احساس می کنید که  دیگر کشش خواندن رمان را ندارید؟ چه برسد به رمان چهارجلدی...
اشتباه می کنید خب!
این چهار جلد را حتما از کتابخانه امانت بگیرید.
معتادش میشوید و برای چند روز جای اینستاگردی، کتاب خواهید خواند.
در پایان،  شما هم کیف رمان خواندن را برده اید
 هم خیلی نامحسوس، تاریخ اروپا به خصوص فرانسه را در قرن بیستم، یاد گرفته اید و کلی از جنگ جهانی اول اطلاعات کسب کرده اید.
از جان یک رمان دیگر چه میخواهید؟!
حدودا بیست سال آزگار نوشتنش طول کشیده ! 
حلالش کنید.
          

            اگر رمان‌های تولستوی را دوست دارید، شک نکنید که دوگار هم پا جای پای این نویسنده‌ی روس گذاشته. حتی بعضی از هواداران رمان کلاسیک، خانواده‌ی تیبو را بزرگ‌ترین رمان قرن بیستم می‌دانند. رمانی چهار جلدی که دوگار فرانسوی را به جایزه‌ی نوبل هم رساند. او با توصیف سال‌های ابتدایی قرن بیستم و جنگ جهانی اول کتابش را به سندی تاریخی تبدیل کرد و در خلال بررسی‌های تاریخی‌اش داستان خانواده‌ی ثروتمند و فرهیخته‌ی تیبو را نیز شرح داد. هوشنگ گلشیری درباره‌ی این کتاب گفته: «در زندگانی موجود در کتاب غرق می‌شویم و چون سربرمی‌آوریم خود را و جهان را بهتر و عمیق‌تر شناخته‌ایم. خانواده‌ی تیبو اثر روژه مارتن دوگار به ترجمه‌ی ابوالحسن نجفی لذتی چنین را فراهم می‌کند.»


ماه‌نامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی هشتم، سال 1395.
          

            اولین بار که اسم کتاب خانواده‌ی تیبو رو شنیدم وقتی بود که فهمیدم این یکی از کتاب‌هایی هست که نویسنده‌ش برای این کتاب جایزه برده نه دستاورد یک عمر زندگی هنری... کمی بعدش هم شنیدم بهترین ترجمه‌ی تاریخ ایران رو ابوالحسن نجفی روی این کتاب انجام داده و بالاخره مشتاقانه شروع به خوندنش کردم و واقعاً رمان خوبی بود. 

قبل از هر چیزی ردپای جنگ و صلح تولستوی رو به راحتی تو کتاب پیدا می‌کنید. روابط و برهه‌ی تاریخی کاملاً مشابه جنگ و صلحه و فقط جای جنگ ناپلئون و روسیه جنگ جهانی اول نشسته!‌دو جلد اول مثل جنگ و صلح به روابط شخصیت‌ها و جا انداختن ویژگی‌هاشون می‌پردازه و تو دو جلد دوم اون‌ها رو وارد شرایط جنگ می‌کنه و رفتارهاشون رو بررسی می‌کنه! انقدر این روابط در عین سادگی قشنگه که نمی‌تونید یه لحظه هم ازش دل بکنید! 

یه چیز جالب درباره‌ی این کتاب وجود داره... اون هم اینه که با اینکه این همه فیلم از کتاب‌های دنیا ساخته می‌شه از این کتاب حتی یک فیلم کوتاه هم اقتباس نشده... و معمولاً تو عامه‌ی مردم حتی خارج از ایران هم کتاب معروفی نیست... اون هم یه کتابی که به شدت جنگ گذشته رو نکوهش می‌کنه و در سال‌هایی چاپ شده که به جنگ جهانی دوم منتهی می‌شه و همون روند پوچ جنگیدن و کشته شدنی که رمان ذکر کرده باز هم تو دنیا اتفاق می‌افته.
          

            "خانواده‌ی تیبو" تنه به تنه‌ی رمان‌های معروف تولستوی و هوگو و داستایوفسکی می‌زند. حالا که بیش از یک‌سال از خواندنش می‌گذرد هنوز هم بسیاری از تصاویرش در ذهنم روشن و شفاف باقی مانده. دلم می‌خواهد دوباره بخوانمش. برای من این رمان هم‌ردیف "بینوایان" و "جنایت و مکافات" است. شاید حتی از بعضی جنبه‌ها بالاتر از آن‌ها.
          

