یادداشت‌های امیررضا بیات (63)

          نتونستم تا آخر بخونم.
 اون طنزی که قرار بود با تلفیق زبان محاوره امروز و نوشتار دیروز و بیشتر از اون تفاوت لحن این دو به وجود بیاد نیومده بود و خیلی جاها تو ذوق هم می‌زد.
گزارشک‌های تاریخی-داستانی یکی دو صفحه‌ای هم اکثرا (تا حدود دو سومی که خوندم) بی‌مزه بودند.
        

          الان من باید چه واژگان و ادبیاتی استفاده کنم که بتونم برسونم هم این اثر رو دوست داشتم و هم دوست نداشتم؟
و اینکه چجوری دوستش داشتم و چجوری دوستش نداشتم؟
ولش کن آقا بیخیال. 
هوا چطوره؟
        

          شاهکار.
        

          ترتیب داستان‌های مورد علاقه‌ام صرفا برای بازخوانی احتمالی:
۱‌. تسکین از نوع جنوبی
۲.همنشینی با پائولا
۳. مامان و معنای زندگی
۴. طلسم گربه‌ی مجار
۵‌‌. رویارویی دو جانبه
۶. هفت درس پیشرفته در درمان سوگ
        

          از آنجایی که "ایده‌ی اولیه" یا "موقعیت کلی" یا "سه خطی" و مترادفات این‌ها، بسیار در جذب یا دفعم نسبت به یک اثر تاثیرگذار است و سه خطی "ملکوت" بهرام صادقی برایم جز دسته‌ی جذاب‌ها بود انتظار و پیش‌فرض متفاوتی از آنچه با آن روبرو شدم  داشتم.
انتطاری که فارغ از کیفیت مربوط به شکل داستان می‌شد. انتظار (و علاقه) داشتم با اثری فانتزی،شوخ‌طبعانه، "دارک"  (اصطلاح جایگزین فارسی مناسبی  برایش پیدا نکردم)، طعنه زن و بُرنده روبرو شوم. چیزی که در فصل اول کاملا وجود داشت (چه فصل جذابی بود)، اما در ادامه نه.
نه این‌که صفاتی که بالا برشمردم در اثر وجود ندارد، که دارد؛ بلکه غالب شدن ته‌رنگ‌های فلسفی و تمثیلی و گاها (با شک) معنا‌گرایانه، قدرت عرض اندام صفات دوست‌داشتنی‌ام را کم‌ کرد. (شاید) صادقی می‌خواسته "بوف کور" دیگری بیافریند که موفق نشده و ایده‌ای که برای این امر مناسب نبوده و اتفاقا برای شکل دیگری از داستان فوق‌العاده جذاب را زخمی کرده و رنجور.
دوست داشتم "ملکوت" با این ایده‌ی اصلی‌اش، سبک‌تر بود، آسان‌تر بود، چابک‌تر بود و به معنای دقیق کلمه داستان‌تر بود.
        

          مجموعه مقالاتی که فهم بعضی‌شان سخت است و بعضی ساده، اما وجوه  مشترک تمام آن‌ها تبلور اندیشه نقادانه‌ی تحسین‌برانگیز جناب راسل است.
        

          در مورد اشعار بهترین شاعر ایران به انتخاب و مقدمه  بهترین نویسنده ایران چه یادداشتی می‌توان نوشت؟
        

          اراجیف جالبی نبود. به هر روی اگر چند ساعت وقت اضافه برای هدر دادن دارید و می‌خواهید با دو روی سکه‌ی عرفان یعنی شارلاتانیسم و حماقتیسم، علی‌الخصوص اولی، آشنا شوید می‌تونید از خزعبلات آقای هسه با ترجمه‌ی خوب سروش حبیبی بهره ببرید.
        

