پنجمین کتاب صفرچهار

محمود درویش به ما می‌گوید: «غزه آدم‌ها را به تأمل سرد نمی‌خواند؛ غزه آدم‌ها را به انفجار و سرشاخ شدن با حقیقت وامی‌دارد.»

بازشناختن غریبه، یک تفاوت جدی با همهٔ کتاب‌هایی که تا الان دربارهٔ مسألهٔ فلسطین خوانده‌ام داشت. نویسنده، در قالب یک سخنرانی از دریچهٔ ادبیات سراغ آدم‌های درگیر در ماجرای فلسطین رفته است. و این ایده‌ای درخشان است. کتاب قرار نیست پاسخ‌های سوالات مخاطب را دربارهٔ چیستی مسالهٔ فلسطین برطرف کند. کتاب‌های دقیقی در این زمینه وجود دارد. بازشناختن غریبه، از «لحظهٔ آهان» حرف می‌زند. لحظه‌ای که انسان به فهم و شناخت حق و باطل می‌رسد.
کاش تا دیر نشده، لحظهٔ بازشناختن مان را درست دریابیم.


مناسب برای در یک نشست خواندن 👌
        

          خواندن و نوشتن از فلسطین در این زمان خاص خیلی هم سخت نیست، فقط کافی است هنوز اندکی انسانیت داشته باشید.
برای ما ایرانی های متولد شده بعد از انقلاب اما موضوع فلسطین بسیار عجیب تر است. من خودم تا سالها گمان می کردم مشکل بااسرائیل یک مسئله دینی است، یک مشکل قدیمی، یک اختلاف با یهودیت، حتی شاید بشود گفت گاهی یک یهودی ستیزی. بزرگتر که شدم مطالعه کردم تا ببینم اصلا دشمنی با اسرائیل خوب است یا بد؟ آیا می ارزد برایش هزینه داد؟
بازشناختن غریبه دارد از لحظه ای می گوید که بلاخره خوب و بد قصه مشخص می شوند، لحظه ای که قاتل داستان شناسایی می شود.
مطالعاتم قبل از آخرین جنگ غزه هم میگفت اسرائیل شر مطلق است اما طول کشید تا به چشم شر مطلق بودنش را ببینم، آنچه ما در این مدت دیدیم را نمیدانم چگونه تاب آوردیم اما خوششحالم که سمت درست تاریخ یعنی اسرائیل ستیزی ایستاده ام.
        

          بازشناختن غریبه سخنرانی ایزابلا حماد فارغ التحصیل دانشگاه آکسفورد درباره تصور طرف غربی به انسان فلسطینی است. اینکه وقتی دنبال این هستیم ثابت کنیم 80 هزار کشته در فلسطین انسان هستند، باید در اصل بپرسیم که چرا انسان بودن آنها را باید ثابت کنیم؟ اصلا چرا انسان بودن آنها محل تردید است. در اصل این پرسش بیانگر این است که از نگاه غربی، انسان بودن غیر غربی ها محل تردید است. حماد معتقد است این نوع نگاه که خروجش اش بشود «آهان، آنها هم انسان هستند» نه یک توجه که نوعی نظارت است. یعنی انسان غربی بعد از اینکه متوجه شد آنها انسان هستند این سوال را به عنوان ناظر برای خودش مطرح میکند که آیا ممکن است این فجایع برای او هم اتفاق بیفتد یا خیر؟ اگر خطر ندارد که عبور میکند و الا اگر خطر را حس کند به همدلی میرسد که البته اگر بشود اسمش را همدل گذاشت. حماد معتقد است این همدلی در ادامه همان خشونت استعماری است چرا که این همدلی نوعی بی توجهی است. در واقع ناظر غربی نگاهش این است که به گروهی ضعیف ظلمی شده و حالا او را دلداری میدهد و تمام. حماد میگوید نباید گذاشت این قصه را انسان غربی تعریف کند تا پایان قصه را خودش اینگونه رقم بزند او معتقد است قصه باید توسط خودمان، بین خودمان و به شیوه خودمان تعریف شود او این بیرون فکر کردن از نگاه غربی را بازشناختن نامگذاری میکند.
        