            دوشنبه، ۱۸ نوامبر ۱۹۱۸
دکتر آنتوان تیبو در حالیکه ۳۷ سال و ۴ ماه و ۹ روز داشت، فوت کرد. ساده‌تر از آنچه بتوان تصور کرد.

پایان ۳۳ روز زندگیِ من در خانه‌ی آقای تیبو.
به شدت حالم گرفته است و حوصله‌ای برای خواندنِ‌ نوشته‌‌های کامو که در پایان کتاب‌ آمده برای من باقی نمانده. البته بر دوستانم پوشیده نیست که از کامو خوشم هم نمی‌آید، شاید حرف‌هایش را بخوانم شاید هم نخوانم. به درک، حوصله‌ی خودم را ندارم، کامو را می‌خواهم کجای دلم بگذارم؟! 
فقط می‌خواهم بنوشم، بنوشم، بنوشم و  باز هم بنوشم تا بخوابم، بقیه‌اش مهم نیست. گور پدر همه‌ چیز

***مهم***
این سیاهه همانند سیاهه‌هایی که برای هر سه جلد پیشین بنوشته‌ام، به تنهایی مربوط به این جلد است و طبیعی‌ست که در روزهای آینده پس از مرتب کردن افکار و داده‌های ذهنم، ریویویی مفصلی برای دوره‌ی کامل این کتاب خواهم نوشت.

گفتاری مختصر اندر شخصیت محبوبم
دکتر آنتوان تیبو، خود واقعی من!
اگر تا پیش از این کتاب، شخصیت واقعی خودم را در دنیای کتاب‌ها به «سوکورو تازاکی»(مخلوق هاروکی موراکامی) بسیار نزدیک می‌دانستم، حال نظرم به کلی دست‌خوش تغییر گشته و آنتوان تیبو را به علل زیادی،  گذشته‌ی خود می‌دانم.
دکتر آنتوان، خام بود و در این دنیا بی‌تجربه، با او بزرگ شدم، قد کشیدم، تجربه کسب کردم و به پختگی کامل رسیدم و حال تنها آرزو می‌کنم که مثل او راحت بمیرم.

نقل‌قول نامه
"لحظه‌هایی هست که با خودم می‌گویم دیگر تمام شد و بعد از این ممکن نیست، اما باز هم هست!"

"پیروزی صلح‌طلبان آیا می‌تواند به تنهایی ضامن صلح باشد؟ حتی اگر روزی در کشورهای ما احزاب صلح‌طلب به حکومت برسند از کجا معلوم که آن‌ها هم تسلیم وسوسه جنگ نشوند و نخواهند آرمان صلح‌طلبی را از راه خشونت به بقیه جهان تحمیل کنند؟"

"از تناقض‌ها نباید بیش از اندازه ترسید. تناقض‌ها خوشایند ولی نیروبخش‌اند."

"هر حقیقتی، حقیقتِ موقت است."

"حال که این «رسوم جامعه» هیچ ارزش و اهمیتی ندارد چرا باید از آنها برآشفته شویم؟"

کارنامه
تنها یک ستاره بابت ادامه‌ی تابستانِ طولانی و به شدت خسته کننده‌ی ۱۹۱۴ از کتاب کسر و سپس بدون هرگونه لطف یا ارفاق به نویسنده، چهار ستاره برای این جلد منظور می‌نمایم.
          

            دوگار تو خانواده تیبو شاهکاری رو خلق کرده که هر چقدر از خوب بودنش بخوایم بگیم کمه
من یکی که دیوونش شدم و با اینکه چهار جلد بود دلم میخواد بار ها بخونمش :)
و آنتوانی که هیچوقت فراموشش نمیکنم
          

            به نام هستی‌بخش جان‌ها

داستان تیبو همانطور که از نامش بر‌می‌آید ماجرای یک خانوادۀ فرانسوی است. جلد اول کتاب با یک حادثه آغاز می‌شود و در طول دو سه فصل نیمه‌بلند با شخصیت‌های اصلی و زمینه‌های بروز رخدادها آشنا می‌شویم. در جهان فرانسوی روژه مارتن دوگار، نه از آن «توصیفات طولانی تالستوی‌‌طور از وجنات شخصیت‌ها» خبری است و نه مانند آثار داستایفسکی با «تک‌گویی‌های درونی افراد و کاوش‌های روانشناسانۀ آنها» طرف هستیم. در واقع با داستانی شسته‌رفته مواجه‌ایم که طرفداران رمانِ نو بر سرش می‌زنند و عموم مردم حداقل از جلد اولش لذت می‌برند.

