دوزخ شرری ز رنج بیهوده‌ی ماست!
        

          ایده‌ی اصلی کتاب خوب بود.
        

          فقط دو خط:
شخصیت‌پردازی اینس رو دوست داشتم؛ برّان، محکم و دوزخی.
+
چیزی که از ذهنم نمی‌ره: اون‌جایی که می‌گفت تو دوزخ نمی‌شه گریه کرد... امان، امان... 
.
.
.
إرحم من رأس ماله الرجاء و سلاحه البکاء... شب جمعه‌ای با نمایش‌نامهٔ سارتر!
        

          دوزخ
اولین نمایشنامه‌ای که از سارتر خوندم.
در عین کوتاهی به شدت عذاب دهنده و خسته کننده بود خوندن بحث‌ها و دیالوگ‌های شخصیت ها و به نظرم این عذاب خودش القا کننده اون دوزخ به خواننده بود و میشه این رو از مزایای قلم سارتر دونست.
در کل این نمایشنامه خواست بگه که دوزخ قطعا شلاق و آتیش و خنجر و...(باوری که بعضیا هنوز دارن!) نیست و جهنم همون اعمال و گذشته و حسرت‌های ماست.
آخرین دیالوگ ها چنان حال بدی القا می‌کنه که حس رهایی و نبودن در اون اتاق خودش برای خواننده یک بهشته...اون هم تا ابد!!
کتاب پانزده.
        

          ایده داستانش رو دوست داشتم ،کوتاه بود و وقت زیادی ازتون نمیگیره

((جهنم وجود ندارد
جهنم انسان ها هستند.))

        

          سارتر میگه جهنم دیگرانند!یعنی باعث و بانی خیلی از رفتارهای ذهنی انسان که موجبات اذییتش را فراهم میاورد دیگرانند اما اشاره نمیکنه که بهشت هم دیگرانند!یعنی باعث و بانی خیلی از رفتارهای ما که باعث پیشرفت ما در عرصه های مختلف میشوند هم مردمان اطراف ما هستند;اگر آن دو نفر و آموزش های کهن و نو نمیبودند شاید بعضی ها روی دوپا راه رفتن را هم  بسختی یا دیر یاد میگرفتند.
پس جهنم دیگرانند،اما بهشت هم دیگرانند.
        

          📝 وقتی حتی مهربانی حالتی از کینه دارد!

⚠️ (هشدار لو رفتن داستان: این یادداشت ممکن است داستان را لو دهد.)
🔻 نمایشنامهٔ «دوزخ» (به انگلیسی: No Exit) دربارهٔ سه آدم متفاوت است که در یک مکان بسته گرفتار شده‌اند و مجبورند حضور یکدیگر را تحمل کنند. این موقعیت نمایشی شاید چندان بدیع نباشد، اما برای درون‌مایهٔ مورد نظر نویسنده بسیار مناسب است. موقعیتی که «گارسن»، «اینس» و «استل» در آن قرار گرفته‌اند، ما را به یاد زندگی روزمره و ارتباطمان با دیگران می‌اندازد. سارتر در نمایشش زمینهٔ مناسبی را برای قضاوت، زخم زبان زدن، تهمت، توهین و بی‌اعتنایی شخصیت‌ها فراهم کرده است.

🔻 اینکه دوزخ شبیه یک هتل یا مسافرخانه است، کنایهٔ معناداری‌ست! سارتر دوزخ را برای مخاطبانش عینی، مادی و دنیایی می‌کند. دوزخی که سارتر طراحی کرده است، برخلاف آنچه روحانیون و هنرمندانِ هنر مسیحی در قرون میانه با تصاویر عجیب و مجازات‌های ناشناختهٔ جسمانی به مردم نشان می‌دادند، مشمئزکننده و ماورایی نیست. او ما را از چیزی می‌ترساند که فکر می‌کنیم برایمان آشنا و عادی‌ست: آدم‌های دیگر! اگرچه این آشنایی‌زدایی در وهلهٔ اول ترسناک به نظر نمی‌رسد، اما الحق با تامل و تعمق می‌شود فهمید که هم‌‌زیستیِ دائمی با آدم‌های قضاوت‌گر، ظالم و بی‌رحم چه مجازات هولناکی‌ست! درواقع همانطور که اینس می‌گوید، در جهنم سارتر هر فردِ دوزخی جلّاد خود و دیگران است. آدم‌ها هستند که در دنیا زندگی را برای هم جهنم می‌کنند و در مدل خیالی سارتر هم جهنم چیزی جز همنشینی با آدم‌های بد نیست.

