یادداشت‌های باران (35)

          من باهاش ارتباط نگرفتم. انگار برای لذت بردن از بعضی کتاب‌ها باید خودت رو در جهان دیگری تصور کنی. من در شرایطی کتاب رو خوندم که آمادگی این عزیمت به یک جهان روسی و مستبد رو نداشتم. شاید اگه وقت دیگه‌ای می‌خوندمش ستاره‌هام تا چهارتا هم می‌رسید. این یه ستاره هم فقط به‌خاطر این بود که با بخش زن‌ستیزانه و زندگی زنانه‌ی شخصیت‌هاش همراه شدم.
برای من از اون کتاب‌هایی بود که با خوندنش می‌تونی از عذاب‌وجدان هیچ‌کاری نکردن در یک جمعه‌ی تابستانی، فرار کنی.
        

          راستش انتظارم ازش بیشتر بود. در واقع منتظر چیزی بودم که کثافت‌های (ببخشید ولی واقعا کلمه‌ش همینه) اول کتاب رو بشوره و ببره. داستان خیلی روان بود و آخر کتاب هم به‌طرز عجیبی همه چیز ختم به خیر شد. اینکه داستان دوتا از شخصیت‌ها تقریبا رها شد خوشحال‌کننده نبود. رمانی که داستان‌های موازی رو پیش می‌بره و خیلی موفق‌تر از این کتابه هم خونده بودم. (مثلا هزار خورشید تابان خیلی خوب از پس این کار بر اومده) اگه به خاطر حلقه‌ی جمع خوانی نبود احتمال زیاد رهاش می‌کردم.
البته که هدف کتاب رو می‌فهمم و هم‌سوام تا حدی باهاش چون داره خیلی خوب جایگاه زن‌ها رو در شرایط مختلف شرح می‌ده، ولی حرفم اینه که نمیشه یکی از بهترین نسخه‌های ادبیات زنان حسابش کرد. 
در ضمن نامردیه اگه نگم که بعضی از توصیف‌ها و ترکیب‌هاش خیلی زنانه و به‌جا بودن. متأسفانه یا خوشبختانه با خیلی از اتفاق‌ها و سرگذشت‌های شخصیت‌ها میشه هم‌ذات پردازی عجیبی کرد.
        

          تا حالا تو خیابون‌های اسرائیل رانندگی نکرده بودم، نمی‌دونستم حق ورود به چند منطقه از کشور رو نداشتن چه معنی‌ای می‌ده، دنبال محل وقوع جرمی که ۲۵ سال قبل از تولدم رخ داده نگشته بودم. نمی‌دونستم یه اردوگاه اسرائیلی دقیقا چجوریه، نهایت پستی‌ای که یک انسان می‌تونه بهش برسه رو از نزدیک ندیده بودم، نمی‌تونستم بلایی که سر یک دختر بین مشتی شبه انسان اسرائیلی میاد رو تصور کنم. اگه قلم غیر روان و ترجمه‌ی عجیب برداشت دوم رو تحمل نمی‌کردم و نصفه رهاش می‌کردم، هم‌چنان نمی‌تونستم هیچ‌کدوم از این‌ها رو تجربه کنم.
روزی که کتاب‌فروش هرمس، توی نمایشگاه داشت از اهمیت این کتاب می‌گفت و ترغیبم می‌کرد که بخرمش، فکر می‌کردم خیلی چیز جالبی خواهد بود. امروز که بالاخره از روی میز برداشتم و خوندمش، کمی خورد توی ذوقم. هرچند پایانش انقدر تمیز و مناسب بود که باعث شد نظرم کمی نسبت بهش تغییر کنه.
به هر حال، خوندنش تجربه‌ی جالبی بود. فقط ای‌کاش چیزی که ازش نوشته بود هیچ‌وقت به وقوع نپیوسته بود. کاش بعضی چیزهای فقط توی کتاب‌ها می‌موند و هیچ آدمی حتی ذره‌ای ازش رو تجربه نمی‌کرد.
        

