چندی پیش جمله‌ای خواندم که می‌گفت عشق جنونی الهیست. نه ممدوح است و نه مذموم. یکلیا و تنهایی او درباره عشق است و کشمکش میان خیر و شر در کشاندن عاشق به سمت خود. آیا عشق گناه است؟ اساسا عشق چیست؟ عشق و تنهایی چه ارتباطی با هم دارند؟ در یکلیا و تنهایی او داستان دختری را می‌خوانیم که عاشق شده و به همین دلیل طرد شده است. روایت اصلی اما این نیست. روایت پادشاه اعصار گذشته اورشلیم است که عاشق شد و این‌ها را شیطان برای یکلیا تعریف می‌کند. زبان داستان کهن و آهنگین است و توصیفات زیبا و رنگین هستند.
        

          یکلیا و تنهایی او
رمانی از تقی مدرسی (1311-1376) که در سال 1335 جایزه ادبی مجله‌ی سخن را برد، و به عنوان اثر شاخصی از جریان رمان اسطوره‌گرای فارسی شناخته شد و آثاری همچون ملکوت ِ بهرام صادقی را در پی آورد. چنان که نادر نادرپور می‌گوید، این اثر در زمان انتشار غوغایی برانگیخت، زیرا فضایی متفاوت با فضای دیگر داستان های زمانه داشت و، به قول گلشیری، «هنوز هم یکی از سنگ بناهای ادب معاصر ما» شمرده می‌شود.
نثر شبه کلاسیک و خوش‌آهنگ رمان، با قطعه‌های تابلومانندش، خوانندگانی را جلب کرد که می‌خواستند یاس سال‌های پس از کودتای 28 مرداد را با خواندن صحنه‌های عاشقانه‌ی آن به فراموشی بسپرند. مدرسی، در جستجوی فرمی مناسبِ مضمون اسطوره‌ای اثر، به نثری غریب نیاز داشت و مطلوب خود را در روال روایتی ِ تورات و عهد عتیق یافت. البته گاه در مکالمه‌ی شخصیت‌ها، با کاربرد زبان محاوره‌ای ِ ناسازگار با سبک متن، از سیاق انشای متون مقدس تخطی کرد.
در جو روحی و فرهنگی ِ آن روزگار، مدرسی زیبایی و شور از کف رفته‌ی زمانه را در حال‌و‌هوایی عتیق جستجو می‌کند و به فنای عشق و سایه گستردن ترس و انزوا، خصلتی فرازمانی می‌دهد. درواقع، عصیان خود را متوجه راز خلقت می‌کند و بیهودگیِ مطرح شده در کتاب جامعه را با پوچی ِ اجتماعی پیوند می‌زند.


به قلم حسن میرعابدینی، مجله‌ی فرهنگی و هنری بخارا، شماره‌ی ۱50، خرداد و تیر 1401.
        

          🔹 کتاب یکلیا و تنهایی او

قبلا از کتاب " ذهنیت و زاویه ی دید" از مرحوم استاد صفایی کلیت این داستان و نقد آن را خوانده بودم. داستان در مورد دختر پادشاه اورشلیم است که سنت شکنی کرده و به چوپان پدر دل سپرده است و از شهر اخراج می‌شود و کنار رود ابانه با شیطان ملاقات می‌کند و شیطان داستان جذاب میکاه پادشاه بنی اسرائیل و دلدادگی او به دختری را برایش نقل می‌کند و بحث عشق و هوس و تنهایی و...
برای فهم حقیقت داستانی که تقی مدرسی نوشته، خواندن نقد مرحوم عین صاد راهگشاست. آدمی هزار معشوق هم که داشته باشد در نهایت تنهاست و حجم تنهایی او را دست ها و بازوهای معشوق پُر نمی‌کند. آدمی بزرگتر از این هستی است و این رازِ تنهایی اوست.

