یادداشت‌های پریسا (17)

          نوشتن ریویو برای چنین کتابی که سال‌هاست نقد شده، بارها خوانده شده و همه می‌شناسندش، مثل انداختن یک قطره در دل اقیانوسه.
با این حال، نمی‌تونم از نوشتن درباره‌اش صرف‌نظر کنم، چون صد سال تنهایی برای من فقط یک رمان نبود؛ یک تجربه بود.
مارکز، قصه‌گویی قهاره، که با این اثر قصه‌ها رو جادو کرده — اما جادوی واقعی برای من نه در پرواز رمدیوس خوشگل بود، نه در خونِ مسیر‌شناس خوزه آرکادیو، بلکه در توصیف‌هایش از «تنهایی» بود.
تنهایی‌ای که وقتی از فاز ترسناک و تلخش عبور می‌کنی، به حقیقتِ وجودی‌ت می‌رسی.

اتاق ملکیادس، برای من نماد جسم انسان بود؛ جایی که وقتی درش حبس می‌شی، تازه می‌تونی با روحت تنها باشی.
اتاقی که تک‌تک اعضای خانواده بوندیا، به نحوی باهاش درگیر بودن؛ باهاش حرف زدن، ازش ترسیدن، توش گم شدن یا نجات پیدا کردن. 
در این جهان جادویی، زمان خطی نیست. زمان دایره است. گذشته و آینده آن‌قدر در هم تنیده‌ شده‌اند که نمی‌دانی کجا ایستاده‌ای. در ماکوندو، هیچ‌چیز کاملاً نمی‌گذرد، فقط تکرار می‌شود. نسل پشت نسل، خوزهها و اورلیانوها و رمدیوس‌ها در دورِ بی‌پایانی از اشتیاق، گناه، عشق و فراموشی به دنیا می‌آیند و می‌میرند، بی‌آنکه بدانند تقدیرشان از پیش نوشته شده.
بزرگ‌ترین دردِ ماکوندو، به‌نظرم، عشق نبود، مرگ هم نبود — تنهایی بود. تنهایی‌ای که همه چیز را می‌بلعید. عشقی که دیر می‌رسید، ارتباطی که نصفه می‌ماند، واژه‌هایی که هیچ‌وقت گفته نشدند.

و سرانجام، وقتی اورلیانوی آخر، رمز نسخه‌ی ملکیادس را می‌خوانَد و می‌فهمد که ماکوندو و خاندان بوندیا، از همان آغاز، محکوم به فراموشی بودند، تو بهت‌زده می‌مانی: آیا این سرنوشت فقط مال آن‌ها بود؟ یا ما هم از یاد خواهیم رفت، چون نتوانستیم گذشته را بفهمیم و از تکرار نجات پیدا کنیم؟

        

          "یه کتاب خاص و متفاوت بود. فضای غمگین و تلخی داشت، ولی در عین حال خیلی واقعی و انسانی بود. آدمو می‌برد وسط آدمایی که انگار فراموش شدن، ولی هنوز زنده‌ان، با حس و حال خودشون. گاهی دلم می‌گرفت، گاهی لبخند می‌زدم. اگه دنبال یه داستان آروم و عمیق با شخصیت‌های عجیب ولی دوست‌داشتنی هستی، این کتابو بخون."
        

          یک مرد رو که شروع کردم، راستش اولش خیلی خسته‌کننده بود.
کتاب کند پیش میرفت و حرف‌هاش سنگین بود. احساس می‌کردم دارم تو یه دنیای تاریک قدم میزنم و هیچ چیز عجله‌ای برای جلو رفتن نداره.
اما یه چیزی تو این کندی بود که نمی‌ذاشت کتاب رو بذارم کنار. همونطور که داستان پیش میرفت، یه مرد رو دیدم که همه‌ی وجودش رو برای آرمانش گذاشته بود.
نه فقط برای زندگی خودش، نه فقط برای آینده‌اش. بلکه برای یه ایده، یه اعتقاد که تو وجودش ریشه دوانده بود و هیچ چیزی نمی‌تونست اون رو ازش جدا کنه.

