تنگسیر

تنگسیر

تنگسیر

4.0
115 نفر |
34 یادداشت

با انتخاب ستاره‌ها به این کتاب امتیاز دهید.

در حال خواندن

8

خوانده‌ام

219

خواهم خواند

70

ناشر
معین
شابک
9789641652564
تعداد صفحات
216
تاریخ انتشار
1400/3/23

توضیحات

این توضیحات مربوط به نسخۀ دیگری از این کتاب است.

        تنگسیر را بسیاری شاهکار صادق چوبک می دانند. بی تردید تنگسیر واقع گراترین داستان این نویسنده ی جنوبی می باشد. داستانی بر مبنای عدالت خواهی و سر به شورش برداشتن مردی که در تنگنای رذالت های معتمدین یک شهر، حاصل عمری زحمتش را بربادرفته می بیند و چون هیچ مرجعی را برای دادخواهی نمی یابد، تحمل این ننگ را نمی کند، سلاح برمی گیرد و همه ی آنان که سال ها تحقیرش کرده و نیش زبانش زده اند مجازات می کند.
      

لیست‌های مرتبط به تنگسیر

نمایش همه
محاکمه با نقد و تفسیر: محاکمه - قصر - گمشدهمسخ و درباره مسخمرشد و مارگاریتا

