یادداشت‌های fatemeh jafarzadeh (46)

          در اینکه بوسه ای به قلم چخوف توسط خدایان زده شده که شکی نیست😅 اما به نظر من چخوف داستان نویس طبعا خواندنی تر هست با اینکه حتی چخوف فعالیتهای زیادی در تئاتر هنری مسکو داشته و با استانیسلاوسکی هم همکاری داشته. البته شاید چون برخورد اولیه‌ی من با داستانهاش بوده حسم اینه.
نمایشنامه های تک پرده‌ای خرس خاستگار و تاتیانا رپینا دارای پلات‌های ساده و موقعیتها و دیالوگ‌های کمیک هستند. گره افکنی نمایشنامه به راحتی قابل حل هست و بیشتر موقعیتی کمیک رخ داده و جدل بین کاراکترها کاملا سطحی رو روند نمایش کاملا کلاسیک هست
نمایشنامه هایی کوتاه و جالب و کمیک که برای آشنایی با قلم و فضای نگارش چخوف مناسب هستند. هر سه اثر به فضای فرهنگی روس و خانواده و مسئله ی ازدواج و ارتباط زناشویی میپردازه.
        

           پلات نمایشنامه: افرادی خودشان را به جای دستفروش و بی‌خانمان معرفی کرده وارد کار و یا به عنوان مهمان وارد خانه‌ی مردم شده و محل کار یا خانه‌ی میزبان را به آتش میکشند. حالا فردی به اسم اشمیتس از بیدرمن درخواست میکند که مدتی را مهمان خانه‌ی او باشد.
ایده‌ی نگارش این نمایشنامه کاملا اتفاقی و بعد از جنگ جهانی دوم و مطرح شدن نازی ها به ذهن فریش رسیده و ابتدا یک داستان کوتاه و سپس تبدیل به نمایشنامه شده.
هدف اصلی نمایشنامه در یک جمله این هست: مردم ساده‌لوح و خوش باور آلمان فریب نازی و هیتلر را خورده و باورشون میشه که حزب اهداف والایی داره.
و اما این ایده به بهترین شکل تبدیل به متن میشه. در این نمایش قدرت دیالوگ و گفتگو در بین انسان‌ها رو متوجه میشیم. در یک کلام باید بگم که توانایی و استعداد قانع کردن آدم‌ها مسئله‌ی ساده ای نیست و افرادی که این توانایی رو دارن و یا به دست میارن اگر یک دیکتاتور مثل هیتلر باشن باعث تشکیل نازی و جنگ میشن. و اینگونه افراد میدونن که باید برن سراغ افراد ساده‌لوح و زودباور افرادی که از قبل یک درصد اعتماد به همه دارن و شکاک و محتاط نیستن و به راحتی در دام این شیاطین میوفتن.
اگر سخرانی‌های هیتلر رو گوش بدید کاملا متوجه منظورم میشید(البته که هیتلر فقط مثال هست) دیکتاتورها این قدرت قانع کردن رو به خوبی دارن و حتی اونو پرورش هم میدن به شخصه اگر یک آلمانی در قرن پیش بودم شاید جانم رو فدای این حزب و این قدرت سخنوری هیتلر میکردم😂😂
به معنای واقعی کلمه سخنرانی‌هاش اجرای یک تئاتره🤌🏻
اگر بخوام از سبک و ساختار بگم خب مشخصه که تئاتر اپیک هست و ماکس فریش به رسم نمایشنامه‌های یونان باستان از همسرایان که در اینجا آتش‌نشان هستن استفاده کرده که در ابتدا و یا انتهای صحنه دیالوگ‌هایی شعرگونه دارن.
در انتها باید گفت هدف نگارش و قصد نویسنده بیان یک موضوع سیاسی هست اما با دقت و بررسی میشه لایه‌های روانشناسی و جامعه شناسی رو در این‌نمایش دید و بسیار قابل بحث و بررسی و تحلیل هست.
        

