حمیدرضا آتش‌برآب، مترجم ادبیات روسی‌زبان، در ادامه‌ی پروژه‌ی خود در ترجمه‌ی داستان‌های کلاسیک به همراه نقد و تفسیر مفصل آن‌ها، دو کتاب در انتشارات علمی و فرهنگی منتشر کرده است: رمان یادداشت‌های زیرزمینی اثر فیودور داستایفسکی. این مترجم پیش‌تر کتاب داستان هفت نفری که به دار آویخته شدند (هرمس: ۱۳۹۱) را از اندری‌یِف منتشر کرده بود. کتاب یادداشت‌های زیرزمینی داستایفسکی هم مجهز است به چهارده تفسیر به قلم منتقدان مشهور که ما را در فهم بهتر اثر نویسنده‌ی قرن نوزدهم روسیه یاری می‌کنند.



ماه‌نامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی نهم، سال ۱۳۹۵.
        

          کتاب به معنایی دقیق کلمه یک شاهکار است. از آن جنس کتاب هایی است که باید مکرراً و متناوباً به آن رجوع کرد. برای من «یادداشت های زیرزمینی» نه تنها یک رمان که یک نظریه رمان بسیار دقیق بود. جوانبی که داستایوفسکی از شخصیت محوری خویش ترسیم می کند به طور قطع در حد او محدود نمی ماند و خطاب ها و عتاب های او کل زندگی انسان و انسانیت جدید را نشانه می رود. نکات درخشانی که از نبوغ سرشار او سرچشمه می گیرد و فرم منحصر به فردی که وی به نوشته خود می زند اساساً حرکت در کرانه های آن چیز صلب و سختی است که امروز به نام رمان شناخته می شود. حقیقاً این گفته که رمان برای داستایوفسکی کم است را با «یادداشت های زیرزمینی» به خوبی فهمیدم.
از ریحانه خانم سپاس فراوان که در حرکتی فرسایشی و فداکارانه مسیر تهران تا مشهد و بالعکس را با خواندن این کتاب و اتمام آن، برای من بسیار لذیذ و مفید و به یادماندنی کرد.
        

          «یادداشت های زیر زمینی» اثر فئودور داستایوفسکی، یک رمان معمولی نیست،کتاب از‌ دو قسمت تشکیل شده که بخش اولش حتی داستان نیست!
در بخش‌اول‌این اثر که از‌ پر بحث ترین آثار داستایوفسکی به‌شمار می‌رود نویسنده به بررسی و تحلیل‌‌ گونه ای‌از روشنفکران عصر خود می‌پردازد و به‌شدت از متد فکری انها انتقاد می کند(شبیه کاری که جلال آل احمد در یک از کتاب هایش انجام داد)،در بخش دوم با دو‌ ماجرا مواجه می شویم، در اینجاست که با ناقهرمان قصه که فردی به غایت روان پریش و اهل تعقل و تحلیل و مضطرب می باشد آشنا می شویم. گزاره های متناقض و تصمیم گیری های در لحظه و فوران احساسات ژرف و خشم و عصیان ناگهانی او به بهترین شکل ممکن روی‌اعصاب خواننده راه می رود! و من را به یاد قهرمان داستان «ناطور دشت» انداخت.
اینکه‌اخلاق چیست؟مبدا آن چیست؟‌مروت،شهامت،تواضع،احترام‌به خود در شرایط مختلف زندگی چه معنا و مفهومی می یابند و عقلانیت کجا کارکرد مناسب خود را دارد؟ شاید از مهمترین دغدغه های فکری نویسنده برای خلق این اثر بوده است.
شخصیت عاقل و اهل فکر داستان که براحتی در مواجهه با یک‌دختر هرزه تمام شخصیتش را می بازد و خود راحقیر تر از آن دختر می یابد‌و تمام ظرافت ادبی و زیبا شناسی و تفکرش را که پوششی برای فراموش کردن نقایص ذاتی خود قرار داده بود به یکباره بی معنا می بیند.
تا‌ قعر موجودیت سقوط کردن و شکست خوردن و عیان دیدن روح خود و بزنتافتن این برهنگی‌شخصیتی و همانندی اش را با دیگران ،همانا و اذیت شدن ذهن مخاطب از این بی‌قراری ها همان. 
پ: مطالعه این‌اثر ژرف را به همه توصیه نمی‌کنم،مخصوصا اگر نمی‌خواهید پس از مطالعه آن حالتان خراب شود!
پ۲:‌ترجمه و‌اطلاعات خوبی که با همت اقای آتش برآب ‌در اختیار خواننده قرار میگیرد،در نزدیک شدن مخاطب به دوران نگاشته شدن این اثر کمک شایانی می کند.
        

