پنجمین کتاب صفرچهار

محمود درویش به ما می‌گوید: «غزه آدم‌ها را به تأمل سرد نمی‌خواند؛ غزه آدم‌ها را به انفجار و سرشاخ شدن با حقیقت وامی‌دارد.»

بازشناختن غریبه، یک تفاوت جدی با همهٔ کتاب‌هایی که تا الان دربارهٔ مسألهٔ فلسطین خوانده‌ام داشت. نویسنده، در قالب یک سخنرانی از دریچهٔ ادبیات سراغ آدم‌های درگیر در ماجرای فلسطین رفته است. و این ایده‌ای درخشان است. کتاب قرار نیست پاسخ‌های سوالات مخاطب را دربارهٔ چیستی مسالهٔ فلسطین برطرف کند. کتاب‌های دقیقی در این زمینه وجود دارد. بازشناختن غریبه، از «لحظهٔ آهان» حرف می‌زند. لحظه‌ای که انسان به فهم و شناخت حق و باطل می‌رسد.
کاش تا دیر نشده، لحظهٔ بازشناختن مان را درست دریابیم.


مناسب برای در یک نشست خواندن 👌
        

          خواندن و نوشتن از فلسطین در این زمان خاص خیلی هم سخت نیست، فقط کافی است هنوز اندکی انسانیت داشته باشید.
برای ما ایرانی های متولد شده بعد از انقلاب اما موضوع فلسطین بسیار عجیب تر است. من خودم تا سالها گمان می کردم مشکل بااسرائیل یک مسئله دینی است، یک مشکل قدیمی، یک اختلاف با یهودیت، حتی شاید بشود گفت گاهی یک یهودی ستیزی. بزرگتر که شدم مطالعه کردم تا ببینم اصلا دشمنی با اسرائیل خوب است یا بد؟ آیا می ارزد برایش هزینه داد؟
بازشناختن غریبه دارد از لحظه ای می گوید که بلاخره خوب و بد قصه مشخص می شوند، لحظه ای که قاتل داستان شناسایی می شود.
مطالعاتم قبل از آخرین جنگ غزه هم میگفت اسرائیل شر مطلق است اما طول کشید تا به چشم شر مطلق بودنش را ببینم، آنچه ما در این مدت دیدیم را نمیدانم چگونه تاب آوردیم اما خوششحالم که سمت درست تاریخ یعنی اسرائیل ستیزی ایستاده ام.
        

          واژه Recognition در سیاست، به رسمیت شناختن است، اما در ادبیات و به صورت مشخص رمان، بازشناختن؛ آنجا که غریبه، آشنا از کار درمی‌آید و معمولا تراژدی رخ می‌دهد. بازشناختن آنجاست که شواهد و مدارک کنار هم چفت شده و شخصیت رمان مجبور است چشم باز کند روی آنچه از قبل می‌تو‌انسته بداند، اما به‌خاطر آزارندگی‌اش، از آن فراری بوده و نمی‌خواسته بداند. بازشناختن در رمان «لحظه آهان» است، لحظه آناگنورسیس، لحظه‌ای که ادیپ می‌فهمد همه پیش‌گویی‌ها از یک واقعیت حرف می‌زده‌اند که او پدرش را کشته و با مادرش ازدواج کرده.

ایزابلا حماد، در سخنرانی‌اش در مراسم یادبود ادوارد سعید، پای مفهوم بازشناختن در رمان را با نگاهی انتقادی به مسئله فلسطین می‌کشاند، چرا که از نظرش ماجرای فلسطین سال‌هاست از نقطه اوج بازشناختن برای شخصیت غربی داستان گذشته، اما هیچ قصه‌ای قرار نیست در نقطه عطفی که شخصیتش از ماجرا سردرمی‌آورد، به سر برسد. بازشناختن، چه در سیاست باشد و چه در رمان، میانه قصه است، هرچند نقطه اوج آن باشد، و بعد آن کنش روی زمین شخصیت داستان است که قصه را به سرانجامش می‌برد. از طرف دیگر هم اینکه انسان فلسطینی باید همه هزینه‌های داستان و روایتش را نقد بدهد تا توسط انسان غربی غیرفلسطینی، در جایگاه یک انسان بازشناخته شود، خودش نوعی نگاه استعماری‌ست. انگار انسان فلسطینی باید قصه‌ای پر از رنج و محنت را از سر بگذراند تا مجالی برای توبه و ندامت انسان غربی فراهم آورد و انسان غربی لحظه آناگنورسیسش را تجربه کند و از این فریب که اوضاع پیچیده‌تر از آن است که آدم عادی از آن سردرآورد، رها شود.

ایزابلا حماد، در این سخنرانی از فلسطین حرف می‌زند، اما توصیفاتش از رمان هم دقیق و دل‌نشین است؛ رمان را ذاتا یک‌جور علامت سوال معرفی می‌کند، یا راهی برای به تصویر کشیدن چیزهایی که نمی‌دانسته‌ای می‌دانی یا دقیق‌ترش از دانستن‌شان گریزان بوده‌ای. رمان کارش آشکار کردن محدودیت‌ها و حد و مرز آدم در محنت این‌جهانی‌ست، آدم را به درک ناشناخته بودن جهان پیرامون رساندن و پرت کردنش از مرکز دایره‌ای که خودش را پیش‌فرض آنجا گذاشته. به همین خاطر آناگنورسیس ادبی در رمان وقتی حقیقی‌تر به نظر می‌رسد که نجات‌بخش نباشد و به مواجهه‌ای دردسرآفرین با محدودیت‌ها بینجامد.
        

          میانه‌ی پیرنگ یعنی جایی که نقطه‌ی عطف ماجراست و همه‌چیز از بعد آن به نفع پایان قصه تغییر می‌کند.
        

          کتابی برای فهمیدن آنچه در فلسطین رخ می‌داده و رخ می‌دهد ، از اینکه چه بلایی بر سر این کشور می‌آید
...
افسوس که هیچ کاری ، مطلقا هیچ کاری از ما ساخته نیست!
        

          مجموعه دو سخنرانی از نویسنده‌‌ای فلسطینی
بریتانیایی. نویسنده گریزی به گذشته فلسطین و چرایی مبارزات مردم این کشور علیه فلسطین می‌زند. به علاوه به ریشه‌های نسل‌کشی آنان توسط اسرائیل و حمایت‌های امریکا و انگلیس می‌پردازد. متن کتاب حدودا هشتاد صفحه است اما آنقدر روان و سرراست نیست که بشود که در یک نشست خواند.