          واژه Recognition در سیاست، به رسمیت شناختن است، اما در ادبیات و به صورت مشخص رمان، بازشناختن؛ آنجا که غریبه، آشنا از کار درمی‌آید و معمولا تراژدی رخ می‌دهد. بازشناختن آنجاست که شواهد و مدارک کنار هم چفت شده و شخصیت رمان مجبور است چشم باز کند روی آنچه از قبل می‌تو‌انسته بداند، اما به‌خاطر آزارندگی‌اش، از آن فراری بوده و نمی‌خواسته بداند. بازشناختن در رمان «لحظه آهان» است، لحظه آناگنورسیس، لحظه‌ای که ادیپ می‌فهمد همه پیش‌گویی‌ها از یک واقعیت حرف می‌زده‌اند که او پدرش را کشته و با مادرش ازدواج کرده.

ایزابلا حماد، در سخنرانی‌اش در مراسم یادبود ادوارد سعید، پای مفهوم بازشناختن در رمان را با نگاهی انتقادی به مسئله فلسطین می‌کشاند، چرا که از نظرش ماجرای فلسطین سال‌هاست از نقطه اوج بازشناختن برای شخصیت غربی داستان گذشته، اما هیچ قصه‌ای قرار نیست در نقطه عطفی که شخصیتش از ماجرا سردرمی‌آورد، به سر برسد. بازشناختن، چه در سیاست باشد و چه در رمان، میانه قصه است، هرچند نقطه اوج آن باشد، و بعد آن کنش روی زمین شخصیت داستان است که قصه را به سرانجامش می‌برد. از طرف دیگر هم اینکه انسان فلسطینی باید همه هزینه‌های داستان و روایتش را نقد بدهد تا توسط انسان غربی غیرفلسطینی، در جایگاه یک انسان بازشناخته شود، خودش نوعی نگاه استعماری‌ست. انگار انسان فلسطینی باید قصه‌ای پر از رنج و محنت را از سر بگذراند تا مجالی برای توبه و ندامت انسان غربی فراهم آورد و انسان غربی لحظه آناگنورسیسش را تجربه کند و از این فریب که اوضاع پیچیده‌تر از آن است که آدم عادی از آن سردرآورد، رها شود.

ایزابلا حماد، در این سخنرانی از فلسطین حرف می‌زند، اما توصیفاتش از رمان هم دقیق و دل‌نشین است؛ رمان را ذاتا یک‌جور علامت سوال معرفی می‌کند، یا راهی برای به تصویر کشیدن چیزهایی که نمی‌دانسته‌ای می‌دانی یا دقیق‌ترش از دانستن‌شان گریزان بوده‌ای. رمان کارش آشکار کردن محدودیت‌ها و حد و مرز آدم در محنت این‌جهانی‌ست، آدم را به درک ناشناخته بودن جهان پیرامون رساندن و پرت کردنش از مرکز دایره‌ای که خودش را پیش‌فرض آنجا گذاشته. به همین خاطر آناگنورسیس ادبی در رمان وقتی حقیقی‌تر به نظر می‌رسد که نجات‌بخش نباشد و به مواجهه‌ای دردسرآفرین با محدودیت‌ها بینجامد.
        

          میانه‌ی پیرنگ یعنی جایی که نقطه‌ی عطف ماجراست و همه‌چیز از بعد آن به نفع پایان قصه تغییر می‌کند.
        

          کتابی برای فهمیدن آنچه در فلسطین رخ می‌داده و رخ می‌دهد ، از اینکه چه بلایی بر سر این کشور می‌آید
...
افسوس که هیچ کاری ، مطلقا هیچ کاری از ما ساخته نیست!
        

          اگر به ادبیات علاقه‌مندید این کتاب را بخوانید. 
کم حجم و خوش‌خوان. 
پرداختن به مساله فلسطین از یک دریچه  جدید! از ادبیات.
از آن لحظه بازشناختن. همان «آن» داستان. 
در اولین مواجه‌م با کتاب، اسمش گره ذهنی‌ام بود. هیچ داستانی براش نداشتم. اما هرچه پیش رفتم بیشتر از انسجام بحث و دقت نظر این نویسنده فلسطینی کم سن و سال کیف کردم!  چه عنوان خوبی!
برای همه دنیا این «بازشناختن» را آرزو می‌کنم.  
        

          چند ماه گذشته کتاب را خریده بودم اما  احتمالاً اگر همان موقع کتاب را می‌خواندم  اینطور تحت تأثیر قرار نمی‌گرفتم و به این شدت با آن همدلی نمی‌کردم. جایی از متن کتاب از مخاطب پرسیده بود که« نمی‌دانم در چه شرایطی این کتاب را می‌خوانید؟»  و من در شرایطی کتاب را می‌خواندم که دشمن مشترکمان به کشورم، به شهرم حمله کرده بود.
به امید روزگار نزدیکی که روایت‌های پیروزی را بخوانم و اشک بریزم.  
        