          با ترجمه‌ی حمیدرضا آتش برآب بخونید.
        

          یادداشت های زیرزمین راجع به مردی چهل ساله هست که از همه بریده و در کنج زیرزمینی در تنهایی برای خودش مینویسه. کتاب دو بخش داره، بخش اول یه شبه سخنرانی هست که با توضیح مختصری از خودش و بیماریهاش شروع میشه و بعد میگه با اینکه احترام زیادی برای اطبا قائل هستم اما حاضر نیستم خودم رو دست اونا بسپارم که شاید داره اشاره ای به بیماری های روحی هم میکنه. در این بخش بیشتر خطابه در مورد انسانها و رفتارهای اونهاست. انسانها رو به دو قسمت انسانهای عادی که لزوما معنای خوبی نداره و غیر عادی تقسیم میکنه. آدمهای عادی که به عقل احساس خودشون زیادی مطمئن هستند. در جای دیگه ای میگه اینکه انسانها همیشه در جهت منافع و مصالح خودشون قدم بر میدارن غلطه و مثالهای جالبی هم در موردش میاره.ه
 در بخش دوم با خاطراتی از دوران جوانی این مرد روبرو هستیم که میشه رد پای اون گوشه گیری و بیماری های قسمت اول رو اینجا مشاهده کرد. از رابطه با اطرافیان و دوستان تا موضوع عشقی که در نهایت منجر به شکل گیری مرد داستان ما شده. بررسی روانشناسانه و جامعه شناسانه اثر قاعدتا از توان من خارجه اما به عنوان یک خواننده معمولی حرف های جالبی برای من در این کتاب هست. بخش اول به خاطر تک گویی بدون داستان ممکنه کمی خسته کننده باشه اما بخش دوم خوبه. ستاره دادن به این کتاب واقعا برام سخته و نمیتونم با خودم کنار بیام 4 بدم یا 3 لذا شما 3.5 در نظر بگیرید.ه
        

          «آقایان من، واقعا می‌گویم، قسم می‌خورم، که بسیار دانستن یک جور مرض  است، ناخوشی است؛ ناخوشی درست و حسابی است. برای رفع حوایج زندگی، دانایی معمولی انسان عادی، بیشتر از حد کفایت است؛ یعنی نصف یا سه چهارم از دانستنی‌هایی که فردی تحصیل کرده دارد. برای مردمان این قرن نکبت، قن نوزدهم، این مقدار دانش موجبات دو یا سه برابر معمول بدبختی و صدمه خواهد شد و فلاکت به بار خواهد آورد.»

جملات زیادی برای نوشتن و فکر کردن داشت. بعضی جاها شدت اگزیستانسیالیسم متن اذیتم میکرد و شخصیت داستان عصبیم میکرد. با بعضی قسمتا هم از شدت جالب بودنش مو به تنم سیخ میشد.
        

