شازده احتجاب، نوشته‌ی هوشنگ گلشیری، نمونه‌ی قابل‌ذکری است که زوال یک دوران تاریخی را در ساختاری سیال و لایه‌لایه‌های ذهن شخصیت اصلی به نمایش می‌گذارد. شازده‌ی مریض‌‍احوال و نیمه‌مجنون که از آخرین بازماندگان حکومت قاجار است در انتظار مرگ در اتاقی سرد و خاک‌گرفته به آن‌چه خاندانش پشت سر گذاشته می‌اندیشد. گلشیری در این داستان بلند، با مرور تاریخی تکه تکه و تکرارشونده در ذهنیت شخصیت خیالی، فروپاشیِ نظام شاهی را در سنت جامعه‌ی ایران روایت می‌کند.


به قلم رافعه رستمی، ماهنامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی سیزدهم، سال 1395.
        

          اگر به جریان سیال ذهن و پرش های زمانی علاقه دارید کتاب خوبی هست
من خوشم نیومد
        

          یکی از کلاسیک‌های ایرانی که خواندن آن بر اهل فن است، یکی از نمونه‌های موفق داستان ذهنی ایرانی. گلشیری در این اثر چیره‌دستی خود را در روایت به رخ می‌کشد. 



ماه‌نامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی هشتم، سال ۱۳۹۵.
        

          شازده احتجاب اگرچه یک اثر سیال‌ذهن است اما گاهی اوقات همزمان با پرش‌های ذهنی آدم را گم می‌کند ؛ و این یک ضعف است!
در مورد زبان آن حرف خاصی ندارم. اما محتوای قصّه پر است از پدیده‌های غیراخلاقی!
من نمی‌گویم از چنین پدیده‌هایی در نگارش یک رمان استفاده نشود. اما زیادش هم خوب نیست ؛ روی روحیات آدم تاثیر منفی می‌گذارد.
همین هم باعث شده که شازده احتجاب را رمانی مناسب برای تمام سنین ، ندانم.
        

          به نام او

شازده احتجاب شاید در زمان خودش اثر بسیار خوبی بوده باشد ولی در این زمانه تنها یک اثر  قابل توجه است.
به بیان دیگر فارغ  از فضل تقدمی که دارد اثر چندان خوبی نیست و کاستیهای زیادی دارد
به یکبار خواندنش می ارزد
        

          این کتاب صوتی شنیدم، متنش خوندم، فیلمش دیدم در جلسه نقد و بررسی شرکت کردم و بعد این مراحل واقعا این کتاب ارزش خواندن و تحلیل درست را دارد. 
و نکات فنی خوبی برای داستان نویسان دارد. 
        

          نوشتن در مورد شازده احتجاب خیلی سخته چون اینقدر در موردش نوشته شده که خوب و بدش برای هر کسی که وقت بذاره برای خوندن اون همه نظر مشخص میشه. اما نمیشه منکر شد که از نظر ادبی خیلی درخشانه. این شیوه از نوشتن خواه ناخواه باعث میشه اثر اندکی سخت خوان بشه ولی توصیه میکنم اوایلش کمی تحمل کنید. شاید گوش دادن به نسخه ی صوتی راحتتر باشه، شاید. خیلی توضیح نمیدم فقط مختصری داستان رو بگم برای مراجعت بعدی خودم. شازده احتجاب یا خسرو خان نواده ی خان و شازده ی بزرگ توی اتاقی نشسته و یکی یکی اجداد و نزدیکانش رو از توی عکس ها میکشه بیرون و خاطره هایی جسته و گریخته از زندگی اونها روایت میکنه. راوی گاه گاه در داستان عوض میشه و ممکنه یه خاطره رو از زبان دو نفر بخونید. شازده مثل اجدادش نشده اما به قول خودش خون...ه
 توی داستان سعی شده از بی رحمی و ظلم شازده ها، ظلمی که به زنها و کودکان میشده و شرایط جامعه حرف بزنه. توصیه میکنم بعد از خوندن کتاب چندتایی نقدش رو هم بخونید که خالی از لطف نیست.ه
        

