خواندنی و آموختنی. خصوصا به آن‌ها که دل‌مشغولی و دغدغه‌شان، تاریخ‌نگاری و تاریخ پژوهی است. کتابهای بسیاری را معرفی کرده، و درس‌های گرانبهایی را که از آن‌ها -در حیطه تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نویسی و رشته تخصصی خودش، یعنی «تاریخ اندیشه» در بین مسلمانان- آموخته را ذکر کرده. کتاب پیشنهاد خوبی برای آن‌هاییست که دنبال مدخلی برای ورود به حوزه تاریخ و فعالیت پژوهشی در این باره می‌گردند.
        

                جلد دوم کلیدر، ساعت یک و یازده دقیقه بامداد بیست سوم فروردین، تمام شد. کلیدر را نباید، و نمی‌شود فقط یک‌بار خواند! حیف است اگر اقلا دوبار خوانده و یک‌بار شنیده نشود! اول، باری در جوانی و بار دیگر، میانسالی - آخرین روزهایی که سویی به چشمان و حوصله‌ای به جان مانده و آخر، در انتظار عزرائیل باید نسخه صوتی را  نیوشید! ولی از سوی دیگر، تا صد کتاب خوب و بد و سخت و آسان نخوانی، کلیدر خواندن کار تو نخوا بودن!(!) که نثرش، توصیفاتش، تعریف و تشبیه و فضاسازی‌اش عین سینما می‌ماند لاکردار! هنگام خواندن فیلمی بلند با قاب‌های لانگ‌شات و کلوزآپ، پس و پیش هم می‌آیند و روحت را غرق لذت تخیل می‌کنند. آنی در حال تلذذ از تماشای صحرای سفیدپوش از برفی، لحظه‌ای بعد ریش و سبیل قندیل بسته‌ی «خان عمو» یا نگاه‌های پریشان و مددجوی گل‌محمد را نظاره می‌کنی! این وسط اگر ککِ نوشتنی به تنبانت باشد، به خودت می‌آیی و می‌بینی از یادداشت‌هایت در بهخوان و حدیث‌نفس‌های روزانه‌ات در نوت گوشی بگیر تا نامه‌های ارجاع بیمارانت به متخصص و حتی پیامک‌های تبریک عید فطر و روزدندانپزشکت، شبیه نثر ثقیل و توصیفی دولت‌آبادی شده...آه دنیای لاکردار!! دیگر، روز دندانپزشک مبارکمان!
        

                از در کتابفروشی که زدم بیرون، خواندنش را شروع کردم. یک ساعت بعد که تمام شد،صفحه اولش نوشتم :«کتابِ در گردش!» و گذاشتماش همانجا گوشه خیابان؛ هنوز مزه نمکین شعرهای عباس احمدی زیر زبانم مانده...
        

                آنچه از شهید آوینی به‌جا مونده، باید به عنوان مرجع در رسانه و فرهنگ و هنر اسلامی مورد  مورد تدریس و مطالعه قرار بگیره! تسلط به فرم و اندیشه غرب و شرق و معارف شیعه و به علاوه، قلم فوق‌العاده‌ تکنیکی شهید، مجموعه آثار ایشون رو به یک «آنوه خوبان همه دارند، تو یکجا داری» تبدیل می‌کنه!
        

                خوندنش مفید بود. تا حدی که بدونم، بیشعوری شاخ و دم نداره. وقتایی که لجاجت می‌کنم، وقتایی که از قدرت درک و همدلیم در برخورد با بقیه استفاده نمی‌کنم، وقتایی که «دلم میخواد» و هیچ منطق و فکر و فلسفه و دین و ایمونی پشت کاری که می‌کنم، حرفی که می‌زنم نیست...«بیشعوری» درمان دفعی و مقطعی نداره؛ غریزه حیوانی -دشمن بین دوپهلوی آدمیزاد، نَفْسِ اماره- همیشه و همه‌جا هست، همیشه و همه‌جا «لأمارۀ بالسوء»و همهیشه و همه جا هم، بیشعوره! باید زور زد، خون دل خورد و همه علائم و شواهد و توطئه‌هاش رو ردیابی کرد و زور زد برای کاهش حوزه نفوذ و تخفیف اثرات سوءش...همین!
        