          در ورودی شاهکار های چهارگانه داستایفسکی 

        

          به عنوان اولین اثاری که از داستایفسکی خوندم
خووب بود با اینکه بعصی جاهاش هیلی زیاد برام مبهم بود ولی دوسش داشتم
        

          خلاصه کل اثر: هماهنگی محتوا و فرم توی یک اثر
تنها ایمان به خدا میتواند معنا را توی زندگی ما نجات دهد

(مثل همیشه اطلاعات حمیدرضا آتش برآب لذت خواندن اثر را دو برابر کرده و تفسیر هاش عمق مطلب را تا نهایت خودش برده)
        

          به نام او

یک رمان خارق العاده اصلا این لفظ هم برای وصف این رمان کمه نمیدانم چه بگویم
به نظرم یادداشتهای زیرزمینی بهترین رمان کوتاه فیودور داستایفسکی بزرگه
رمانی که با هنرمندی  هرچه تمام زوایای روحیِ یک  آدمِ زیادی را به تصویر میکشه و مخاطب را قدم به قدم با او همراه میکنه و هم او را زجر میده و هم مخاطب را 
واقعا وصف خوبیهای این رمان برایم سخت است باید مدتی بگذرد در موردش بیاندیشم سبک سنگین کنم ببینم خود من چقدر تا ادم زیادی شدن فاصله دارم و نسبتم با این رمان چیست
باز هم میگویم هیچ نویسنده ای به اندازه داستایفسکی بزرگ نفس اماره و متعاقبا انسان را نمی شناسد.
یادداشتهای زیرزمینی یکی از بهترین جلوه های قدرت قلمی این غولِ روسه
        

          یک رمان نیست..
یک طرزِ اندیشه است، یک آیینه روبه رویِ خودمان.
        

          بچه‌ها این بار حرفای زیادی برای گفتن دارم :)
توی بخش اول راوی ذهن ما رو با استدلال‌های جالبی درگیر یه سری از ابعادِ وجودیِ انسان می‌کنه. این که مهم‌ترین عامل برای تصمیم‌گیری، مصلحتش نیست بلکه میل و اراده و اختیار ماست!
و واقعا هم بیراه نمی‌گه! بهش که فکر کنیم می‌بینیم خیلی اوقات کاری رو که کاملا به غیرمنطقی بودنش آگاه بودیم انجام دادیم تا فقط بگیم ما حضور داریم و این اراده ماست که کار رو پیش می‌بره.
و یا مثلا از روی عشق و دوست داشتن فداکاری‌هایی کردیم که برای ما هیچ منفعتی نداشته و دلیلش صرفا میل خودمون به انجام اون کار بوده.
و بعد می‌گه چنین خصوصیتی در انسان (میل و اراده و اختیارش) رو نمی‌شه با عقل و منطق محدود کرد به این که همیشه در جهت مصلحت و قوانین پیش بره.
حالا توی بخش دوم کتاب قسمتی از زندگی راوی رو می‌بینیم که دقیقا منعکس کننده تمام حرف‌هایی هست که توش بخش اول بهمون گفته.
باید بگم این اثر مثل شیاطین (جن‌زدگان) از نظر معنی و مفهوم خیلی گسترده هست و جزئیاتش رو توی نقدهایی که روی کتاب نوشته شده می‌تونید بخونید که من از تکرارشون صرف نظر می‌کنم.
اما چیزی که جالب بود شباهت‌های متعدد این کتاب با آثار موخر اون هست مثل شیاطین و جنایت و مکافات و ...
شاید برای همین هست که می‌گن این کتاب پایه تمام آثار بزرگ بعدی داستایفسکیه. هرچی از موشکافانه بودن این اثر و نفوذش به روح و روان آدمیزاد بگم کم گفتم :)
اما درباره ترجمه!
من قبلا گارد شدیدی نسبت به حمیدرضا آتش‌برآب داشتم. چون بنا به سلیقه خودم دوست داشتم آثار کلاسیک به همون شکل ترجمه بشن و از امروزی سازی کتاب پرهیز شه.
وقتی این کتاب رو خوندم دیدم نه! این مسئله تنها فاکتور برای انتخاب ترجمه کتاب نیست. جناب آتش‌برآب نقدهای بسیار خوبی به کتاب اضافه کردن که کمک کرد بهتر درکش کنم. پس چیزی که این ترجمه رو با این که طبق سلیقه من نبود برام با ارزش کرد اطلاعات مترجم از جزئیات کتاب و سبک نگارش نویسنده بود.
امیدوارم این متن براتون مفید بوده باشه ^^
        