#معرفی_کتاب
#تقی_مدرسی
#کتاب_یکلیا_و_تنهایی_او
#آخرین_کتابی_که_خواندم


        

          این اولین کتابی است که از تقی مدرسی خواندم. داستان خیلی ساده است اما فضای عجیبی دارد. مدرسی یک داستان برای ما تعریف می‌کند اما اتمسفر ماجرا چیزی شبیه قصه‌های قرآن یا انجیل است. یک فضای جادویی از «آن زمان‌»‌هایی که هنوز خدا بر زمین بود. خود داستان بر مبنای کتاب مقدس است و در جغرافیای اورشلیم اما این، دلیل بر اتمسفر جادویی آن نیست. این که نویسنده‌ای ایرانی جرئت کرده ئ ماجرایی از عهد عتیق را مبنای داستان خود قرار داده امیدبخش است. چیزی است که معمولاً ما در ترجمه با آن مواجه می‌شویم و این ارتباط وطنی بی‌واسطه‌تر است و البته داستان را هم جذاب می‌کند. 
مدرسی فضایی آرام به وجود می‌آورد. سکونی که در آن شیطان مشغول تعریف کردن داستان است. شیطان مدرسی شبیه شیطان‌های بدِ بی‌ادبِ طرد شده نیست. موجودی است که قدرت و شخصیت دارد و می‌داند چه می‌کند و حتی [شاید مهربان است. یکلیا که به داستان او گوش می‌دهد فقط در بخش کوتاهی از داستان توضیح می‌شود اما ما او را با پیراهن پاره و اشک‌ها و دلیل طرد شدنش به یاد می‌آوریم. مدرسی توانسته به ساده‌ترین شکل ممکن برای ما قصه‌ای بگوید که به‌یادماندنی باشد و این کار ساده‌ای نیست.
        

          یکلیا؛ نگاه کن. آسمان روشن می‌شود. خواب چوپانان سبک شده است. روز محنت‌زای دیگری در انتظارشان است. مرا رها کن یکلیا، بگذار همراه آمدن آفتاب من بگریزم. که زیر آفتاب زشتی‌ها نمایان‌تراند!
        

          خدا تنهاست و بندگانش هم محکوم به تنهایی‌اند.
‌
کتاب «یکلیا و تنهایی او» را خواندم. ماجرا در اسراییل تعریف می‌شود. یکلیا دختر پادشاه است و به علت اینکه عاشق چوپانی شده است، از اسراییل طرد می‌شود. شبی در کنار رود، شیطان را می‌بیند و هم‌صحبت می‌شوند.
‌
در دل این هم‌صحبتی و داستانی که شیطان تعریف می‌کند، در می‌یابیم که انسان باید تنها باشد، چون خدا تنهاست. اگر انسان عاشقی کند، دل در بند دیگری ببندد و از تنهایی دوری کند، خدا را از یاد می‌برد و به شیطان نزدیک می‌شود. در این کتاب، رندانه به تقابل خدا و شیطان می‌پردازد و خدا را نماینده‌ی تنهایی انسان و شیطان را نماینده عشق و لذاتی که انسان را از تنهایی دور می‌کند، معرفی می‌کند.  خداوند ما را به تنهایی محکوم کرده و اگر به کمک عشق، بخواهیم از تنهایی بگریزیم، در اصل به شیطان پیوسته‌ایم.
        

          نخستین‌ کتابی که در سالِ ۱۴۰۳ خواندم؛ رمانی با موضوعِ عشق و تنهایی و گناه و عصیان.
تقی مدرّسی در این داستان، که اثرِ نخستِ اوست، کوشیده است با استفاده از نثری شبیه به نثرِ متونِ مقدسْ صحنۀ درگیریِ یَهُوَه (خدا) و شیطان را به تصویر بکشد.
اگرچه گاه نویسنده در گزینشِ کلمات بی‌دقتی کرده و جملاتِ نامتناسب و نامأنوسی بر قلم رانده، درمجموع با اثری جاذب و خواندنی روبه‌رو هستیم که تا مدت‌ها حال‌وهوایش دست از سرِ خواننده برنخواهد داشت.
        

          زمان خودش قطعاً کتاب مهمی بوده. الان فکر نمی‌کنم اون‌قدرا اهمیت داشته باشه.
منتها یک چیز مهم داره و اونم داستان‌پردازی با عناصر دینیه. داستانی که اصولا آیینی نیست و شاید بشه فلسفی دونستش. فلسفه‌ای که از ایماژهای اساطیری برای بیان مسئله‌اش استفاده می‌کنه.
به همه پیشنهادش نمی‌کنم. چند صفحه‌ای بخونید و ببینید نثر آهنگینش رو می‌پسندید یا نه!
        

