یادداشت‌های مونا نظری (33)

            

قدیمترها به این جور کتاب‌ها می‌گفتند  «پسرانه». خدا را شکر الانی ها کمتر از این تقسیم بندی‌ها می‌کنند. 

ماجرای سفرهای شگفت انگیز بیست جهانگرد واقعی که هرکدام محدودیت‌ها و شرایط پیچیده خاص خودشان را داشته اند و با روش خودشان بر محدودیت‌ها غلبه کرده اند تا رویای جذاب جهانگردی را محقق کنند.
این یکی هم پر است از تصاویر، اطلاعات و جزئیات بسیار جذاب.

به نظرم برای نوجوان‌های محتاط و جسور به یک اندازه مفید است. محتاطها را با بْعد جذاب خطر کردن آشنا می‌کند؛ این که خطر کردن خیلی وقتها ارزشش را دارد. به جسورها هم نشان می‌دهد خطر کردن هم حساب و کتاب خودش را دارد و جسور بودن با  «بی کله» بودن فرق دارد😉
          

            یک کتاب تالیفی جذاب درباره انیمیشن، تاریخ به وجود آمدنش، نحوه‌ی ساختش، آدم‌های اثرگذار این حوزه، و کلی اطلاعات ریز و درشت دیگر.
زبان ساده و صمیمی دارد و پر است از تصویر.

برای نوجوان‌های ده سال به بالا، به ویژه خوره های انیمیشن انتخاب مناسبی است.
کتاب برای من دو نکته ویژه و دوست داشتنی دارد. اول اینکه کل کتاب از زبان یک بزِ خیلی مهم روایت می‌شود 😁

بزی که پنج هزار سال پیش تصویرش روی یک کوزه در شهر سوخته پیدا شد و به عنوان قدیمی ترین تلاش انسان برای ساخت انیمیشن به ثبت رسید.

دوم اینکه در کتاب به شخصیت‌ها و اتفاقات مهم حوزه تصویر و انیمیشن از منظر تاریخ ایرانی هم نگاه میشود. 
به نظرم این دو موضوع برای بچه‌های ایرانی که انیمیشن را فقط با والت دیزنی و پیکسار و انیمه‌های ژاپنی می‌شناسند، می‌تواند خیلی جذاب و هویت بخش باشد.
          

            🔸شما از رابطه‌ای که در دوران نوجوانی با سالمندان فامیل به ویژه پدربزرگ و مادربزرگ داشته‌اید، چه خاطراتی دارید؟ 

🔸رابطه‌ی یک نوجوان با یک سالمند، در عین جذابیت می‌تواند خیلی هم پیچیده شود. نیازها و شرایط زندگی یک سالمند، ممکن است با نیازهای یک نوجوان تداخلات زیادی داشته باشد. حالا اگر این نوجوان و سالمند با هم در یک خانه زندگی کنند و آن سالمند مبتلا به بیماری سختی مثل آلزایمر هم باشد، این پیچیدگی چند برابر می‌شود.

🔸پدر  «جیک» پیش از تولد او و مادرش را ترک کرده و آنها با پدربزرگ زندگی می‌کنند. پدربزرگ مهربان، حمایتگر و شوخ طبع است و برای جیک حکم پدر را دارد.
حالا در دوره نوجوانی جیک او مبتلا به آلزایمر شده. او مجبور است بخاطر مراقبت از پدربزرگ از خیلی از برنامه‌های دلخواهش بگذرد، پدربزرگ آبروی او را پیش دوستانش می‌برد و چندین مشکل دیگر که باعث می‌شود جیک از پدربزرگی که زمانی عاشقش بوده، کلافه و خشمگین شود و بعد از این کلافگی و خشم احساس شرم و عذاب وجدان داشته‌باشد.


🔸نویسنده رمان باربارا پارک است که رمان  «میک هارته اینجا بود» را هم در کارنامه خود دارد و این یعنی میتوانید از یک طنز پنهان و نوجوانانه هم در حین خواندن رمان لذت ببرید.

رمان خوبی است و به اندازه قد و قواره اش دیده نشده. 

🔹 پانوشت:

آیا وقت آن نرسیده که کانون پرورش فکری برای خیلی از رمان‌های معرکه اش طرح جلدهای بهتری بزند و ترجمه رمان‌هایش را به روزتر کند؟!
          

