مبارزه مبارزه مبارزه
وقتی کار به جایی می‌رسد که همه باید به میدان بیایند
دیگر فقط کار نداشتن تو با ظلم و ظالم مهم نیست، خود ظلم است که سراغت می‌آید با همه توان
پس تو هم مجبوری با همه توانت پا به میانه میدان بگذاری...
آتش بدون دود زیبا و اثرگذار هم تمام شد، که در اتمامش بسیاری مسائل شروع می‌شوند...
        

          تمام که شد در موردش ننوشتم تا سرسری ننویسم. کتابی به این خوبی نیازمند یک یادداشت در خور بود.
از همان فصل‌های اول برایم سوال بود چرا در لیست صدتایی امیرخانی نیست؟ داستانی به این جذابی و با این کشش عمیق چرا نباید جزو صد کتابی باشد که هر نویسنده قبل از نوشتن باید بخواند؟
کتاب که جلوتر رفت و داستان که عیان‌تر شد فهمیدم چرا!
این کتاب هیچ کدام از ویژگی‌های خاص و ناب داستان را ندارد. در پاره‌ای از فصول اصلا رمان نیست و صرفا گزارشی است از سرگذشت شخصیت‌های داستان.
گاهی وقتها شخصیت پردازی‌اش خیلی لنگ می‌زند. خیلی از دیالوگ‌ها شبیه به هم است. اگر شما اسم‌ها را حذف کنید مشخص نمی‌شود این دیالوگ را آلنی می‌گوید یا ملاقلیچ بلغای، علی محمدی یا مارال. گالان یا ایت‌میش
خلاصه که از نظر ویژگی‌های ادبی ضعف اساسی دارد.
اما با این حال کتاب خوبی است خیلی بهتر از خوب. حتی خیلی بهتر از #عالی.
داستانِ خواندنیِ زندگیِ یک قهرمانِ ناشناخته که با جملات خاص مرحوم #نادر_ابراهیمی خواندنی‌تر شده است.
بنابراین جزو پیشنهادهای ویژه به حساب می‌آید. 
جملات نابی دارد که بعضی‌هایش را حین خواندن استوری کردم. مشتی نمونه خروار. جملات گهرباری که باید بارها و بارها خواند و نوشت و از بر کرد. از همه مهم‌تر فهمید و به کار برد و زندگی کرد.
این پست یک پیشنهاد ویژه معرفی کتاب است برای شما که ازادی‌خواهید، عدالت طلبید، ظلم‌ستیزید و بر دوش خود وظیفه‌ای احساس می‌کند. 
خلاصه آنکه #آتش_بدون_دود زندگی نامه ارزشمند شهید دکتر آلنی آق‌اویلر و همسر شهیده‌اش دکتر مارال آق‌اویلر یک داستان نیست یک زیست تجربه شده‌ی ارزشمند است که به درد تمام کسانی که می‌خورد که در هر دوره‌ای از زمان و روزگار خواستگاه‌شان #آزادی است. تا بیاموزند چگونه می‌توان آزادی‌خواهانه زیست، آزادی‌خواهانه علیه جور و طاغوت مبارزه کرد و آزادی‌خواهانه در راه #آزادی جان داد.
....
پی‌نوشت: جلد کتاب اصلا خوب نیست. کتاب به این جذابی که آدم دلش نمی‌آید زمین بگذارد و در هر حالتی آن را می‌خواند باید جلد مقاوم‌تری داشته باشد🙃🤭
        

          آتش بدون دود را به کل تمام کردم و کاش نمی کردم! قلم جنون آمیز این مرد بزرگ، استاد نادر ابراهیمی و چشیدن طراوت حرف به حرف و کلمه به کلمه و سطر به سطر و صفحه به صفحه نوشته هایش را که عمیقا به جان ِقلبم می‌نشیند را نمیدانم در کتاب دیگری از ایشان پیدا کنم یا خیر.
نمیدانم چه بگویم ، به قول استاد در برخی مواقع باید سکوت کرد و حرمت واقعه را نگه داشت ، حالا باید حرمت نگاه دارم تا کلمه هایم قلم استاد را بی ارزش نکنند ...
نور به قبرت ببارد مرد ...
        

