بریده‌ کتاب‌های مرگ ایوان ایلیچ

باشندگان دَرَک نخست دوزخ، که دانته در مسیر سفر خویش می‌بیند، بی طرف ها یا حاشیه نشینان‌اند، یعنی آدم هایی که 《بی نام و ننگ》می‌زیسته‌اند-آنان که، به قول دانته:《هرگز زنده نبوده‌اند.》ایوان ایلیچ هم همین گونه زیسته بوده: بی نام و ننگ، همچون کسی که هرگز زنده نبوده.

گیریم که کای(قیصر روم) انسان است؛ چون انسان فانی است، پس کای هم فانی است. اما، او این موضوع را هرگز و اصلا نه درباره‌ی خود که فقط درباره‌ی کای صادق می‌دانست.

خواه صبح بود یا شب، خواه جمعه یا یکشنبه، فرقی نداشت، وضع و حال همان بود که بود: همان درد خوره وار و کاستی ناپذیر و جانکاه، که لحظه ای بند نمی آمد، همان وقوف بر عمری که چراغ آن رو به خاموشی محتوم نهاده بود اما هنوز خاموش نشده بود، همان نزدیک شدن آن موجود خوفناک و منفور یعنی عزراییل که یگانه حقیقت بود،و همان دروغ همیشگی.

پیوسته همان رنج تحلیل‌ناپذیر را به تنهایی تحمل می‌کرد و پیوسته در تنهایی به همان معمای ناگشودنی می‌اندیشید. "یعنی چه؟ آیا به راستی باید مرد؟" و ندای درونش جواب می‌داد: "بله، حقیقت است و باید مرد." می‌پرسید: "ولی آخر این همه رنج برای چیست؟" و ندا جواب می‌داد: "دلیلی نیست! برای هیچ!" و همین.

پیوسته همان رنج تحلیل‌ناپذیر را به تنهایی تحمل می‌کرد و پیوسته در تنهایی به همان معمای ناگشودنی می‌اندیشید.((یعنی چه؟ آیا به راستی باید مرد؟)) و ندای درونش جواب می‌داد:(( بله، حقیقت است و باید مرد.)) می‌پرسید:((ولی آخر این همه رنج برای چیست؟)) و ندا جواب می‌داد:((دلیلی نیست! برای هیچ!)) و همین.

دیگر نمی‌توانست خودش را فریب دهد چیزی وحشتناک، جدید و مهمتر از هر چیز دیگر در زندگیش درونش اتفاق می‌افتاد که تنها خودش از آن آگاه بود. اطرافیانش چیزی از آن نمی‌فهمیدند یا نمی‌خواستند بفهمند و فکر می‌کردند همه چیز طبق روال قبل در جریان است و این موضوع بیش از هر چیز ایوان ایلیچ را عذاب می‌داد.

طوری که گفتی مرگ مصیبتی بود خاص ایوان ایلیچ و هیچ‌ کاری با او نداشت.

مثل این بود که پیوسته، با سیری یکنواخت از سراشیبی فرو می‌لغزم و گمان میکردم که به سوی قله صعود میکنم. و به راستی همین طور بود. در انظار مردم، در راه اعتبار و عزت بالا میرفتم و زندگی با همان شتاب از زیر پایم میگذشت و از من دور میشد... تا امروز که مرگ بر درم میکوبد...

ایوان ایلیچ می‌دانست که خودش سبب افسردگیِ آن‌هاست، اما کاری از دستش ساخته نیست. دوستانش پس از صرف شام به خانه‌هاشان می‌رفتند و ایوان ایلیچ را با این فکر تنها می‌گذاشتند که زندگی‌اش زهرآگین شده و زندگی را به کامِ دیگران نیز زهر می‌کند و این زهر بی آنکه ذره‌ای کاهش یابد، هرچه عمیق‌تر در تمامِ وجودش نفوذ می‌کند.

اگر من با یقین به تباه کردن نعمت‌هایی که به من داده شده بود از دنیا بروم و هیچ راهی برای اصلاح آن نباشد، آن وقت چه؟

آن زمان، روشنی بود، ولی حالا تاریکی همه جا را گرفته. آن زمان اینجا بودم، ولی حالا دارم میروم آنجا!کجا؟ تنش به سردی گذاشت و نفسش بند آمد. فقط صدای ضربان قلبش را میشنید. وقتی من نباشم، چی می ماند؟ هیچی نمی‌ماند.

مثل این بود که پیوسته با سیری یکنواخت از سراشیبی فرو می لغزم و گمان میکردم که به سوی قله صعود میکنم . در انظار مردم در راه اعتبار و عزت بالا میرفتم و زندگی با همان شتاب از زیر پایم می‌گذشت و از من دور می شد ...تا به امروز که مرگ بر درم می کوبد.

زندگی یک رشته رنج‌هایی بود که مدام شدیدتر می‌شد و با پیوستگی فزاینده‌ای به سمت پایانش که عذابی بی‌نهایت هولناک بود، می‌شتابید.

و ناگهان به ذهنش رسید که 《شاید آنگونه که باید زندگی نکرده ام.》و پاسخ داد: 《اما در جایی که همه چیز را به درستی انجام می‌دادم چگونه چنین چیزی ممکن است؟》و این را، این یگانه گشاینده جملگی معماهای مرگ و زندگی را محال شمرد و بی‌درنگ از ذهنش بیرون راند.

اگر از زندگی خوشنود هستیم دلیلی ندارد از مرگ ناخرسند باشیم چون این نیز از جانب همان خداوندگار آمده.

شاید من آنطور که شایسته بود زندگی نکرده ام ! ولی آخر چرا؟ من که کارهایم شایسته بود!