و در کنار این جنگیدن برای آرمان، یه عشق بود.
عشقی که شاید بیشتر از هر چیزی در این دنیا برای این مرد معنا داشت. عشقی که در دل اون درد و رنج زندگی می‌جنگید و زنده می‌موند.
این عشق هیچ وقت ساده و راحت نبود؛ همیشه با جنگ و با فداکاری همراه بود. ولی به همون اندازه که این عشق تلخ و دشوار بود، به همون اندازه هم قوی و حقیقی بود.

حالا که تمامش کردم، فهمیدم که این کتاب، قصه‌ی یک مرد نیست.
قصه‌ی جنگیدن برای چیزی بزرگتر از خودت بود.
قصه‌ی اینکه چطور میشه در دنیای پر از درد و ظلم، هنوز هم به چیزی که دوست داری ایمان داشته باشی، حتی اگه اون چیز عشق یا آرمانت باشه.
یک مرد، شاید خسته‌کننده و کند شروع بشه، اما وقتی به تهش می‌رسی، دیگه نمی‌تونی فراموشش کنی. یه داستان از جنگیدن، از ایستادن، و از عشقی که همیشه پا برجا می‌مونه، حتی وسط همه‌ی این دردها.

        

          بیچارگانو که خوندم، انگار افتادم وسط یه عالمه نامه‌ی قدیمی که بوی دل تنگی و نجابت میداد.
یه مرد فقیر، یه دختر تنها... و فقط کلمه‌هایی که بینشون رد و بدل میشه.
هیچ خبری از ماجراهای شلوغ و قهرمان‌بازی نیست. فقط درد زندگیه، با یه عالمه صداقت و مهربونی که لابه‌لای جمله‌ها قایم شده.
نامه‌ها اینقدر واقعی بودن که حس می‌کردم خودم یه جایی پشت کاغذا نشستم و دارم نگاهشون می‌کنم.
بعضی وقتا دلم می‌خواست داد بزنم بگم: "بابا چرا انقدر مظلومین؟ یه ذره هم واسه خودتون زندگی کنین."
ولی خب... بیچارگان یه قصه‌ی مظلومه. یه قصه از اون آدمایی که همیشه ته دنیا دارن زندگی می‌کنن، ولی هنوز یه ذره عشق تو دلشون مونده.
کتابی بود که بیشتر از اینکه بخونمش، حسش کردم.

        

          راستش وقتی شروع کردم به دور از مردم شوریده رو خوندن، فکر نمی‌کردم انقدر باهاش حال کنم. داستانش یه جوریه که انگار بردنت وسط طبیعت، توی دنیایی که زندگی هنوز ساده‌تره، ولی احساسات آدم‌ها هزار برابر پیچیده‌تر.

بثشیبا، شخصیت اصلی داستان، خیلی برام جالب بود. یه زنی که قشنگ می‌دونه چی می‌خواد، ولی خب اشتباه هم زیاد می‌کنه. اصلاً همین اشتباهاتش باعث شد واقعی‌تر به نظرم بیاد. نه فرشته بود، نه یه آدم وحشتناک، فقط یه آدمِ معمولی با کلی احساس و لجاجت.

گابریل اوک هم که واقعاً دل آدمو می‌برد. یه جور آرامش توی رفتارش بود که حس می‌کردی میشه بهش تکیه کرد. توی همه‌ی بالا پایین‌های داستان، یه جور ستون بود برای بثشیبا، حتی وقتی خودش نمی‌فهمید چقدر بهش احتیاج داره.

در کل، خوندن این کتاب برام مثل نشستن کنار یه بخاری تو یه کلبه‌ی روستایی بود، توی یه عصر بارونی. هم حس خوبی داشت، هم یه جور غمِ قشنگ ته دل آدم می‌موند. خلاصه که به دل من نشست.

        

          خوندن بیگانه برای من مثل روبه‌رو شدن با یه حسِ خام و برهنه از زندگی بود. داستانِ مرسو، مردی که بی‌تفاوت به همه چیز به نظر می‌رسه، در عین سادگی، خیلی تکان‌دهنده بود. چیزی که بیشتر از همه توی ذهنم موند، همون خونسردی عجیب مرسو در مواجهه با اتفاقاتیه که برای بقیه‌ی آدم‌ها خیلی بزرگ و مهمه؛ از مرگ مادرش گرفته تا قتل یه آدم.