          یاداشت‌های زیرزمینی اثری است عجیب. بیشتر بذر است تا میوه. درست همان طور که می‌گویند است: سرآغازی برای تمام شاهکارهایی که قرار است فئودور خلق کند. بذر آشفته تمام میوه‌هاییست که قرار است ادب دوستان جهان طعمش را زیر دندان حس کنند:
۱. انسانی آواره میان خیر و شر
۲. دختری به نام لیزا
۳. و خدایی که در این نزدیکی است
نویسنده درست همان  "ابلهی" است با سری مالامال از حرف، اما مجبور است آنها را با حود به دیار دگر ببرد، که در وصف نگنجد...
داستایوفسکی انسان‌ها را به دو دسته تقسیم می‌کند:
اول آدم‌های احمقی که سریع در هر موقعیت تصمیمی عاقلانه می‌گیرند و مثل یک گاو وحشی هر مانعی را می‌شکنند تا به دیوار بربخورد.
و دوم، آدم‌های عاقلی که عالمانه دیوار پشت هر موقیعت طلایی را می‌بینند و مثل یک موش ترسو از خیر آن می‌گذرند. حقیر می‌شود، کثیف می‌شوند و در نهایت  در به در و درمانده در لاک بی‌حاصلی خود غرق می‌شود.
پس در این تعریف آدم‌ها یا گاوند یا موش... چقدر تلخ که آدم ته دلش می‌گوید، خیلی بی راه هم نمی‌گوید.
        

          «آدمیزاد فقط بردهٔ خواستهٔ خودش است؛ و این استقلالش را به هیچ قاعده و قانونی نمی‌فروشد. فقط هم خدا می‌داند که این خواسته و میل چیست و چه ماهیتی دارد...»

🔺یادداشت های زیرزمینی را سرآغاز آثار مهم و ماندگار داستایِفسکی می‌دانند. تمام آنچه در این داستان ساخته می‌شود، بعدتر در جنایت و مکافات و آثار بعدی او بزرگتر و کامل‌تر می‌شوند.
یادداشت ها از آن دسته آثاریست که هنگام مطالعه‌شان مدام از جملاتش سر وجد می‌آمدم و هر بار نبوغ داستایِفسکی در شخصیت پردازی و روانکاوی انسان مدرن را می‌ستودم.
🔸اینکه اسم شخصیت اصلی داستان تا انتهای کتاب فاش نمی‌شود و انتخاب روایت اول شخص، باعث می‌شود مرد زیرزمینی خود ما باشد. خود ما انسان های عصر مدرن.
در جای جای کتاب جملات، شخصیت ها و کنش هایی هست که یادآور اثر بعدی داستایِفسکی است؛ جنایت و مکافات.
تیپ شخصیتی مرد زیرزمینی در راسکولنیکاف تکمیل می‌شود و ذهن و روان انسان منزوی و خودبرتر بین برای ما تشریح می‌شود.
🔹داستایِفسکی مخاطب را پشت میزی در مقام روانپزشک می‌نشاند و شخصیت اصلی داستان را همچون بیمار روبروی ما می‌نشاند تا شرح حالش را بشنویم و به اعماق روحش نفوذ کنیم.
از نوع پوشش تا چینش اشیا، از خانواده و مدرسه تا محل کار و همکاران و... را برایمان شرح می‌دهد و ما را با ابعاد ذهن این شخصیت که چه بسا تا حد زیادی خودمان هستیم، آشنا می‌کند.
🔺حرف و نکته راجع به این کتاب بسیار زیاد است و مترجم محترم با انتخاب ۱۷ یادداشت متنوع تلاش کرده است جنبه های مختلف اخلاقی، روانی، روایی، زیبایی‌شناسی و... داستان را برای مخاطب روشن کند.

