خسی در میقات، یکی از بهترین تعبیراتی است که در عمرم شنیدم. تعبیر جالبی که جلال آل احمد برای خودش در نظر میگیرد در سفرش به سرزمین حجاز. 
نکته مثبتی که میتوان از این کتاب استخراج کرد این است که در ابتدای کتاب، خودت را در میان آن اتوبوس کاروان که همه نوع قشر مردم در آن حضور دارند در نظر میگیری و تا آخر، در جمعیت هستی. کاروانی که همه قشر مردم، اعم از پولدار و فقیر و سیاه و سفید در آن وجود دارد و در پایان سفر اصلا توجهی به رنگ پوست بغل دستی ات نداری و یا حتی نمیدانی این شخصی که الآن کنار من نشسته، جیبش پر از اسکناس است یا اجاره خانه اش عقب افتاده و صاحبخانه او را جواب کرده. این را میتوان هنر جلال آل احمد دانست که هر آنچه از ذهنش بر می‌خیزد را کمی آراسته می‌کند و لباس زیبا بر تنش می‌کند و عطر ملایمی بر بدنش میزند و او را به روی کاغذ پیاده می‌کند. 
جلال دقیقا در برهه ای از زندگی اش به سفر حج میرود که کاملا به آن احتیاج داشته. به قول خودش قبل از سفر تفکراتی به سراغش می آید و حتی "این آخریها مهر زیر پیشانی نمی‌گذاشتم و همین شد مقدمه تکفیر"
شاید بعد از خواندن کتاب، این حال به شما دست دهد که جمع کنیم و برویم حج و خانه خدا را زیارت کنیم. ولی بعدش این بیت شعر را هم مرور کن: 
به طواف کعبه رفتم به حرم رهم ندادند
که تو در برون چه کردی که درون خانه آیی!
دوباره سعی کن این کتاب را بخوانی، تا در نتیجه برسی به متن اول کتاب که از علی بن عثمان هجویری و از کتاب کشف المحجوب است برسی. این را باید قبول داشته باشی و بعد به حج بروی! جلال خیلی زیبا سفرنامه اش را نوشته. اول کتاب با حالات مختلف وارد میشود و در نهایت نتیجه واحد از مباحث گوناگون.
        

          یاداشت‌های کتاب مربوط به سال 43 است که ما رو با اوضاع سیاسی و فرهنگی و... عربستان در آن سال‌ها آشنا می‌کنه. حال و هوای اون روزها رو  که حجاج خانه خدا با عدم امکانات رفاهی و رسانه‌ای  چه سختی‌هایی رو تحمل می‌کردن رو به خوبی به تصویر کشیده.
رفتارها و کارهای حجاج و اطرافیان رو به خوبی زیر نظر داره و به خواننده کتاب تصویری واقعی و روشن که داره نشون میده.                                                                 
البته شاید قلم نویسنده برای جوانان خیلی جذاب نباشه ولی بهتر بود در زیر نویس توضیحاتی هم برای برخی مفاهیم داده می شد.
        