رئالیسم

21 کتاب

در نیمه‌ی دوم قرن نوزدهم توسعه‌ و ترویج دانش در فرهنگ جوامع اروپایی تغییرات زیادی به وجود آورد و همین موضوع رمان را بین مردم محبوب‌تر کرد. با گسترش و محبوبیت پیدا کردن آثار مکتوب مثل رمان، فرصتی برای سبک رئالیسم پدید آمد و بیشتر در دسترس مردم عادی جامعه قرار گرفت. از طرفی دیگر یکی از بهترین سبک‌ها برای انتقال پیام به طبقات متوسط، کارگر و فرودست جامعه رئالیسم بود که در بافت و ساختار خود هیچ پیچیدگی نداشت و شخصیت‌ها شباهت زیادی به مردم عادی داشتند. بنابراین رئالیسم به بهترین بستر ممکن برای ایجاد حرکت‌های اجتماعی و آگاهی‌بخشی تبدیل شد. شاخه‌های مختلف رئالیسم  رئالیسم در دنیای ادبیات کاملا پویا بود و شش شاخه از آن منشعب شد که هر یک داستان‌های ماندگار زیادی را به گنجینه‌ی ادبیات جهان اضافه کردند: رئالیسم جادویی دنیای واقعی در رئالیسم جادویی یک دنیای پر از جادو و سرزندگی است. در واقع دنیای واقعی در داستان‌های این سبک همان دنیای واقعی است که ما در آن زندگی می‌کنیم (با همان قواعد منطقی و همان انسان‌های معمولی)، اما عنصر جادو در آن به شدت پررنگ است و این عنصر داستان را از مدار منطقی خارج نمی‌کند. گابریل گارسیا مارکز یکی از شاخص‌ترین نویسندگان رئالیسم جادویی است که آثار مشهوری مثل رمان صد سال تنهایی، پاییز پدرسالار، عشق در زمان وبا، ساعت شوم و… را خلق کرده است البته ممکن است که رئالیسم جادویی با سورئالیسم اشتباه گرفته شود. باید این نکته را در نظر داشت که سورئالیسم قواعد و قوانین منطقی جهان ما را ندارد و دنیایی که در آن ساخته می‌شود، دنیایی جدید با قواعد و قوانین منحصر به خودش است. مرشد و مارگاریتا از بولگاکف، مسخ، قصر و محاکمه از کافکا، زن در ریگ روان از کوبو آبه، پرنده‌ی کوکی، شهر گربه‌ها و ۱Q۸۴ از موراکامی از بهترین آثار ادبی سورئال هستند. ((گذری کنیم بر شباهت ، تفاوت و ارتباط رئالیسم و ناتورالیسم سبک رئالیسم با ناتورالیسم شباهت‌های بسیاری دارد و اغلب افراد این دو را با هم اشتباه می‌گیرند که البته حق هم دارند. چرا که ناتورالیسم یکی از سبک‌هایی است که از دل رئالیسم خلق شد و به نوعی رئالیسم مادر ناتورالیسم به شمار می‌رود. ناتورالیسم در اواخر قرن نوزدهم درست پس از جار و جنجالی که نظریات چارلز داروین به پا کرد، سر از ادبیات درآورد. امیل زولا (نویسنده‌ی آثار ارزشمندی مثل ژرمینال، پول و زندگی، سایه‌های شب و شاهکار) و ویلیام فاکنر (خالق آثار پراهمیتی مثل خشم و هیاهو، تابستان طولانی، سرخپوست می‌رود و…) از جمله نویسندگان موجه و مشهور ناتورالیست هستند)) رئالیسم اجتماعی  نویسندگان آثار رئالیسم اجتماعی به زندگی واقعی طبقه‌ی کارگر دقت و توجه ویژه‌ای دارند و در آثارشان این موضوعات را دقیقا مطابق با واقعیت به نمایش می‌گذارند. بینوایان از ویکتور هوگو یکی از بهترین داستان‌های رئال اجتماعی در جهان است. ناتورالیسم یا طبیعت‌گرایی  داستان‌های ناتورالیستی تحت تاثیر نظریات داروینی نوشته شدند. امیل زولا و ویلیام فاکنر از مهم‌ترین نویسندگان طبیعت‌گرا هستند.  رئالیسم روانشناختی آثار ادبی که در دسته‌ی رئالیسم روانشناختی گنجانده می‌شوند به دنیای درونی شخصیت‌های واقعی پا می‌گذارند و روان شخصیت‌های عادی جامعه را بررسی می‌کنند. رمان‌های ابله، شب‌های روشن، جنایت و مکافات، قمارباز و… از فئودور داستایفسکی بهترین و شاخص‌ترین آثار رئالیستی روانشناختی هستند.  رئالیسم سینک ظرفشویی آشپزخانه  رئالیسم سینک ظرفشویی آشپزخانه یک جنبش فرهنگی بود که در انگلستان شکل گرفت و بیشتر از اینکه در ادبیات حضور داشته باشد، از تئاترها و سریال‌های تلویزیونی سردرآورد. در این جنبش فرهنگی به مسائل و زندگی روزمره‌ی طبقات متوسط و پایین‌تر از نظر اقتصادی پرداخته می‌شد و موضوعات زیادی مثل سبک لباس پوشیدن، نوع خانه، تفریحات و روابط را دربرمی‌گرفت. رئالیسم سوسیالیستی  نویسندگان این شاخه از رئالیسم عموما مارکسیست‌‌ها بودند و هدف‌ آنها از نوشتن داستان آگاهی دادن به طبقات کارگر بود. آنها در آثارشان به دنبال بازتاب دادن سختی‌ها و فشارهایی بود که مردم این طبقه از جامعه تحمل می‌کردند و با جدیت برای برابری و آزادی تلاش می‌کردند. غلامحسین ساعدی، صادق چوبک، علی اشرف درویشیان و احمد محمود از بهترین نویسندگان ایرانی این سبک هستند.  ویژگی‌های رئالیسم در ادبیات  رئالیسم هم مثل هر مکتب دیگری قواعد و اصول دارد و برای اینکه یک اثر ادبی رئال شناخته شود، باید این قواعد و اصول را رعایت کرده باشد: داستان تصویری نزدیک، قابل درک و پر از جزئیات از واقعیت ارائه می‌دهد.  داستان به واقعیت شباهت زیادی دارد.  شخصیت‌های زنده و واقعی نسبت به پلات و وقایع اهمیت بیشتری دارند.  شخصیت‌های داستان در عین اینکه پیچیده هستند و هدفی را دنبال می‌کنند، باید واقعی باشند. شخصیت‌های داستان متعلق به طبقه‌ی اجتماعی متوسط و فرودست جامعه با وضعیت اقتصادی معمولی یا فقیر هستند. وقایع داستان باید منطقی باشند و ترتیب وقایع باید با عقل جور دربیایند. وقایع یا چینش آنها ابدا نباید احساسی یا فراواقعی باشد. شخصیت‌ها الگوی زبانی طبیعی دارند و مردم عادی جامعه دیالوگ‌های آن‌ها را به راحتی می‌فهمند. زبان فاخر، شاعرانه یا ادیبانه در داستان رئال جایی ندارد. راوی کاملا خنثی و بدون هیچ دیدگاهی داستان را روایت می‌کند. شقایق ابراهیم زاده دوست عزیز هدف از انتشار این لیست آشنایی کمی با رئالیسیم بود و امیدوارم تونسته باشم کمک کوچکی به شما در انتخاب این رئال های جذاب کرده باشم با تشکر