          #شازده_احتجاب معروفترین داستان #هوشنگ_گلشیری است.داستانی است که به نظر می آید هر نویسنده و منتقدی که کارش را به طور جدی آغاز کرده حتماً آن را خوانده است.
شازده احتحاب داستان یک شاهزاده قاجاریِ در حال مرگ است که در زمان می چرخد و به تماشای آنچه اجدادش کرده اند می نشیند.کل داستان توی ذهن شازده می گذرد و نیمه نخست برگرفته از فکرهایش است.
طرح داستان در بسیاری از موارد دایره وار است.داستان در فاصله غروب آفتاب تا طلوع خورشید اتفاق می افتد.ماجرا با ورود مراد و اعلام خبر مرگ آشناها شروع میشود و با خبر مرگ شازده و خروج او خاتمه می یابد،به نظر میرسد که داستان ابتدا و انتها ندارد.
.
.
.
.
بیست و پنجم الی بیست و نهم دیماه ۹۸📚🌨
        

          #شازده_احتجاب 


از خیلی وقت پیشتر ها اسم کتاب شازده احتجاب را میشنیدم.جا به جا در سایت های مختلف هم دیده بودمش.اما هیچگاه فرصت نکرده بودم بخوانمش.دو روز پیش که شنیدن سمفونی مردگان برای بار دوم تمام شد رفتم سراغ کست باکس.پادکست هایی که دنبال کرده بودم را بالا و پایین میکردم که چشمم روی نام چندین کتاب بیشتر مکث میکرد.از بین آن همه اسم وسوسه کننده شازده احتجاب را انتخاب کردم.کتاب صوتی شازده احتجاب با خوانش ناصر زراعتی.

از همان ابتدای کتاب موج جریان سیال ذهن شازده  مرا هم میبرد در هزارتوی تاریخ.به سیاه روزگار قاجار با آنهمه عیاشی و ظلم به رعیت میکشاندم.مخصوصا که این روزها مشغول خواندن چند کتاب تاریخی هم هستم و تازه تاریخ سلسله قاجار را تمام کرده ام،بیشتر فلان الدوله ها و بیصار السلطنه ها پیش چشمم رژه میروند.

کتاب نقل چند ساعت پایانی عمر شازده احتجاب یا همان خسرو آخرین فرد از یک خاندان اشرافی قجری است.شبی در راه آمدن خانه مراد را که یکی از نوکران پدربزرگش بوده میبیند.مرادی که در همه صحنه های مرگ بوده و همیشه خبر مرگ می آورده است.دیدن مراد به شازده این حس را میدهد که او نیز امشب خواهد مرد.به خانه ی خالی و سوت و کور که نماد نابودی و ویرانی و انقراض است میرسد.با دیدن قاب عکس های اقوام درگذشته اش خاطرات از جلو چشمانش رژه میروند.

شازده با سفر در زمان و حرف زدن با خودش شخصیت خسته و درمانده، مرگ‌اندیش و مأیوس‌ و بی هویت خودش را به خواننده میشناساند.ظلم های خاندان قجری را به مردم،زنان و حتی فرزندان خودشان نشان میدهد.بیشترین کسی که در این خاطرات نقش دارد فخرالنسا همسر شازده که دختر عمه اش هم میباشد است. فخرالنسا نماد زن با فرهنگ و اهل مطالعه آن عصر است.ظلم شازده به فخرالنسا و فخری کلفت خانه به خوبی در این مرور خاطرات به تصویر کشیده شده است.