          کمدی های مولیر:
شاید الان موقعیتها و دیالوگهای کمیک مولیر خیلی لبخند به لب انسان معاصر نیاره اما این از اهمیت خود مولیر و تلاشهایی که برای تئاتر کرده کم نمیکنه. مولیر الان میتونه دید پژوهشی داشته باشه هر چند این مسئله هم نمیتونه باعث بشه نمایشنامه هاش در اجرا و صحنه جا نداشته باشند.کمدی‌های مولیر جدا از ارزش ادبی که دارن به خوبی وضعیت هنرمند و سیاست و کلیسا رو به تصویر میکشن دقیقا وضعیت نابسامانی که مولیر در فرانسه داشته و چالشهایی که کلیسا برای اون به وجود آورده البته که در ایران باید توجه بسیار زیادی به این شخص بشه فراموش نکنیم که تئاتر اساسا با ترجمه ی آثار مولیر به ایران پا میزاره.
در این اثر هم به مانند خیلی از آثار دیگه‌ی مولیر با روابط انسانی و خانواده طرف هستیم. در طبیب پرنده فریب دادن پدری توسط خاستگار دخترش و در نمایش دوم خیانت زنی به همسرش رو میخونیم. در هر دو نمایش موقعیت‌ها ساده و طنز و کمدی عامه‌پسند هستن. 
        

          اولین نمایشی که از فریش خوندم و نمایشنامه‌ای از  زبان آلمانی و سوئیسی تبار و اپیک و جالب که با استفاده از شکست دیوار چهارم و دیالوگ و ارتباط با تماشاگر نوشته شده.
داستان درباره‌ی زندگی زن و شوهری هست که گویی با یک قفل به هم بسته شدن و از همدیگه رهایی ندارن. زندگی زناشویی و خیانت در این نمایش دو عنوان مهم و مطرح هست. و واقعا مفهوم دقیق خیانت چیه؟ برای هر شخص خیانت تا چه حدی میتونه پیش بره؟ و با وجود تفکر بسیار آزادی که برخی افراد دارن اصلا خیانت معنایی داره؟
میشه گفت در این اثر تا حدودی میتونیم جانب داری کنیم و برای مرد داستان دل بسوزونیم. ولی آیا واقعا مرد حق داره؟ شاید حتی سبب خیانت زن همین تفکر به اصطلاح آزاد مرد باشه.
در کل جانبداری در نگاه اول راحته ولی هر چی داستان بیشتر پیش میره میفهمیم که حقیقت چیزی بین این زن و مرد هست.
و اما در نگاهی کاملا احساسی میشه درک کرد زن و مردانی که سالها بدون عشق و علاقه و با خیانت به همدیگه باز هم در یک زندگی مشترک دوام میارن و با قفلی به جنس وابستگی به همدیگه متصل هستن.

        

          داستان زن و شوهری ‌که سالهاست در کنار همدیگه زندگی کردن و در آرامش و سکون فقط با یک سبک زندگی ادامه دادند. اما با رخ دادن اتفاقاتی عجیب و آمدن همسایه‌ای جدید متوجه‌ی مشکلاتی که تا الان در زندگی زناشویی خود داشتن میشن.نمایشنامه‌ای کوتاه و مختصر اما با مفاهیمی عمیق و دغدغه‌ای امروزی. بیان سبک زندگی که هیچ هیجان و دستاوردی برای انسان معاصر نداره و رفتارهایی که تبدیل به عادات همیشگی شده و ترک اون غیر ممکن میشه.عادات و رفتارهایی که برای انسان معاصر یک حصار میکشه تا ارتباطی با دنیای بیرون و طبیعت و ذات انسان نداشته باشه. این عادات همیشگی حتی میتونه کوچیک‌ترین هیجان رو از زندگی انسان بگیره.
        

          این نمایشنامه بازنویسی نمایشنامه‌ی ارثیه‌ی ایرانی است.

داستان جالبی از یک خانواده و همسایه‌شان. روایت یک خونه‌ی قدیمی و خانواده‌ای که هیچ پیوند عاطفی و خانوادگی با همدیگه ندارن و کاراکتر ها سراسر به فکر سود و منفعت خودشون هستن و در اخر به دنبال حق خودشون از بقیه.
در این اثر هم رادی به خوبی نشون داد که زبان مردم کوچه و بازار رو به خوبی میتونه در آثارش استفاده کنه و فرهنگ یک دوره‌ رو بازتاب بده.