          با آلنیِ برنو به دوش، یاغی مشروطه خواه
عشق کاری کرده که "صحرا" می سوزد در آه
بعدها تاریخ می گوید که پیکار‌ ات چه کرد؟
با من تنها تر از آمان جان بی سپاه
.
‌.
.
بعد از این سفر طولانی آتشْ بدون دود(شش ماه) بسیار فکر کردم که چه بنویسم که حق مطلب را برای کسانی که نخوانده اند ادا کنم. با فصل آخر کتاب ، یعنی «چند یادداشت دیگر» ، و صحبت های نادر ابراهیمی در مورد سی سال پر فشار و... از برای آتشْ بدون دود ، عهد بستم که درمورد کتاب هیچ، هیچ ، هیچ ننویسم( این یادداشت خود نقض عهد است). خلاصه که به هر ایرانیه، ایرانی دوست و دغدغه مند این کتاب را واجب میدانم. 
و در آخر این کتاب وقتی  افسردگی ناشی از اتمام این کتاب در وجودم  منتشر میشد ، همچنان صدای احمد شاملو در ذهنم پخش که:
سكوت سرشار از سخنان ناگفته است؛
از حركات ناكرده،
اعتراف به عشق‌های نهان
و شگفتی‌های بر زبان نیامده.
در این سكوت،
حقیقت ما نهفته است.

سحرگاهان، ۱۳ رمضان ،سال۱۴۴۵

        

          رمان خوندن، از این جهت که تجربه زندگی تو دنیای دیگران رو بهت میده مغتنمه. انگار می‌تونی چن بار زندگی کنی. رمان اقای ابراهیمی یا مثلا امیرخانی، دنیایی ست که نویسنده‌ش میخواد بسازه و باهاش پیام منتقل کنه. هر کدومش هم یه زندگی‌ه. 
حالا این رمان بلند ۷ جلدی (۲۰۰۰ صفحه‌ای) زندگی سه نسل رو بیان می‌کنه. سه جلد ابتدایی رو خیلی ضرب‌آهنگ تندی داشت و جذاب بود. البته کل کتاب خواندنی بود به واقع. درس زندگی بود، و دنیایی که نادرخان ابراهیمی می‌خواست بسازه. 

کتاب بعضا توصیفات درجه یکی داره. بریده‌های کتاب رو میشه بعدا خوند و لذت برد. بنظرم یه کم دیالوگ‌های دونفره بعضا طولانی می‌شد نباشه! و پیام با قصه، روایت زندگی ساخته و منتقل بشه.
بارها هنگام مطالعه به ذهنم رسید که ظرفیت چند فصل سریال شدن رو داره، بعد متوجه شدم (ینی خود نادرخان نوشته بود) که یه فیلم یا سریال ازش ساخته شده. ارزش یه بار مجدد ساخته شدن رو داره. علی‌الخصوص فصل‌های اول.
بقول خودش در موخره؛ کتاب، برای اهل کتاب نوشته شده نه برای اهل قلم. پیشنهاد میکنم بخونیدش

----
جلد هفتم یه موخره‌ای داره که برای معرفی کتاب خوبه مطالعه بشه من بخش‌هایی‌ش را اینجا میارم؛

« این داستان را وقتی خیلی جوان بودم طراحی کردم در آن زمان با رؤیای نویسنده شدن - نویسنده یی سیاسی و خطرناک - طرح دو داستان بسیار بلند بی آغاز و انجام را ریختم: «آق اویلرها» و «قره لوها»؛ به تعبیری سپیدزادگان و سیاه زادگان....