بیگانه برام یه جور مواجهه با معنای پوچی زندگی بود. این که خیلی از ارزش‌هایی که بهشون باور داریم، شاید توی موقعیت‌های خاص، کاملاً بی‌معنا بشن. کامو بدون این که توضیح بده یا قضاوت کنه، فقط تصویر می‌کشه و همین سکوت و بی‌تفاوتی، ضربه‌ی اصلی رو بهم زد.

آخر کتاب، جایی که مرسو مرگ رو می‌پذیره و حتی یه جورایی باهاش آشتی می‌کنه، حس کردم کامو داره حرف عمیقی درباره‌ی رهایی می‌زنه؛ این که وقتی با پوچی آشتی کنیم، شاید برای اولین بار واقعاً آزاد بشیم.

بیگانه برای من فقط یه داستان نبود؛ یه آینه بود. یه آینه‌ی سرد اما صادق، که مجبورم کرد یه بار دیگه نگاهم به زندگی و مرگ رو مرور کنم.

        

          کتاب سقوط برام یه تجربه‌ی خیلی متفاوت بود؛ مثل این بود که بدون این که بخوام، به دادگاهی درون خودم کشیده بشم. راوی داستان، یه مرد به اسم کلامانس، توی کافه‌های تاریک آمستردام برام تعریف می‌کرد که چطور از یک وکیل موفق و مغرور به یک قاضی توبه‌کار تبدیل شده. سبک روایتِ یک‌نفره‌ی کتاب باعث شد حس کنم دارم توی یه اعتراف خصوصی شرکت می‌کنم.

چیزی که بیشترین تاثیر رو روم گذاشت، این بود که کلامانس با طنزی تلخ و بدون هیچ نقابی خودش رو زیر سوال می‌برد، و در واقع، خواننده رو هم. انگار با هر جمله‌ای که خودش رو تحلیل می‌کرد، من رو هم مجبور می‌کرد به قضاوت‌ها، غرور و ضعف‌های خودم فکر کنم.

کامو با زبانی ساده ولی پر از لایه‌های عمیق، سقوط اخلاقی و درونی آدم‌ها رو به تصویر می‌کشه. جالب این بود که آخرش نمی‌شد راحت بگم کلامانس یه آدم بدیه یا قربانی شرایط. بیشتر حس کردم خودم هم می‌تونستم جای اون باشم.

در نهایت، سقوط یه جور دعوت به مواجهه با خودم بود؛ بدون توجیه، بدون فریب. تجربه‌ای تلخ، اما ارزشمند که هنوز ذهنم رو مشغول کرده.

        

          کتاب طاعون اثر آلبر کامو برام یکی از اون تجربه‌هایی بود که آدم رو وادار می‌کنه بیشتر از همیشه به زندگی، مرگ و معنا فکر کنه. داستان توی شهری روایت میشه که یه دفعه با شیوع طاعون روبه‌رو میشه و همه چیز از روال عادی خارج میشه. چیزی که بیش از خودِ ماجرای طاعون توجهم رو جلب کرد، رفتار شخصیت‌ها بود؛ این که چطور هرکدوم با وحشت، ناامیدی یا حس مسئولیت روبه‌رو میشن.

کامو بدون این که مستقیم شعار بده، مفهوم پوچی زندگی و در عین حال ارزش مبارزه‌ی انسان‌ها رو نشون میده. توی طول خوندن کتاب حس می‌کردم که انگار دارم مبارزه‌ی خودم با دنیای بی‌رحم رو توی آیینه می‌بینم. قلمش خیلی ساده و در عین حال پرمغزه؛ جوری که نمی‌تونی راحت از کنارش رد بشی.

طاعون برای من فقط یک داستان درباره‌ی یک بیماری نبود؛ یه روایت نمادین بود از مبارزه‌ی ما انسان‌ها با رنج‌هایی که ظاهراً هیچ منطق یا عدالتی پشتشون نیست. انگار می‌گفت زندگی همیشه با درد همراهه، ولی چیزی که مهمه، انتخاب ما توی مواجهه با این درده.