در کل فکر میکنم رادی در بیان و روایت از خانواده به شکل های مختلف تبحر خاصی داره.

        

          خدای من، هر صفحه از این کتاب نفس من را بند می‌آورد.
و اما داستان کتاب چیزی نیست جز زندگی واسیلی. همین و بس. هیچ اکشن و حتی هیچ سفری در این داستان نیست اما شما را وادار به ساعتها نشستن و خواندن می‌کند. و چه بگویم از قلم آندری‌یف و ترجمه و ترجمه و ترجمه‌ی شاهکار. توصیفاتی که فقط می‌تواند الهام یک خدای شعر در ذهن آندری‌یف باشد.
آندری‌یف را به عنوان پدر اکسپرسیونیسم ادبیات روس می‌شناسند و سبک ادبی‌اش را ترکیبی از عناصر مکاتب ادبی رئالیسم، طبیعت‌گرایی و نمادگرایی روسی می‌دانند. اما فارغ از ایسم‌ها باید بود و فقط خواند و لذت تام برد.
سفر فیزیکی در داستان نیست اما روح واسیلی دائم در سفر است در حال تکامل و یا حتی در حال سقوط. دومین کتابی است که از آندری‌یف خوانده‌ام و یکی از بزرگترین دستاوردهایی که در کتاب خواندنم دارم آشنایی با این قلم است. تا حدودی حال و هوای آندری‌یف با تولستوی برای من شبیه به هم است و در تمام مدتی که زندگی واسیلی را می‌خواندم به یاد پدر سرگی افتادم.
        

          نمایشنامه‌ای کوتاه اما خواندنی در قالب گفت و گوی یک جوان و پیرمرد.
رادی در این اثر به مشکلات جوانانی که فکر میکنن در خونه جایی ندارن و دست به فرار میزنن می‌پردازه.
سالهای نوجوانی و جوانی و تفکراتی که برای هر شخص مهم و حیاتی هست درصورتی که میشه راحت اونارو به زبان آورد فقط کافیه به قول رادی《 بلد باشی فارسی حرف بزنی》
این نمایشنامه‌ی کوتاه هنوز هم میتونه با کمی بازنویسی دغدغه‌ی نسل جوان امروز رو به صحنه بکشه.
        

          سفارش نوشتن این کتاب را بولگاکف از سمت یک تئاتر می‌گیره اما بعد با اجرای این اثر مخالفت میشه و نمایشنامه‌ی ایوان واسیلوییچ رو می‌نویسه که در واقع ادامه نمایشنامه‌ی سعادت هست. 
در سعادت سفر به آینده‌ی شوروی به تصویر کشیده شده و در ایوان واسیلوییچ سفر به گذشته مطرح میشه. 
طنز و فانتزی و آرمانشهر از عناصر مهم این اثر هستن سعادت بااینکه یک نمایشنامه‌ی طنز هست اما مثل بقیه‌ی آثار بولگاکف رگه‌هایی از سیاست رو هم در خود جای داده.
        

          ماه‌هاست که دارم با این کتاب زندگی می‌کنم. میشه گفت شده کتاب بالینی من. از وقتی خوندن تمام آثار بولگاکف رو شروع کردم حس می‌کردم به اندیشه‌ی میخائیل بولگاکف نزدیک شدم اما وقتی خوندن این کتاب رو شروع کردم تمام ابعاد وجودی بولگاکف رو در تمام دست نوشته‌ها و نامه‌هاش دیدم. میشه گفت این کتاب بهترین منبع برای شناخت زندگی و زمانه‌ی بولگاکف هست. فکار، اتفاقات، همکاری‌ها، روابط خانوادگی و دوستانه و عاشقانه و تمام زندگی بولگاکف در این نوشته‌ها به تصویر کشیده شده. کتاب بر طبق سال‌هایی که نامه‌ها و دست نوشته‌ها نوشته شدند دسته‌بندی شده و نویسنده در مقدمه‌ی هر فصل خلاصه‌ای از اتفاقات اون سال و برداشت خود نوشته که بسیار به خواننده کمک می‌کنه تا وقایع تاریخی رو درست‌تر متوجه بشه.
        