          روزی خواندمش که اخبار داشت می‌گفت فلسطینی‌های غزه دارند تمام می‌شوند. کتاب را که بستم به این فکر کردم که نکند یک روز بازخوانی‌مان از غزه مساوی با عدم بشود. به مقاومت فکر کردم و زندگی‌هایی که دارند تمام می‌شوند.

امیدوارم خدا ما را به‌خاطر این انفعال و کوری مصلحتی‌مان ببخشد.
(اوضاع انقدر اسفناک است که دست و دلم به نوشتن از فرم و دیگر مسائل کتاب نمی‌رود. خواندنش فقط من را ترساند؛ خیلی هم ترساند.)
        

          وقتی دیدمش از اون کتاب‌هایی بود که حس کردم خیلی منه. درباره‌ی توجه کردن به جزئیات زندگی و صداهایی‌ه که می‌شنویم. تصویرسازیش خوب بود ولی به‌نظرم آبرنگ خیلی می‌تونست بیشتر حس کتاب رو منتقل کنه. در عوض رنگ‌های کتاب کاملاً همونی بود که باید باشه.
وقتی کتاب رو دیدم و چند صفحه‌ی اول رو خوندم فکر نمی‌کردم داستانش این‌جوری پیش بره ولی خوب تموم شد و فکر کنم بچه‌ها ازش خوش‌شون بیاد. (ما که خیلی خوشمان آمد. )
        

          یکی از کتاباییه که بعد از مدت‌ها هنوز از دیدنش ذوق می‌کنم. وقتی می‌بینمش همه‌ی اون هیجان و شجاعتی که توی کتاب بود میاد جلوی چشمام. یاد دیوونه‌بازی‌های نوجوونای توی داستان می‌افتم و دلم براشون تنگ میشه.
من الان خیلی آدمی نیستم که کتاب‌های هیجانی بخونم ولی نیلسن یه جوری می‌نویسه که نمی‌تونم جلوی خودم رو بگیرم و کاراش رو نخونم. چقدر دلم می‌خواد برگردم به روزهایی که این کتابا رو می‌خوندم و باهاشون زندگی می‌کردم.
چقدر عجیبه که بعد از چندسال به کتاب‌هایی که قبلاً خوندی فکر می‌کنی‌ و متوجه فرایند بزرگ‌شدنت می‌شی.
        

          نیاز داشتم یه چیز کوتاه بخونم که اینو از روی میزم برداشتم. اصلاً انتظار نداشتم این‌جوری پیش بره و پر اتفاق و عجیب تموم بشه. حتی تا قبل از چندصفحه‌ی آخر از پرده‌ی اول هم فکر می‌کردم با یه نمایشنامه‌ی معمولی طرفم.
کتاب رو در یک رفت و آمد توی مترو خوندم. توی قطار یه پسر آدامس‌فروش اومد پیشم و سعی کرد اسم کتاب رو بخونه. تلفظ درست "ورونیکا" رو بهش گفتم و وقتی ازم پرسید یعنی چی گفتم اسم یه دختره. بعد (به‌خاطر جلد قرمز و وهم‌آلود کتاب) پرسید از ایناییه که توش جن داره؟ خندیدم و گفتم نه، خودمم هم هنوز کامل نخوندمش.
خوندنش تجربه‌ی جالبی بود. سخته که بهش امتیاز بدم و بگم ازش خوشم اومده یا نه. کلاً انگار با نمایشنامه‌ها اینجوریم. حس می‌کنم نمی‌تونم اون‌جوری که باید بفهمم‌شون و ازشون لذت ببرم. هرچند این یکی نسبت به چیزهایی که خوندم واقعاً قوی بود.
دلم می‌خواد حس عجیبی که دارم رو بنویسم و بیشتر ازش بگم ولی نمی‌توانم.
        