                دوران پر زحمت و ملال‌آورِ سال یکی مانده به آخر دندانپزشکی با پیاده‌روی‌های فراوان و گوش دادن سمک عیار با صدای سیدعلی میرفتاح از کانالِ رادیوکرگردن کست‌باکس، چون برق و باد گذشت! خوندن متن سمک عیار به نظرم هیچ لطفی نداره؛ ولی شنیدنش با روایتگری سیدعلی میرفتاح و توضیحات و تماثیل و سرح‌هایی که از کلمات میده و مخصوصا، متلک‌هایی که گاه و بیگاه به برخی شخصیت‌های داستان می‌اندازه!...وصفش مثل حلواحلوا کردنه، تا خودتون گوشِ دل ندین، دهنتون (درواقع گوشتون!) شیرین نمی‌شه!
‌
پ.ن: قسمت بیستم که عکسش رو گذاشتم، همون بخش داستان که توی کتاب ادبیات سوم دبیرستان ما بود، یعنی داستان «سمک و آتشک». چند بهم میدین تا سرنوشت قطران و آتشک اسپویل نکنم براتون؟😁
        

                سالها قبل خوندمش و لذت بردم و بارها هدیه‌اش دادم. با این همه هنوز به خودم میگم که ای کاش ترجمه مهدی غبراییش رو خونده بودم!
        

                باید به ازای هر مادر یا همسر شهید، یک نویسنده زیردست و خبره و مسلط به فرم داستان و روایت داشته باشیم؛ مثل حمید حسام، یا همین سرکار خانم ضرابی زاده! شاید ده سال پیش دختر شینا را خواندم، ولی اصلا و ابدا حس نمیکردم که این کتاب زندگینامه بک شهید است، نه یک مجموعه داستان کوتاه دلنشین.  کاش همه زندگینامه‌های شهدا، به جای روایت کرامات و خرق عادات و (حتی معجزات!) شهدا، داستان‌هایی بودند از سلوک یک آدم معمولی به وادی شهادت؛ شهید شدن و آنگاه جهاد کردن! و آنقدر خواندنی می‌بودند که دختر شینا...
        

                یک رمان قشنگ. نثر حال خوب کن میرفتاح و سوژه‌پردازی بکر. همه ماجرا از نیمه شبی شروع شد که راوی چشم باز کرد و با «مالک»، فرشته موکل جهنم توی اتاق خوابش چشم تو چشم شد. دوتا چشم لرزان انسانی دربرابر دوتا چشم آتشین فرشته عذاب! ادامه ماجرا چه بود و چه شد؟ خودتان بخوانید و حظ کنید!
        

                ترکیب این کتاب با «نیم‌دانگ پیونگ‌یانگ» امیرخانی، تصویر نسبتا دقیقی از اوضاع کره شمالی به مخاطب می‌دهد: «یک هیچ بزک‌شده ملال‌آور!». سرخاب سفیداب مالیدن به ایده مضمحل‌شدهٔ کمونیسم و سرهم کردن ایدئولوژی‌ «جوچی» تحت عنوان آخرین و به‌روزترین نسخه تعالی نوع بشر؛ و متعاقب اون گَندهایی به‌روز شده نسبت به کمونیسم و استالینیسم! البته این کتاب قدری به سمت غرب غَش کرده؛ آبی از لب و لوچه راوی واسه ماشین سی‌دی‌خور و کولردار راه افتاده که نگو! ولی مخاطب ایرانی نیم‌دانگ رو داره که پشت بندش بخونه و گول نخوره!
        

