یادداشت‌های علیرضا شایق (51)

          جلد اول کتاب شروع دشواری دارد اما به خوبی خواننده را با خود همراه می‌کند و نشان می‌دهد در گذشته برنده شدن جایزه نوبل ادبیات مثل امروز اینقدر سطحی و شاید سیاسی نبود. نویسنده به خوبی زوایای جامعه‌شناختی و روان‌شناختی اثر را با ساختار روایت و زبان ادبی مناسب پوشش می‌دهد و خواننده همراه با سیر روایت شاهد دیدگاه‌های غیرشعاری و چندلایه و البته غیرمستقیم‌نویسنده می‌شود ولی این دیدگاه‌ها چنان در ساختار رمان پوشانده شده‌اند که ملال‌آور نیست و حتی اگر خواننده با آنها موافق نباشد از آنها آزرده نمی‌شود. 
البته مترجم کتاب استا د الوالحسن چنان زبان روان و در عین حال فاخر و بی غلطی را در اثر نشان می‌دهد که گوئی اصلا روژه دوگار کتاب را به زبان پارسی نوشته است.
هنوز فرصت خواندن جلدهای بعدی را نیافته ام اما مشتاق خواندنشان هستم.
        

          اگر نقاشی هنر انسان خردمند باشد و موسیقی و معماری هنر انسان متمدن، عکاسی و سینما هنرهای انسان مدرنند.
تفاوت هنر عکاس با دیگران برخلاف سایرهنرها به نوع ابزارش نیست، بلکه به نگاهی است که او دارد و دیگران ندارند، به تاملی است که در صحنه‌ها و رخدادها دارد و دیگران ندارند و ....
دیدن عکس به خصوص پس از دیجیتال شدن آن کاری ساده و در دسترس است، اما همانطور که بسیاری ساده از کنار صحنه‌ها و رخدادهایی می‌گذرند که عکاس آنها را متوقف کرده و در قاب دوربینش جای داده‌است، افراد بسیاری هم از کنار محصول کار عکاس #عکس عبور می‌کنند و نگاه گذرایی به آن می‌اندازند.
اگر هنرمند عکاسی چون یوریک کریم مسیحی عکس‌ها را برگزیند و برای آنها جستار بنویسد کتابی بسیار دیدنی و خواندنی است.
        

          قوچانی قلمی روان اما پرغلط دارد. هم غلط‌های فاحش محتوایی و هم غلط‌های شکلی و نگارشی. کتاب مانند دوره قبلی - که نقد الهیات سیاسی نام داشت و نویسنده حالا از چنین عنوانی پشیمان است و آن را نقد اسلام سیاسی می‌خواند! - نوشته‌هایی ژورنالیستی است و طبیعتا هیچ عمقی ندارند.
گویی نویسنده روزنوشت‌های خود در مواجهه با افراد و آثار را در وبلاگی می‌نوشته و آنها را به کتاب تبدیل کرده است.
یک نمونه از غلط‌های فاحش نویسنده این است که در صفحه ۱۹ می‌نویسد:
"اقتدار حوزه علمیه مشهد چندان بود که مجتهد و حکیمی مانند سیدجلال‌الدین آشتیانی مجبور به هجرت از آن شد"!!!!
در حالی که علامه آشتیانی از سال ۱۳۳۸ به مشهد مهاجرت نمود و تا پایان عمر شریفش مجاور حریم رضوی ماند و در همانجا هم درگذشت و هجرت ایشان از قم به نجف و تهران و بعد به مشهد بود و نه بالعکس!!!!
نویسنده در تمام آثارش به شکلی عریان سعی در  بیان باورش به لیبرالیسم دارد و این هیچ اشکالی ندارد و حق اوست. اما خوانش لیبرالیستی شهید مطهری و بسیاری از شخصیت‌ها همان‌قدر غلط است که مصادره دیگر شخصیت‌ها توسط چپ‌گرایان و مارکسیست‌های اسلامی و غیر اسلامی (که البته قوچانی به این کار نقد اساسی دارد!!).
قوچانی برخی عنوان‌های خودساخته‌اش را چنان باور کرده که آنها را مسلم انگاشته و مبنای بحث قرار داده است بدون اینکه اثبات شده باشند. مثلا از مکتب قم و نجف و اصفهان و مشهد سخن می‌گوید بدون اینکه چنین مکتب‌هایی واقعا وجود داشته باشند و اگر به نظر او هم وجود دارند کدام منابع و استنادات برای چنین مکاتبی هست؟!!
قوچانی و چند ژورنالیست دیگر که چنین جعل عناوینی داشتند جو و فضای برخی محافل و دوره‌ها و تفکر برخی افراد را تعمیم داده و به عنوان مکتب خوانده‌اند.
آری اگر مرحوم حکیمی از تفکر دوستانش به عنوان مکتب نام می‌برد کاربردی صحیح است چون این افراد با پایه‌های روشن فکری و علمی و با بنیان‌گذار و سران و آثار معین قابل شناسایی و پیگیری هستند.
اما در مشهد هم مرحوم آشتیانی هست (فیلسوف) و هم مرحوم‌مروارید (فقیه) و هم مرحوم میلانی (فقیه مایل به فلسفه میزبان علامه طباطبایی) و هم شیخ مجتبی قزوینی (تفکیکی)!!
در اصفهان و نجف و قم و تبریز و تهران هم همین‌طور.