          به‌قدری دوستش دارم که می‌ترسم از کلمه‌هایی استفاده کنم که نتوانند حق مطلب را ادا کنم. فقط می‌توانم بگویم که امرنس دوست‌داشتنی‌ترین پیرزنی است که تا به‌حال در عمرم دیده‌ام.
می‌توانم بگویم سابو استاد پروراندن شخصیت‌ها و بسط دادن زندگی‌شان است. به‌قدری خوب این کار را انجام می‌دهد که وقتی کتاب را می‌خوانی به واقعی نبودنش شک می‌کنی، نمی‌توانی تصور کنی که این امرنسی که برایت خلق کرده، وجود خارجی ندارد و فقط یک شخصیت در یک رمان است. 
فقط می‌توانم بگویم سابو استاد خیلی‌چیزهاست. چیزهایی که در قلم کمتر کسی به چشم می‌خورد.
فقط می‌توانم بگویم در را بخوانید. بخوانیدش تا امرنس در را به رویتان باز کند.
        

          یک‌باری، روبه‌روی غرفه اطراف، داشتیم از این می‌زدیم که چقدر کتاب‌های اطراف عنوان‌های خوبی دارند. جلدهای خوب، اسم‌های خوب و حتی فهرست خوب. این همه خوبی توقع آدم را بالا می‌برد. 
مثل جستار اول این کتاب، که به‌قدری خوب بود که توقعم از کتاب را خیلی بالا برد. در جای مناسبی خواندمش و کاملاً روی زندگی‌ام نشست. اما ادامه‌ی کتاب برایم آن‌قدر سرگرم کننده نبود. دلم نمی‌خواست این را قبول کنم و خیلی سعی کردم پیش بروم و از دل متن چیزهایی که لازم دارم را بیرون بکشم. از حق نگذریم، زبان روایت نویسنده خودش به‌قدری شیرین هست که تو را با خودش همراه کند. مترجم از کلمه‌های خوبی استفاده کرده و جمله‌های زیبایی ساخته است. جستار اول را اگر نادیده بگیریم، همین تک‌جمله‌های ادامه‌ی کتاب نجاتم دادند.
نمی‌دانم، ولی شاید قالب جستار همواره همچین مشکلی را با خودش به دوش می‌کشد. نویسنده در نوشتن جستار، خودش را می‌اندازد توی نوشته‌اش. طبیعی است که همه‌ی اجزای نویسنده برای همه‌ی خواننده‌هایش جالب نباشد. بعضی چیزها را فقط دوست‌های خودش می‌فهمند، بعضی‌ها را هم‌شهری‌هایش و بعضی وقت‌ها هم همکارهای نویسنده می‌توانند حرفش را تأیید کنند. شاید بتوان گفت جستار خوب جستاری است که دایره‌ی مخاطب‌هایش بزرگتر از بقیه باشد. شاید هم صرف همین جسارتی که نویسنده به‌خرج می‌دهد و از زندگی روزمره و شخصی خودش برایمان می‌گوید کافی است تا از کتابش لذت ببریم.
ولی هر چه هست قالب جالبی است. چون قصه‌ی زندگی کسی را روایت می‌کند، به سبک خودش. جستار، نزدیک‌ترین روایتی است که یک‌نفر می‌تواند از مواجهه‌اش با دنیای پیرامون خودش داشته باشد.
زندگی ربکا سولینت، پر بوده از سکوت‌هایی به رنگ آبی، که با خواندن جستارهایش تا حدی ما را به جهان خودش نزدیک می‌کند. 
دلم می‌خواهد از جلد کتاب هم بگویم. در همین حد که، از بس با محتوای کتاب مرتبط است که اگر رنگ و شکلی جز این داشت باید تعجب می‌کردیم.

*این ستاره‌ها را  هم به‌خاطر بلایی که یادداشت اول بر سرم آورد می‌دهم. خدا زیاد کند این‌جور روایت‌ها را از گم شدن در جهانی وهم‌آلود.
        

          گاهی پیدا کردنِ "خانه" همین‌قدر راحت است. گاهی زندگی را امیدوارنه دیدن همین‌قدر راحت است. ولی ما گاهی همین‌قدر راحت همه‌چیز را فراموش می‌کنیم. همین‌قدر راحت خودمان را بین سر شلوغی‌هایمان گم می‌کنیم. همین‌قدر راحت نامید می‌شویم.
خدا زیاد کند این‌‌جور کتاب‌ها را که یک‌دفعه سر راه آدم سبز شوند و از اعماق چاه بیرونش بکشند. خدا "خانه‌"‌دارها را هم زیاد کند.
        