                همه میگن جسارت، من میگم «ستون بودن‌». جلال ستون ادبیات معاصره، وألا نه وسط هجمه جریان روشنفکری می‌رفت حج و «خسی در میقات» می‌شد، و نه، از ترس جریان اسلامگرا جرأت سفر به سرزمین‌های اشغالی رو به خودش می‌داد و به تبع اون، خبری از «سفر به ولایت عزرائیل»  هم نمی‌شد. اوج ستون بودن جلال، توی نوشتن سنگی برگوریه. جلال، جرأت و جسارت این همه اعتراف سهمناک، این جرأت و جسارت کنکاش درونیات تلخ و تاریک‌ترین واقعیت‌های زندگیش و پنجه در پنجه «خود» افکندن و کلنجار رفتن با نوشتن همه این‌ها رو داشت...و وقتی نوشته شد، انتشارش که دیگه دیر و زود داره، ولی دوشواری، نه! :)
        

                یک عاشقانه خوب تاریخی، به روایت معشوقه و خواهرِ زن‌داداش ناپلئون و روایتش از روزهای انقلاب فرانسه تا روی کار آمدن و بعدها، مرگ ناپلئون. زندگی خود این بنده خدا به تنهایی برای جذاب کردن داستان کافی بود، چاشنی تاریخ و شخصیت پردازی ناپلئون و فتوحات و شکست‌های ناپلئون خوندنی بودن کتاب رو به حد اعلا می‌رسونه. اولین رمان کلاسیک گردن کلفتیه که اواخر راهنمایی (پایه متوسط اول شما جوونا!) خوندمش. ایضا از معدود کتاب‌هاییه که دوبار برای خوندم دستم گرفتم.
        

                «آدمی که سرش به تنش بیارزد، فوتبال تماشا نمی‌کند.»

‌-
دیشب آخرین بیمارم، مردی تنومند خودساخته و ورزشکار. از آن‌هایی که دهه پنجم زندگی هنوز صاف راه می‌روند و اگر ده‌بار باهاشان مچ بیندازی، عین ده بار مچت را می‌خوابانند. بعد از کلی دررفتن و شکستن و ریختن و کلنجار و مشقت و عرق‌ریختن؛ نوار را بستم دور دندانش. عرقم را با پشت دست خشک کردم، تکیه دادم و گفتم: «الآن فقط از یک چیز می‌ترسم...» چشم‌هایش را گرداند سمت من:-«اینکه ایران فردا از قطر بخوره...» خندید. گفت «هِیه بازی...؟» گفتم فلان ساعت. ابروهایش را انداخت بالا که برایش مهم نیست. دهانش که روی هم آمد، اولین جمله‌اش این بود که فوتبالی نیست و فقط بعضی بازی‌های آرژانتین را می‌بیند.» لابد ته ذهنش هم گذشته:«اصلا آدمی که سرش به تنش بیارزد، فوتبال تماشا نمی‌کند.» مثل چیزی که معمولا باباهای غیر فوتبالی می‌گویند. شاید هم اینطور باشد. شاید واقعا، «آدم قوی» فوتبال تماشا نمی‌کند‌.
‌-
‌
نای نوشتن ندارم. توی ذهنم یک احسان‌عبدی‌پور، متنی از حبیبه جعفریان را می‌خواند انگار: «همیشه بعد از هربرد تیم‌ملی، به دل هوادارارن تیم بازنده فکر کرده‌ام. انگار عذاب وجدان بردنشان مانده باشد ته دلم. به پسر جوان اماراتی‌یی فکر می‌کنم که به توپ‌های توی چارچوب، ولی نه توی گلشان فکر می‌کند و آه می‌کشد. به جوانکی غزاوی که پک‌های عمیق‌تری به سیگار می‌زند و دیگر صدای بمبی در جای نه‌چندان دوری منفجر می شود را نمی‌شنود. به معدود پیرمردهای فوتبالی دمشق که حال دیگر به ایران و ایرانی بد و بیراه می‌گویند. به اشک‌هایشان. به آه‌هایشان. به مادرهای بازیکنان تیم ملی فلسطین، امارات، سوریه، هنگ‌کنگ و دعاهایشان به درگاه خدا... به خداهایشان. به خداهایی که گاهی هوای دل ناشاد مردمان سرزمینشان را دارند، گاهی نه. به خداهایی که توی فوتبال خداییشان را به رخ همه می‌کشند. به‌خدای اردنی‌ها که کمکشان کرد با چنگ و دندان بجنگند و کره را حذف کنند. به‌خدای کره‌ای‌ها که مقابل اردن کوتاه آمد و گذاشت یک دور هم، دور اردن باشد. به‌خدای قطری‌ها که مایه دار است و خرج کن و ورزشگاه ساز. به خدای ایرانی‌ها که...به خدای ایرانی‌ها که انگار هوایمان را دارد، سر بزنگاه گوشمان را می‌گیرد تا ضعیف‌کشی نکنیم و درس بگیریم. خدایی که نمی‌خواهد یک جانمی جان سرخوشانه از ما بشنود. اولی را که گفتیم طوری نیست، سر دومی پیچ سختی را می‌پیچاند تا ته که نشود!...خدایی که قلب‌هایمان را، زندگیمان را، فوتبالمان را بین خوف و رجا نگه داشته، تا قد یک «قطری اسمع!» گفتن و زبان درآوردن هم نایستیم. تا جرات ماندن، درجا زدن و دل به بُرد خوش کردن به خودمان ندهیم!»
‌
نای نوشتن نداشتم. افتادم توی شیب، سرازیر شدم. بار اولم نیست. بعد از باخت استقلال در نیمه‌نهایی. بعد از باخت ایران ازآمریکا در جام‌جهانی. حتی بعد از ضربه شدن حسن یزدانی جلوی تیلور. با نوشتن بعد از هرباخت، دستی به روان آزرده‌ام کشیدم. الان، یک دوش آب گرم هم ضمیمه‌اش می‌کنم، و احتمالا یک قهوه دیگر. بعد، کاری ندارم تا فردا، جز مقداری پیاده‌روی و منتظر فاطمه ماندن. و فکر کردن به اینکه شاید اگر من هم قوی بودم، -اگر فوتبالی نبودم...همین یک اپسیلونی که هستم- برایم مهم نبود. بعد از کلی فکر کردن و به نتیجه نرسیدن، آخرش هم با احسان‌عبدی‌پور درونم به گفتگو بنشینم که: «دیگر چقدر مانده تا قوی‌ باشیم؟ چقدر تا مقصدمان، تا لنگ‌روی‌لنگ انداختن و آن آخیش نهایی راه مانده؟ خدایمان، چه لبخندهای شیرین و چه اشک‌های تلخ دیگری برایمان خواب دیده؟...» بلکم او روشنم کند، یا سرنخی به دستم بدهد...یا جوابی جلوی پایم بگذارد...
‌