            🔸فارغ التحصیلی جیک مون» من را یاد جدایی نادر از سیمین انداخت و  «قول شرف» یاد  «درباره‌ی الی». 😁

پرداختن به موضوعاتی مثل خطر کردن، دوراهی های اخلاقی، پیامدهای اعتماد و تکیه بیش از حد به تشخیص و تصمیم‌های فردی، همچنین فضای پرتعلیق، پر کشش و مهیب از اشتراکات این فیلم و رمان بود. 

البته یک اشتراک مهم دیگر هم دارند که اگر بگویم داستان لو می‌رود، پس خودتان بخوانید و پیدا کنید 😁

❓چرا به هم قول می‌دهیم؟
❓قول دادن و قول خواستن نشانه بی اعتمادی ما به هم است یا اعتمادمان؟
❓چه چیزهایی ما را مجاز می‌کند که سر قول مان نمانیم؟

🔸قول شرف داستان دو نوجوان است که با هم راهی سفری کوتاه می‌شوند. یکی از نوجوان‌ها پس از  یک «قول شرف» به پدرش اجازه رفتن پیدا می‌کند، اما در مسیرِ اتفاقاتی قولش را زیر پا می‌گذارد.

🔸رمان کوتاه، اما مهمی است. جوایز زیادی به دست آورده. نویسنده فضای ذهنی و روحیات نوجوان‌ها را به خوبی می‌شناسد. بسیار پرکشش است و کل داستانش در بستر زمانی یک صبح تا شب اتفاق می‌افتد، اما می‌تواند صبح ها و شبهای بسیاری فکر را به خود مشغول کند و موضوع گفتگوهای مهم اخلاقی با نوجوان‌ها شود.

          

            حالا که به مناسبت میلاد امیرالمومنین علیه‌السلام، امروز را روز پدر نامگذاری کرده‌اند، بگذارید یادی کنم از یکی از جذاب‌ترین و پیچیده‌ترین پدرهایی که در داستان‌ها شناخته‌ام؛ پدر هستی، رمانِ درجه یک آقای فرهاد حسن زاده.

پدر هستی هیچکدام از ویژگی‌های کلیشه‌ای پدران قهرمان داستان‌ها را ندارد. او ترسو، بی اعصاب، بدخلق، سرکوبگر و تحقیرکننده است. 
اما آخر داستان یک برگ برنده رو می‌کند که به نظر من تمام اینها را میشوید و می‌برد:
او می‌تواند با آن وجهی از خودش که از آن بیزار است مواجه شود، در موردش حرف بزند و مسئولیت خودش را در رابطه‌ی ناکارآمدی که با دختر نوجوانش داشته بپذیرد. 

من که فکر میکنم مواجه شدن با دشمن درون به شجاعتی بیشتر از جنگیدن با دشمن بیرونی نیاز دارد. 
دمِ بابای هستی و آقای حسن زاده گرم. قطعا نوجوان هایی که این رمان را می‌خوانند با اخلاقهای سخت پدرهایشان همدلانه تر مواجه می‌شوند. 

♦️جذاب‌ترین پدری که در داستان‌ها شناخته‌اید کدام‌ها بوده‌اند؟ 

          

            اگر به قول یکی از دوستانِ شوخ طبعِ من، میگرن بیماری آدمهای شیک و پولدار باشد، به نظر می‌رسد خوانش پریشی یا  «دیسلکسیا» هم مشکل آدمهای معروف باشد!

والت دیزنی، لئوناردو داوینچی، انیشتین، وینستون چرچیل و جان لنون همه در زندگی با  «خوانش پریشی» یا دیسلکسیا دست و پنجه نرم می‌کرده‌اند و بخاطر این مشکل در طول تحصیل سرزنش و تحقیر شده‌اند.

حالا متخصصان می‌گویند خوانش پریشی ناتوانی نیست، بلکه نوعی تفاوت در نحوه‌ی یادگیری است و اتفاقا خیلی از خوانش پریشها آدمهای باهوشی هستند (فهرست خوانش پریشهای تاریخ هم این را تایید می‌کند).

«ماهی روی درخت» داستانِ نوجوانی است که این مشکل را دارد.  «اَلی» بابت متفاوت بودن خودش را سرزنش می‌کند و آرزو دارد مثل بقیه بچه‌های کلاس عادی باشد، اما بعد از مدتی می‌فهمد در واقع هیچکدام از بچه‌ها به معنایی که در ذهن اوست عادی نیست و شخصیت هرکدام مجموعه‌ای از ویژگی‌های خاص است که او را متفاوت و درواقع منحصر به فرد می‌کند.