سالها قبل از پیروزی انقلاب بخشهای آشفته یی از «آق اویلرها» را بسیار خلاصه با نام درخت مقدس چاپ کردم. بعد، یک مجموعه ی تلویزیونی سی وشش ساعته بر اساس همان درخت مقدس» و به همت والای ملک ساسان ویسی که به راستی خواهان تولید کارهای شریف در تلویزیون بود و فرهنگ این کار را هم داشت ساختم این مجموعه، بنا به پیشنهاد ایرج گرگین که سفارش دهنده ی مجموعه بود و با استفاده از یک مثل قدیمی ترکمنی که می گوید: «آتش بدون دود نمی شود جوان بدون گناه»، «آتش بدون دود» نام گرفت.
بعد از پیروزی انقلاب عظیم و بی مانند ما فرصتی به دست آمد تا سه جلد نخستین این داستان را - که دیگر نام «آتش، بدون دود بر آن حک شده بود از نو و بدون هیچ سانسوری بنویسم و چاپ کنم. در آن زمان، حدود هفده سال از طراحی قسمتهای عمده‌یی از این داستان و شروع به نوشتنش گذشته بود و در طول این مدت من ذره ذره مدار کم را گرد آورده بودم، ساختمانم را ساخته بودم و فصل هایی از کتاب را چرک نویس و سپس پاک نویس کرده بودم. از آن سال تا سال شصت و نه به تهیه و تنظیم اسناد تازه پرداختم و به انجام چند سفر تحقیقی به صحرا - که همیشه عاشقش بودم و گفت و گو با مطلعان و پیران و مبارزان به خصوص توماج توی قلی عزیز که در متن داستان هم بارها به این دیدارهای خوش اشاره کرده ام در یکی از این سفرها، همراه آی محمد آی محمدی بودم که از مردان دلاور اواخر همان دوران پرشور و شر بود و هم سن پسران و دختران آلنی و مارال.
آنچه برایم بسیار اهمیت داشت این بود که نگذارم «آتش بدون دود داستانی پرهیجان و هیجان طلب و بی تاب کننده از آب درآید. چند بار چندین بار فصل های بلندی را که میدیدم بر احساسات مخاطبان فشار می آورد، درهم کوبیدم و کوشیدم که واقعه را ساده و ساده تر کنم؛ سرد و سردتر؛ آرام و آرام تر؛ چرا که نمی خواستم هیجان جانشین کنجکاوی شود، و با موج رفتن جانشین تأمل و تفكر.
ای کاش ای کاش لااقل چیزی چیزکی شده باشد که به این همه عذاب کشیدن و خون خوردن و جان کندن بیارزد.
ای کاش فرهاد کوه گن، سالیان سال با تیشه یی ،حقیر، کوهی سنگی را، ذره ذره از جا برداشت تا شاید آب چشمه یی که به قصر سلطنتی می رسید، از آن جوی باریک فرهادی به دشت بیاید و به دست مردم برسد...
...

من هرگز، حتی برای یک ثانیه هم، نویسنده ی اهل قلم نبوده ام. و روشنفکران اهل قلم، هرگز با نوشته های من کمترین ارتباطی برقرار نکرده اند و کارهای مرا نخوانده اند، و اگر تصادفاً خوانده اند، به هیچ وجه دوست نداشته اند و در آنها هیچ چیز قابل اعتنایی نیافته اند. مسأله ی مهم و دلگرم کننده اما برای من این است که تمام جمعیت اهل قلم در میهن مقدس من - که گهواره ی فرهنگ بشری ست ـ در عصر حاضر، از هزار نفر هم تجاوز نمی کند؛ اما اهل کتاب، به شماره در نمی آید، و تا به حال هم ظاهراً همین کتابخوانهای خاموش بوده اند که مرا، من متزلزل بی اعتماد به خویش همیشه در اضطراب ناتوان از نوشتن را بر سرپا نگه داشته اند. خدا کند باز هم چنین بماند و اهل قلم ـ حرفه یی ها را می گویم - آنقدر همت و غیرت و شهامت داشته باشد که هرگز به سوی آثار من نیاید و آنها را جز با خشم و نفرت، مورد بحث قرار ندهد.
من نویسنده ی اهل کتابم نه نویسنده ی اهل قلم، و «آتش بدون دود را خاکسارانه به درگاه اهل کتاب آورده ام. همین