          درباره‌ی محیط زیست و نقش درخت‌ها در زندگی ما آدم‌ها.
نوع تصویرسازی خیلی با محتوا مرتبطه و کاملا روی هم نشستن. داستان روان پیش می‌ره و نسبتا خلاقانه به مسئله‌ی محیط‌زیست پرداخته.
یادمون میاره که چقدر ما انسان‌ها بی‌رحمیم در برابر مهر درخت‌ها.
        

          یک کتاب تصویر محور با تصویرسازی عالی. کتاب به‌خوبی جمله‌ی پشت جلدش رو بهمون ثابت می‌کنه و ما رو با دنیای تصویرها آشنا می‌کنه. پر از خلاقیت و رنگ و رویاست‌.
"گاهی برای حرف زدن نیازی به کلمه‌ها نیست."
        

          پر از حس خواهرانه، شبیه بغل کردن درخت. برای دخترهایی که قراره خواهردار بشن خیلی باید جالب باشه. خصوصا دختری که درخت‌ها رو دوست‌ داره.
        

          برای اینکه اعصابم بیشتر این خورد نشود از تهران شلوغ و پیچیده و قواعد بی معنی‌ای که بر تک‌تک اجزائش حاکم است، تصمیم گرفتم کتابم را تمام کنم. در واقع خودش این را یادم داد. جسیکا اِو در حالی که داشتم به آمار امید در زندگی جوان‌ها و درصد خودکشی فکر می‌کردم، گفت گاهی لازم است فقط تماشا کنیم؛ نیاز نیست معنی همه چیز را بفهمیم. می‌توانیم فقط ببینیم و به‌خاطر بسپاریم.
حرفش را گوش دادم چون چاره‌ای نداشتم. هر چه تا به‌اینجای زندگی یادگرفته بودم از امیدواری و انگیزه داشتن، فراموشم شده بود. خیال کردم پیش او و مادرش در حال گردش در خیابان‌های توکیو هستم. از سفرشان خوشم آمده بود‌؛ برخلاف سفری که در حال طی کردنش بودم. اِو استاد جزئیات است. کل کتاب فقط از یک‌چیز برایمان حرف می‌زند. یک سفر مادر دختری. چیزی که می‌شود در "من به همراه مادرم به سفری کوتاه رفتیم" ساده شود. اما جسیکا به‌قدری همه‌چیز را با جزئیات شرح می‌دهد که تقریبا مطمئن می‌شوی همسفر سوم آن‌ها هستی.
        

          تعریف کردن از تصویرسازی‌های این آدم انقدر بدیهی و بی‌معنیه که ازش گذر می‌کنم. 
همه‌چیز خیلی روی هم نشسته. تصویرها کاملا مرتبط و پر از جزئیات‌ن و هر صفحه رو که ورق می‌زنی نمی‌دونی چی انتظارت رو می‌کشه. کتاب از زاویه دید خیلی مناسبی به موضوع پرداخته و همه چیز کاملا توی هم چفت شده. 
خلاصه که... (ذوق زیاد)

        

          بعضی کتاب‌ها را باید یک شبه خواند. باید محو زندگی شخصیت‌ها شد و از داستان زندگی فاصله گرفت.
این کتاب، چون نقصی در سیر داستانی و شخصیت‌ها و... ندارد، به راحتی پرتاب‌مان می‌‌کند به آن روزها. خودمان را جای فرهان و فرزانه می‌گذاریم و یادمان می‌رود که چقدر اعصاب‌مان از دست آدم‌ها به‌هم ریخته است.
زاویه دید فرهاد حسن‌زاده در هر کدام از کتاب‌هایش نسبت به جنگ متفاوت است. در این کتابش هم دست روی داستان تازه‌ای گذاشته و تصویر جدیدی از نوجوان‌های جنوبی در ذهن‌مان می‌سازد؛ این‌بار تصویری همراه با صدای سازدهنی آرام و غم‌دار.
        