🔻 در این محفل دوزخی، تلاش آدم‌ها برای ابراز محبت و معاشقه نیز نفرت‌انگیز و «تهوع»آور به نظر می‌رسد. به یاد بیاورید آنجا که استل و گارسن در آستانهٔ معاشقه با یکدیگرند و گارسن برای آرام کردن وجدان خود از استل می‌خواهد که به او اطمینان دهد مرد بی‌غیرتی نیست. اما گویی استل علی‌رغم تمام تمناهای عاشقانه‌اش نمی‌تواند این حقیقت دردناک را پنهان کند و با لحنی پر از تمسخر بر بی‌غیرتی گارسن مُهر تایید می‌زند. به قول قیصر امین‌پور اینجا «مهربانی هم حالتی از کینه دارد!»

🔻 اما دربارهٔ پیرنگ و ساختار نمایشنامه: سارتر اصرار دارد در ابتدا چیز زیادی دربارهٔ مرگ شخصیت‌ها و ارتباطشان با جهنم نگوید. او اطلاعات را دربارهٔ علت حضور این سه نفر در اتاق به‌تدریج ارائه می‌دهد و این توزیع مناسب اطلاعات در طول نمایش یک ویژگی مثبت است. با این حال تقریباً از میانهٔ نمایش مخاطب متوجه ماهیت مکان می‌شود و به دنبال آن است که ببیند شخصیت‌ها چگونه آن را می‌پذیرند و تبدیل به جلادهایی که منتظرشان بودیم، می‌شوند. اگر نمایشنامهٔ دوزخ این‌قدر معروف نبود و از ابتدا ذهنیتی دربارهٔ داستان آن نداشتیم، تعلیق داستان و لحظهٔ کشف برایمان جذاب‌تر بود.

🔻 ریتم گفت‌وگوها و کنش‌ها به‌تدریج اوج‌ می‌گیرد، تا جایی که ما را به پایان تلخ و مهیب نمایش برساند: لحظه‌ای که شخصیت‌های نمایش به عاقبت و وضعیتشان ایمان بیاورند. زمانی که هر سه سرنوشت‌شان را با تمام وجود باور می‌کنند و سیلی حقیقت به صورتشان می‌خورد، آیرونی دراماتیک کامل می‌شود.
        

          شاید هنوز با نمایشنامه خواندن خو نگرفته ام.
نچسب بود.توصیف بهتری  ندارم.
گناهکار  یا بیگناه بودنشان.حجم و اندازه ی‌  این گناه، شدت و حدت عذابشان ، همه نامعلوم بود.
دیالوگ‌ها چفت و بست نداشتند و از موضوع خارج میشدند و هی این طرف و آن طرف گریز میزدند.
خلاصه دوزخِ نامانوس‌و‌غریبی بود که هیچ‌جوره در عقل و منطقم نمیگنجد.
        

          شاید اگه قبلاٌ قسمت‌های مهم نمایشنامه رو نخونده بودم، برام تکان‌دهنده‌تر و جذاب‌تر بود. اما الان خوندنش مثل این بود که جواب یه مسئله رو بلدی و باز الکی داری حلش می‌کنی. اما به هر حال،‌ ایده‌ی مطرح در این نمایشنامه خیلی عجیب و جذابه. این‌که نه بدون دیگران می‌تونی،‌ نه با دیگران. یاد جمله‌ای می‌افتم که فرهاد توی فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟» به گلی گفت: «نه با تو، نه بی تو».
        

          پس اینجا جهنمه. هیچ وقت باور نمی‌کردم. یادتونه که چه حرف‌هایی درباره‌ی جهنم می‌زدن؟ جهنم پر از آتیش، شلاق‌های سیمی… گرزهای داغ… چقدر مضحکه! به وسایل شکنجه هم احتیاجی نیست. جهنم دیگرانن. جهنم شما هستین..