کتاب در ستایش تفاوت ها و نترسیدن از آنهاست. درباره‌ی منحصر به فرد بودنِ انسانها؛ چیزی که نظام‌های آموزشی رسمی با قوانین، تکالیف و شیوه‌های آموزشی یکسان و انعطاف ناپذیر در پی نادیده گرفتن و کمرنگ کردنش هستند.

شخصیت آقای  «دانیلز» معلم کلاس، جذاب و الهام‌بخش است. اگر معلم یا حتی والد هستید، خیلی چیزها میتوانید از او یاد بگیرید.

این کتاب درباره‌ی خوانش پریشی اطلاعات خوبی می‌دهد و علاوه بر  «به رسمیت شناختن تفاوتها»، به مفاهیم و موضوعاتی مثل دوستی، همدلی، مهربانی و شوق یادگیری نیز پرداخته‌است.

          

            🔹شاید باورتان نشود. اما بازار ترجمه رمان نوجوان، چنان در قبضه رمان‌های آمریکایی و انگلیسی است که از خواندن یک رمان اسپانیایی واقعا ذوق زده هستم!
هرچند  «اسپانیا» و  «اسپانیایی بودن» نقش چندانی در داستان نداشت، ولی باز خوب بود😁

🔸دو نوجوان هفده ساله، از دو طبقه‌ی کاملا متفاوت فرهنگی و اقتصادی خیلی اتفاقی از طریق ایمیل با هم ارتباط می‌گیرند و از طریق نامه‌نگاری وارد دنیاهای هم می‌شوند. 

🔹داستان به شدت گیراست، مضمون اجتماعی دارد، اما از تکنیک‌های داستان‌های پلیسی و جنایی هم بهره برده. شخصیت پردازی عالی دارد و البته ترجمه‌ی درجه یک.

🔸داستان با اینکه تلخ است، اما پایان روشن و امیدبخشی دارد.

🔹شخصیت کتابدار و وکیل را خیلی دوست داشتم. نقشی که در روند داستان ایفا کردند، یادم انداخت که حضور یک  «آدم حسابی» در زندگی همه نوجوان‌ها، به ویژه نوجوان هایی با زندگی پرآسیب چه نقش حیرت انگیزی می‌تواند در سرنوشتشان ایفا کند.

💢رمان حاوی صحنه‌های شدید خشونت و بِزِه است. من برای شانزده سال به بالا توصیه اش میکنم.
          

            کاش میشد یک نسخه از این کتاب را به همه کسانی که داستان مذهبی می‌نویسند هدیه داد و مجبورشان کرد از اول تا آخرش را بخوانند تا ببینند داستان مذهبی یعنی چه.  تا متوجه شوند داستان مذهبی نوشتن، شعار دادن نیست، بالای منبر رفتن نیست، پیرنگ می‌خواهد، شخصیت لازم دارد، جذابیت  و انسجام می‌خواهد.

کاش یکی به نویسندگان مذهبی نویس میگفت برای نوشتن داستان مذهبی، باید داستان نویسی بلد باشی، دغدغه مندی کافی نیست، به خدا کافی نیست. 
          

            مثل گاومیشهای جنوب که آرام آرام توی شط فرو می‌روند، موقع خواندنش احساس می‌کردم دارم پله پله در اندوه غرق میشوم.
تلخ، مهیب، مملو از اندوهِ زنانه.
تا قیامت لعنت به جنگ و جنگ افروزان. 
          

            داستان در دهه چهل میلادی و در جریان جنگ جهانی دوم اتفاق می‌افتد و اسمش همان اول میخکوبتان میکند:

«جنگی که نجاتم داد» 

چگونه می‌شود جنگِ ویرانگر، کشنده و بی‌رحم، نجات دهنده باشد؟!

جواب را  «آدا» قهرمان کتاب در یکی از فصل‌های پایانی به ما می‌دهد:  «بعضی چیزها از بمب هم بدترن».

بله، بعضی چیزها. مثل اسیر بودن در دستان یک مادر بی عاطفه و بی رحم. 
آدا و برادرش جیمی، گرفتار یک مادر روان پریش و سرکوبگر هستند. آدا که یکی از پاهایش از همان بدو تولد معیوب است، تمام عمر در خانه زندانی بوده چون به عقیده مادرش پایش آنقدر زشت است که حال هر آدمی را به هم می‌زند.