...از خیلی‌ها متشکرم
از آن بزرگواری که به دلیل داشتن مقام ممتاز ملی ، مذهبی و سیاسی، موقتاً مایل نیستم نامش را ببرم اما کتاب را به ایشان پیشکش کرده ام، به دلیل محبتی که بارها و بارها در حق من و این کتاب ابراز داشته اند بی نهایت سپاسگزارم...

«آتش، بدون دود گزارشی صددرصد مستند از زندگی مردم صحرا نیست؛ بلکه داستانی ست مایه گرفته از زندگی پرشور، دلیرانه، مؤمنانه و دردمندانه ی مردم صحرا فقط .

اردیبهشت ۷۱ - نادر ابراهیمی»

تمت
        

          گمان نمی‌کنم، دیگر مجموعه‌ای این‌چنین برایم دلنشین باشد. خوشحالم که فرصت پیدا کرد و مبسوط نوشت و مثل بقیه کتاب‌هایش که آرزو بر دلم می‌گذاشت و زود تمام می‌شد، نشد. 
روحش شاد، و با همه‌ی آنانی که عاشقشان بود، محشور...
        

          هر سرانجام سرآغازی‌ست...
همونطور که آلنی عزیز ما گفت...
شاید این یادداشت در اوج احساس باشه
اما اشک ریختن حق مطلب رو ادا نمیکنه
باید برای این واقعیات تاریخی
این رئالیسم تلخ
زار زد
و دوتا شد...
        

          دیگر نه از فرق سر چیزی مانده بود نه از سر،نه از بازو، نه از تن :اما قلب، تمامش مانده بود: و این تنها چیزی ست که اگر خوب نگهش داری،عاقبت می توانی با کمکش جهان را نجات بدهی.
از خوندن این مجموعه 7 جلدی خیلی لذت بردم خیلیی
        

          به گمانم این جلد برایم سه تا ستاره داشت ولی یک ستاره‌ی بیشتر به خاطر صحنه‌ی مرگ آیناز و وصیت‌نامه آرتا و خستگی آخر راه آلنی. 

بعضی از کتاب‌ها را که می‌خوانم، منطق پشت حرف‌های نویسنده را کاملا می‌فهمم. شاید منطق این جا خیلی مناسب نباشد. یعنی انگار می‌فهمم چه چیزهایی باعث شده نویسنده به این نگاه برسد. علت‌های این معلول را می‌فهمم. نگاه به اتفاق‌ها، شخصیت‌ها و ... و همین باعث می‌شود که جذب آن کتاب شوم. این فهم و نگاه مشترک به دنیا!
 ولی کتاب‌های نادر ابراهیمی اصلا از آن دسته کتاب‌ها نیستند. گاهی نوشته‌هایش را که می‌خوانم فکر می‌کنم در دنیایی کاملا متفاوت از من زندگی کرده است. آدم‌هایی که به عنوان انسان می‌شناخته است خیلی شبیه انسان‌هایی نیستند که من به عنوان انسان شناخته‌ام. واقعیت‌ها را متفاوت از من و تقریبا هرکسی که از نزدیک یا دور می‌شناسم، می‌دیده است.  و همه‌ی این‌ها باز هم باعث نمی‌شود که کتاب‌هایش را دوست نداشته باشم. شاید چون احساس نمی‌کنم که دارد ادای متفاوت بودن در می‌آورد یا شاید چون به شدت برای نوع نگاهش احترام قائلم. دوست دارم بدانم چه تربیتی باعث این ویژگی‌ها در این آدم و بعد هم در شخصیت‌هایی که خلق کرده، شده است. این خستگی ناپذیری و حرکت مدام، ظلم ستیزی بدون شرط و باور به عشق به معنای خاص خودش و ... 
و حیف که نمی‌توانم این آدم را خارج از نوشته‌هایش و بهتر بشناسم.
        