156

یادداشت‌ها

          "تنگسیر" جزو ادبیات اقلیمی و بومی محسوب می‌شود. لحن و لهجۀ شخصیت‌ها فوق‌العاده جذاب و شیرین است 🫠 و نویسنده، بافتِ جنوبی را خیلی خوب از آب درآورده 🤌🏼 
دیالوگ‌ها هم گرم، باورپذیر، سرشار از ترکیب‌های دقیق، دایره لغات گسترده و بافت بومی می‌باشند. در آخر کتاب، لغت‌نامه‌ای آمده که کمک می‌کند تا واژه‌های بومی بهتر فهمیده شوند.
داستان بر اساس الگوی سفر قهرمانِ کمبل (مثل عبور از آستانه، چالش‌ها و بازگشت) پیش می‌رود و وجهِ مبارزه‌طلبانه، اعتراضی و حماسی دارد. این پَتِرن که به انتقام شهرت دارد، مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته است. 
کتاب، تصاویر عینی و توصیف‌های قوی، خلاقانه و پر جزئیات دارد. زبانِ تصویری و داستانیِ چوبک موجب شده تا برخی از منتقدان، او را بهترین توصیف‌گرِ موقعیت‌ها و جهانِ ادبیِ داستان بدانند. 
جان‌بخشی به اشیاء هم در کتاب دیده می‌شود که امروزه اینگونه توصیفات پذیرفته نیست.
در سی صفحهٔ ابتدایی کتاب، هنوز داستان شروع نشده و نویسنده به معرفی شخصیت و فضا می‌پردازد.
شروعِ تصویری، فضاسازی‌های عینی و  
شخصیت‌پردازی نسبتاً قوی ازجمله نقاط قوت داستان هستند.
زاویه دید داستان، بین دانای کل نامحدود و منِ راوی در نوسان است، که امروزه تخطی از زاویه دید محسوب می‌شود. اما عده‌ای تغییر زاویه دید را ظرافت کار می‌دانند؛ مثلاً در برخی از داستان‌های مدرن، زاویه دید وسط داستان تغییر می‌کند. برای اولین‌بار این تکنیک که اِسکاز نام دارد در اثر صادق هدایت دیده می‌شود. البته باید در نظر داشت "تنگسیر" از اولین رمان‌های ایرانی به حساب می‌آید. 
داستان، پیرنگ خطی دارد و در شخصیت زارمحمد، کهن الگوی قهرمان و یاغیِ طغیانگر دیده می‌شود. هدف ظاهری‌ شخصیت، گرفتن حق و هدف پنهانی او، بازیابی عزت و شرافت می‌باشد.
عده‌ای از منتقدان این داستان را ناتورالیسم می‌دانند، اما "تنگسیر" برخلاف سنت ادبیِ داستان‌هایِ چوبک نوشته شده و داستان، سیمایِ قهرمانی دارد.
همچنین بعضی از منتقدان این داستان را خلاقانه نمی‌دانند، چون رسول پرویزی بیست سال قبل، داستانی از شیرمحمد با همین روایت نوشته است. درحالی‌که چوبک علاقه به روایت داستان‌هایی واقعی داشته و ادعا می‌کند این ماجرا را از روایتی تاریخی و واقعی نوشته؛ مثلاً شخصیت قاتل در رمان" سنگ صبور" به همین شیوه شکل گرفته است.
در نسخهٔ فیلم "تنگسیر"، به کارگردانی امیر نادری، کنش اجتماعی و معرفی شخصیت حذف شده که لطمه زیادی به داستان زده است.
به نقل استاد جزینی، چوبک با دیدن فیلم‌های وِسترن، سعی داشت اولین داستان وِسترن ایرانی را در "تنگسیر" خلق کند؛ داستانِ اجرایِ شخصیِ عدالت، توسط مردی علیه گروهی یا به عبارتی طغیان فردی علیه نظام اجتماعی، ظلم و بی‌عدالتی.