          کتابِ اول تقی مدرسی که متن روانی داره و خوندنش قطعاً خالی از لطف نیست.. فیلسوفان و‌نویسندگان بسیاری درباره‌ی تنهایی انسان نوشتن و صحبت کردن؛ مدرسی هم تو این کتاب به بیان مسئله‌ی تنهایی می‌پردازه؛ به طوری‌که ‌حتی شیطان هم، از تنهایی میگه‌..
 
نگارش داستان در سال ۳۳ (بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۳۲) بوده.
بعد از این کودتا اکثر نویسنده ها به بیان نمادین و‌ مبهم روی می‌آرن.. مثلا تو این کتاب شب نماد ترس و گمراهی، یکلیا و میکاشاه نماد تنهایی بشر که به عشق پناه بردن..
محتوای کتاب، این اجازه رو میده که بتونیم از نقایص نگارشی چشم‌پوشی کنیم :).


⚠️خطر اسپویل 

☘️از متن کتاب :
{  آن روز من و «او» با هم پنجه در انداختیم و او مرا از آسمان‌ها به زیر انداخت. اما چه کسی شما را سرشت؟ مگر من و او با هم نبودیم؟ «او» از رازی که‌من در شما بجای نهادم چیزی نمی‌دانست که در زمین پسر انسان چه می‌خواهد. چرا شما را از من رم می‌دهد؟ گو اینکه من اسیری هستم و‌در اینجا تنها، تنهای تنها، مثل تو یکلیا، گذشت زمان را تماشا می‌کنم. یکلیا آیا می‌توانی بگوئی چرا عشق تو با تمام لطافتش با راستی سازگار نیست؟ چرا با تمام اصراری که در صداقت داشتی نتوانستی راستگو باشی؟ آه چه راز سر‌به مهر و مظطربی! من با «او» از جهانی صحبت کردم که من و «او» در پشتش پنهان باشیم و انسان، در آن مطمئن و‌بی‌تزلزل زندگی کند.اما «او» عوض هر چیز به تماشاچی احتیاج داشت.«او» مثل یک سنگ‌تراش، سنگی تراشید، به این سنگ زبان داد تا اسم‌او را بیاموزد و تلفظ کند. اوه! تلفظ، فقط تلفظ. اما زبان در راه دیگری به کار افتاد که فقط تلفظ نبود.راز سربستهٔ جنب و جوش داشت. انسان موجودی نبود که لب رود سیاه تشنه باشد. زیرا با تشنگی‌می‌مرد. «او» وقتی که این‌را فهمید قطره‌ای آب سیاه  در حلقومش چکاند تا انسان نمیرد. آن‌وقت انسان به پستی خو‌ گرفت. در مقابل هر تهدیدی از زمین به سوی «او» برمی‌خاست، مرا نشان می‌دادو تهدیدی می‌کرد. تمام آن چیزهائی را که انسان آزادانه می‌خواست و‌ «او» معنی آن را نمی‌فهمید، خرد میکرد و‌ روی دهان انسان سنگ می‌گذاشت. 
آه یکلیا، عشق تو چه می‌توانست به او بفهماند؟ تو هنگام غروب بین کبودی و سرخی به گردن کوشی آویزان می‌شدی و او ترا به صحرا می‌برد.. آه... آه...  }
(از زبان شیطان)

پ.ن: شیطان سعی میکنه تا حقیقت خودش رو عریان‌تر نشون بده..در ظاهر شیطان در برابر یهوه (او) شکست می‌خوره ولی در نهایت پیروزی برایِ شیطانست چون در قلب آدمی از جمله یکلیا و میکاشاه نفوذ ‌کرده، عشق مسحورشان کرده و تنهایی در جهان را نصیب انسان می‌کند.
        

          واقعا ازین کتاب متنفرم. از تامار بیشتر از هر چیزه دیگه ای.
        

          یکلیا، یکلیا، یکلیا!
تنها تو فهموندی که عاشق بودن یعنی تنها بودن.