اشتباه دیگر در کتاب این است که در همان صفحه ۱۹ می‌نویسد:
"همین فشارها سبب شد که .... درس‌های فلسفه علامه طباطبایی به بیرون از شهر قم منتقل شود".
این عبارت صحیح نیست. علامه خارج از قم هیچ درسی نداشت و فقط جلسات تهران بود که در آن هم تدریسی نبود بلکه جلساتی علمی بود که افرادی چون شهید مطهری، جزایری، شایگان، نصر و البته گاهی هم کربن حضور داشتند و هریک در موضوع گفتگو می‌کردند نه آنکه علامه تدریس کند!!

        

          رمان در آغاز قرن بیستم و بحبوحه جنگ جهانی اول در غرب میانه آمریکا روایت می‌شود. شخصیت‌ها به آرامی وارد روایت می‌شوند و هیجانی ملایم در مسیر داستان ادامه می‌یابد و شخصیت‌های داستان در بخش‌های پایانی به هم متصل می‌شوند. روایت جذاب، هیجان‌انگیز و دراماتیک است. تصویرسازی‌های هنرمندانه برای خواننده فیلمی مکتوب می‌سازد و نگاه نقادانه نویسنده به فضای اجتماعی و فرهنگی شهرستان‌ها و روستاهای غرب میانه بسیار مهم و قابل توجه است.
        

          نمی‌دانم مشکلم با متن پاموک است یا ترجمه غریب که  کتاب برایم پر دست‌انداز است. یا شاید هم به دلیل ویراستاری بد کتاب که جمله‌ها را باید چندبار پس وپبش کنم.
برای کشف کتاب راه دشواری پیش روی خواننده است. تا شخصیت‌های داستان و ربطشان به هم و نقششان در داستان را پیدا کند باید چندده صفحه را جلو برود و برگردد. 
آنچه کتاب را برایم جذاب و خواندنی کرد نه اصل داستان بود و نه نویسنده‌ و شهرتش (که چند کتاب نیمه خوانده از او دارم!!) و نه شیوه نگارش و روایت آن.
پاموک روایتگر استانبول است و من هم عاشق استانبول و کوچه‌های بخش آسیایی و بغاز و قایق‌ها و مرغ‌های ماهیخوار و باد همیشگی استانبول. عاشق سمیت و بلوط و دونر. عاشق سربالایی های کوچه ها و خیابان‌ها. عاشق توپقاپی و تراموا و مترو. عاشق سلمانی کوچه پس کوچه‌ها و گربه‌هایش. عاشق پنیر و زیتون و بورک اسفناج و لامعجون. 
کتاب سیاه روایتگر استانبول است و همین دلیل برای خواندنش کافی است.
        

          آندلس و سرگذست افسانه‌ای آن در میان خطیبان و سخنوران رایج است. بسیاری داستان‌هایی عجیب و تحلیل‌هایی خیال‌پردازانه درباره سقوط آندلس گفته و می‌گویند و حتی در تحقیقات علمی!!! هم به آنها استناد می‌شود.
این کتاب ضمن آنکه تصویری روشن و تحلیلی مستند از وضعیت آندلس از آغاز تا انجام ارائه می‌دهد، خط بطلانی است بر بسیاری از تخیلات و توهمات شبه‌علمی.
        