          سفرنامه سال ۴۹ از حج به قلم سلیس و روان جلال آل احمد
راستش من تعریف درستی از سفرنامه در دست ندارم. اما جلال در سال ۴۹ به معنی واقعی کلمه در حد توان در سفر حج به کاوشگری و در آوردن زیر و بم زندگی و ویژگی های زائران و مجاوران و کسبه پرداخته. تا جایی که در موارد بسیار پایش تاول زده یا دچار گرمازدگی شدید می شود. اینکه جلال خودش فرانسه می داند و انگلیسی و عربی باعث شده بتواند با اقشار متعددی هم کلام شده و از هریک درباره موضوعی پرس و جو کند. البته لابلای  سفرنامه نویسی و مصاحبت با افراد، نویسنده بسیاری از نظرات و باورهای خود را بیان کرده که از دلسوزی عمیق وی برای دنیای اسلام و تاسف بابت عقب ماندگی ممالک اسلامی مخصوصا عربستان حکایت دارد. 
وضع فلاکت بار بهداشت و اسکان طی این سفر جایی برای وارد شدن به معنویات سفر باقی نمی گذارد یا حداقل جلال نمی خواسته در مورد آن چیز .خاصی بگوید 
قطعا با خواندن این سفرنامه دلتان هوای حج نمی کند ولی باید و حتما این کتاب را خواند و دید که چگونه در گذشته ای نه چندان دور زائران سختی .سفری این چنین را به جان می خریدند تا حاج یا حاجیه ای پشت اسمشان بیفتید و چشمشان به خانه خدا روشن گردد. مشقتی که اگرچه امروزه از شدت آن کاسته شده اما در بهبود مدیریت این گردهمایی بزرگ نسبت به آن زمان تغییر زیادی به چشم نمی خورد.
        

          شروع علاقه من به نویسندگی از این کتاب بود. اغلب نوشته هایم در اوان نوجوانی رنگ و بوی کلمات جلال را داشت. حالا دیگر سالها از آن زمان سپری شده و من در حال کلنجار رفتن با مجموعه داستان های چاپ شده ام با عنوان داستان های حقوقی معرفت مآل هستم. در باره ی ایده این کتابها به زودی بیشتر صحبت خواهم نمود.
با احترام
محمود ابراهیم قزوینی 
        

          کتابی که  با ید با حوصله خواند.جزئیات در این کتاب زیاد به چشم می آید وتصویر سفر حج از زبان جلال زیباست
        

          این سفرنامه را به پیشنهاد سفرنامه نویسان در کتاب «چگونه می‌نویسم» خواندم. سفر حج در آن زمان سختی های بیشتری داشته که در این روایت مشخص است نویسنده به خوبی فضای حج را تصویر کرده است.
کتاب دیدگاه انتقادی جالبی دارد هم نسبت به دینداری تقلیدی هم نسبت به نحوه اداره حج توسط عربستان سعودی؛ جلال معتقد است که سعودی هادر این امر ناکارآمد اند و توان اداره این حرکت بزرگ را ندارند و پیشنهاد اداره بین المللی شهر های زیارتی را دارد (درمورد پیشنهاد او نمی‌توانم نظری بدهم هرچند که خود نویسنده هم شاید نتواند نظر دقیقی درمورد امور سیاسی کلان داشته باشد.)
یکی از مواردی که از ناکارآمدی در اداره حج به آن اشاره شد کشتارگاه عید قربان است تا جایی که اطلاع دارم هنوز هم به همین شیوه است که گوشت قربانی به جای اینکه میان فقرای جهان یا به عنوان تبرک میان مسلمانان پخش شود، حیف و میل می‌شود.
در کتاب از واژه های غیرمودبانه استفاده شده شاید برخی از افراد به خاطر همین صراحت قلم نویسنده به آن علاقه مند باشند اما  هیچ وقت با بیان برخی از واژه ها که از ادب خارج است کنار نمی‌آیم.
کلمه جدیدی که در این کتاب با آن آشنا شدم،«و الخ » مخفف « و الی آخر » است که نویسنده به وفور از آن استفاده کرده است.
آثار زیادی از جلال آل احمد نخوانده ام اما با تفکرات نویسنده تا حدودی در این کتاب می‌توان آشنا شد که دین داری به سبک روحانیت را نمی‌پسندد و به نظر می‌رسد که طرفدار اسلام منهای روحانیت است و از این مسئله که افراد دین‌دار هر از چند گاهی حتی در کنار خانه خدا هم به صحرای کربلا می‌زنند و از امام حسین یاد می‌کنند اظهار کلافگی می‌کند.