این رمان اسباب معروفیت هوشنگ گلشیری در سال ۱۳۴۸ بود.گلشیری به طرزی بدیعانه و ساختارشکنانه با قلمی پر ایهام و پیچیده به سبک جریان سیال ذهن داستان فروپاشی و اضمحلال یک خاندان را به کمک رویاها و خاطرات شازده روایت میکند.بعد از خواندن کتاب رفتم و فیلمش را هم پیدا کردم و دیدم.فیلمی سیاه سفید با بازی جمشید مشایخی،فخری خوروش و کارگردانی بهمن فرمان آرا در سال ۵۳.

این بخش از گفته های فخرالنسا به خوبی روزمره خان های قجری و اوج دغدغه های آنان را نشان میدهد.فخر النسا به خسرو می‌گوید: «چرا نیاکان ما همه‌اش به فکر مزاج مبارک و بواسیر مبارک هستند و یا اگر از این خبرها نباشد اگر یکی را پیدا نکنند که سرش را مثلاً لب همان باغچۀ خانۀ شما گوش تا گوش ببرند، چرا سوار می‌شوند و با انهمه میرشکارباشی، منشی باشی، تفنگدارباشی، ملاباشی، حکیم باشی می‌زنند به کوه و صحرا و می افتند به جان مرال و پازن و دراج و خرگوش و چه و چه، تازه وقتی خسته و کوفته برمی گردند چرا یکی دیگر را صیغه می‌کنند؟ و صبح یکی را خلعت می‌دهند، یکی را سر می‌برند و اموالش را مصادره می‌کنند؟»

#شازده_احتجاب
#هوشنگ_گلشیری
#کتاب_صوتی


🌸سایه🌸

@sayeh_sayeh
        

          شازده احتجاب ... روایت ساعت‌های احتضار شازده‌ای مستاصل و درمانده. روایتِ خردِ خُردکننده زنی نحیف، با انگشتانی سفید و باریک و کشیده، با کتابی در برابرش ...

این کتاب را با وجود سخت‌خوان بودنش، به‌خاطر روایت‌های تودرتو و تعویض مداوم راوی‌ها و گیجی رخوت‌انگیزِ وقت خواندنش دوست داشتم.

سال‌ها پیش تلاشم برای خواندنش بی‌نتیجه مانده بود اما حالا اشتیاق دوباره و دوباره خواندنش را دارم.
        