🔻 در ادامه، داستانِ " تنگسیر" آمده است:
داستان دربارهٔ عدالت‌خواهی و شورش مردی است که در تنگنایِ رذالت‌های معتمدین یک شهر، حاصل زحمتش بر باد می‌رود. او چون هیچ مرجعی برای دادخواهی پیدا نمی‌کند، این ننگ را تحمل نکرده، سلاح دست می‌گیرد و همهٔ کسانی که سال‌ها تحقیرش کرده و نیش زبان زده‌اند، مجازات می‌کند.
        

23

          تنگسیر» قصه‌ای براساس واقعیت به روایت صادق چوبک است؛ قصه‌‌ی قهرمانی محلی که طی سالیان، سینه به سینه حفظ و روایت شده است. بسیاری این کتاب را شاهکار #صادق_چوبک می‌دانند.
این داستان از دل جنوب ایران،از بوشهر روایت می‌شود و برشی تاریخی از اواخر #دوره_قاجار است.
🔹#تنگسیر، داستانی بر مبنای عدالت‌خواهی و سر به شورش برداشتن مردی که در تنگنای رذالت‌های معتمدین یک شهر، حاصل عمری زحمتش بر باد رفته می‌بیند و چون هیچ مرجعی را برای دادخواهی نمی‌یابد تحمل این ننگ را نمی‌کند. سلاح بر می‌گیرد و همه آنان که سال‌ها تحقیرش کرده‌اند مجازات می‌کند.نویسنده در این کتاب توصیف‌گر ماهری است که حواس خواننده را در دست می‌گیرد و به دنیای خیال خودش می‌کشاند. 

🔹کتاب به لهجه و زبان محلی است. کلمات و نحوه‌ی بیان آن‌ها، دستور زبان جملات و حتی خرده فرهنگ و خرافات و قصه‌های محلی در فضاسازی قصه نقش داشته است. فرهنگ منطقه به درستی با تمام ابزارها و نمادهای آن‌ها نشان داده شده است.در پایان کتاب هم لغت‌نامه‌ای وجود دارد که برای یافتن معانی لغت محلی میتوان به آن مراجعه کرد.

🖇️تنگسیر طبق چیزی که در انتهای کتاب آمده،به مرد و یا زنی گفته میشود که اهل تنگستان (از توابع بوشهر) است.این کتاب به ۱۸ زبان ترجمه شده است و در سال ۱۳۵۳ فیلم سینمایی هم ازاین کتاب اقتباس شده است.

🖇️این کتاب اولین کتابی بود که از صادق چوبک خوندم .فضای داستان کمی برایم دلهره‌آور و خاکستری بود اما پایان خوبی داشت.
اگر تا به حال کتابی از #چوبک نخوانده‌اید،این کتاب میتواند شروع مناسبی باشد ،داستان بسیار روان و خوشخوان است و به راحتی میتوانید با شخصیتها همذات‌پنداری کنید.
البته ناگفته نماند که یک بار خواندنش کفایت میکند .
        