        

          سفرنامه جلال به مکه در سال ۴۳. باید بگم که خیلی خیلی از مواردی که گفته میشه، در مقایسه با امروز تغییر کرده . اما خصوصا برای کسی که این سفر رو تجربه کرده ، تصویرسازیِ شیرینی میکنه.
من مدام منتظر بودم تا جلال از شکوه و عظمت کعبه بگه، اما خیلی کم اینکارو کرد و نمیدونم چرا انقدررررر تمرکزش روی دستشویی‌های عربستان بود😐. خیلی هم درگیر آدم‌ها و رفتارها و کارهاشون بود و کمتر به خودشناسی و خداشناسی رسیده بود. گرچه خودش هم به این اقرار میکنه. 
پ.ن: نمیدونم چرا انقدر با مذهبی‌ها زاویه داره...
        

          قبل از خسی در میقات،یکی دو تا داستان کوتاه جسته و گریخته خوندم بودم از جلال آل احمد. خب با یه دید خاصی رفتم سراغ خسی در میقات. ولی اعتراف می کنم که یکه خوردم از خوندن ش.

البته تو این کتاب،صداقت و بی پیرایه گی جلال  به همون میزان لحن تند و نیش دارش به چشم می آد. 

یادمه دفعه ی اولی که خوندمش این قدر از لحن تند و عریان جلال یکه خوردم که تموم ش نکردمو تا یه مدت گذاشتمش کنار!


هر کسی با هر روحیه ای نمی تونه از نوشته های جلال آل احمد خوش ش بیاد؛ باید فضای اجتماعی سیاسی اون دوران برات قدری ملموس شده باشه و درک ش کرده باشی،اون وقت بار کنایی و تیکه پراکنی های مکرر جلال برات معنا خواهد داشت.
        

          در این کتاب شما همراه نویسنده سفر رو آغاز میکنید و به پایان میبرید .نثر روان ، تصویر سازی عالی و توصیف دقیق حالات افراد ، مکان ها و وضعیت زندگی در آن زمان رو کاملا میتونید حس کنید
        

          با شروع خسی در میقات در انتظار یک تجربه شخصی برای خودم از سفر حج بودم. میخواستم من هم بروم حج و اعمال به جا بیاورم و برگردم
حال آنکه گویا حج در همان نفس در طواف رفتن و سعی و وقوف در عرفات و مناست و باید برم و خودم را بسپارم به اعمالی که خدا گفته. 
        

          اینکه برای اولین‌بار از آثار جلال عزیز رو می‌خوندم تجربهٔ جالبی بود برام و اینکه لابلای این سفرنامهٔ طنز و نغز، متونی به چشم می‌خورد که جا داره آدم دوباره کتاب رو دستش بگیره و بخونه و بخونه، تا اون متون و جایگاهشون لا به لای اون کتاب درک کنه که نویسنده چقدر قشنگ جای‌گذاری کرده و به افکارش پرداخته.
برای نظردادن راجع به اثر جلال آل‌احمد خیلی بچه‌ام! خیلی کم‌سوادم.(بل بی‌سواد!) باید انقدر بخونم و بچشم از آثار جلال که دستم بیاد چی دارم می‌خونم.

به امید خدا می‌رم سراغ غرب‌زدگی جلال..
        