          ‍ شازده تب دارد اما آن‌چه می‌بیند، هذیان نیست. گذشته‌ایست که توالی پیشینیان است. آن‌چه که برایش خواسته بودند و آن‌چه خودش نخواسته بود.
شازده احتجاب، داستانی بلند است از هوشنگ گلشیری. آن‌قدر بلند که گمان کنی بیش از ۹۵ صفحه خوانده‌ای. آن‌قدر بلند که روزها و روزها در عمارت قدیمی بمانی و دردهای فخری و سرفه‌های شیشه‌لرزان فخرالنسا را بشنوی و باز فکر کنی، آیا این داستان شازده است؟
داستان از یک هذیان تب‌آلود شروع می‌شود و با تغیرات زاویه دید و رفت و برگشت‌های زمانی که حاصل اوهام شازده است، به سرگذشت مردی پی می‌بری که آخرین نسل از خاندان احتجاب است. شازده بچه‌اش نمی‌شود اما ادعای مردی دارد. آن‌قدر که هر شب و وقت‌وبی‌وقت زن‌ها را به خدمت بگیرد. کتک بزند و بگوید هر چه من می‌خواهم. امر کند و کسی جرات نداشته باشد نه بگوید. اما این داستان برای من نه داستان خاندان احتجاب، که قصه زنان بود. زنانی از همه قشر و تفکر. از مادربزرگی که مطیع آقابزرگ بود تا منیرخاتونی که سروگوشش خوب می‌جنبید و خاطره تلخ شازده بود. و دو زن، فخری و فخرالنسا که در آن خانه رو به انحطاط مانده بودند. زنانی تا پایان خاندان. دو زن از دو رده اجتماعی متفاوت، با اسامی مشابه که گاه فکر کنی فخری و فخرالنسا یکی هستند و نتوانی تمیزشان بدهی. آن‌قدر در کنار هم آورده شده بودند که تشخیص ندهی پیراهن تور سپید این‌بار بر تن کیست و آن‌که در آغوش شازده بی‌حوصله اعتراض می‌کند، کیست.
فخرالنسا نماد تجدد در این داستان بود. زنی با اندام باریک و کتاب‌هایی انبوهی. که روزهای آخرش با عینک و حتی این عینک هم نشان حسرت آدم‌های دیگر بود. زنی با صورتی اصیل و خال کنج لب. زنی که هر چیز را در کتاب‌ها می‌جوید، حتی گذشته خانواده را. آدم‌ها را از توی کتاب‌ها می‌شناسد. مردسالاری را، می‌پذیرد چون در کتاب تاریخ خاندان احتجاب این‌طور ذکر شده. ظلم را ابهت معنا می‌کند. و انگار که فخرالنسا قدرت تشخیصش در کنار شازده سِر شده باشد، هیچ نمی‌بیند جز کلمات. و شازده‌ای که در فخرالنسا هیچ نمی‌بیند، جز سرفه. سرفه‌های آباواجدادی‌شان که شیشه‌ها را می‌لرزاند. و هر بار تاکید می‌کند، شازده سرفه کرد اما شیشه‌ها نلرزید. و اگر این سرفه‌ها آن‌طور بود که باید، شازده آن‌طور که دلش می‌خواست می‌شد. متین و موقر و باشکوه. تن‌لرزان جماعت عوام. و این نداشتنی که در کنار فخرالنسا تجربه می‌کرد او را وادار به هر کاری می‌کرد. فخرالنسا را می‌زد، براش از زن‌های جورواجور می‌گفت، اما هر بار پس ذهنش در رویای فخرالنسا به شکوه این زن اقرار می‌کرد. که هیچ‌کس مثل فخرالنسا نبود و هر چقدر هم پیراهن‌های تور سفید، جواهرات و خال کذایی بر صورت فخری، می‌نشاند، باز فخرالنسا در هیچ‌کس پیدا نمی‌شد. حتی زمانی که در حضور جنازه فخرالنسا با فخری عشق‌بازی می‌کرد، انگار در پی اثبات نابودی زنش بود اما نمی‌توانست حضور او را محو کند.
فخری، دختری ساده که تن به اربابش می‌داد و نمود زن سنتی بود. شباهتش با فخرالنسا شاید در این بود که آن زن متجدد در برابر شازده ساکت بود و فخری هم. که اگر خانم داستان، قدرت ایستادگی در برابر مردسالاری را ندارد، از کلفت خانه‌زاد چه توقع؟
"و انگار‌ مردسالاری بود که زنان این کتاب را ماندگار کرد. با همه انفعالشان."
فخری تن می‌دهد به هر چه شازده بگوید، لباس‌های فخرالنسا بر تن درشت او زار می‌زند. جواهرات خانم خانه در رویاهاش هم بزرگ است. هیچ چیز جز ارضای نیاز دیگران برایش مهم نیست. شازده‌ از زن همین می‌خواهد، اما در اوج مستی و شهوت هم باز می‌خواهد فخری شکل فخرالنسا باشد، زنی که در هوشیاری پسش‌ می‌زند اما در صداقت شبانه خود، کلفت را شبیه زنش می‌کند و دستور می‌دهد مثل او شود و در غلیان احساساتش خود را آن‌قدر زیر سایه نجابت و بزرگی فخرالنسا می‌بیند که به فخری دستور می‌دهد برای زجر دادن فخرالنسا بخندد، بلند بخندد. به کلفتش در هیچ شرایطی رحم نمی‌کند، که شازده فقط رنج فخرالنسا را می‌خواهد. 
جایی که فخری مدام اعتراض می‌کند، چقدر‌ خودم را بشویم، نویسنده شخصیت را با همین کلمات شکل می‌دهد. 
همه عمر شازده در پی پوشاندن ضعف‌هاش گذراند. همه باخت‌ها و بیچارگی‌ها و از دست دادنش‌هاش را انگار بخواهد در محیط خانه‌اش جبران کند. خانه‌ای رو به ویرانی، خانه‌ای رو به مرگ.
و سل آبا‌واجدادی نبود که این خاندان را از صحنه روزگار محو می‌کرد، و نه حتی بی‌بچه بودن شازده. که نویسنده آدم‌های خاندان را در انقراضشان مقصر می‌داند.
شازده احتجاب، با قاجاری‌نویسی و سبک نوشتاری خاص گلشیری، آن‌قدر جذاب است که یک بار خواندنش کم است و بی‌شک در هر بار خواندن، نکته‌ای دستت را می‌گیرد که درس باشد.