اما با شروع جنگ، آدا به همراه برادرش و تعداد زیادی از بچه‌ها، لندن را ترک می‌کنند و به روستایی نزدیک اقیانوس میروند، جایی که زنی مهربان و فرهیخته به نام سوزان اسمیت مراقبت از او و برادرش را به عهده می‌گیرد.

آدا در روستا فرصت می‌کند محیط اطرافش را ببیند و بشناسد، او با همان پای علیل سوارکاری یاد می‌گیرد، دوست پیدا می‌کند و.... نجات پیدا می‌کند، در واقع این جنگ است که او را نجات می‌دهد.

داستان روند آرام و دلچسبی دارد. گیراست و خواندنش لذت‌بخش.
آدا، برادرش جیمی و خانم اسمیت به خوبی شخصیت پردازی شده‌اند و هرسه با وجود نقطه ضعف‌هایی که دارند بسیار دوست داشتنی هستند.
روایتِ جنگی که نجاتم داد از جنگ جهانی دوم کاملا انگلیسی است.

انگلستان یک کشور مظلوم و قهرمان است و چرچیل یک نخست وزیر دانا و وطن پرست.

من فکر میکنم لازم است که نوجوان ایرانی با روایت ایرانی از جنگ جهانی دوم هم آشنا شود. مثلا اینکه ایران با وجود اعلام بی طرفی ناخواسته آلوده به جنگ شد و سربازان شوروی و همین انگلستانِ، شهرهایش را یک به  یک اشغال کردند.

شاید بگویید خب نویسنده‌ی کتاب انگلیسی است و هر ملت روایت خودشان را از یک واقعه ارائه می‌دهند. 

در صورت قبول این مطلب ما با یک پرسش مهم روبرو میشویم:

برای ایجاد حس غرور ملی و اتحاد و انسجام میان یک ملت، تا چه حد مُجازیم بخش‌های تاریک روایت ملی مان را نادیده بگیریم؟

مثلا نویسنده‌های انگلیسی مجاز هستند جنایات ملت خودشان را در جنگ جهانی و در قبال ملت‌هایی مانند ایران نادیده بگیرند؟ یا از چرچیل یک قهرمان ملی بسازند و به او افتخار کنند، در حالی که در سطح جهانی دست به جنایات بزرگی زده‌است؟ 

آیا ما مجازیم از لشکرکشی ها و خشونت‌های کوروش کبیر چشم پوشی کنیم چون نیاز داریم به یک پادشاه عادل و خردمند و قدرتمند افتخار کنیم؟ 

یا در برابر بازگویی بخش‌هایی از انقلاب یا جنگ هشت ساله مقاومت کنیم چون با غرور ملی مان گره خورده؟ 

یا بخش سیاه زندگی بسیاری از عارفان و ادبای مشهورمان را نادیده بگیریم و چون میراث ملی و ادبی هستند، ادعا کنیم می‌توانند الگوهای اخلاقی هم باشند؟

گفتن یا نگفتن بخش‌های تاریکِ تاریخ یک ملت، چه منافع یا ضررهایی برای مردم آن ملت می‌تواند داشته‌باشد؟

🔹تاکید می‌کنم اینها فقط پرسش‌های ذهنی من هستند که بلند بلند مطرحشان کردم. هنوز پاسخ دقیق و مشخصی برایشان ندارم.
          

            اسمش رمان نوجوان است، اما از آنهایی است که خواندنش برای بزرگترها واجب تر است.

اگر در اطرافتان کودکی دارید که رفتارهایش عاصی تان کرده، اگر بچه‌ای می‌شناسید که دیگران مدام بهش هشدار می‌دهند که شیطان زیاد توی جلدش می‌رود، اگر بچه‌ای می‌شناسید که زیاد خیالبافی می‌کند، زیاد دروغ می‌گوید و به زعم شما از آزار دادن دیگران کیف می‌کند، این کتاب برای شماست.

شاید شیطانی که کودک و اطرافیانش را بیقرار کرده، مسیح کوچکی باشد که نمی‌داند عطش بی پایانش به محبت را چگونه نشان دهد. 

داستان برشی واقعی از دوران کودکی نویسنده‌ی مکزیکی کتاب است. 

شیرین است، جادویی، و تا دلتان بخواهد غم انگیز. 