          حالا دارم همزمان چند سفرنامه حج را می‌خوانم و جلال تا به این‌جا از همه‌شان دلنشین‌تر بوده است.
کتاب نه  یک معجزه عرفانی است  و نه  یک کتاب تحلیل فلسفی و اجتماعی نسبت به حج چنان که از سفر یک روشنفکر به حج انتطارمان می‌رود؛ بیانیه‌ای نیست در نقد و توضیح اسطوره‌ای و نمادین و فلسفه‌بافی‌ها و....
جلال یکی است از خود ما!
یک متفکر معمولی، باورپذیر و بی‌ریا و این بی‌ریایی‌اش بیشتر از هر ویژگی کتاب را شیرین و خاص می‌کند.
جلال در این کتاب کاملا خودش است، صادق است، سعی نکرده است برای ما بیانیه بنویسد
کتاب روایت روانی دارد تو را می‌برد به هفتاد، هشتاد سال پیش
میان مردم ساده و بی‌ریای آن روزها، میان جامعه‌ای که تازه غرب‌ را دیده، میان عرب‌ها آن زمانی که در مدارس نظامی شان عبری می‌آموختند که وقتی اسرائیل را گرفتند بتوانند اداره‌اش کنند...، میان عربستانی که حتی به قدر کافی معلم نداشته و حتی سیستم فاضلابش درست کار نمی‌کرده است.
می‌بردت به سفر حجی که هتلی در آن نیست، آب لوله‌کشی نیست، مردم سفره پهن می‌کنند، آشپزی می‌کنند و در منا ورق بازی!
آسمانی‌ترین عمل دینی به زمینی‌ترین شکلش و این تناقض خالی از هرگونه ریاست، انگاری نزدیک‌تر است به همان زمانه پیامبر، دینی که آن‌قدر از زندگی مردم عادی فاصله نگرفته است که برود بچسبد به سقف عرش الهی و دست هیچ فرشی به آن نرسد
 کتاب بدویتی را توصیف می‌کند که کم‌کم دارد موتوریزه می‌شود.
روایت جلال به قولی فرنگی‌ها pure، ناب و خالص است، بدون هرگونه ریا و از نگاه نظاره‌گری که به دنبال انسان است در حج نه خدا!

        

          محتوای کتاب مانند اسم کتاب فلسفی نیست و شاید همین باعث بشه تو ذوق شما بخوره.
جلال آل احمد در آخر کتاب میگه که چرا این کتاب رو به این صورت نوشته پس اگر هدف نوشتنش رو درنظر بگیرم شاید موفق بوده‌.

"اینجور که می‌بینم، این سفر را به قصد کنجکاوی آمده‌ام.عین سری که به هر سوراخی می‌زنم.به دیدی،و نه امیدی و این دفتر، نتیجه‌اش.

روشن‌فکر جماعت در این ماجرا دماغش را بالا می‌گیرد و دامنش را جمع می‌کند.که:سفر حج؟مگر جا قحط است؟غافل از اینکه این یک سنت است و سالی یک میلیون نفر را این‌جا می‌خواند و به یک ادب وا‌می‌دارد و آخر باید رفت و بود و دید داد که از عهد ناصرخسرو چه‌ها فرق کرده یا نکرده..."

 و اینکه حرف‌های جالبی هم داشت در بین آن گزارش‌های روزانه‌‌ی توریستی.
شاید اگر نویسنده آن جلال‌آل‌احمد نبود،نمی‌توانستم تمامش کنم.

روز عرفه،۱۵ خرداد ۱۴۰۴
        

          پیشتر از جلال مدیر مدرسه، غرب‌زدگی، سفر به ولایت عزرائیل و چند داستان کوتاه خوانده بودم. خیلی به دلم ننشستند، برای همین هم تمایل چندانی به خواندن باقی کتاب‌هاش نداشتم اما وقتی قصد کردم کتاب‌هایی پیرامون حج بخوانم، خواندن «خسی در میقات» اجتناب ناپذیر بود. با این حال از همان شروع کتاب علیرغم سوءظنم، با روایت جلال همراه شدم و تا آخرش را در زمان کوتاهی خواندم.
اینکه چرا از خسی در میقات خوشم آمد؛ شاید بشود برایش این چند دلیل را تراشید. اول این که برخورد جلال به عنوان یک روشنفکر نه‌چندان معتقد با سفر حج،‌ از اضطرابم برای سفر پیش‌رو کم می‌کرد. دوم اینکه طنز جلال را بیش از کتاب‌های دیگرش در اینجا دیدم و سوم هم اینکه جزئیات جذابی در دل روایات بود که شیرینی آن را چندچندان می‌کرد.
با این همه، پرش‌های روایت و یکنواخت نبودن آن و نگاه و رفتار روشنفکرمأب جلال، آن‌جاها که از حد شرع خارج می‌شد، دل من را می‌زد که اینها نیز خاصیت جلال است انگار.
در نهایت، فکر می‌کنم خسی در میقات واقعا کتاب دلنشینی خواهد بود برای هرکس که سفرنامه دوست دارد، تاریخ می‌خواند و حج برایش یک پدیده جذاب است. بخوانیدش و لذت ببرید.
        

