یادداشت‌های مهدی جمشیدیان (75)

          
معمولا علاقه ای به ادبیات ترکیه ندارم. شافاک، پاموک و ... را امتحان کردم و چنگی به دل نزد و در قفسه کتاب فروشی سمت ادبیات ترکیه نمی روم. اما آن رو فرق می کرد انگار. دو ماه پیش بود شاید رفته بودیم پارک هنرمندان برای مافیا و تا بچه ها جمع شوند سری به کتاب فروشی داخل عمارت زدم. ورق می زدم و از چرخیدن لاک کتابها لذت می بردم. (تاریخ خاص تنهایی) اسمش جذاب بود. می شد گزینه خرید باشد. اما اسم نویسنده، برای اطمینان صفحه عنوان را چک کردم. ترکیه ای بود. صفحه ای اول را خواندم. شروع جذابی نداشت. ضربه ای که بخواهد مشتاقت کند به ادامه.. برخلاف معمول که از ترس لو رفتن قصه، خلاصه ی پست جلد را نمی خوانم، اینبار خواندم. انکار محورش عاشقیت بود در همان چند خط چندین بار عشق آمده بود. سریالهای زرد ترکیه ای به ذهنم ریخت. کتاب را سر جایش گذاشتم. کتاب من نبود. چرخ زدن در کتاب فروشی اما نمی دانم چرا با این همه گزینه منفی در نهایت با (تاریخ خاص تنهایی)از کتاب فروشی خارج شدم. 
 امروز تمامش کردم. و چقدر شبیه حال این روزها یم است. شرح درد. ترس مرگ. اما با روایتی جذاب و متفاوت. روایت سه انسان که به جبر در عمارتی قدیمی با هم زندگی می کنند .  فلش بک های به موقع و خرده داستانها، به مرور هم قصه را روایت کرده و هم پرداخت کارکترها را در ذهن خواننده تکمیل می کند.  شخصیت های به شدت ملموس و باور پذیر در عین خاص بودن. 

کتاب خوب به مخدر می ماند. درد را تسکین میدهد. حادثه اول درد جسم می آورد. درد جسم که کمی سبک شد  ذهن را درگیر می کند. تصویر می سازد پشت تصویر. وارد خواب می شود. ترس می آورد.  کتاب درد ذهن را می کاهد. پس از حادثه ، کتاب خوب بخوانید باشد که رستگار شوید.
        

          روایتی تکان دهنده از وحشیگری انسان های عادی و حتی شریف  تحت لوای واژه هایی از فبیل مهین پرستی. وقتی که مذهب یا روایت مدرن آن  (میهن پرستی) اجازه هر گونه تجاوز و سبعیت را به انسان  مسخ شده در جامعه را میدهد. داستان آنقدر واقعی، باور پذیر  و با ذکر جزئیات است  که ترجیح میدهم به جای گزافه گویی پیشنهاد خواندن را بدهم
        

          برای من که دلیل خواندن این کتاب آشنایی بیشتر با فرهنگ و آداب و رسوم کشور مرموز ژاپن بود، این کتاب به آب شور می مانست. اطلاعاتی مختصر از فرهنگ و رسوم ژاپن مثل جشن شکوفه های گیلاس، مراسم خاص چای و... می داد و  بعد به روش درست زندگی کردن  و پند و اندرز می پرداخت.
کتاب ایچی گو ایچی یه لحاظ محتوا بین شنا ساندن فرهنگ ژاپنی و روانشناسی زرد مردد است و احتمالا برای دوستان علاقه مند به مباحث انگیزشی و روانشناسی کاربردی، گزینه جذابی است
        

          ایوب، همان گونه که از نامش پیداست شرح مصائب و مرارتهایی است که روزگار بر سر ملای مکتب خانه ی تهی دستی می آورد و او را از  یهودی ای معتقد به ملحدی خداگریز مبدل می کند. کتاب پر است از خرده قصه هابی تکان دهنده و پرسش های که شاید اکثرمان با آن درگیریم.  در کل روایت جذاب و پر کشش ی است از مسائل ذهنی و درگیری انسان با مذهب. اما ایکاش نویسنده پایان داستان را با دخالت مستقیم نمی بست و به ذهن خواننده واگذ
ار می کرد.

