؛ باید حرف‌هایم را بشنوی. البته که این پُرحرفی با شخصیت داستان تناقض ندارد و اتفاقاً بخش مهمی از اوست. راوی داستان سال‌هاست که به گوشۀ زیرزمین خزیده و حالا وقت آن است که هرچه دل تنگش می‌خواهد، بگوید. راوی حرف‌های زیادی برای گفتن دارد اما تاکنون گوشِ شنوای آن را پیدا نکرده بوده است. 
زبان داستایوفسکی در «یادداشت‌های زیرزمینی» براساس همین وجه از شخصیت راوی ساخته شده و شکل گرفته است. زبانی که به‌اعتقاد برخی حوصله‌سربر اما به‌عقیدۀ من جذاب‌ترین بخش کتاب است. زبان روایت بی‌تکلّف است اما سخت؛ آسان است اما باتکلّف. بگذارید این‌طور بگویم؛ چون راحت حرف می‌زند و خودش را بی‌سیاست‌ورزی یا سخن‌وری به خواننده عرضه می‌کند و تمایل دارد هرآنچه در ذهنش است را برایمان بازگو کند، بخش متناقض و گُنگ ذهنش را هم به زبان می‌آورد. در نتیجه، زبانش نه سخت است نه آسان؛ یا هم سخت است، هم آسان. 
برای اینکه بهتر متوجه این سختی و آسانی توأمان بشوید، به این تصویر فکر کنید. از همان صفحۀ اول کتاب، داستایفسکی در یک بار یا کافه روبه‌رویتان نشسته، سیگاری در دست دارد و یک نوشیدنی جلویش است. خسته و بی‌حال، برایتان حرف می‌زند. گاهی هم با خودش چیزهایی زمزمه می‌کند که اگرچه برایتان کنجکاوکننده است، متوجه آن نمی‌شوید. 
«یادداشت‌های زیرزمینی» داستایفسکی را باید با حوصله بخوانید. باید خودتان را در همان کافه روبه‌روی داستایفسکی تصور کنید و خوب به حرف‌هایش گوش کنید. آن‌وقت شاید زمزمه‌های زیرلبی‌اش را هم متوجه شوید.
        

          رمان فلسفی که تفکرات یک شخص منزوی و معترض بیان میکنه.با نگاهی بشدت تلخ و انتقادی با قسمت دوم کتاب بیشتر ارتباط برقرار کردم (ترجمه علی مصفا زیاد دوست نداشتم )
        

          داستان دو بخش دارد: چیزی شبیه خودگویه و دیگری یک قصه. اگر فقط بخش اول را پررنگ کنیم شاید بنویسم این زندگی‌نامه یا خطابه‌های خود داستایوفسکی از زندگی و آدمیان است اما داستان دو بخش دارد و این مهم است. چرا؟ چون آن را از «اعتراف» یا «خطابه» جدا می‌کند. داستایوفسکی می‌داند که دارد چه پیکری را می‌سازد و با دو بخش کردن قصه آن را واقعاً تبدیل به یک داستان می‌کند. شبیه کاری که پروست می‌کند. یعنی تا قبل از جلد آخر هر کسی شاید فکر کند که این‌ها آدم‌های دوروبر پروست هستند و زندگی او را می‌خواند اما در جلد آخر «در جستجوی زمان از دست‌رفته» است که پروست پازل خودش را تکمیل می‌کند. 
بخش اول یادداشت‌های مردی است که ترجیح داده بیشتر عمر خود را در زیرزمینی سپری کند و دربارۀ دیگران بنویسد. خواندن این بخش سخت و گاهی دنبال کردن سرنخ‌ها سخت است اما پیشنهاد می‌کنم بدون عجله و حتی صفحه‌به‌صفحه بخوانیم. بخش دوم چند داستان و قصه است که قبل از این زمین‌نشینی است. چیزی که هر دو بخش را برای من جذاب می‌کند اعتراف بدون پرده و روایت‌های بدون سانسور است. چیزی که حتی در نویسنده‌های امروزی هم پیدا نمی‌شود. راوی شبیه ذهنیات و درونیات خود ما است. اینکه می‌خواهیم سر به تن دیگران نباشید، یک‌هو دیگران را دوست داریم، خودمان را بهتر از دیگران می‌دانیم، می‌خواهیم گاهی آرامش داشته باشیم و هر چه در که ذهنمان می‌گذرد و شاید این رفت‌وبرگشت بین ذهنیات خودمان و نوشته‌های راوی باعث شود داستان را بهتر درک کنیم و بفهمیم ما هم شبیه راوی همین‌قدر در رفت‌وبرگشت و آشوب‌های ذهنی زندگی می‌کنیم. 
درک کنیم و بفهمیم ما هم شبیه راوی همین‌قدر در رفت‌وبرگشت و آشوب‌های ذهنی زندگی می‌کنیم. 
با این وجود فراموش نکنیم یک با یک داستان طرف هستیم و همین شاید آن شگرد غریب داستایوفسکی است.
(این کتاب اولین تجربۀ کتاب صوتی (با صدای مصفا) برای من بود و اذیت نشدم و به بهتر دنبال کردن روایت کمک کرد.)
        

