یکی بالای سرش گفت:«تمام کرد!» ایوان ایلیچ گفته‌ی او را شنید و آن را در روح خود تکرار کرد. در دل گفت:«مرگ هم تمام شد. دیگر از مرگ اثری نیست.»

زندگی یک رشته رنج‌هایی بود که مدام شدیدتر می‌شد و با سرعت پیوسته فزاینده‌ای به‌سوی پایانش، که عذابی بی‌نهایت هولناک بود می‌شتابید.

خوب می‌دانست که زندگی برایش تلخ است و زندگی دیگران را هم تلخ می‌کند و زهری که زندگی‌اش را تباه می‌سازد از میان‌رفتنی نیست و به‌عکس بیشتر و بیشتر در جانش جا خوش می‌کرد.

هلیا! برای دوست داشتنِ هر نَفَسِ زندگی، دوست داشتنِ هر دَمِ مرگ را بیاموز و برای ساختن هر چیزِ نو، خراب کردن هر چیزِ کهنه را و برای عاشقِ عشق بودن، عاشقِ مرگ بودن را.