سه نفر پس از مرگشون وارد اتاقی میشند و در ادامه متوجه می‌شیم اینجا جهنمه. جهنم توصیف شده در این اتاق با باورهای ما فرق داره و خبری از روغن داغ و شکنجه و جلاد نیست.بلکه مسائل دیگه ای هست که جهنم رو تشکیل داده و اتفاقا خیلی بدترم هست چون شخصیت های داخل اتاق به جایی می‍رسند که آرزوی شکنجه جسمی می‌کنند تا این شکنجه فکری که درگیرش شدند. حرف اصلی سارتر در این نمایشنامه اینه که : جهنم دیگرانن... بله جهنم دیگرانن ولی به صورت مشروط .اگر مثل شخصیت گارسن تنها چیزی که آرومت بکنه تایید و نظر دیگران باشه.برداشت من از این نمایشنامه این بود آدمی باید خودش رو از شر نگاه و تایید دیگران تا حد توان نجات بده تا بتونه با آرامش زندگی کنه. اساس فکری گارسن تایید دیگران بود و زندگی‌اش یه جورایی وابسته به نظرات دیگران و این براش جهنم بود.واقعا هم زندگی تحت تاثیر نظرات آدمیان و خم شدن و کم آوردن زیر نگاه های قضاوت گر ملامت گر بی شباهت از دوزخ نیست. از آنجایی که تغییر نگاه دیگران کاری است بس هزینه بر و بعضا بی نتیجه، بهتره انسان روی خودش کار کنه تا در برابر سیل قضاوت ها و نظرات دیگران ساحل امنی براش خودش بسازه.

جهنم به تصویر کشیده شده در این نمایشنامه همانطور که بالا گفتم، با تصور عمومی تفاوت داره.انسان ها مجبور به دیدن همدیگه هستند.انسانها در نبود آینه، آینه همدیگر میشند و به توصیف و توضیح و قضاوت همدیگه می‌پردازند. خبری از خواب نیست و همیشه چراغی روشنه..اما یک ویژگی دیگه جهنم ساخته سارتر در این نمایشنامه داشت که عجیب دردناک بود.جایی که تاکید میکرد اینجا میشه گریه کرد، اما اشکی ریخته نمیشه. و امان از گریه بدون اشک که بدجوری دردناکه.... خدایا رحم کن بر کسی که سرمایه‌اش امید به تو  و سلاحش گریه است(فرازی از دعای کمیل)...
        

          این اولین کتابی بود که از سارتر خواندم و هم موضوعش و هم نگاهش برایم تازگی داشت و جذاب بود.
سارتر تو این نمایشنامه باور عموم در مورد جهنم و عذاب دوزخیان را به چالش کشیده و اگر خیلی ساده و بدون تکلّف بهش بخواهیم نگاه کنیم اینکه دیگران چی دربارمون قضاوت می کنند و چی فکر می کنند و چطور ما را قضاوت می کنند حالا درست یا نادرست می تواند عذاب و شکنجه ای در قیاس با شکنجه های دوزخ باشه یجورایی اشاره به جهنم خودساخته که هرکسی می تواند برای خودش بسازد و سختی تحمل آدم های متضاد و ناهمخوان.
حالا این برداشت اولیه ای بود که پس از پایان کتاب برایم ایجاد شد.
به هر حال برای نتیجه گیری بهتر حتما حتما نیاز به شناخت بیشتر از سارتر و سایر نوشته هایش دارم.
کتاب کم حجم و خوش خوانی هست و خواندنش را توصیه می کنم .
        

          (( یادتونه چه حرف‌هایی درباره‌ی جهنم می‌زدن؟ جهنم پر از آتیش، شلاق‌های سیمی... گرز‌های داغ... چقدر مضحکه! به وسایل شکنجه هم احتیاجی نیست. جهنم دیگرانن. ))
دوزخ، نمایشنامه‌ای کوتاه با ایده‌ای جذاب. سه شخصیت اصلی داستان مرده‌اند و حالا در جهنم به سر می‌برند. اما جهنم چیزی که تصور می‌کردند نیست. در این جهنم خبری از وسایل شکنجه، آتش و... نیست. آن سه نفر مجبورند تا ابد باهم در یک اتاق زندگی کنند و همین آن‌جا را تبدیل به جهنم می‌کند. سارتر در این اثر به تاثیری که قضاوت و تفکر انسان‌ها درباره‌ی ما دارد می پردازد. او معتقد است که آزارِ دیگران دردناک‌تر از هر شکنجه‌ای است. 
نمایشنامه بسیار کوتاه و روان است. ایده و فضای جالبی دارد. شخصیت‌ها و دیالوگ‌ها می‌توانستند بهتر باشند. 
        

          "آیا واقعا من وجود دارم؟" 

0-تجربهٔ با هم بودن، با هم خواندن و با هم پیش رفتن، ناب‌ترین اتفاقی بود که به واسطه محاکات برای من ممکن شد. خیلی جالب است که این حس را با نمایشنامه‌ای تجربه کردم که می‌گوید: "دیگران جهنم اند."