          یک مردم‌نگاری دوست‌داشتنی و دردناک.
بعد از خواندن کتاب‌ دیگر نمی‌توانید از کنار بعضی چیزها ساده بگذرید. روایتی که از زیست کودکان کار در این کتاب می‌خوانیم کاملاً دقیق و با جزئیات است. متأسفانه واقعیت خیلی تلخ‌تر از چیزی بود که فکر می‌کردم.
        

          کتاب رو از روی میز برداشتم، بازش کردم و سه ساعت بعد بستمش.
به این نتیجه رسیدم که زندگیم شبیه این کتابه‌. گم شدن یک امر طبیعی و ادامه‌داره، همون طور که پیدا شدن، نباید ازش فرار کرد.
اون روز  بهم گفت:"بعضی وقتا بهتره گم شی تا بتونی خودت رو پیدا کنی".
        

          داستان بدون تصویرها تقریباً هیچه. مفهوم رو نتونست به بچه‌های ما منتقل کنه و اواسط کتاب هر کدوم رفتن دنبال کار خودشون.
تهش نقاشی‌ای که از کتاب کشیدن و پروانه‌بازی بیشتر بهشون چسبید.
        

          ماجرا خیلی فراتر از "بهمن جلالی که بود و چه کرد" است.
چیزی که با خواندن این کتاب تجربه کردم یک نوع از زندگی کردن، به سبک بهمن جلالی بود. همراه شدن با کسی که از زاویه دید دیک عکاس دنیای اطرافش را نگاه می‌کند و به آن پر و بال می‌دهد، می‌تواند تجربه‌ی جالبی باشد. 
او برایم از معنی مرگ گفت، زندگی را تعریف کرد، جایگاه عکاسی مستند را در ذهنم تثبیت کرد و نسبت عکاسی را با جامعه‌مان مشخص کرد.
کتاب را که می‌خواندم، همراه با پیمان‌هوشمند‌زاده در بنفشه‌ده قزل‌آلا سرخ کردم، به حرف‌های جلالی پشت تلفن گوش دادم و به‌خاطر وقت‌ تلف‌کردن دعوا شدم.
صبر کردم از روستا برگردیم تا دوباره برایم از عکس بگوید. از اینکه فکر می‌کند جوان‌های عکاس‌مان این روزها کار نمی‌کنند؛ برعکس روزهایی که خودش را به هر زحمتی که بود به اهواز می‌رسانده و از گوشه و کنار شهر عکس می‌گرفته تا آن چیزهایی که کسی نمی‌بیند را در معرض دید قرار دهد.
نوع روایتگری در روزگار خودش را برایم می‌گفت. یک‌جا از مردی گفت که هر روز صبح با یک پالتوی مشکی پر از عکس کنار خیابان می‌ایستاده تا مردم عکس‌هایش را ببیند و بفهمند دور و برشان دارد چه اتفاقی می‌افتد.
تاریخ عکاسی و سیر پیشرفت و پسرفت آن در زمان جنگ را با زبانی گیرا روایت می‌کند و تحلیل می‌کند. می‌گوید سعی می‌کرده آدم‌ها خودشان عکس‌شان را پیدا کنند، نه اینکه از روی دستش کپی کند. به دانشجوهایش سخت می‌گرفته و به‌ندرت عکس‌هایشان را تأیید می‌کرده؛ خود هوشمند‌زاده این را می‌گوید و آدم‌های دیگری که نسبتی با جلالی داشته‌اند. 
کتاب مجموعه‌ای است از مصاحبه‌هایی که بهمن جلالی با روزنامه‌ها انجام داده و روایت‌هایی که پیمان هوشمند‌زاده با عنوان "بنفشه‌ده" نوشته است. همه چیز به‌قدری روان و جذاب پیش‌می‌رود که رها کردنش سخت می‌شود.

حتی اگر خودتان را از عکاسی دور می‌بینید یک‌بار این کتاب را بخوانید. زندگی این آدم حرف‌های خوبی برای گفتن دارد.