          دانستن ذات انسان نه کار آسونیه و نه کار هر نویسنده. اما داستایفسکی به طور زیبایی با قلمش قلب انسان رو به تصویر کشیده. یادداشت های زیرزمینی، داستان جماعتی غمگین و تنها و جدا افتاده از دیگرانن که باید به بهای روح خودشون توی جامعه باقی بمونن
        

          یادداشت‌های زیرزمین به‌عنوان یه داستان زیاد جذاب نیست، اما حرفای زیادی برای گفتن داره. تم فلسفی پررنگی داره که برای اهلش می‌تونه خیلی جذاب باشه.
اما شب‌های روشن واقعاً داستان زیبایی داره. حس غم‌انگیزی که بهت می‌ده رو هیچ‌وقت فراموش نمی‌کنی.
        

          نمی‌دونم ترتیب چینش دو داستان بر چه مبنایی بوده، اگر بنا بر انتخاب خودم می‌بود ابتدا "شب‌های روشن" رو می‌ذاشتم و بعد "یادداشت‌های زیر زمین".
یادداشت‌های زیر زمین سطحش به مراتب از داستان دیگه بالاتره، می‌شد در انتهای داستان گزیده‌ای از نقدها رو هم کنارش چاپ کرد.
به ظاهر هر دو داستان از انزوای شخص در جامعه و بریدگی و ناامیدی نسبت به مناسبت‌های اجتماعی رایج می‌گه ولی در یادداشت‌های زیر زمین، این انزوا به گسست انجامیده و فرد حتی اگر هم بخواد دیگه نمی‌تونه رشته‌های پاره رو ترمیم کنه.
"من آدم مریضی هستم، آدمی کینه‌توز، شرور و بدعنق"، این خط اول حاکی از شخصیت ضدقهرمان داستان داره ولی در ادامه در می‌یابیم که مریضی، کینه‌توزی، شرارت و بدعنقی او با توصیفات رایج یا درک عرفی جامعه لزوما یکسان نیست؛ شاید چون هر فرد با معنای مخصوص خودش در زیستن غوطه‌وره و خود زیستن به ذات پوچ است و فاقد معنا، پس هر دست و پا زدنی شاید رفتن بیشتر در منجلاب پوچی باشه و نه رهایی از بندها و آزادی!
        

          این اولین کتابی بود که از داستایفسکی خوندم و خب خیلی انتخاب بدی بود
        

          نویسنده های روس کلا زیاد حرف می زنند. داستایوفسکی هم که گل سر سبد این ماجراست ولی خب حرف زدن داریم تا حرف زدن.
مثلا تو برادران کارامازوف وقتی نویسنده وسط داستان ده صفحه بیانیه میده، خواننده اذیت نمیشه.
این کتاب کلا بیانیه ست. نمیگم من رو اذیت کرد اما گاهی حوصله م رو سر برد؛ به ویژه در حرف های تکراری.
خلاصه که اگر نوشته ی دیگه ای از دایستایوفسکی خواندید و با این سخنرانی های طولانی ازتباط برقرار نکردید، اصلا سمت یادداشت های زیرزمینی نرید. اگر هم نوشته های دیگه ش رو دوست داشتید و مشکلی با گزاف گویی و اطناب و تکرار ندارید، این کتاب براتون دلچسبه.

پ.ن:
این "آقایان" هایی که نویسنده های روس تو نوشته هاشون میگن رو اعصاب شما هم هست یا فقط من رو دیوانه می کنه؟ 
هر جا میخوان با خواننده صحبت کنند (که تعدادش کم هم نیست!) میگن آقایان آقایان. خب زهر مار و آقایان. الان من که خانمم چی کار کنم؟ کتاب رو ببندم بذارم کنار؟
        

          .

کتاب: 
1. تجسم ذهن 
2. تجسم عین 

کلیت کتاب رابطه دوسویه ذهن و عین است.
        

          یادداشت‌های زیرزمینی، یکی دیگه از سری کتابای واقعا عجیب و غریب اما قشنگیه که به دست یکی از بزرگترین نویسنده‌های روس نوشته شده.
اصلا برام قابل هضم نیست که چجوری یه آدم مثل داستایوفسکی اونم تو زمان خودش، تونسته شخصیت انسان رو از لحاظ روحی روانی تو آثارش بررسی کنه!
خودم به شخصه هنوز نمیتونم خیلی با کتاباش ارتباط بگیرم اما این دلیل نمیشه که یه کتابی مثل یادداشت های زیرزمینی شاهکار نباشه.
شاید زمان زیادی مونده تا من بتونم سبک نوشته های این نویسنده رو کاملا درک کنم.🙃
ولی در کل که به نظرم بیشتر کتاباش حداقل یه بار ارزش خوندن داره.👌
        

          از لحاظ روانشناسی کتاب خوبیه ولی واسه مخاطب عام جذاب و سرگرم کننده نیست
        

          این هم آخرین کتاب امسال
دوستش داشتم.
در واقع؛ بیشتر از تصورم دوستش داشتم ولی خب
کتاب روسیه دیگه
به خیلی از سلیقه ها نمیخوره
        

          عالی بود. مخصوصا قسمت اول کتاب که مرد زیرزمینی ویژگیهای عجیب و غریبش رو تعریف می‌کنه و تو هم حداقل سرِ یکی دو تاش با خودت میگی عه این که منم! کسایی که خوندن حتما میدونن چه حس عجیبیه :)
        

          داستایفسکی عزیزم 
نیاز به انتقاد و نظر نیست به نظرم
روابط یه انسان تنها با دوستان و اجتماع
منزوی، فقیر و به نظرم دانا.
کتاب جالبی بود مکالمه‌ی های آخرش با لیزا رو هم خیلی دوست داشتم!
        

          خوشبختی ارزان ، یا رنج متعالی؟ کدام بهتر است ؟