1- نمایش‌نامهٔ "دوزخ" به عنوان یکی از اولین آثار نمایشی ژان پل سارتر، در 1944 اجرا و در سال بعد منتشر شده است.
در این نمایش‌نامهٔ نمادگرایانه، رگه‌هایی از کلان ایده‌های اگزیستانسیالیستی نویسنده هويدا است.

2- اول نکته‌ای که باعث این می‌شود که نسبت به این نمایشنامه گارد بگیرم، نیت‌مندی آشکار نویسنده در نمادپردازی است. اگر دال را با قصدِ پیشین در اثر قرار بدهیم که خواننده صرفا به یک مدلول خاص برسد، هیبت اثر در دید من فرو می‌ریزد. البته این نگاه(علیه نماد بودن) را در سینما بیشتر قبول دارم تا جهان تئاتر و نمایش که بعضا تاروپود آن به بولد بودن المان‌ها است.(برای مثال فیلم The Platform 2019 را به همین علت اگزجره نمادین و شاذ بودن دوست نداشتم.)
بگذارید به نحوی دیگر موضع خودم را شفاف کنم. مثال مشهور از گریز در نمادپردازی شاذ، شاید همینگوی باشد. پیرمرد و دریا و حتی وداع با اسلحه را تماما می‌توان استعاری خواند، دریا/ماهی/تور ماهی‌گیری/جنگ/ون حمل بیمار و هزار و یک عنصر دیگر در این آثار است که می‌تواند نماد و نشانه از چیزی باشد، اما نویسنده نیامده صرفا یکسری نماد را پشت هم ردیف کند.

از زاویه‌ای دیگر: باید نمادها را کشف کرد، نه اینکه در نمادها غرق شد. وجه اساسی نماد در ادبیات، برای من، ماهیت اساطیری و رازگونه آن است. نماد وقتی برای من نماد است که به واسطه یک لحظه شبه‌روحانی به کشف و شهود برسم.
با توجه به این مختصات، نمادپردازی بولد این اثر، باب طبع همایونی نبود :)

2- در مورد مختصات فلسفه اگزیستانسیالیستی هم اطلاعات خودم پراکنده و ناقص است، هم برای شرح بیشتر آن باید با جهان سارتر بیشتر آشنا بشوم، و برای همین فعلا خیلی در شرح اگزیستانسیالیسم در آثار سارتر قلم‌فرسایی نمی‌کنم.

3- نسبت به ترجمه‌های حمید سمندریان مشکوک شده ام. یحتمل چون مترجم متقدم و قدیمی و در عین حال معروفی است، فشار اهل سانسور روی او و آثارش زیاد است، اما در ترجمهٔ دیگری که از سمندریان خوانده بودم، "باغ وحش شیشه‌ای" از تنسی ویلیامز، تغییرات و کاستی‌های مهمی در ترجمه  بود و در یکی دو فقره این کم بودن‌ها به بار عاطفی و لحظه‌های اساسیِ اثر آسیب زده بود.
این ترجمه مشخص، دوزخ، را وقت نکرده ام با متن  انگلیسی مقابله کنم، اما از جوانب امر می‌توان فهمید که تاحدی تلاش شده است از سد سخت سانسور با کمترین لطمات ممکن رد شود.
نام فرانسوی اثر، Huis Clos به معنای پشت درهای بسته، و ترجمه انگلیسی آن به عنوان No Exit به معنای غیرقابل خروج یا خروج ممنوع نیز معانی جالبی را به ذهن متبادر می‌کنند. 

4- در ضمن پیشینه و سابقه سارتر در قبل از این نمایشنامه را نمی‌دانم، ولی از لحاظ شرح صحنه و میزان سن و بعضا حرکت‌های کاراکترها، به نظر می‌رسد سارتر در موقع نگارش این اثر خیلی تجربه نمایش نوشتن و... نداشته است. البته می‌دانم که در مورد اینکه: "آیا نویسنده باید دست کارگردان را ببندد و اغلب عناصر اثر را از پیش تعیین کند یا دست کارگردان باز باشد؟" معرکه آراست، ولی وقتی نمایشنامه‌ای این میزان نمادپردازی دارد، اما موقعیت را گم می‌کند و خواننده را با آن آشنا نمی‌کند نقط ضعف مهمی است. واقعا جا داشت توصیفاتی بیشتر از این دوزخ می‌داشتیم.

5- از این نمایشنامه بیشتر از امتیازی که بهش دادم خوشم آمده است، اما از آنجا که به لطف محاکات قرار است چندین اثر از سارتر را بخوانیم، سعی می‌کنم بسیار سخت‌گیرانه‌تر با آثار مواجه بشم و سعی کنم آثار سارتر را لااقل برای خودم طبقه‌بندی کنم.