▪️یادداشت های زیرزمینی طبقه اول عمارتی است که داستایِفسکی در جهان ادبیات خلق کرد. عمارتی که عمیق ترین احساسات بشری را در خود جای داده است. 

گورکی در مورد این نابغه گفت:« داستایِفسکی، وجدان دردناک روسیه است.» اما او براستی وجدان دردناک بشریت است.
        

          از آن کتاب‌هایی است که هر بار بخوانی حس متفاوتی خواهی داشت و مطلب جدیدی خواهی فهمید.
        

          این کتاب یکی از کتاب های تاثیرگذار چندوقت گذشته من بوده.
قلم شیوا داستایوفسکی ، بی پرده صحبت کردن راجع به رذل ترین ویژگی های انسان.
خیلی جالبه که همونقدر که ناراحتی ، احساس همدلی با شخص اول داستان میکنی. 
این کتاب باعث شد بازبینی کلی راجع به خودم داشته باشم.
        

          دو سر و گردن از ترجمه ی قبلی که خوانده بودم روان تر و گیرا تر بود . باز هم مرا در بهت فرو برد که داستایفسکی چندین سال از قرن و دوره ی خود جلوتر بوده؟ که درست در دورانی که غرب مدهوش مدرنیته است و تقدیسش میکند او اینچنین به ذات پلید آن پی برده است چیزی که حتی متفکران غربی و نه توده ها خیلی خیلی بعد تر از او به آن اذعان کردند ... حقا که مصداق بارز این بیت است که باید بچشد عذاب تنهایی را مردی که ز عصر خود فراتر باشد ...
        

          قصه‌ی رنج آگاهی!
رنجِ دانستن
و انتخاب بین شادی‌های مبتذل و رنج‌های متعالی!
چه داستانی
چه طلوعِ اندیشه‌ایی
چه فورانِ انسان بودنی!
        

          شخصیت اصلی این کتاب ترکیبی بود از کتاب های شب های روشن و جنایات و مکافات و یک اتفاق مسخره.مرد زیرزمینی یک آدم زیادی بود(که در مقدمه کتاب توضیحش داده شده و یک اصطلاح در ادبیات قرن نوزدهم روسیه بوده).البته بین حرف هاش میتونستیم ایده و حرف های کاملا عاقلانه پیدا کنیم.این کتاب را باید در سال های مختلف زندگیمان بخوانیم و هر دفعه یک برداشت و احساس جدیدی از آن دریافت کنیم.به شدت کتاب جذابیه.البته باید با قلم نویسنده از قبل آشنا باشید.از همه کتاب های نویسنده بیشتر دوست دارمش البته داستان جنایات و مکافات و برادران کارامازوف بهتر بود و طرفدار بیشتری داره.
        

          ترجمه می‌تونست بهتر باشه و شاید بهتر باشه با یه ترجمه دیگه بخونید.
هم قسمت «زیرزمین» رو دوست داشتم هم «از برف نمناک» ولی گیرا‌ترین بخش کتاب برای من، مکالمات مرد زیرزمینی با دختر جوان آسیب‌دیده است. به شدت تحت تاثیر قرار گرفتم و این حرف داستایوسکی رو باور کردم که در پاورقی صفحه اول گفته همچین شخصیتی(یعنی مرد زیرزمینی) باید در دنیای واقعی وجود داشته باشد(نقل به مضمون).
در کل کتاب سخت‌خوان و آزاردهنده ای هستش به نظرم ولی خوشحالم از خوندنش.