          در وصف ارزش ادبی "پیرمرد و دریا" و اهمیتش در ادبیات سخن بسیار گفته شده و الحق که به درستی؛ و من جز صحه گذاشتن به آن‌ها نظر قابل عرضی ندارم.
اما دوس داشتم به موردی جز خود داستان در این کتاب اشاره کنم.
یادداشت مفصلی که نجف دریابندری در ابتدای کتاب (که من مثل همه‌ی الحاقات کتاب‌های داستانی - که بیشتر مواقع سراغشون نمی‌رم- بعد از خوندن خود اثر مطالعه کردم) از زندگی و آثار و سیر هنری همینگ‌وی نوشته بی‌اندازه دلچسب، جذاب و مفید بود.
یادداشتی که فارغ از آشنایی مختصر و مفید با شخصیت همینگ‌وی و سبک نویسندگی‌‌ش و حتی می‌شود گفت مهمتر از آن (حداقل برای چون منی که در حال آموختن داستان‌نویسی هستم) پر از نکات ظریف و کلیدی بود. و درسنامه‌ای که احتمالا در آینده، شاید بعد از خواندن آثار دیگر همینگ‌وی، بار‌ها بهش مراجعه کنم.
توصیه می‌کنم اگر شما هم هم‌قطار من هستید یا حتی کتاب‌خوان جدی و علاقه‌مند به ادبیات، حتما از این مقاله‌ی جناب دریابندری استفاده کنید و ازش غافل نشید.
        

          کتاب رو نتونستم به پایان برسونم و بعد از حدود یک سوم از خوندنش دست کشیدم.
نکته جالب برای خودم اینه که به طرز عجیبی حس دوگانه‌ای به این کتاب دارم. از طرفی خیلی غرق روایت روان ایشی‌گورو شدم که در عین سادگی خیلی کامل و درست بود و به نوعی برام یکی از مصادیق اصطلاح "سهل ممتنع" و از طرف دیگر اصلا میل به ادامه‌ی خواندن داستان و پیگیری پی‌رنگ اثر نداشتم و بعد از هر صحنه دو دل بودم که صحنه‌ی بعد رو شروع کنم یا نه. و حس می‌کنم دلیلش بیشتر دوری از سلیقه و ناهمگنی فضای داستان با فضاهای مورد علاقه‌ام بود یا شاید هم تاثیر سن  و سال و شرایط بیرونی.
        

          به عنوان اولین اثری که از بورخس می‌خوندم اونقدر که باید لذت نبردم و اینطور که از نظر سایرین فهمیدم کتاب‌های دیگه‌ی این نویسنده بهتر هستند و امیدوارم باشند.
البته که داستان‌های جالب و قسمت‌های هنرمندانه هم وجود داشتند اما مشکل اصلی داستان‌ها سخت‌خوانی و گنگی نثر و روایت (به معنای بد کلمه) بود که نمی‌دانم به خاطر ترجمه‌ است یا اصل اثر.
در نتیجه توصیه می‌کنم حداقل برای شروع بورخس‌ خوانی سراغ این کتاب نروید.
        

          کتاب، در ادامه‌ی شماره قبل، و به همان صورت مقاله‌وار به عناصر پی‌رنگ، شخصیت‌پردازی و زاویه دید می‌پردازد.
فکر می‌کنم نکته مهم در مورد این مجموعه (حداقل تا به اینجا) شناخت کارکردش هست.
آیا این مجموعه برای شروع آموختن داستان‌نویسی مناسبه؟ 
خیر. به دلیل شکل مقاله‌وار و نوع پرداختن به عناصر.
آیا بعد از خوندن کتاب‌های پایه‌ای برای عمیق شدن در جزئیات مناسبه؟ 
خیر. این مجموعه مشخصا قصدی برای عمیق شدن در مطالب نداره و اصلا به همچین نیتی آماده نشده.
پس کارکرد دقیقش چیه؟
اگر با پایه علم داستان‌نویسی آشنا هستید و حالا دنبال قرص کردن این پایه‌ها و در کنارش یافتن چند نکته به درد بخور هستید این کتاب دقیقا مناسب شماست.

        

          داستان از هر جهت فوق‌العاده بود.
نثر قوی و روان، دیالوگ‌های موجز و در عین حال پر مغز، فضاسازی خاص اما ملموس و شخصیت‌های باورپذیر.
اما جدای همه‌ی این‌ها موضوع و درونمایه داستان برام به شدت جذاب بود. موضوعی جسورانه در باب یکی از رسوم قدیمی غلط. و چقدر گلستان خوب تونسته بود برای پرداختن بهش از تمثیل استفاده کنه. از اسم اثر بگیرید تا روایت اصلی.
مطمئنن یکی از بهترین آثار ادبیات داستانی ایران که تا به حال خوندم‌.
این رو هم اضافه کنم که نسخه‌ی نشر روزن نسخه‌ی بدون سانسور هست و اگر داستان رو از این نشر بخونید می‌فهمید اگر تیغ سانسور به جان این داستان بیفته چه زخم‌های جبران‌ناپذیری می‌تونه بهش بزنه. اتفاقی که قبل از چاپ نسخه‌ی کامل اثر توسط گلستان افتاده و در الحاقات اولیه‌ی کتاب گلستان به درستی در باب این سانسورها حرف می‌زنه و بهشون اعتراض می‌کنه.
در آخر باید عرض کنم: لعنت بر سانسور و سانسور کننده.
        