6- دوست دارم اجراهایی از نمایش را ببینم و در این فقره لطفا علی آقای دائمی کمک کنند... 🤝😁

7- هرچقدر از حس خوب "باهم بودن" و باهم خواندن بگم، حق مطلب ادا نمی‌شود.
مرسی از همتون.

موخره: پیشنهاد می‌کنم بعد از خواندن 1 یا 2 اثر دیگر از سارتر، یک جلسه داشته باشیم و در مورد آثار دیالوگ داشته باشیم. 
        

          داستان سه نفر هستش که بعد از مرگ توی یک اتاق گیر میافتن و مجبورن همدیگرو تحمل کنن. هرکدومشون داستان‌هایی توی زندگیشون داشتن که توی اون اتاق بهش فکر میکنن و درگیرش میشن. به خوبی تونستم باهاش ارتباط برقرار کنم. ترجمه هم خوب و روون بود.
        

          دومین کتاب و نمایشنامه بود که از این نویسنده می‌خواندم
خیلی کوتاه ، ساده و روان بود . 
شخصیت پردازی نسبتا خوبی داشت .
و مخلص کلام این بود که ؛ جهنم در ذهن ماست و چیزیه که ما انسان ها برای هم میسازیم .
کتاب خیلی خاصی نبود که بخواهم به دیگران معرفی کنم . 
        

          پس اینکه همیشه میترسیدم برم سراغ سارتر بی‌دلیل نبوده! 
من با نظرش موافقم، اره جهنم دیگرانند و این جهنم رو نمیشه رها کرد یا ازش فرار کرد چون حتی خودمونم جهنمیم🙋‍♀️👀
فکر کردن به این حقیقت چقدر آزاردهنده و ناامید کنندست. 
من ترجیحم اینه بعضی از حقایق تلخ رو وقتی نمیشه کاریش کرد وقتی همینه که هسسست! همون بهتر پشت گوش بندازیم و بهش فکر نکنیم👀 شاید اینجوری رنج کمتری ببریم..
        

          دوزخ، دیگرانند! حرفهایشان، قضاوتهایشان و حتی وجودشان...

در دنیایِ داستان، جهنم یک چهار دیواریست و عذابش خودِ آدم ها؛
ایده و نوعِ نگاهِ سارتر برایم جالب بود،
 اما با او موافقم؟ نمیدانم، احتمالا نه!
شنیدنِ دوزخ¹ از نوین‌کتاب گویا، تجربه شیرینی بود برای استفاده از زمانهایِ مرده²🤌🏻

¹. انقدر شخصیتها زنده و ملموس بودند که هر لحظه آنها را در اتاق کنارِ خودم حس میکردم!

². ۱۵ دقیقه های بعدِ امتحان برای دور شدن از موقعیت استرس زا!
چند دقیقه هایِ در انتظارِ اسنپ!
موقع ظرف شستن یا مرتب کردن اتاق!
کلی دقیقه های در انتظار اتصالِ پروکسی!

^^همخوانی در باشگاه کتابخوانی محاکات^^
        

          _۸_
نجات دهنده آن­‌ها، عذاب دهنده آن‌­هاست!


ابن نمایشنامه سه شخصیت اصلی به نام‌های 《گارسن، اینه و استل》دارد  که بعد از مرگ وارد اتاقی می‌شوند که جهنم آن‌­هاست...

سارتر در این نمایشنامه دوزخ را به شکل یک اتاق تصویر سازی می‌کند و افرادی که مجبورند درکنارهم در این مکان زندگی کنند.
در این جهنم خبری از جلاد و شکنجه نیست بلکه هرکدام از افراد جلاد باقی افراد است..


سارتر معتقده، "اگر روابط‌مان با یکدیگر ناجور و دشوار است فقط این دیگران هستند که می‌توانند جهنم ما باشند زیرا برای شناخت از خودمان دیگران مهم‌ترین چیز هستند...
اگر بکوشیم خود را بشناسیم در اساس از همان شناختی استفاده می‌کنیم که دیگران درباره‌ی ما دارند!"

 با طرز فکر سارتر کاملا موافق نیستم ولی ایده‌‌ی جالبی را اجرا کرده.
همه چیز به کنار ، میل به تایید طلبی و حتی التماس برای آن ،در اینجا و در این حال خیلی درد آور و عجیبه .. 
        

          دوزخ به شکل زندگی توصیف شده؟
یا
زندگی به دوزخ تشبیه؟