[... ایران از قطر باخته. جایی را ندارم که این کلمه‌ها را بگذارم. حتما تد ریچاردز، درک می‌کند!]
        

                نوروز ۹۷ گمانم. آیدین سیار سریع را توی اینستاگرام فالو می‌کردم. از طنزپردازهای مورد علاقه‌ام بود؛ طنز اجتماعی‌اش ساده، پر مغز و خوش‌نمک. از نوشته‌هایش معلوم بود مطالعه عمومی زیادی هم دارد...خوره طنز و کمدی بودم و وقتی فهمیدم بناست توی ایام عید چرتوپیا را «پاورقی‌طور» بنویسد و در طاقچه منتشر کند، عین گوش‌دراز تیتاپ دیده خریدَمش و هر ساعت که آپلود می‌شد، دانلودش می‌کردم و می‌خواندم. شاید آن زمان، جزو اولین ده نفری بودم که این کتاب را خواندند و کیفش را بردند...بیش باد از این طنزهای خوشمزه و منسجم!
        

                برای کسی که چندسال توی در و همسایه و دانشگاه استندآپ اجرا کرده و با برچسب طنزنویس، هر دری وری‌ای رو به خورد ذهن خلق الله داده، سخته، مواجهه با این همه نهی و مفی و اکراه و تصور مفسده‌های احتمالی شوخی‌هاش...در کل، خندیدن و خنداندن نهی نشده، ولی انواع و مراتب خنده، شوخی و بذله‌گویی رو توی روایت‌های مختلف بررسی کرده...در کل سنگینه رعایت کردن این همه نکته و سنجه‌های دقیق؛ ولی تلاشمو میکنم، اگر خنده‌ام بیشتر «قهقهه» و نشانه غفلته، تا «تبسم» و شیوه بزرگان؛ لااقل خنده/خنداندن حرام (به‌قول حاجی، به قصد ایذاء با وهن مومن!) ازم سر نزنه!