          اگر بخواهیم این نمایشنامه رو در کنار داستان آنتیگون و بعضی از نمایشنامه‌های یونان باستان بررسی کنیم به اهمیت دفن افراد یونانی و از همه مهمتر سربازان یونانی در نظر مردم و خدایان پی می‌بریم.
داستان نمایشنامه درباره‌ی گروهی از سربازان تروایی هست که در کشور دشمن کشته شده و حالا پادشاه اون کشور راضی به پس دادن اجساد اونها به مادرانشان نیست. حالا مادران جمع شده و از پادشاه آتن درخواست دارن که این اجساد رو دوباره به شهر برگردونه. 
مونولوگ‌های فوق العاده‌ای درباره‌ی مفهوم آزادی و قدرت و امید بین حاکم آتن و پیک کشور دشمن رخ میده که میشه گفت تا حدودی اندیشه‌ی اوریپید رو درباره این مسائل آشکار می‌کنه. 
در بین بقیه آثار اوریپید این نمایشنامه در دسته آثاری که درباره زنان نوشته شده قرار می‌گیره آثاری مثل: الکترا،هکوب،زنان تروا،زنان فنیقی و مده‌آ
        

          در این نمایشنامه آریستوفان از دو شخصی میگه که از آتن خسته شده و به دنبال آرمانشهر خود می‌گردن شهری که در اون پرندگان پرستیده شده و انسان‌ها بال دارند. گویی با این ایده آریستوفان مدینه فاضله‌ی افلاطون رو به سخره گرفته و ثابت می‌کنه که اگر اون مدینه فاضله وجود داشته باشد هم با سیاست و قدرت ادغام شده و دیگه مقدس نیست. 
کمدی آریستوفان فوق العاده است بعد از گذشت این همه قرن همچنان هم خنده‌دار هست. اطلاعاتی که این نمایشنامه داره نشون دهنده‌ی مطالعه‌ی زیاد آریستوفان هست: بیش از ۲۸ نوع پرنده در یک صحنه معرفی می‌شه. نمایشنامه کمدی هست اما به مسائل خیلی مهمی مثل اخلاق، قانون، سیاست، خدایان و ادیان و ابعاد مختلف یک انسان می‌پردازه.
        

          افسوس و صد افسوس که اثر اصلی رو نخوندم 🥲
به نظرم وقتی با اثری اقتباسی از بولگاکف روبرو هستیم قلم خودش خیلی قابل مشاهده نیست و اثر اقتباس شده تفاوت خیلی زیادی با اثر اصلی نداره.
نکته جالب توجه در این اثر علاقه و شیفتگی افراد شهرستان به چیچیکوف که از شهر اومده هست و شهری بودن و وکیل بودن گویی برای اون احترام و مقام میاره و چیچیکوف که ادبیات گفتاری خواص تری نسبت به بقیه داره به این باور مردم تن می‌ده.
نمایشنامه خیلی قابل اجرا نیست مثل چند اثر دیگه اقتباسی بولگاکف.نمایشنامه‌ی نفوس مرده از صحنه‌های زیادی برخورداره که با توجه به حجیم بودن رمان منطقی هست صحنه‌های زیاد به همراه اکسسوری متفاوت می‌تونه دلیل مناسبی برای اجرایی نبودن این اثر باشه. 
در ابتدا ما وکیل رو فردی کلاهبردار می‌دونیم اما رفته رفته دورو بودن افراد شهر، شایعه پراکنی، خرافات، باورهای غلط و سودجو بودن انسان‌ها رو هم می‌بینیم.
        

