قلبم آتش گرفت!
محمودخان، چه کردی با قلبِ من؟
پایانِ این کتاب برای من همانندِ اتمامِ کتاب‌های دیگر نبود و نه تنها هنگامِ خواندنِ جلدِ دهم سطر به سطر ضربان قلبم بالاتر می‌رفت و نهایتا قلبم در کوه‌های کلیدر آتش گرفت بلکه تازه بعدِ اتمامِ کتاب غمی غیرِ قابلِ وصف به سراغم آمده!!!
حقیقتا نمی‌دانم از چه بگویم!
و این نخستین بار است که کتابی را تمام می‌کنم و دستم به نوشتن در موردِ آن نمی‌رود!
پیش‌تر قول داده بودم که اگر عمرم کفافِ پایانِ سفرِ کلیدر را بدهد برایش یک ریویوی اجمالی(سفرنامه‌ای کامل) بنویسم و حال که شوربختانه این سفر را با غمی غیرِ قابلِ وصف به اتمام رسانده‌ام رخصت می‌طلبم چند روزی را سوگوار باشم و پس از آن و قبل از شروعِ مطالعه‌ی کتابِ بعدی سفرنامه‌ی کلیدر را بنویسم.

دهم خردادماه یک‌هزار و چهارصد
          

            واقعیت وقتی می خواستم شروع کنم فکر نمی کردم بتونم کتابو بخونم به خاطر حجم زیادش 
اما قلم نویسنده و شیوه ارایه داستان بسیار جذاب و پرکشش بوده تا اینجا 
و ادم رو همراه می کنه با شخصیت های داستان 
اونقدر که منی که اهل رمان خوندن نبودم  رو تا اینجا کشونده 
          

            آدم های دنیا دو دسته هستند:
دسته اول کسانی که کتاب کلیدر دولت آبادی رو خوندن
دسته دوم کسانی که هنوز کتاب کلیدر دولت آبادی رو نخوندن...
به نظر من همه آدم هایی که این رمان رو خوندن بدون شک میتونن سال های متمادی  بدون هیچ شناختی از همدیگه  در مورد شخصیت ها و اتفاقات این کتاب حرف بزنن... (به قول رفیقم میگفت یهو از بد روزگار زندان بری ولی از خوش شانسی ببینی هم سلولیت کلیدرو خونده )
کتاب خیلی میخوندم اما بعد از خوندن کلیدر  خوندن رمان های دیگه خیلی سختم بود . اصلا یادمه وقتی رمان بادبادک باز رو بعد از کلیدر خوندم توی کتاب همش دنبال شخصیت های کلیدر بودم. مارال، خان‌محمد،‌ گل محمد، بیگ محمد و شیرو، عبدوس، زیور، دلاور و ...
          

            اصولا از تمام کردن داستان های طولانی حسی بین خوشحلی و غم دارم درست مثل وقتی که از یک سفر زیبا و جذاب برمیگردم خانه،  اما کلیدر یک سفر معمولی نبود؛ سفری بود  همراه با مردی که شخصیت پردازی را خوب بلد است، شخصیت های داستان هایش را نه خیلی مقدس توصیف می کند و نه خالی از انسانیت. من در پایان این سفر شیفته دولت آبادی نشدم اما قدر آن انگشت هایی را که در راه نوشتن فرسوده شده است بیش از پیش می دانم 
فقط کاش دولت آبادی کمتر از توده زخم خورده تاریخ رنجور بود.....
          

            رمان کلیدر یکی از طولانی ترین کتاب هایی بود که من خوندم.این رمان ده جلد و ۲۴۸۲ صفحه است.طولانی ترین و شاهکارترین رمان ادبیات ایران.
از بعضی از شخصیت های رمان متنفرم کسانی مثل بابقلی بندار،آلاجاقی،نجف ارباب،جهن خان و همه ی کسانی که به ظاهر دوست گل محمد بودند و در باطن نقشه ی کُشتنش را می کشیدند.
دلم برای مهربانی گل محمد با رعیت ها تنگ میشود.دلم برای ستار که یاور و همراه همیشگی گل محمد بود و رفاقت را در حق گل محمد تمام کرد تنگ میشود. دلم برای شیرزن های خانواده ی گل محمد:زیور؛ماهک؛شیرو؛مارال و بلقیس تنگ می شود.
دلم برای کلمیشی؛خان عمو؛صبرخان؛گل محمد؛خان محمد و بیگ محمد تنگ میشود.
این رمان خیلی زیباست.به نظرم از اون کتاباییه که باید تو کتابخونه ی همه ی کتابخونا باشه.
          

            می ترسم، از این که ماهی و سالی اگر بگذرد و زنده باشم، آدم های کلیدر را فراموش کنم.
مارال، گل محمد، بیگ محمد، خان محمد،کلمیشی، بلقیس، زیور، شیرو،خان عمو، دلاور، صبراو، مدیار،ماهک، ماه درویش، بندار، الاجاقی، موسی، قدیر، عباسجان، کربلایی خداداد،شیدا، اصلان، نورجهان،لالا، قربان بلوچ، گودرز بلخی، خاکی، فرحبش، جهن، عبدوس، ستار، گل اندام، علی اکبر حاج پسند، سید تلفنچی، بابا گلاب، صوقی، نادعلی، حاج حسین چارگوشلی، نجف ارباب، حاجی خرسفی، لیلی

در یادم بمانید،
که گویی عمری با شما زندگی کرده ام، اشک ریختم، خندیدم و بزرگ شدم.
          