        

          استخوان علی اکبر حیدری داستانی هولناک است که قطره چکانی به مخاطب اطلاعات داده و در جاهایی شوکه می‌کند. روایتی تکان دهنده از داستان پدربزرگ  و نوه هایش در شهری دور دست و مرزی
        

           این کتاب مجموعه ایست از چند داستان کوتاه با پیرنگی نه چندان بکر و بیشتر روزمره و با پرداختی نه چندان کامل.  این به اصطلاح شکست در عناصر داستان بسیار کار نویسنده را به گمانم راحت می کند  که هر ایراد در ساختار داستان یا عدم تسلط بر قصه را بر گردن مکتب پست مدرنیسم بیندازد. چیزی که در آثار جناب براتیگان به وفور مشاهده می شود.               
       پست مدرنیسم در ادبیات داستانی خیلی مورد پسند بنده نیست خصوصا نمونه های وطنی اش که معمولا تقلید از بزرگان این مکتب در دنیاست چرا که در مملکتی که هنوز مدرنیسم  بطور کامل تجربه نشده  نمی شود  پست مدرنیسم را زندگی کرد که نتیجه اش در  هنر انعکاس پیدا کند. 



        

          داستان با روایت مرگ کاراکتر اصلی شروع شده و بعد به تدریج به پردازش شخصیتش از کودکی تا زمان شروع داستان می پردازد. کودکی که از بدو تولد درد را حس نمی کند و به تبعش دچار سرگذشتی عجیب می شود. قصه قوی، پرداخت عالی و شخصیت پردازی مناسب، داستان را بسیار خواندنی و جذاب کرده و تکنیک بکار رفته، کاملا در خدمت داستان است. 
        

          اصولا مخاطب کتاب طنز نیستم و تنها عزیز نسین بخاطر طنز اجتماعی اش را دوست داشتم. اما رویای ایتالیایی کتاب متفاوتی است. طنز اجتماعی سیاه که با وجود طنز ماهرانه اش بیشتر به تفکر وا می دارد و غمگین می کند تا بخداند.  با ماجرای احمقانه ی عده از از اهالی روستایی به قصد مهاجرت به ایتالیا شروع می شود و با فاجعه ای فانتزی پایان می یابد. در این بین به تفضیل به طبقات اجتماعی جامعه ای که بیشتر خیالی می نماید اما قابل تعمیم به بسیاری از جوامع توتالیتر و تو هم زده است می پردازد. با زبان طنز سنت و باور های عوام جامعه را به چالش می کشد. طنزی که فاجعه ای سیاه در  درون خود دارد. 
        

          احتمالا مشکل از منه که نمی تونم با این سبک رمان‌ها جنایی ارتباط برقرار کنم. به سختی خوندنش تموم شد
        

          شاید در زمان تحریر به دلیل نثر جسورانه، جذابیتش برای مخاطب قابل توجیه باشداما با توجه به تم تکراری، توضیحات اضافی و کسالت آور، شخصیت پردازی ضعیف و... حرفی برای مخاطب امروز ندارد. غالب کاراکتر ها در این داستان، تیپ اند نه شخصیت. مرد مذهبی در ستکار که به محض برخورد با زن  زیبا رو ا ز راه به در می رود. زن نجيب بی زبان  و  مطیع.  زن  زیبا و بی حیا.  استفاده از تیپ بجای کاراکترهای اصلی و پرداختن به جزئیات   و توصیفات بیش از حد غیر ضروری  مخاطب را  خسته می کند. در حالی که هنوز سئوالهای بی جواب در ذهنش در مورد کارکترهایی از قبیل هما در ذهنش بر جا مانده است که شاید استفاده از داستان های فرعی به جای توصیفات غیر ضروری می شد این مشکل را حل کرد.
در نهايت اینکه یکی از پر فروش ترین رمان های ایرانی، پاورقی ای زرد است  با تمی تکراری و پرداختی ضعیف. 
        