          آتش بدون دود... و ما ادراک آتش بدون دود...

این مجموعه استحقاق یک یادداشت کامل و جامع داره که ان‌شاءالله به زودی باید بنویسم.
        

          و  پایان .....
خدا رحمت کند آقای ابراهیمی را.
        

          فعلا فقط میتونم بگم کاش تموم نمیشد. دلم خیلی برای این مجموعه تنگ میشه
        

          نگفتن بهتر است
سکوت خیلی جاها بهتر است
تنها به کسانی که عاشقشانید پیشنهاد کنید
        

          صرفا برای کسایی که یادداشتای بلند رو به هر دلیلی نمی‌خونن: خوندن این کتاب براتون خاطره می‌شه🥲🥲 
        

          در گوشی بگم خدمتتون که 
این مجموعه رو فقط به افرادی که عمیقا علاقه دارین معرفی کنین . حتی براشون هدیه ببرین . 
حجم و عمق لذتی که تجربه میکنن به قدری زیاده که جانشین دیگه ای نداره.  
و انگار اسراف میشه اگر به دست اهلش نرسه . 

        

          نادر عزیز...
متاسفم که انقلاب، اون چیزی نبود که تو بهش امید داشتی. متاسفم که آلنی آق اویلر عزیز و مارال، آیناز، قلیچ بلغای و بقیه، فدای انقلابی شدن که روزگار مردم رو، روزگار ملت رو سیاه‌تر کرد و عرصه رو بهشون تنگ‌تر...
نادر عزیز!
بعید می‌دونم بعد از تو و محمود آقای دولت‌آبادی (که عمرش دراز باد) کس دیگه‌ای رو داشته باشیم که برای نوشتن یه داستان، این همه تلاش و تحقیق کرده باشه و این طور هنرمندانه، کلمات رو به رقص واداره...

در خودم نمی‌دیدم که این مجموعه رو شروع کنم و ادامه بدم و تموم کنم، اما کردم، و این هنر نادر جان ابراهیمی بود و نه هیچ چیز دیگه‌ای.
بخونیدش، کِشنده و مسحور کننده و زیبا و به یاد ماندنی و آموزنده‌ست. آنچه خوبان همه دارند، این مجموعه یکجا داره.
        

          نمی‌دونم در ستایش این مجموعه چی بنویسم که کوچک نکنه این شاهکار رو.... واقعا ناراحتم از تموم شدنش
        

          -حرف‌زدن از آتش‌بدون‌دود، بماند برای بعدتر. فی‌الحال به این بسنده می‌کنیم که پس از خواندنِ آخرین کلمه_که نادر‌ابراهیمی بود_ ذره‌ای گریستم و بعد طرحِ ترکمنِ روی کتاب را سخت بوسیدم. انوار رحمتِ خدا بر تو، نادرِ ابراهیمی!
        

          یادداشتی طولانی اینجا نوشته بودم، چند دقیقه‌ای رهایش کردم تا بعدا کاملش کنم، وقتی برگشتم، نبود! 
حالا امشب علاوه بر غم پایان کتاب، بهت این ماجرا را هم باید تحمل کنم.
فعلا چند روزی فراموشش می‌کنم، تا دوباره بتوانم چیزی شبیه به آن بنویسم. 
        