          فکر می‌کنم قبل از خوندن این نمایشنامه بهتره که نمایشنامه‌ی اصلی مولیر 《بورژوای نجیب‌زاده》 که بولگاکف این کمدی رو از اون اقتباس کرده مطالعه بشه.
این نمایشنامه بولگاکف نمایشی درباره نمایش دیگر هست در اینجا مخاطب بولگاکف مثل یک دوربین فیلمبرداری شاهد پشت صحنه و اجرای یک تئاتر هست. تئاتری کمدی و بسیار شیرین به اسم ژردن کم عقل.
در این کمدی خبری از مولیر نیست و  هنرپیشه‌ای در ساحت کارگردان به جای مولیر اجرای نمایش  رو بر عهده گرفته و به خوبی نمایش و بازیگران رو اداره می‌کنه همسر مولیر به عنوان بازیگر در نمایش حضور داره و همچنین خدمتکار مولیر که در نمایش خدمتکار ژوردن هست.
در آخر باید گفت خوندن این کمدی که پر از موقعیت ها و دیالوگ‌های خنده‌دار هست خالی از لطف نیست.
        

          و اما خانه زویا:
میشه گفت این نمایشنامه‌ی بولگاکف نسبت به آثار دیگه تالیفی که داره بیشتر به واقعیت شبیه و فقط اومدن یک کاراکتر ایوان مخوف از گذشته باعث به وجود اومدن المان خیال و فانتزی می‌شه که البته این شخصیت حضور چندان مهم و طولانی نداره.
نمایشنامه بر پایه مهاجرت و مهاجرین نوشته شده و از مشکلاتی که این اشخاص دارند در نمایش حرف زده میشه.
بدون شک بولگاکف از سیاست جدا نیست در این نمایش هم المان‌های سیاسی زیادی قابل مشاهده هست مثل اینکه هر شخصیت بعد از معرفی خود اعلام می‌کنه که جزو حزب نیست.
 نکته جالب دیگه وجود شخصیتی هست که به مورفین اعتیاد دارد اعتیادی که خود بولگاکف هم داشته و داستان معروف مورفین رو بر اساس زندگی واقعی خودش نوشته.
کاراکتر زویا برای من تا حدودی شبیه هدا گابلر ایبسن بود شاید شباهت های زیادی در جزئیات نداشته باشن اما در کلیات میشه گفت هر دو زن خودخواه و خودپسندی هستن که فقط به فکر منافع خودشون بودن البته میشه گفت زویا در مواردی لطافت داره که هدا گابلر اصلا نداشت.
        

          بدون شک تمام نویسندگان روس قلم و زبان خود رو مدیون شخص بزرگی به اسم پوشکین هستند و بولگاکف این دِین رو با نوشتن این نمایشنامه ادا کرده.
 نمایشنامه درباره روزهای پایانی زندگی پوشکین هست و نکته قابل توجه روایت این نمایشنامه از زبان و دید اطرافیان پوشکین هست و خود اون در اثر حضور نداره و هیچ دیالوگی هم نداره.
 اجرای این نمایشنامه به دلیل مکان‌های مجلل و تعداد کاراکتر بالا کمی مشکل هست اما با طراحی صحنه درست و دراماتوری میشه این مسئله رو حل کرد. نه تنها همسر پوشکین بلکه اطرافیان و اشراف و دولت باعث مرگ اون و اعتبار اون شدن.
و در این نمایشنامه‌ی اقتباسی هم اثری از طنز و فانتزی بولگاکف وجود نداره.
        

          در این کمدی مثل رمان دل سگ با یک دانشمند روبرو هستیم که البته در اینجا یک مخترع است و در آنجا یک پروفسور در زمینه پزشکی. وقتی حرف از تالیف در آثار بولگاکف زده می‌شه پای طنز و خیال هم بر اثر باز می‌شه کاملاً برعکس اثر اقتباسی مثل مولیر و پوشکین در آثار تألیفی چه رمان و چه نمایشنامه بولگاکف خودش هست و طنز خود او قابل مشاهده است. سفر در زمان همیشه مسئله قابل توجهی برای انسان بوده و این سفر  آرزویی غیر ممکن. اما اینکه در آن زمان روسیه (با توجه به ادبیات قبل بولگاکف ) او این ایده رو تبدیل به یک نمایشنامه کرده و این مسئله پیشرو بودن این شخص رو نشون میده. در آخر اما بولگاکف به ما نشون میده که این آرزوها  وهم و خیالی بیش نیست و همه در رویاهای انسان هست فانتزی که بولگاکف داره در خواب و خیال بسیار شیرین و خواندنی  و اما در واقعیت به دلیل مشکلات سیاسی و موقعیت و سختی هایی که خود او کشیده تلخ هست.
        