          ترجمه فاجعه داریوش آشوری بسیار آزاردهنده است. واژه‌سازی هایی چون سیستمانه، برونه و درونه، یزدانشناسیک و .... که از قواعد زبان پارسی پیروی نمی‌کنند و برای فهم آنها باید به سایر آثار آشوری مراجعه کرد، فهم متن را بسیار دشوارتر کرده است؛ چه آنکه این جلد به فلسفه آلمانی زبان اختصاص دارد و دشواری‌های هگل و فیشته و نیچه با این ترجمه دشوارتر می‌شود و حتی از مرز فهم بیرون می‌رود.
        

          تقریبا در میان چند ترجمه این اثر بهتر از بقیه است
        

          دعا مغز و جوهر دین و عبادت است.
اگر وجه مشترک روایات اسلامی و این کتاب واعظ و متاله مسیحی را بشود بیان کرد همین است.
کتاب متنی روان و توضیحاتی جالب دارد. هرچند ارجاعات فروان اندکی خسته‌کننده است.
با وجود گذشت چندین دهه از نگارش کتاب همچنان طراوت و تازگی آن قابل توجه است.
        

          غارات حاشیه نویسی تاریخی است بر اتفاقات دوران حکومت امیرالمومنین علیه‌السلام. بیشترین تمرکز کتاب بر وقایع پس از جنگ نهروان و عدم همراهی مردم با ایشان برای مقابله با معاویه و البته غارتگری‌های سیاسی و نظامی معاویه قرار گرفته است.
اصل کتاب الغارات مفصل‌تر از ترجمه آن است و مترجم چنان‌که در مقدمه آورده برخی موارد را حذف نموده که به نظر می‌رسد به کلیت کتاب آسیب می‌رساند.
        

          متن روان و ترجمه‌ای خوب از ابراهیم یونسی که گرچه اشکالات عمده ویرایشی دارد اما در مجموع توانسته است زیبایی و جذابیت اثر را حفظ کند.
اگرچه در مواردی جای قیچی ممیزی کاملا اشکار است اما به روند داستان خللی وارد نکرده است.
نویسنده اگرچه تحت تاثیر آثار کلاسیک انگلیسی به ویژه خواهران برونته و جین آستین است اما هنرمندانه از مرز تقلید عبور کرده و تاثیرپذیری را به شکلی نامرئی درآورده است.
جذابیت و سیر طولانی داستان خواننده را دهه‌ها با خود همراه می‌کند.
متاسفانه با وجود جستجوی زیاد هیچ مقاله و نقد قابل توجهی به زبان پارسی درباره کتاب یا نویسنده یافت نشد.
        

          داستان پردازی شگفت انگیز نویسنده چنان بی‌پروا است که خیال را تا لایه‌های عمیق‌تر داستان می‌برد و تصویرپردازی‌های دقیق و جزئی آن‌قدر ذهن را درگیر می‌کند که گویی کارگردانی با پیشرفته‌ترین ابزارها صحنه‌هایی آخرالزمانی را آفریده است.
شکوه داستان از آغاز تا پایان در مسیر ثابتی باقی است و نویسنده در هیچ جایی به ابتذال و قلم‌فرسایی نمی‌افتد.
ترجمه خوب و هنرمندانه هم سبب می‌شود سیر هیجان داستان حفظ شود و فراز و نشیب‌های کلمات را در بیان حالت‌ها و اتفاقات به خوبی نگاه‌داشته است.
        

          تقابل جریان های بزرگ یهودی غربی و روسی!!
        

          اگر قرار باشد زاگرس نماد و پرچمی  داشته باشد چیزی بهتر از بلوط برایش نمی‌شناسم. بلوط نماد استواری و تاب آوری است. بلوط در کوهساران ریشه می‌دواند و از آب و خاک محافظت می‌کند. میوه بلوط در قحطی‌های نه چندان اندک تاریخ، غذا و تنه‌های بلوط گرمابخش اتاقک‌های کم نور مردمان بوده است.
اما جنگ... جنگ برای ما دهه پنجاهی‌ها که کودکی و نوجوانی‌مان را در آن گذراندیم چیزی نبود جز رنج محرومیت اقتصادی و اجتماعی و عاطفی و از دست دادن عزیزان.
اگر نسل هفتاد و هشتاد از آینده نامعلوم نگران است، برای ما زمان گذشته و حال و آینده همه نامعلوم بود و شکننده!
رضا موزونی با طبع روان شاعرانه‌اش از زیستن در سرزمین مقاومت گیلانغرب دلاور می‌نویسد. با کفش‌های لاستیکی و کش‌های دور کتاب و اندوه فقر.
        