2

          "هوای آبکی بندر همچون اسفنج آبستنی هرم نمناک گرما را چکه چکه از تو هوای سوزان ور می چید و دوزخ شعله ور خورشید تو آسمان غرب یله شده بود و گردی از نم بر چهره داشت. «جاده سنگی»، کشیده و آفتاب تو مغز سرخورده و سفید و مارپیج از «بوشهر» به «بهمنی» دراز رو زمین خوابیده بود. جاده خالی بود. سبک بود. داغ و خاموش بود. سفیدی آفتاب بیابان با سایه ی یک پرنده سیاه نمی شد..."
این رمان خواندنی با چنین توصیفات گیرایی شروع می‌شود
چون تازه فیلم «جوکر» را دیده‌ام ناخودآگاه ذهنم می‌رفت سمت شباهت‌های حرکت زارمحمد با جوکر. آیا هرگز مشخص خواهدشد عدالت باید بالاتر بنشیند یا امنیت؟! نمی‌توانم جواب قطعی بدهم اما چیزی که مشخص است چوبک اینجا طرف عدالت است و معتقد است اگر مدرنیته ساختارهای سنتی جامعه را از بین نبرد امیدی به حرکت‌های عدالتخواهانه هست. سعی می‌کنم حرف هایم را با مصادیقی از متن رمان همراه کنم
چرا می‌گویم رمان ضدمدرنیته است؟ چون زارمحمد به نمایندگان نظم مدرن که از تهران می‌آیند همانقدر بدبین است که به حکومت فاسد شاهنشاهی:
"دلاک گفت «مال حروم عاقبت نداره. بقين بدون که خیرش نمیبینن. اما به نظر من اگه یه شکایتی به احمد شاه مینوشتی می فرستادی تهرون بد نبود. بالاخره شاه مملكته.»
محمد گفت
باور کن که احمدشاه اصلا نمی دونه بوشهر مال ایرونه یا مال عربستون
از این شکایتا خیلی شده و گوش کسی بدهکار نبوده. اصلا یه جو غیرت تو این مردم نیست. هر روز یه کارگزار پا میشه از تهرون میاد اینجا مردم را می چاپه و راهش را می گیره میره آب از آب تکون نمیخوره.»"
و در برابر این فساد مضاعف چیزی که مورد اتکای او هست تا انتقامش را از نمایندگان زر و زور و تزویر بگیرد بافت سنتی اصالت قومی او است. یعنی تنگسیرها به کمکش می‌آیند تا بگریزد
بارها اشاره می‌شود که او در شمار سربازان رئیسعلی دلواری بوده و با انگلیس‌ها جنگیده و حتی رئیسعلی موقع شهادت سرش روی پای محمد بوده و وصایایش را به او گفته:
 "چن ساله که من بیرق انگلیس رو همین جور می بینم که هیچ وخت نمیذارن کهنه بشه و آفتاب رنگ و روش ببره؟ عوضش بيرق خودمون که رو «امیریه» زدن آفتاب رنگ و روش برده و سفید سفیدش کرده. حالا دلم میخواد «رییس على» سر از گور دربیاره ببینه چه خبره. هنوز خون جوونای تنگسیر تو نخلستونای «تنگک» خشک نشده. خدا میدونه چقده تنگسیر کشته شد. مگه ما کم ازشون کشتیم؟ خودم پونزده تا کشتم. چه آدم نازنینی بود رییس علیه که خدا نور تو قبرش بباره."
و
 "همه تنگسير ها تو خانه های خودشان اسلحه داشتند. اما وقتی که خبری نبود، کسی آنها را نمی آورد میان اتاق بریزد و تفنگ را روغن کاری کند و تو لوله اش را پاک کند و کارد و تبر را تیز کند. محمد برای زنش داستان ها از تفنگش و جنگ رییس علی دلواری با انگلیس ها تعریف کرده بود و گفته بود که با همين مارتين چند نفر انگلیسی و هندی را به خاک انداخته بود و گفته بود به قدری قبراق است که نه فشنگ توش گیر میکند و نه قلق دارد ..."