          معمولا در شرایط اضطراری مثل جنگ، قحطی و... اخلاق به مسئله ای فانتزی تبدیل شده یا باز تعریف  می شود و انسان برمی‌گردد به تنظیمات کارخانه و تلاش برای بقاء فردی یا جامعه. که حالت دوم خارج  از طبیعت انسان است و به عقیده نیچه، توسط مذهب یا جامعه مدرن به فرد تحمیل می شود به طمع بهشت یا اتوپیا. 
سارتر در خلال این نمایشنامه که روایتی از روزهای پایانی جنگ دوم جهانی در فرانسه، این موضوع را خلاقانه و با زیرکی به چالش می کشد و ذهن خواننده را درگیر مفاهیمی همچون،
 اخلاق، وظيفه، افتخار، وطن، بقا، جهان پس از مرگ و... می‌کند. از آنجا که جناب سارتر بیشتر فیلسوف است تا نمایشنامه نویس، برخی ضعف های روایی ، شخصیت پردازی و... در اثر به چشم می خورد. مثلا تفاوتی در لحن و نوع روایت کاراکترهایی با سن، جنسیت وملیت های مختلف وجود ندارد و اگر اسم راوی از مقابل دیالوگ حذف شود به سختی می توان گوینده اش را تشخیص داد. اما محتوا آنقدر عمیق و درگیر کننده است که می‌توان این اشتباهات روایی را به جناب سارتر بخشید و همچنان در عمق کتاب غوطه‌ور شد و با ذهنی درگیر و آشفته از آن بیرون آمد. 
        

          همه خوان، سر راست و گاهی موارد جذاب.
روایت ساده و خطی بیمار  اس آی دی از زندگی یک نواخت و پر مخاطره خودش.  شخصیت های فرعی کتاب به گمانم بسیار سطحی و سریع پرداخت شده اند  تا فقط قصه اصلی داستان را پیش ببرند. کاراکتر های کتاب  بیشتر در حد تیپ اند و نویسنده زحمت زیادی بابت خلق کاراکترهای جدید، شخصیت پردازی عمیق از طریق روایت قصه های فرعی به خود نداده. و اما کاراکترها :
مادر فدا کار
پرستاری مثل مادر که از قضا دختر هم سن کاراکتر اصلی دارد. 
پسری  خوش تیپ و ورزشکار در همسایگی  که پدری دائم الخمر، مادری مظلوم و کتک خور و خواهری سیگاری و از همه جا بریده دارد.
این تعداد کاراکتر و این مدل شخصیت پردازی شاید برای داستان کوتا که مجال کمتری دارد مناسب باشد ولی  به گمانم خواننده جدی رمان را کمی سرخورده کند.
به لحاظ محتوا، انگار داستان از روی کتاب‌های روانشناسی و زندگی مثبت نوشته شده تا با مقایسه خود با شخصیت اصلی داستان، امید به زندگی  را در خواننده تقویت کند  واین امر شاید به خودی خود بد نباشد اما وقتی این داستان را با نوع روایت رمان‌های مشهوری که شخصیت مصیبت زده  دارند (بینوایان، خاطرات خانه مردگان، سمفونی مردگان و...) مقایسه می کنیم بیشتر سطحی کاری و سری دوزی بودن این اثر به چشم می زند.
اما نکته مثبت این داستان شاید گره افکنی و نقطه اوج قصه باشد که ضربه ای به مخاطب وارد می کند که البته تا حدودی قابل پیش بینی است. و در نهایت پایان خوش

        

          راحت خوان با حجم کم که یک نفس می توان تمامش کرد. تم تکراری اما با زاویه دید خاص بکمن
        