در مجموع خوندن این کتاب رو برای هر کسی که دوست داره یه بار جدی با خودش و معنای بودنش روبه‌رو بشه، واقعاً پیشنهاد می‌کنم.

        

          کتاب «در نبردی مشکوک» از جان اشتاین‌بک یه داستان قوی و تاثیرگذاره درباره‌ی کارگرهایی که برای گرفتن حقشون می‌جنگن. شخصیت اصلی، جیم، اولش فقط یه آدم معمولیه که کم‌کم وارد دنیای اعتراضات و مبارزه می‌شه و به طرز عجیبی تغییر می‌کنه.

داستان خیلی واقعی و بی‌پرده روایت شده. اشتاین‌بک نشون می‌ده که حتی آدم‌هایی که با نیت خوب وارد یه ماجرا می‌شن، ممکنه تو مسیرشون به جاهای تاریکی برسن. یه جورایی آدمو می‌بره تو دل اتفاقات و باعث می‌شه کلی فکر کنی.

من از این کتاب یاد گرفتم که همیشه همه‌چی سیاه و سفید نیست. گاهی توی یه مبارزه‌ی درست، روش‌ها می‌تونن اشتباه باشن.
        

          نازنین داستانی کوتاه اما پر از درد است؛ مثل زخمی کوچک که عمیق‌تر از چیزی‌ست که دیده می‌شود. شخصیت اصلی با تمام سادگی و دل‌پاکی‌اش آدم را درگیر می‌کند، و داستایوفسکی مثل همیشه، رنج انسان بودن را با ظرافت تصویر می‌کند. تلخ، اما به‌یادماندنی.

        

          کتاب لاله سیاه برای من داستانی شیرین و دل‌نشین بود. چیزی که بیشتر از همه نظرم را جلب کرد، خود لاله سیاه بود؛ گلی کمیاب، زیبا و پر رمز و راز که همه‌ی داستان حول آن می‌چرخد. اما چیزی که داستان را برایم خاص‌تر کرد، شخصیت وان‌بیر بود؛ مردی که حتی در بدترین شرایط هم امیدش را از دست نداد و با صبر و علاقه به هدفش ادامه داد.
بعد از خواندن آثاری سنگین مثل داستایوفسکی و بوف کور، این کتاب برایم مثل یک نسیم ملایم و گوگولی بود؛ ساده، اما پر از حس خوب. سبک نوشتار الکساندر دوما هم دل‌نشین و روان بود و باعث شد با علاقه تا آخر داستان همراهش باشم.

        

          "اسب سرخ" برام مثل نشستن کنار پنجره‌ی آفتابی خونه‌ی بچگی بود، وقتی یه گربه‌ی تنبل می‌اومد رو پام می‌خوابید و دنیا آروم می‌شد. همون سادگی، همون گرما، همون لحظه‌های کوچیک اما قشنگ.
        

          "سمفونی مردگان" رو که خوندم، انگار یه بادوم تلخ خوردم وسط یه مشت بادوم شیرین. تلخی‌ش فقط همون لحظه نبود، تا ساعت‌ها، حتی روزها بعد، مزه‌ش تو دهنم مونده بود. قصه، قصه‌ی آدم‌هایی‌ه که انگار از اول محکوم به نابودی بودن؛ بی‌صدا، آروم، ولی عمیق و دردناک.
تلخی این کتاب از اون تلخی‌هایی نیست که رد میشه و میره. می‌مونه. لایه‌لایه می‌ره زیر پوستت. همه چیزش، از فضای سرد و خفه‌ی اردبیل گرفته تا سرنوشت تلخ شخصیت‌ها، با آدم حرف می‌زنه… ولی نه با صدا، با سکوت.
"سمفونی مردگان" نه فقط یه داستان، بلکه یه قطعه موسیقی‌ه؛ اما نه از اونایی که آرومت کنه، از اونایی که دل‌تو می‌لرزونه. مثل یه آکورد اشتباهی که تا ته روحت می‌ره و نمی‌ذاره فراموشت شه.
اگه دلت یه داستان خوش‌آخر می‌خواد، دور این کتاب رو خط بکش. ولی اگه می‌خوای یه بار تلخی واقعی رو بچشی، یه تلخی ناب، از جنس زندگی، این کتابو بخون.