شازده احتجاب/ هوشنگ گلشیری
نشر نیلوفر
        

          خوب بود ولی کم بود.
بنده صوتی اش را گوش دادم . قبلا کتاب رو خونده بودم . 
کتابم رو گم کردم و نمیدونم دست کدوم نارفیق جامونده.  دست هرکیه پسش بیاره چون با اون عکس روی جلد دیگه چاپ نمیشه :/
        

          داستان راجب یه شازده قجری بود که اخرین بازمانده از خاندانش بود 
به علت جنون شازده،داستان خط داستانی مشخصی نداشت و کل کتاب مثل یه خواب (البته به نظر من یه کابوس)بی سر و ته بود.
کتاب پر از صحنه های مورد دار و غیر اخلاقی بود که من هیچ خوشم نیومد
تنها نکته مثبتی که میتونم از کتاب بگم اون برش هایی از تاریخ بود که تا میومد روایت کنه دوباره به ابتذال کشیده میشد:/
درکل ارزش نداشت👎
        

          مناسب سنم نبود🌚
منظورم توصیفاتش از قاجار است. هرچند مستقیما اشاره‌ای نمی‌شود.
شاید کمی سخت‌خوان باشد و باید به قرینه‌هایی مثل شباهت اسم فخری و فخرالنساء دقت کنید. شاید حتی بد نباشد قبل از خواندن بدانید که این دو، یک نفرند. و این سبک روایت در کل کتاب حضور دارد...
        

          درباب شازده احتجاب باید بگویم که این روایت سیال و ترکیبش با چنین فضای داستانی‌ای برایم به شدت زیبا بود. اما فرای بخش تکنیکی چیز جذاب این کتاب روایتِ گفتمان بازی است که گلشیری به خوبی آن را به اجرا در می‌‌آورد. در تک تک بخش های روایی داستان این مخاطب است که تصمیم گیری می‌کند با کدام بخشِ محتمل همراه شود و داستان خودش را بسازد. شازده احتجاب مردی‌ست روان‌پریش، پارانوییک و در گیر و دار التهابات روانی‌ای که جستا و گریخته به فروید می‌توان آن‌‌ها را متصل نمود. نماد های جنسی، اِلِمان های هیستریک، عقده‌های مختلف جنسی و غیره و غیره. به شخصه دوست داشتم داستان شازده احتجاب را یک رستگاری ببینم. رستگاری‌ای که با نابودی تمام می‌شود. با این خوانش می‌توانم تمامی اِلِمان های مختلف داستان را به خوبی در ذهن خود مرتبط کنم و تجربه‌ای لذت بخش را دریافت نمایم. اما این گفتمان باز بودن کتاب به مخاطب اجازه‌ی هر برداشتی را می‌دهد و همین کتاب را خواندنی تر می‌کند.

شازده احتجاب را حتمن توصیه می‌کنم که بخوانید. اما نه در ابتدای مسیر کتاب خواندنتان. بهتر این است که با فاکنر و قلم او آشنایی داشته باشید و سپس به این کتاب مراجعه کنید.
        