          معمولا به کتاب های روانشناسی کاربردی اعتقادی ندارم. چون نسخه واحدی را برای همه می پیچند و بیشتر تجارت است تا علم یا کمک به درمان. اما در مورد این کتاب به قول خود کتاب در تله افتادم. تله عادل فردوسی پور.  گمان می بردم عادل کتاب بد ترجمه نمی کند و در این مورد معجزه پول را در نظر نگرفته بودم. البته تیراژ سرسام آور کتاب  بسیار چیزها را توجیه می کند  شاید هم اشتباه مرا اثبات کند. به هر روی استفاده از فکت های بدون منبع یا آزمایش‌های ثبت نشده و ارجاعات بی ربط بیشتر  به تلاش برای جلب نظر عوام می ماند تا تحلیل علمی. حتی در رفتار شناسی حیوانات هم جایی برای استثنائات می گذارند و نسخه ی واحد برای یک گونه نمی پیچند. 
        

           بر عکس  نام و نام فرعیش که شاید برای اخذ مجوز گریزی از آن نبود، شرح چگونگی بر گشت فلو از خدا ناباوری به آغوش پروردگار نیست. بلکه مختصری از عقاید و اندیشه های وی در زمان خداناباوری است. خواندن این کتاب ایده  و زاویه دید جدیدی در نگرش به مسئله وجود يا عدم وجود خدا به دست می‌دهد. 
        

          گذشته که بزرگ شود، حال و آینده را به چالش می کشید. بر امواج داستان دختری است که به جستجوی پدر گمشده اش به روستای زادگاهش می رود و در آنجا غول خاطرات به دامش می کشد.
روایت مارگارت اتوود در عین سادگی، جزئی نگر است.  مکان را به دقت می کاود، روابط بین کاراکتر ها را شرح و بسط می‌دهد و وارد ریزترین تنش‌های ذهنی شخصیت ها می شود. در عین واقع گرایی، گاهی به سوررئالیسم تنه زده و رگه های کوچکی از فانتزی را به داستان می کشد. 
در مجموع روایت جذابی است که به خواندش می ارزد. 

        

          روایتی قصه محور  بر گرفته از وقایع جنگ جهانی دوم در ایتالیا.  داستانی کوتاه و خطی و در این حالی پرفراز و نشیب  و جذاب از روابط انسانی و  تغییرات ذهنی و رفتاری یک تبهکار در خلال وقایع مخوف جنگ و شرایط سخت. قطعا به خواندش می ارزد  و برای پرهیز از لو رفتن قصه،از  توضیحات بیشتر  پرهیز می کنم و توصیه می کنم به خواندن این داستان جذاب
        

          شهری با میله های آهنی، روایت حکومتی است دیکتاتوری با مردمی خموده و نا امید و خو کرده به ظلم. نپرداختن نویسنده به مکان زمانی خاص این روایت را قابل تعمیم به هر مکان و زمانی می کند.  دیکتاتور ای که در نهایت با انقلاب به پایان می رسد. شاهکار این داستان در چند خط پایانی است. از پس دیکتاتوری ساقط شده دیکتاتوری دیگری ریشه می دواند و کودتا چیان  برای برقراری نظم قوانین سخت گیرانه جدیدی وضع می‌کنند. دور باطلی که شاید روایتگر تمام انقلاب‌های دنیا باشد . شاید از پس خشونت انقلاب نباید انتظار آرامش و دموکراسی داشت. 
        

          کشف رمز در عین اینکه به لحاظ نوع قصه و پی رنگ جذابیت‌هایی برای مخاطب، علی خصوص علاقمندان به ژانر پلیسی وآثار رازآلود و معما گون دارد، کندی روایت و پرگویی شاید موجب کسالت خواننده گردد. 
        

          به گمانم چیزی به نام ویراستار یا نمونه خوان در نشر چلچله وجود ندارد. کتاب پر از از غلط املایی و مشکلات عمده ویرایشی که خواندن کتاب را واقعا سخت کرده. به لحاظ داستانی هم روایتی خطی و تم  تکراری و قصه ای بسیار ضعیف چیزی به جز کسالت و اتلاف وقت برای من مخاطب نداشت.