          نظرم رو به صورت چند نکته کلی می‌گم:

- صحنه‌پردازی و تصویرسازی و فضاسازی، به بهترین شکل احساسات آدم رو درگیر می‌کرد و رنج و درد و عشق رو کامل می‌شد حس کرد.
- تکنیک تغییر مداوم زمان و راوی و زاویه دید و شکل روایت که حتی جاهایی به در هر پاراگراف انجام می‌شد، هر چند که در زیبایی‌شناسی اثر تاثیر مثبتی داشت اما نمی‌شه از سخت‌خوان شدن و گاهی گنگ شدنش هم چشم‌پوشی کرد. شاید اگر اثر از این نظر ساده‌تر و به صورت‌ معمولِ داستان‌پردازی انجام می‌شد، جان اثر بیشتر و تاثیرگذار‌تر از این هم به مخاطب منتقل می‌شد.
- داستان به طور کلی برام روند نزولی داشت و می‌تونم بگم نیمه اول رو بیشتر از انتهای داستان دوست داشتم.
- نکته دوست داشتنی واسم شخصیت اورهان بود و شکل پرداختش توسط عباس معروفی. شخصیتی که شاید خیلیا دوستش نداشته باشند اما اگه بعضی چیزها رو در موردش تجربه کرده باشند، می‌تونن درکش کنن.
        

          هشت داستان کوتاه و استادانه.
بیشتر از تنها اثر دیگه‌ای که تا بحال از احمد محمود خوندم، یعنی "زمین سوخته" دوستش داشتم.
اگر به داستان‌های کوتاه "یه ربعی" (قابلیت خوانده شدن در ۱۵ دقیقه) علاقه دارید، گزینه‌ی مناسبیه.
نکته مهم: گول زیاد قوی نبودن داستان اول رو نخورید؛ هر هفت‌تای دیگه به مراتب داستان‌های قوی‌تر و زیبا‌تری هستن.
        

          یک شاهکار کوتاه.
واقعا که ادبیات ناتورالیستی نه تنها واقعی‌ترین شکل برخورد با انسان و زندگیه بلکه حقیقت‌گرا ترین طریقه‌‌ی داستان‌پردازیه‌.
        

          با توجه به پیش‌فرض منفیم نسبت به سبک (به درستی منسوخ شده‌ی) مکاتبه‌ای، انتظار داشتم نتونم کتاب رو تموم کنم. 
اما نه تنها چشم‌هام از صفحات کاغذ جدا نمی‌شد بلکه این کتاب مستقیم رفت توی لیست کوچک بهترین آثاری که خوندم.
واقعا هنرمندانه‌ است کسی داستانی چنین غلیظ از عشق و غم و رنج بنویسه که نه مخاطب رو به احساسی شدن‌های دم دستی وا بداره و نه ناتوان بمونه در القای این احساسات بهش.
و الحق که ترجمه هم به شدت خوب و زیبا بود.
        

          داستانی خوب به شکل خاطره _ گزارش نویسی از زبان یک ساواکی که می‌شود در آن تاریخ سیاسی ایران ( و بیشتر از آن شرایط سازمان ساواک) را در دهه‌های چهل و پنجاه جستجو کرد.
داستان رو فارغ از نظرم در مورد مسائل سیاسی دوست داشتم و توصیه می‌کنم که اگه از داستان‌های سیاسی خوشتون میاد حتما این کتاب رو توی لیستتون قرار بدید.
        