          روشنفکر در مکه

چنان که بقیه معتقدند این سفر حج جلال را خسی در میقات کرده است، من معتقد نیستم.
سفرنامه‌های جلال عمدتا خواندنی‌اند و این نیز این‌چنین است. نگاه او بیشتر از اینکه بازتاب حج و خسی در میقات و فلان باشد، اراموکو و دوگانگی پرده‌داری حج یا لوله‌بانی نفت سعودیان را بازتاب می‌دهد.

        

          بسم‌الله 
پانزده شانزده ساله که بودم، وقتی از خانه‌ی کسی بیرون می‌آمدیم مادرم از نقش پرده‌هاشان می‌گفت و پدرم از متراژ تخمینی خانه. خواهرم از طعم هلی که توی غذا حس کرده بود و من؛ فقط عنوان کتاب‌های توی کتابخانه‌ یادم مانده بود.
هنوز هم معتقدم که وقتی کسی کتابی را به شما معرفی می‌کند، در واقع پسورد قلبش را به شما داده. می‌توانی آن کتاب را بگیری جلوی صورتت؛ ازش سوال کنی که ای آیینه! ای آیینه! کسی که تو را معرفی کرد، چگونه دنیا را می‌بیند؟
من این سوال را از جلال آل احمد کردم و او مرا با حوصله برد تا وسط عربستان سال ۴۲. همراه با او پاهایم توی دمپایی‌های اندونزیایی تاول زد، توی سعی از حال رفتم و از بوی تعفن حکومت سعودی که توی اقامتگاه‌های کثیف و شلوغ حجاج پیچیده بود، عق زدم.
او برایم از لزوم یک تشکیلات بین‌المللی برای مدیریت حج گفت تا اینقدر از اسهال و گرما و تراکم جمعیت کشته و زخمی ندهیم و از عدم ساماندهی اسراف و حیف و میل گوشت‌های قربانی نالید. از سایه تاریک و پیش‌رونده کمپانی آرامکو گفت بر روی تمام لوازم و ادوات طواف و زیارت. بیچاره الان در آن گور بی‌سنگشْ خبر ندارد آن سایه موهوم چه چاه ویلی شده برای عربستان؛ عربستان سعودی! اصلا کدام کشور اینقدر زبون و بدوی مانده که اسم و فامیل حکومتش را بگذارند روی نقشه جغرافیا. مثل اینکه بگویی کشور ایالات متحده بایدن؛ مخفف هم بنویسندش U.S.B! 
دارم مثل جلال می‌نویسم. بقول خودش: مرتب باشم!
این جملات از دهان شخص دیگری ‌هم به گوشم خورده بود. خصوصا بعد از فاجعه منا. هم‌آنکس که خوانش خسی در میقات، به ترقیب او بود؛ سیدعلی حسینی خامنه‌ای.

نسخه صوتی کتاب را از طاقچه شنیدم به ۱۰۰ هزارتومان. در حالیکه نسخه رایگانش در ایرانصدا  بود. اما می‌خواستم از یک خوانش با کیفیت استودیویی محظوظ شوم. می‌شد اگر راوی چندبار مُحرِم را مَحرَم نمی‌خواند. حتی نرفته بود یک سرچ خشک و خالی بکند که ببیند یوم‌الترویه چیست که به تاکید تِرَویه نخواندش! تفاوت سوره حَجرات و حُجرات بماند.