          بزرگ‌ترین مشکلی که با قلم نادر ابراهیمی در آتش بدون دود داشتم «شخصیت‌پردازی نادرست» آن بود. بیش‌تر شخصیت‌هایی که در این کتاب وجود دارند، برای مخاطب معرفی نشده‌اند. مقصودم از معرفی این نیست که نسب و پیوند بین آن‌ها گنگ بماند؛ منظور تلاش برای پردازش و باورپذیری آن‌ها، متناسب با رفتار و کردارشان در متن کتاب است. گاهی، سخنانی از شخصیت‌های بی‌سواد و عامی این کتاب نقل می‌شود که انگار این نقل قول‌ها از یک ادیب عارفی‌ست که عمر خود را در این راه سپری کرده.‌ گاهی گفت‌وگوهایی در بین شخصیت‌ها برقرار می‌شود، تو گویی دو فیلسوف روبه‌روی هم ایستاده‌اند و اتفاقات را تحلیل می‌کنند. این‌ها، رد پای نویسنده را بیش‌ از پیش برای خواننده آشکار می‌کند و باورپذیری و ارتباط با داستان را کم‌رنگ. این مثل این است در اجراهای عروسکی، نخ متصل به عروسک‌ها و دستی که عروسک‌ها را به حرکت وامی‌دارد ببینی. مثلا در اواخر دوره‌ی رضا‌خانی که گروه‌های مخالف حکومت چندان پای نگرفته‌اند، در یک صحرا دورافتاده، شخصیت بی‌سواد داستان، از عبارت «سازمان تشکیلات سیاسی» استفاده می‌کند. که این عبارت نه متناسب با ادبیات این شخصیت است، نه متناسب با زمان وقوع حادثه‌‌. گفت‌وگوهای بین شخصیت‌ها، همیشه نقش تعیین‌کننده‌ای در شخصیت‌پردازی آن‌ها و حتی در شکل‌گیری هسته‌ی اصلی داستان دارند، اما در آتش بدون دود، این مکالمات بعضا بسیار سطحی‌ و کلیشه‌ای‌ست و بعضی‌وقت‌ها هم تبدیل به جلسه‌ی پرسش‌وپاسخ از قهرمان داستان می‌شود. و این شگرد وقتی در طول کتاب چندین‌بار تکرار شود، خسته‌کننده‌ می‌شود.
ابراهیمی معتقد است تاریخ‌نگار نیست، بلکه داستان‌نویس است. اما نویسنده شبیه تاریخ‌نگاران وقایع و شخصیت‌ها را صرفا روایت می‌کند و بستری که داستان در آن شکل بگیرد خیلی کم وجود دارد. مثلا به‌جای این‌که سیر تحول یک شخصیت را هم‌راه با حوادث دیگر و هم‌زمان با زمان وقوع‌شان در متن داستان بگنجاند، در کتاب بعدی یک فصل را به او اختصاص می‌دهد، زندگی‌اش را روایت می‌کند و پرونده‌اش را می‌بندد، در حالی که خط داستانی کتاب هنوز به زمان وقوع آن نرسیده. این اتفاق که برای شخصیت‌های آتش بدون دود بسیار تکرار می‌شود باعث سردرگمی خواننده می‌شود. ابراهیمی فرم را فدای محتوا و محتوا را فدای ایدیولوژیک‌ش کرده‌ است. بعضی وقت‌ها خواننده احساس می‌کند فیش‌های تاریخی‌ای که نگارنده ثبت کرده تا پایه‌های داستان بر مبنای آن‌ها نوشته شود، تبدیل به یکی از جلدهای کتاب شده. یک سیر روایت‌گونه‌ی تکه‌پاره‌ی بدون فراز و فرود، که گاها با یک‌دیگر هیچ هم‌خوانی‌ای ندارند. و این سیر بین داستان و تاریخ‌نگاری و هم‌گون‌نبودن قلم نویسنده، باعث می‌شود که مخاطب، آتش بدون دود را نه تاریخ‌نگاری بداند که بتواند وقایع آن را باور کند، نه یک داستان خیال‌انگیزی که صرفا با تخیلات نویسنده نگاشته شده.