          بالاخره تموم شد :)
به طور کلی کتاب خوب و به درد بخوری بود و در این برهوت کتاب‌هایی که در حوزه داستان‌نویسی سرشون به تنشون بیارزه این کتاب جز  خواندنی‌هاست و برای کسانی که قدم در این راه گذاشتند و علی‌الخصوص تازه‌کار تر هستند، کمک‌ کننده.
البته شما با خوندن این کتاب بیشتر از این که نحوه‌ی استفاده از عناصر رو یاد بگیرید این رو یاد می‌گیرید که عناصر داستان چی هستند و اصلا باید بیشتر روی آموختن چه چیز‌هایی در ادامه‌ی مسیرتون در داستان‌نویسی سرمایه‌گذاری کنید.
اما با توجه به همه نکات مثبت و منفی مورد نظرم در مورد این کتاب (که پایین‌تر بهشون شاره می‌کنم) بعید می‌دونم دوباره به ان کتاب برگردم و احتمالا حالا حالاها سراغ آثار دیگه‌ی آقای میرصادقی نرم و باقی کتاب‌های این حوزه رو امتحان کنم.

- مهمترین نکته "کلی‌گو" بودن کتاب هست که فکر می‌کنم نه می‌شه نکته‌ی خیلی مثبتی ارزیابیش کرد و نه خیلی منفی (بسته به نیازتون می‌تونه متغیر باشه). کتاب تقریبا به همه‌ی عناصر داستان اشاره می‌کنه و در موردشون توضیحاتی می‌ده اما توی هیچکدوم اونقدر‌ها عمیق نمی‌شه و به نظرم بیشتر می‌تونه مناسب افرادی باشه که خودشون هنوز خیلی به این مباحث مسلط نشدند.

- اما نکته‌ی منفی با توجه به مورد قبلی تفصیل‌های غیرمفید کتابه که واقعا آدمو خسته می‌کنه یه جاهایی. با توجه به رویکرد آقای میرصادقی در این کتاب فکر می‌کنم به راحتی‌ می‌تونستیم با اثری موجز‌تر و کم‌حجم‌تر روبرو بشیم.

- بهترین چیزی که برام وجود داشت مثال‌هایی بود که از ادبیات ایران ارائه می‌شد که ما نمی‌تونیم توی کتاب‌های آموزشی ترجمه شده ببینیمشون. برای من به شخصه همین یک مورد خوندن کتاب‌ رو ارزشمند کرد.

- کتاب پر از مثال‌ها و  نمونه‌موردی هاست و شما موقع خوندن عملا دارید یک مجموعه داستان کوتاه پر و پیمون از نویسندگان مختلف رو هم مطالعه می‌کنید.

- و موردی که خیلی اذیتم کرد جهت‌گیری‌های شخصی (و عموما اخلاقی) نگارنده در مورد مدل‌های مختلف داستان‌گویی و حتی برخی جاها قالب‌های داستانی بود که اصلا نپسندیدم.
نکته مهم: من نمی‌گم افراد نباید نظرات شخصی داشته باشند یا اصلا کاری با نوع نظرات شخصی آقای میرصادقی در این کتاب ندارم مسئله‌ام اینه که تو این نوع کتاب‌های آموزشی که ما نمی‌خواهیم کاری با نقد و تحلیل و نظریه‌پردازی راجع به ادبیات داشته باشیم بهتره فقط به آموزش بپردازیم و نه چیز دیگه‌ای.

        

          این دومین کتابی بود که از موراکامی خوندم ( اولیش "بعد از زلزله" بود و هر دو مجموعه داستان کوتاه) و بر خلاف کتاب قبلی که انتظارم رو از نام و آوازه‌ی موراکامی برآورده نکرد (که حس می‌کنم ترجمه‌ی نه چندان خوب هم درش دخیل بود)، از خوندن این کتاب به شدت لذت بردم. 
پنج داستان کوتاه که یکی از یکی بهتر بودند و بسیار روان و بسیار خوش‌خوان. 
 برام شگفت‌انگیزه که موراکامی چه استادانه خیال رو در واقعیت جا میده‌. فکر می‌کنم تو این داستان‌ها جاهای از وجود شخصیت‌ها لمس می‌شن که نمی‌شه مشابهش رو هر جایی پیدا کرد. واقعا از شکل برخورد موراکامی با شخصیت‌ها و نشون دادن ارتباطات انسانی‌شون به وجد اومدم.
حتما و قطعا خوندن این کتاب رو توصیه می‌کنم
و در آخر اضافه کنم لعنت بر پدر و مادر سانسور کننده.