پس او قبلا با زور جنگیده و در پایان رمان هم با نماینده زور که خان نایب مست باشد می‌جنگد تا بگریزد. کسانی که پول او را خورده‌اند هم نمایندگان زر و تزویر هستند. اگرچه رمان را بسیار خواندنی و موفق می‌دانم اما معتقدم مسئله غامضی که در ابتدای این یادداشت مطرح کردم خیلی سهل‌انگارانه حل شده‌است. مثلا درمورد این که آیا محمد واقعا حق دارد برای گرفتن حقش آدم بکشد چه باید بگوییم؟ نویسنده برای حل کردن این مسئله می‌گوید او سه بار استخاره کرده و هر سه بار استخاره خیلی خوب آمده و ترک آن بد آمده!!! خب این خیلی ساختگی است
یا جایی که نفر سوم را می‌خواهد بکشد او را از کنار یک عالم آبرومند شناخته شده و محبوب کنار می‌کشد و کلکش را می کند. آن عالم هم جیک نمی‌زند! گرچه چوبک به بهترین روشی که می‌توانسته عدالت را بر امنیت تفوق داده اما به نظرم جنبه الهیاتی-فلسفی کار می‌لنگد اندکی. آقای راسکولنیکف می‌رود یک نفر را بکشد که بر اساس اصولش کاملا خونش حلال است. آنجا یک آدم بیگناه را هم به قتل می‌رساند و بعد مکافات این جنایت چنان گریبانش را می‌گیرد که پوستش کنده می‌شود. اما اینجا اصلا آن نگاه فلسفی وجود ندارد و بر اساس نگاه ناتورالیستی نویسنده خون این سه نفر هدر رفته است. همان طور که گفتم شاید در بستر بافت تودرتوی جامعه سنتی تنگسیرها بشود این انتقام را گرفت اما در جامعه امروز رونوشتش می‌شود فیلم مسخره جوکر. 
یک نکته درمورد رویکرد ناتورالیستی رمان وجود دارد و آن این‌که نقش پررنگ طبیعت و قانون مهم آن یعنی تنازع بقا را نمی‌توان نادیده گرفت. چرا آن فصل مفصل گرفتن گاو یاغی باید در ابتدای اثر باشد؟ چون محمد باید با آن گاو گفتگو بکند و بگوید من هم مثل تو تحت تاثیر قانون تنازع بقا هستم و وقتی بهم تنگ بگیرند یاغی می‌شوم و فرار می‌کنم. چقدر من گفتگوهای محمد با گاو را دوست داشتم:
 "من خودمم أخرش یه روزی مثل تو یاغی میشم و سر میذارم به بیابون اما مال من جور دیگس. مثل مال تو نیس. دیگه کسی نیس حریف من بشه. مرگ یه دفه، شیون یه دفه. پولم را تا دینار آخر از تو گلوشون بیرون میکشم
یک صحنه دیگر هم از جنگ محمد با یک عنصر طبیعت داریم که همانا نیزه ماهی یا بمبک باشد. وقتی محمد می‌پرد توی دریا تا فرار کند این بمبک از راه می‌رسد و محمد مجبور می‌شود او را بکشد. در مورد هر دو درگیری او تا جای ممکن با حرفش مدارا می‌کند و در آخرین مرحله برتری خودش را نشان می‌دهد. او قوانین طبیعت را بلد است و می‌تواند بر طبیعت چیره شود و بر اساس همان قوانین است که قانون مملکت را به چیزی نمی‌گیرد و با قانون خودش حقش را از ظالم می‌گیرد. رمان "ژرمینال" از امیل زولا را به یاد بیاورید به عنوان یک رمان کاملا ناتورالیستی که معدنچیان چگونه بر علیه سرمایه‌داران قیام می‌کنند
اقتباس امیر نادری از رمان را هم خیلی پسندیدم 
و بالاخره رمانی که با آن توصیفات گیرا و پرتپش شروع شده‌بود با همان ضرباهنگ تپنده در توصیف به پایان می‌رسد:
و پارو تو دل آب غوطه خورد و بلم بله شد و رقصید و پس رفت و آب شکاف برداشت و نور ماه لیز خورد و سرهای لرزان تو پلم دور و نزدیک شد و نور ماه پیچ و تاب خورد و آب سياه شد و سفید شد و دریا جان گرفت و نرمه موجها اخم کردند. و نفس پاروها که زیر آب بند می آمد سر از آب بیرون میاوردند و نفس تازه می کردند و تو دریا و بیابان و نخلستان و تو گوش محمد و شهر و همهمه پیچید. خدانگهدار.» |
        

2