پ.ن عکس: یادداشت مقام معظم رهبری در مورد جلال آل احمد 
        

          قلمی به‌شدت جذاب، روایتی روون و پر از حس. نمی‌دونم چرا این اثر این‌قدر حس جالبی در من ایجاد کرد، ولی قطعاً کارشو خوب بلد بوده.
        

          .



این جور که می‌بینم این سفر را بیشتر به قصد کنجکاوی آمده‌ام. عین سری که به هر سوراخی می‌زنم. به دیدی نه امیدی. و اینک آن دید. و این دفتر نتیجه‌اش. به هر صورت این هم تجربه‌ای- یا نوعی ماجرای بسیار ساده. و هر یک از این تجربه‌ها و ماجراهای ساده و بی«ماجرا»، گرچه بسیار عادی، مبنای نوعی بیداری. و اگر نه بیداری- دست کم یک شک. به این طریق دارم پله‌های عالم یقین را تک‌تک با فشار تجربه‌ها، زیر پای خودم می‌شکنم. و مگر حاصل یک عمر چیست؟ این که در صحت و اصالت و حقیقت بدیهی‌های اولیه که یقین‌آورند یا خیال‌انگیز یا محرک عمل- شک کنی. و یک‌یک‌شان را از دست بدهی. و هرکدامشان را بدل کنی به یک علامت استفهام.



پیش از آفتاب که برمی‌خیزی انگار پیش از خلقت برخاسته‌ای. و هر روز شاهد مجدد این تحول روزانه بودن از تاریکی به روشنایی. از خواب به بیداری. و از سکون به حرکت. و امروز صبح چنان حالی داشتم که به همه سلام می‌کردم... صبح وقتی می‌گفتم «السلام علیک ایها النبی» یک مرتبه تکان خوردم. ضریح پیش رو بود و مردم طواف می‌کردند و برای بوسیدن از سر و کول هم بالا می‌رفتند و شرطه‌ها مدام جوش می‌زدند که از فعل حرام جلو بگیرند... که یک مرتبه گریه‌ام گرفت و از مسجد گریختم. 


این جوانک عرب اهل یک محل زیارتی بود؛ و به هر صورت رجحانی برای خودش قائل بود. عین فرانسوی‌ها در محیط زیارتی پاریس. و رفتارشان با خارجی‌ها. یا عین اهالی مشهد. 


دیگری عرب سیاه درازی با عمامه‌ای سفید و به سبک شامی بسته، و عبا را باریک تا کرده و به دوش انداخته، و چنان فصیح و بلیغ، که یک خطیب مادرزاد. از علت هجرت سخن می‌گفت و از صدیق بودن خلیفه اول و قصد کشتار آن دو از طرف «کفره فجره». و مدام آیات قرآن را در نثر خطابی سلیس خود درج کننده. و جالب این که روضه هم خواند. از اهل تسنن ندیده بودم کسی روضه بخواند. آن هم بر سختی‌هایی که آن دو یار غار در آن سفر تحمل کردند. و حتی یک بار خودش به گریه افتاد. یعنی در نهایت هیجان صدایش شکست و رو را پوشاند؛ که جماعت به فریاد آمد. 