          کتابی در مورد شناختن و رسیدن به «لحظه‌ی آهان»

من ادوارد سعید را نمی‌شناسم. اما کتاب، سخنرانی ایزابلا حماد _ دورگه‌ی بریتانیایی فلسطینی _ در سالروز سعید است.
حماد مسئله‌ی فلسطین را به داستان و ادبیات پیوند می‌دهد. ماجرای فلسطین را به مثابه‌ی داستانی از ۱۹۴۸ و یوم النکبه تا حال دنبال می‌کند و دنبال کشف «لحظه‌ی بازشناختن» یا «لحظه‌ی آهان» است.
لحظه‌ای که شخصیت داستان ما به کشف حقیقت می‌رسد. 
ماجرای فلسطین، داستانی‌ است که تک تک ما و مردم جهان شخصیت اصلی‌ آن هستیم. حماد می‌پرسد که زمان «لحظه‌ی آهان» برای مردم جهان کی فرا می‌رسد؟
لحظه‌ای که انسان بودن فلسطینی‌ها و غزه‌ای ها را باور کنند و در برابر کشتار و نسل کشی آن‌ها بایستند‌. غریبه را بشناسند و کنش مورد انتظار را انجام دهند.
هر چند سوال مهمی را مطرح می‌کند: «وقتی کسی خیرخواهانه تلاش می‌کند انسان بودنِ انسانی دیگر را نشان دهد، خوب است ببینیم اساسا انسان بودن آن دیگری چرا محل سوال و تردید بوده است.» 
سخنرانی حماد نه روز قبل از ۷ اکتبر انجام شده است. یکسال بعد از طوفان الاقصی و کشتار فجیع غزه توسط اسرائیل یادداشتی تکمیلی روی سخنرانی نوشته که در مجموع دو قسمت کتاب را تشکیل می‌دهد. 
کتاب کم حجمی است اما ترجمه ــ مخصوصا بخش اول ــ آن‌قدر روان نیست که یک جرعه سر کشیده شود.
در نهایت بیشتر به درد مخاطبی می‌خورد که قبل از این کتاب با مسئله‌ی فلسطین و تاریخ‌اش آشنا باشد.

پ.ن: کتاب را همین هفته خواندم. روز‌هایی که وحشی‌گری اسرائیل به ایران‌جان رسیده است. با خودم می‌گویم «لحظه‌ی آهان» انقدر برای بخشی از  مردم ایران اتفاق نیفتاد تا مستقیما با موتور کشتار روبه‌رو شدند. 
از خودم می‌پرسم راستی الان همه‌شان به «لحظه‌ی آهان» رسیده‌اند؟!
        

          مجموعه دو سخنرانی از نویسنده‌‌ای فلسطینی
بریتانیایی. نویسنده گریزی به گذشته فلسطین و چرایی مبارزات مردم این کشور علیه فلسطین می‌زند. به علاوه به ریشه‌های نسل‌کشی آنان توسط اسرائیل و حمایت‌های امریکا و انگلیس می‌پردازد. متن کتاب حدودا هشتاد صفحه است اما آنقدر روان و سرراست نیست که بشود که در یک نشست خواند.
        

          کتاب دو قسمت دارد
قسمت اول کتاب که بخش اعظم آن است مرا نگرفت، با تمام نظرات مثبتی که دیدم دوستان نوشتند
اما ۳۰ ص پایانی که یک سخنرانی پس از طوفان الاقصی است، چنان مرا گرفت که حاضر بودم به ازای این ۳۰ ص، کتاب را تهیه کنم
حتی به قیمت زیاد!!!
در ۳۰ صفحه گریه کردم، حرص خوردم، یادداشت نوشتم، خط کشیدم و زندگی کردم با اینکه کم بود....اما نیمه اول برایم مثل تسلط واقعیت روزمره بر تو، وقتی که حوصله اش را نداری بود، نچسب و بی رمق....به قول سربازها  ۵۰ صفحه اول، نکش شده بود برای من...اما امان از آن ۳۰ص که با رغبت و شور هرچه تمام تر خواندمش، خط کشیدم، اسم کتاب از توی کتابنامه در آوردم

کتاب جالبی بود برایم