            با شخصیت اصلی کتاب و تک تک شخصیت‌های فرعی آن زندگی کردم.
هر کدام از شخصیت ها زندگی جداگانه و خاص خود را دارند که کامل روایت می‌شوند و زیست در مکان و زمان مشترک سرنوشت آنها را به هم گره می‌زند.
شاید بپرسید مگر در باقی آثار این اتفاق نمی‌افتد؟
در پاسخ باید بگویم که شرح وقایع زندگی تک تک شخصیت‌ها و حالات و رفتار و دگرگونی آنها را در هیچ اثری مانند کلیدر نخوانده‌ام. شخصیت‌های کتاب علاوه بر اینکه عناصری برای روایت داستان شخصیت اصلی هستند، هر کدام داستانی منحصر به فرد و جذاب دارند.
درباره‌ی جنبه‌های مختلف این اثر بسیار می‌توان نوشت. اما حق مطلب ادا نمی‌شود.
کلیدر خواندنی‌ترین اثری بود که تا امروز خوانده‌ام.
          

            کلیدر تنها کتابی هست که با افتخار امتیاز 5 از 5 بهش میدم،
چون با این شاهکار، آدم زندگی میکنه،
فوق العاده س این کتاب،
من کتاب صوتیش رو از فیدیبو گوش داده بودم. بی‌نظیره!

تنها نقطه ضعف این کتاب، اینه که وقتی این کتاب رو خوندین، دیگه توی انتخابِ کتاب سخت‌پسند میشین 😂 مدام دنبال کتابی میگردین که شبیهِ کلیدر باشه.

اسن کتاب رو 100 در 100 پیشنهاد میکنم،
بخونین و لذت ببرید....
          

            پایان جلد چهارم و شروع جلد پنجم.
ذره ای از کشش داستان کم نشده که هیچ، اتفاقا جذابیت ماجرا جان تازه ای گرفته.
انقدر توصیفاتش زیبا و کامله میتونم تک به تک آدمها و مکانها رو در خیال خودم تصویر کنم و ببینمشون و کنارشون باشم. که من عاشق این جور کتابهام!
و کلمات! چه قدرتی دارن این کلمات!

          

            کلیدر جلد٩و ١٠
پایان یعنی تماشای گردباد رخدادها، گفتارها و افکار در سراشیبی مسیری که طی کرده ای. تندبادی که گاه نسیمی روح افزا بوده و حالا یکه تازی می کند و تو ناتوان از هرکاری فرجام را به نظاره می نشینی. انتهایی که به غروب دل انگیز خورشید و طلوع باشکوه آن نمی ماند. عاقبت هر بنای استواری, پوده شدن در وقتی مقرر است.

سیر حوادث جلد های واپسین شتاب بیشتری می گیرد اما چیزی که خواننده را به خود مشغول می کند نه ماجرای شخصیت ها که بیشتر حس دلتنگی ناشی از اتمام این سفر است. ساعت ها، روزها و ماه ها تنفس در اقلیم کلیدر عادت ثانوی من شده و جدا شدن از این محیط دشوار است. پایان بسان مرگ از راه می رسد،  مقاومت بی فایده است و حتی توقع رخ دادن امری خلاف انتظار نیز دشوار به نظر می رسد. 

در بیشتر آثار بزرگ و حجیم(چه مکتوب و چه تصویری) پرسش مخاطبین و دغدغه مؤلفین شیوه پایان بندی است. حوادث کتاب مانند منظومه ای از اقمار که با آغاز داستان در حال انبساط و دور شدن از هم هستند و هر کدام پس از آفرینش می روند تا به مسیر زندگی خود ادامه دهند باید در یک نقطه از حرکت باز ایستند،  در یک موقعیت با هم تلاقی کنند و یا سرنوشت تاثیرگذار ترین آنها برای مخاطب تا حدودی آشکار شود.(صورت ها دیگر بماند برای حساب احتمالات و ذهن جوال خواننده ارجمند)

کلیدر نیز که عنوان "دومین رمان طولانی جهان" را یدک می کشد از این قاعده مستثنی نیست. حال اینکه آقای دولت آبادی در این مهم چه کرده بماند برای خواننده های این کتاب. گفته بودم که سعی می کنم چیزی آشکار نکنم. شخصاچیزی که دوست دارم در پایان بگویم همان حس عجیب و غیر قابل وصف و چند وجهی است که ترکیبی است از خوشحالی پایان کتاب، ناراحتی از اتمام داستان، حس بی وزنی ناشی از غوطه ور شدن در جهان ظالم، حق کش و کمی بی معنای (به معنا وصف تنقیصی نیست اینجا) دولت آبادی، تردید از اینکه آیا انتخاب این اثر کار درستی بود، یاس به دلیل تکرار سرنوشت بسیاری از مردمان داستان در واقعیت و... . 

پ: مواجه شدن با اثری که چنین ضربات سنگینی بر پیکره روح مخاطب وارد می کند آسان نیست. حال گفتم حال مرا در استقبال از پیام های محبت آمیز شما در پست های قبلی درک کنید. آسان نیست...

پ٢: هر موقع حس شما در ظرف کلمات قابل انتقال نبود، به گمان من آنجا انتهای ادبیات(مکتوب) است. 

پ٣: پایان ١۶اسفند٩٩