          در این اثر علاقه بولگاکف به مولیر کاملاً مشهود است و با توجه به اینکه زبان فرانسوی تا مدت زیادی در روسیه جریان داشته این علاقه کاملاً منطقی است. میشه گفت این نمایشنامه با توجه به واقعیت نوشته شده با اضافه کردن چاشنی علاقه بیش از حد به مولیر و ساختن یک کاراکتر تاثیرگذار مثبت و خوب از او. تاثیر مذهب و اعتقاد افراطی به مذهب و ظالم بودن کلیسا در این اثر به تصویر کشیده شده. سرنوشتی که مولیر بولگاکف داره تقریباً چیزی هست که سر خود بولگاکف اومده هر دو  نویسنده تمام زندگیشون رو برای تئاتر گذاشتن و در آخر از طرف دولت و یا پادشاه طرد شدند مولیر آخرین لحظات زندگیش رو روی صحنه تئاتر سیر می‌کنه و حتی با اینکه علاقه به تئاتر تمام زندگیشو ازش می‌گیره باز هم از این علاقه دست نمی‌کشه در اینکه بولگاکف هم شیفته تئاتر بوده شکی نیست اما با توجه به اینکه آثار دیگه‌ای مثل رمان و داستان کوتاه داره میشه میشه گفت نویسندگی برای بولگاکف مثل تئاتر برای مولیر بوده. او تمام زندگیش رو برای نوشتن میده از سمت دولت طرد می‌شه سختی می‌کشه و تا پایان عمر دست از نوشتن برنمی‌داره. وقایع نمایشنامه خیلی به واقعیت نزدیک نیست اما شخصیت‌ها اکثراً واقعی هستند.
        

          اقتباسی کاملا وفادار به متن اصلی.
متاسفانه سبک و نوع طنزی که متعلق به بولگاکف هست در این اثر دیده نمیشه. نمایشنامه کمدی هست اما صرفا فقط به خاطر موقعیت و نه قلم بولگاکف.
ارزش یک بار خوندن رو داره اگر علاقه‌مند به خود بولگاکف، سروانتس، دون کیشوت و یا مبحث اقتباس باشید.
آثار تالیفی از بولگاکف دلنشین تر و خواندنی تر هستن و بهتره برای شناخت قلمش به اون آثار توجه بیشتری بشه👌🏻
        

          و اما بولگاکف که در وصف ذهن خلاقش کلمه‌ای رو پیدا نمیکنم.
ادبیات روس همیشه جذاب‌ترین بوده برای من اما نمیشه بولگاکف رو حتی کاملا روس دونست و از طرفی حتی زیر مجموعه‌ی ادبیات آمریکای لاتین و رئالیسم جادویی هم قرار نمیگیره بولگاکف و آثارش کاملا مستقل از هر ادبیات و هر موقعیتی جالب و جذاب و خواندنی هست.
رگه های طنز در تمام آثارش وجود داره و فانتزی و انتقاد از اوضاع سیاسی هم که عناصر جدا نشدنی از قلم اون هستن.
در قلب سگی از یک دانشمند حرف زده میشه با اینکه شخصیت اصلی نیست اما در رمان تخم مرغ‌های شوم و نمایشنامه‌ی آدم و حوا هم این کاراکتر دانشمندی که به فکر تغییر زندگی بشریت هست تکرار میشه.
فقط کافیه کمی از سیاستی که در زمان حیات بولگاکف بوده خبر داشته باشید تا درک بهتری از این رمان داشته باشید با اینکه رگه‌های طنزی که داره وابسته به اطلاع داشتن از اوضاع سیاسی اون زمان هست اما همچنان قابل درک هستن.
این رمان برای شروع خواندن از بولگاکف مناسب هست اما شاید بهتر باشه از ابلیس نامه و یا تخم مرغ های شوم شروع کرد و وارد دنیای بولگاکف شد و بعد درک بهتری از قلب سگی و قلم بولگاکف پیدا کرد.