 «خانوادۀ تیبو» یک داستان پاریسی تمام‌عیار است با انواع و اقسام عشق‌ها و هوس‌های شورانگیزش، بی‌وفایی و تنوع‌طلبی مردانش و خلاصه هر آنچه قوام‌بخش یک داستان فرانسوی است! جلد اول، روایت بزرگ‌شدن افراد دو خانواده و کشمکش آن‌ها با دوران نوجوانی و بحران هویت فرزندان است. دیالوگ‌های رمانتیک درباب عشق و حس رهایی از هر‌آنچه مظهر تعلق و اسارت به یک سبک زندگی یا آیین باشد در این نوشته موج می‌زند و هر ازچندگاهی تک‌گویی‌های کشیشی که بیش از هر چیز یادآور کشیش‌ داستان‌های روسی است ما را در حسی آمیخته با خلأ و تعالی همراه می‌سازد.

وای بر کسی که سبب لغزش باشد!
وای بر این جهان به سبب لغزش‌ها، زیرا که لابد است از وقوع لغزش‌ها، لیکن وای بر کسی که سبب لغزش باشد.( انجیل متی باب ۱۸)
در جلد اول داستان، فردی با بی‌وفایی و بوالهوسی موجب لغزش و انحراف دختر جوانی می‌شود و او را ترک می‌کند. دو سال بعد دوباره او را پیدا می‌کند درحالی‌که از کردۀ خود پشیمان شده است و این فقرات از انجیل را بر زبان جاری می‌سازد. از شما چه پنهان که این بخش از کتاب اثر سنگینی بر من گذاشت. بی‌باکی افرادی که در فضای حقیقی و مجازی با اعتماد به سقفی بی‌نظیر خود را مصلح، معترض و مبارز می‌نامند و بدون کم‌ترین درکی از چگونه دنبال‌کردن یک رخداد اجتماعی و تبعات متفاوت آن، خود را وارد بازی دشواری می‌کنند که دست‌آخر بازندۀ آن هستند و در این وسط دست چند نفر را نیز خواسته یا ناخواسته گرفته و وارد معرکه کرده‌اند. سنگینی مسئولیتی که این افراد در قبال سرنوشت دیگران دارند از مخیلۀ من بیرون است. فعلاً که دوران بتاز تا بتازیم و جولان کوتوله‌هایی نیزه به دست است که دن‌کیشوت‌وار به سوی آسیاب‌ها حمله می‌برند و با پریدن کلاغی قطع می‌یابند و حکم جزمی صادر می‌کنند. اینها مایۀ تأسف برای طلب حقوق و آزادی‌های مدنی هستند.
ترجمه به جز چند کلمۀ عجیب و شاذ، روان است و مشکلی برای مخاطب ایجاد نمی‌کند. مساله اینجاست که خوانندۀ حرفه‌ای که معمولاً دوست دارد تا نویسنده در برخی بزنگاه‌ها بیشتر به اعماق ذهن یا روان یک شخصیت نقب بزند یا عمق گفت‌وگو‌ها و میزان هستی‌شناسی آنها را بالا ببرد، از این کار طفره می‌رود و بخشی از خواننده‌ها را ناکام می‌گذارد.

🔸پ: از جلد ۳,۴ و ۵ چیزی نمی‌نویسم و سخن کوتاه می‌دارم زیرا نکتۀ دندان‌گیری از آن به‌ دست نیاوردم که آورده‌ای نو برای خود یا همراهانم داشته باشد. مستحضر هستید که این مسأله سابجکتیو است! به قول یکی از همخوانان این کتاب: خانوادۀ تیبو، یک کتاب معمولی!

🔹پ۲: هرچه در پی‌نوشت قبلی نوشتم در صد صفحۀ پایانی جلد آخر نقض شد. بارها پیش آمده که طعم تلخ بی‌حاصلی و ناکامی را در مطالعۀ آثار بزرگ و قطور به جان نشانده‌ام، تشنه در بیابان‌های برهوتش جان‌کنده‌ام و پیشروی کرده‌ام اما بالاخره در نقطه‌ای به آبی زلال و گوارا رسیده‌ام. از خنکای روح‌افزای آن کامروا شده‌ام و ارزش مسیر پیموده شده را درک کرده‌ام. شاید آن نوشیدنی که به جان خسته‌ای چون من مزه کرده است تشنگی دیگری را سیراب نکند اما خب انصاف اقتضا می‌کند تا این را نیز بگویم و بگذرم. 

اواخر تابستان ۱۴۰۲
✍🏻سید علی مرعشی