#رمان_نوجوان
#رمان_بزرگسال
          

            سوژه جذاب و بکر است: 
یک زن تحصیلکرده و فعال در اجتماع، شیفته ی هنر و پژوهش و در اوج فعالیت‌های اجتماعی، ناخواسته باردار می‌شود.
این بارداری ناخواسته و بعد تولد فرزند، تمام تعادل زندگی‌اش را به هم می‌ریزد، اختلافات و گره‌های ارتباطی پنهانی که با همسرش دارد از لایه‌های زیرین ذهن و زندگی اش به سطح می آید، تنهایی و دلتنگی اش در شهر تهران نفس گیرتر می‌شود و اختلافات فرهنگی و اخلاقی با خانواده‌ی همسرش پررنگ تر و آزاردهنده‌تر به چشم می‌آید.

این سوژه بکر به ویژه با قلم گرم و قصه‌گوی نویسنده و پرداختنش به جزئیات زندگی یک زن متاهل ایرانی، کافی است تا دل هر مخاطب زن با شرایط مشابه را ببرد. 
ما در اوج خستگی و ناامیدی  «مستوره» با او به زادگاهش، بندرعباس می‌رویم، با شخصیت‌ جذاب تک تک اعضای خانواده و رفقای قدیمی‌اش آشنا می‌شویم. در کنارش به تمام خاطرات گذشته‌اش سفر میکنیم، دلتنگ می‌شویم، به شوق می‌آییم و افسوس میخوریم. بعد دوباره به تهران برمیگردیم و تا می‌خواهیم آرام آرام مسیر خودیابی و تعادل را با او پی بگیریم، نویسنده‌ی محترم با سر ما را به زمین میکوبد! 
به این نحو که در یک سوم پایانی کتاب با ملغمه‌ای از نکات روانشناسی، اخلاقی، عرفانی و فلسفی که از کتاب‌ها و نویسنده‌های مورد علاقه‌اش دستچین کرده، نسخه‌ای برای حل مشکلات مستوره به دست او و البته ما می‌دهد و مستوره دوست داشتنی من را تبدیل به یکی از آن زنان و مادران و همسران موفق می‌کند که خوراک برنامه‌های خانواده صدا و سیما هستند.
خیلی عصبانی هستم؟
بله!
چون توقع دارم وقتی رمان دست میگیرم، نویسنده برایم داستان بگوید، وقتی برایم بالای منبر برود عصبانی می‌شوم.

چرا دلخورم؟

چون مستوره را دوست داشتم، کلی خاطره‌ی خوب ازش داشتم، دوست نداشتم با چندتا نصیحت و رهنمود، برود و یک دفعه اینطوری وسط برهوت رهایم کند.

چرا خیلی‌ها اینقدر این کتاب را دوست دارند و از دست نویسنده دلخور نیستند؟
 
چون از خواندن فلسفه و روانشناسی و اخلاق اسلامی به صورت گل درشت در داستان ناراحت نمی‌شوند و اینطوری بیشتر به دلشان می‌نشیند.

این بد است؟

به هیچ وجه. اما از منظر حرفه‌ای ، قطعا این به کیفیت رمان ضربه‌های جدی وارد می‌کند و مخاطب جدی ادبیات را پس می‌زند.
          

            بله بله
میدانم این کتاب خیلی معروف است، ولی آنقدر معرکه است که دلم نیامد اینجا درموردش حرف نزنم.
یک نوجوان پانزده ساله که برادرش را در اثر تصادف از دست داده،  مرحله به مرحله از تجربه‌ی سوگش برای مان میگوید.
باربارا پارک واقعا نویسنده‌ی عجیبی است. بلد است طنز را طوری در تار و پود سوگ ببافد که بی آنکه از جدیت اثر کم شود، نگذارد تلخی جانکاه  «از دست دادن» مخاطب نوجوان را تلخکام و افسرده کند.

میک هارته اینجا بود تلخ است، شیرین است، ترش است، گس است و دلچسب.
درست مثل خود زندگی.

▫️میک هارته را بخوانید و به نوجوانانی که تجربه از دست دادن عزیزان ِ نزدیکشان را داشته‌اند هدیه بدهید.
اما واقعا نمی‌دانم برای نوجوانانی که این تجربه را نداشته اند چقدر مناسب باشد.
❗️اهل فن روشنگری کنند لطفا.