و من هیچ شبی چنان بیدار نبوده‌ام و چنان هشیار به هیچی. زیر سقف آن آسمان و آن ابدیت، هرچه شعر که از بر داشتم خواندم – به زمزمه‌ای برایش- و هرچه دقیق‌تر که توانستم در خود نگریستم تا سپیده دمید. و دیدم که تنها «خسی» است و به «میقات» آمده است و نه «کسی» و به «میعادی». و دیدم که «وقت» ابدیت است، یعنی اقیانوس زمان. و «میقات» در هر لحظه‌ای. و هر جا. و تنها با خویش. چرا که «میعاد» جای دیدار توست با دیگری. اما «میقات» زمان همان دیدار است و تنها با «خویشتن». 
در سعی، می‌روی و برمی‌گردی. به همان سرگردانی که «هاجر» داشت. هدفی در کار نیست. و در این رفتن و آمدن آن‌چه به راستی می‌آزاردت مقابله مداوم با چشم‌هاست. یک حاجی در حال «سعی» یک جفت پای دونده است یا تند رونده، و یک جفت چشم بی«خود». یا از «خود» جسته. یا از «خود» به در رفته. و اصلاً چشم‌ها، نه چشم. بلکه وجدان‌های برهنه. یا وجدان‌هایی در آستانه چشم‌خانه‌ها نشسته و به انتظار فرمان که بگریزند. و مگر می‌توانی بیش از یک لحظه به این چشم‌ها بنگری؟ تا امروز گمان می‌کردم فقط در چشم خورشید است که نمی‌توان نگریست. اما امروز دیدم که به این دریای چشم هم نمی‌توان... که گریختم. فقط پس از دو بار رفتن و آمدن. به راحتی می‌بینی که از چه صفری چه بی‌نهایتی را در آن جمع می‌سازی و این وقتی است که خوش‌بینی. و تازه شروع کرده‌ای. وگرنه می‌بینی که در مقابل چنان بی‌نهایتی چه از صفر هم کمتری. عیناً خسی بر دریایی، نه؛ در دریایی از آدم. بلکه ذره خاشاکی، و در هوا. به صراحت بگویم، دیدم دارم دیوانه می‌شوم. چنان هوس کرده بودم که سرم را به اولین ستون سیمانی بزنم و بترکانم... مگر کور باشی و «سعی» کنی. 

خراب کردن قبر در این سر عالم (که کتابخانه‌ها را می‌سوزانند) یعنی سوختن یک کتاب. هر قبری کتابی است بسته، و سنگش جلدش. یا به عکس. و اینها حتی جلد را هم بسته‌اند. وگرنه چرا مرده را در قبر بگذاریم؟ و چرا نسوزانیم؟ در سنت مللی که گور دارند و دفن و کفن، تشخص مردگان خود نشانه‌ای است یا سابقه‌ای بر تشخیص زنده‌ها. 


گویا این کعبه بر روی این زمین تنها معبد در هوای آزاد است. دیگر معابد محرابی است یا مجسمه‌ای یا بتی یا آتش‌گاهی، که به هر صورت زیر سرپوشیده‌ای است تا محفوظ بماند از باد و باران و تابش آفتاب. حتی یهود خیمه اجتماع داشتند. اما این جا محراب اصلی یک چهاردیواری است. یعنی «خانه» است. که باید زیر باد و باران باشد تا «خانه» باشد. و جالب‌تر یکسانی و همسری همه عبادت‌کنندگان است در حال طواف. و هیچ علامت اشرافیتی. و هیچ رواق مخصوصی. یا شاه‌نشینی...
        

          جلال در این کتاب جذاب ترینِ خودش رو نشون داده
جلال رو با این کتاب  بشناسید و شروع کنید 
        

          روراست باشم با جلال همزاد پنداری می کنم او هم مانند من فردی بی حوصله است و این بی حوصلگی اش در متن هاش مشخص است، به این معنا که کوتاه و مختصر و گزاره ای می‌نویسد را عیب نمی دانم بلکه سبک می دانم، سبک نوشتاری جلال می تواند در حوزه های خبری کارآمد باشد اما نه در سفرنامه،
گزارش کلی از چگونگی شب را به روز سپردن در سفرنامه خیلی جالب نیست .
مخاطب ذوق دارد از جزئیات پوشش ایشان از فرهنگ و غیره بهره ببرد  اما در این سفرنامه با پردازش جزئیات خیلی خودش را سرگرم  نکرده  این موضوع  نه خوب هست نه بد یک سبک است که به سلیقه من نمی خورد.