جنایت و مکافات از شاهکارهای ادبیات روسیه و یکی از مهم‌ترین کتاب‌های فئودور داستایوسکی، داستان زندگی یک دانشجوی رشته حقوق به نام رادیون راسکولنیکف است؛  جوانی زیر فشار فقر و دچار یاس و بی‌عملی، که البته اصولی برای خود دارد و بر اساس همین اصول هم دست به قتل می‌زند. راسکولنیکف شاید یکی از پیچیده‌ترین شخصیت‌های ادبیات جهان باشد؛ جوانی که تحمل هیچ اصل و قاعده تحمیلی از جامعه را ندارد و حاضر است پا را از هر مرزی فراتر بگذارد، اخلاق و انسانیت مرسوم را زیر پا بگذارد و رنج فراوانی بکشد، اما اسیر قانون و قاعده نشود.
فئودور داستایوسکی که جنایت و مکافات را در سالِ 1866 نوشته، نویسنده‌ای واقع‌گراست که در جنایت و مکافات، همزمان هم به درون شخصیت‌های داستان فرو می‌رود و هم نگاهی به وضعیت اجتماعی آن روزگار روسیه دارد؛ بنابراین شخصیت‌های او به گونه‌ای نماینده مردم روسیه هستند.
در تحلیل و بررسی جنایت و مکافات، بسیاری آن را شاهکار نویسنده می دانند. نظرات و برداشت‌های مختلف خوانندگان سراسر جهان درباره این رمان داستایوسکی، نشان می‌دهد که ممکن نیست خواننده داستان پیرامون موضوع «جنایت» به فکر فرو نرود و اصول اخلاقی و انسانی خودش را همراه با شخصیت اصلی رمان به چالش نکشد.
بهترین ترجمه جنایت و مکافات را احتمالا باید میان ترجمه مهری آهی از نشر خوارزمی، حمیدرضا آتش‌برآب از نشر علمی و فرهنگی و اصغر رستگار از نشر نگاه جستجو کرد، هرچند ترجمه‌های احد عقیلیان و محسن سلیمانی و چندین ترجمه دیگر هم در بازار موجود و مورد توجه است.