          این کتاب رمان است نه تاریخ و البته یک رمان اگرچه ممکن است مبتنی بر واقعیت باشد، به هیچ وجه مستندی تاریخی به حساب نمی آید 
        

          شما چطور کتاب می‌خوانید؟!
به حریم نویسنده و مترجم تجاوز می کنید و در کتاب می‌نویسید و در قید حفاظت از حریم کتاب نیستید یا اینکه کتاب را مقدس می‌دانید و حریمش را حفظ می‌کنید؟!
        

          در ادبیات دوره جاهلی "خنساء" شاعر تراژدی است. شاعری که سوگنامه‌هایش در رثای برادرانش جانسوز و دردناک است. زنان بزرگ‌ترین راویان تراژدی‌های تاریخند. اگر بیان بانوان نبود قهرمانان شهید در طول تاریخ شناخته نمی‌شدند و نام و یادشان بر زبان‌ها نبود. 
"دا" که در زبان زاگرس نشینان لک و لر و کرد به معنای "مادر" است بیانی است حماسی و تراژیک از زبان بانویی پراحساس و شجاع از روزهای آغازین جنگ در خرمشهر و آبادان.
        

          در کلاس درس اخلاق حرفه‌ای معلمان با دانشجویانم این کتاب را به بحث می‌گذاریم و بر سر نقش معلم و مدیر کتاب حرف می‌زنیم. اینکه کاراکترهای مشابه این دو را در دوره تحصیلی‌مان داشته‌ایم یا اینکه اگر خودمان شبیه این دو کاراکتر شدیم چه کنیم؟
برای من که از دانشجویان و دانش‌آموزانم می‌آموزم بحث خوبی است. برای دانشجویان هم فکر می‌کنم خوب باشد. برای هر معلمی خواندن این کتاب لازم است. البته اگر بعدش فکر کند!!
        

          یکی از افتخارات صنعتی‌زاده که در کتاب بسیار بر آن تاکید شده راه‌اندازی چاپخانه کتب درسی و یکسان سازی آنهاست. چنان‌که در کتاب هم آمده پیش از آن هر استان و شهر و ولایتی برای خودش کتاب‌های درسی را تدوین و چاپ می‌کرد و صنعتی زاده با حمایت دربار پس از سفر افغانستان و انعقاد قراداد چاپ کتب درسی افغانستان، به فکر مترکز کردن کتب درسی و چاپ سراسری آنها می‌افتد و این کار را انجام می‌دهد که پس از گذشت نزدیک به هفتاد سال هنوز هم انجام می‌شود. البته آن زمان در بخش خصوصی و امروز در بخش دولتی!
این کار را اگرچه از نگاه چاپ و نشر کاری سترگ می‌پندارند اما از دیدگاه تعلیم و تربیت نوین خسارتی زیانبار است که پس از هفت دهه هرگز از آن رهایی نیست.
یک‌سان سازی کتب درسی در آموزش و پروش نوین امری پسندیده که نیست، بسیار ناپسند هم هست!
بی‌توجهی به تفاوت‌های سرزمینی و زیست‌بوم فرهنگی و زبانی و عدم توجه به خلاقیت و ابتکار معلمان همه از نتایج خسارت‌بار آن است.
        

          نمی‌دانم کتاب را به خاطر شاعر دوست دارم یا به خاطر برگزیننده اشعار. هرکدام باشد یک تیر و چند نشان است. شعر روان و استوار سایه با انتخاب شفیعی کدکنی آن هم در قطع جیبی کتابی دلچسب شده است که خواندنش در تابستان خنکای نسیم را به جان می‌وزد و در زمستان گرمای خورشید را به روح می‌تاباند. در بهار طراوت شکوفه دارد و در پاییز رنگارنگی درختان.