          احتجاب یعنی در حجاب رفتن یعنی پنهان شدن
شازده احتجاب هم روایتی است از خفقان و در حجاب شدن ژن‌های خونریز قاجاری
شازده از کودکی میان دوراهی گیر کرده است
میان ضخامت و لطافت، سنگ‌دلی و نازک‌دلی
هم شازده و هم فخرالنساء می‌خواهند جوری باشند که نیستند
گلشیری ما را به درون ذهن‌ها می‌برد و از قاب عکسی به درون گذشته
ذهن‌هایی که همگی به تاریخ گره خورده است
با کلماتی که بین ورق‌های کتاب خاطرات جد کبیر است و حتی آتش هم نتوانسته دودشان کند و حالا ذره ذره همه را دود خواهند کرد

با اینکه کتاب را به سختی خواندم و خیلی طول کشید تا تمام کرد اما هر بار که چند صفحه می‌خواندم و کتاب را به گوشه‌ای پرت می‌کردم خودم هم تا ساعتها پرت می‌شدم
تکان‌دهنده بود
زوال تدریجی و آرام
عشقی که شازده نمی‌تواند در فخرالنساء بیابد و می‌خواهد با زور و قدرت در فخری بسازد
روابط شخصیت‌ها خیلی زیباست
        

          فکر کنم گلشیری رو خیلی بتونم دوست داشته باشم.
        

          استاد نقد ادبی برای تکلیف ترم گفت این کتاب را بخوانیم.
فکر میکنم هیچ کدام از کتاب خوشمان نیامد.
اما کتاب خوبی برای نقد نبود؟ البته که بود.
یک کتاب فنی که از همه جانب و از نظر انواع نقد می‌شود درباره اش نوشت.
سبک نوشته کتاب جریان سیال ذهن است و این سبک برای منی که ذهن خودم یک جورهایی جریان سیال است  چندان خوشایند نبود و البته خیلی سخت :) 
شاید اگر یک پیش زمینه از آن داشته باشید بهتر آن را متوجه شوید.
اما آیا کتاب بدی است؟
خیر. شازده ابتهاج یک کتاب فنی آن هم در زمان خودش است.
چند سال بعد که قرار شد برای استاد دیگرمان مقاله ای درباره نقد خواننده محور بنویسم یاد این کتاب افتادم و دوباره خواندمش.
این بار خیلی بیشتر از قبل دوستش داشتم و الحق که کتاب خوبی برای پژوهش های ادبی به خصوص انواع نقد است آن هم نقد خواننده محور که این جریان سیال و تصویرهای نمادین  کتاب را به شکل های مختلف می‌توان در آن تعبیر کرد. 
        

          هوشنگ گلشیری یکی از نویسنده‌های مهم اخیره و شازده احتجاب هم یکی از آثار تاثیرگذاری که به‌خصوص در زمان خودش اثر بسیار مهمی بوده. 
کتاب درباره‌ی یک شازده‌ی قجریه و مدام از نظر زمانی در رفت و آمده. در واقع حسرت شازده نسبت به قدرت و عملکری که نیاکانش داشتن، بهانه‌ای برای پیش‌برد این روایته.
با همه‌ی این‌ها برای شخص من این کتاب کشش نداشت! خوش‌خوان نبود و پیدا کردن خط روایت هم برام سخت بود. البته باتوجه به دیدگاه‌هایی که در ارتباط با این کتاب وجود داره، احتمالا این میزان نامانوس بودن و عدم توانایی برای همراه شدن با کتاب از ضعف سلیقه و دانش منه. 
فقط نکته‌ی قابل توجهی که بیانش خالی از لطف نیست اینه که این کتاب سراغ نیمه‌ی تاریک اون قسمت از تاریخ رفته و بدون بزک کردن از دردهایی مثل جایگاه زنان اون دوران حرف می‌زنه.
در مجموع، شازده احتجاب نکات مثبت و منفی  زیادی داره اما جز سلایق من نبود و نتونستم باهاش ارتباط بگیرم.