با خواندن جلد دوم یک ذره هم از علاقه ام  به این داستان کم نشد که بیشتر هم شد! فصل اول جلد دوم به زیبایی هر چه تمام تر خلاصه ای از جلد اول را به تصویر می‌کشد به روشی که هیچ جا ندیدم و نخواندم. (در قالب پرسش و پاسخ جوانان از پیرانی که در جلد اول حضور داشتند) . بعضی وقتها  می مانم که چطور یک نویسنده میتواند اینقدر قلم و بیان قوی داشته باشد! باز هم دیالوگهای فلسفی بین شخصیتهای کتاب وجود دارد، چند بار خواستم جملات زیبا را در جایی یادداشت کنم اما  ترسیدم این توقف برای نوشتن ، ریتم خواندن کتاب را بهم بزند! کاش شخصی پیدا شود و این کار را انجام دهد.
          

            داستان این جلد از کتاب،روایت پنجاه سال بعد از کتاب اول است.فرزندان گالان و سولماز و دوره ی رضاخانی.
بیماری صحرا را فرا گرفته، بچه ها میمیرند و کاری از درخت مقدس بر نمیاید.مادران کنار درخت،آنقدر گریه می کنند تا از حال میروند.
این جلد از کتاب،از چند جهت دارای اهمیت است: ۱، ایدئولوژی آقای نادر ابراهیمی، در شخصیت روشنفکر صحرا، آق اویلر، بیان کننده ی نوع دیدگاه او به حکومت داری و توده هاست.شخصیتی که آینده را به خوبی تشخیص می دهد و به فکر بچه های صحراست هرچند کارهای او با مخالفت دیگران رو به روست
*به شخصه، بعد از این کتاب، دیدگاه و صحبت های ایشان را درمورد امام خمینی بیشتر دوست دارم،چرا که از سالها قبل، ایدئولوژی هایش مشخص بوده و کسی که بااین پایه ی فکری، در آن دوران، به شخصیت یک راهبر ارادت ورزد، از سر جوگیری یا برای منفعتی نبوده است.
۲،در این کتاب، دو تقابل داریم.بیماری امده و نان عده ای در این است که مردم شفا را از درخت مقدس بخواهند و اگر فرزندشان مرد، تسلیمانه بگویند خدا داد،خدا هم گرفت.اما کسی طرف علم و طب نرود.
طرف دیگر، آق اویلر است که در عین اعتقاد به درخت و شفا، به طب و علم معتقد است.
و سومین فرد مهم، پسر آق اویلر است که قرار است به شهر برود و طبابت بیاموزد و قبل از رفتن،شفا و درخت را انکار می کند و معتقد صد درصدی به علم است.
سه گروهی که در همه ی تاریخ، چه در همین کرونا و چه ادوار دیگر، همیشه در تاریخ دیده ایم. جامعه شناسی این جلد از کتاب را بسیار دوست
          

            آلنی و مارال وارد مبارزات سیاسی می‌شوند.
عاشق این جلد و دیالوگ های نابش درباره‌ی عشق و سیاست و مبارزه هستم.
و بیش از همه‌ی شخصیت ها، شیفته‌ی مارال بانو و مَلّان- مادر آلنی- شده‌ام. زنان روستاییِ قهرمانی که هم سخن‌وراند و هم پیشتاز در هر امری.
در داستان های محمود دولت آبادی و نادر ابراهیمی میبینمشان و عجیب می ستایمشان.

اعجاب نادر ابراهیمی شاید از نظر من در این است که آن گوشه‌ای از احساس و افکارت را که بیانشان برای خودت هم پیچیده است را او آنقدر ساده در قالب تکه ای از دیالوگی در لحظه‌ای میان شخصیت‌هایش می نویسد که تو را انگشت به دهان وا‌می‌گذارد :)
          

            از جوش و خروش «گالان و سولماز» زیاد خبری نیست هراز چند گاهی در نوه ی آن ها ظهور میکند ولی کتاب دوم بیشتر سوز و گداز استو شخصیت اصلی کتاب دوم پسر گالان است که مرا بیشتر به یاد پیرمردهایی می اندازد که سواد چندانی ندارند ولی دست روزگار از آن ها دریای حکمت ساخته...
خلاصه کتاب در یکی از جملات آن آمده بود: "حکایت محبت، حکایت درد است."
          

            همیشه وقتی یک سریال خوب میاد صبر میکنم تا چند فصلش بیاد و بعدش شروع میکنم به دیدنش که خمارش نمونم😅. 
این کتاب هم دقیقاً همونه. 
خداروشکر که همش اومده و نیاز نیست برای قسمتی ازش صبر کرد. 

بریم سراغ یادداشت. 

داستان درخت مقدس رو دوست داشتم اما نه به اندازه‌ی عاشقانه‌ی گالان و سولماز.
کاش کاش کاش دو بیتی‌های گالان اوجا را به زبان ترکمنی هم توی کتاب میدیدم.
احساس میکنم حق مطلب ادا نشده اینجوری.
اما در هر حال داستان این کتاب هم مانند داستان کتاب قبلی گیرا و خوبه.
انسجام کامل بین زمان‌ها و شخصیت‌ها فوق العادست. 
نمیشه ازش چشم برداشت و وقتی میخونمش و مجبور میشم گاهی یک مکث بهش بدم احساس عذاب وجدان میگیرم.😬
          

            اگر درباره این جلد رمان هم بخواهم مثل جلد اول یک ریویوی مقایسه ای با کلیدر بنویسم باید به دو جنبه مهم اشاره کنم:
اول این که در این جلد ما با «رمان قهرمان» سر و کار نداریم برعکس جلد اول که یک قهرمان خیلی تیپیک داشت به نام گالان. البته در مقام مقایسه گلمحمد دولت آبادی خیلی به الگوی «پهلوان-درویش» که الگوی خاص قهرمان ایرانی است نزدیک است تا گالان نادر. بله در این جلد ما داریم حکایت زد و خوردهای پیچیده یک جامعه را از درون میخوانیم که کل این جامعه کوچک ترکمی را میتوان تمثیلی از جامعه ایران دانست. اما دیگر هیچ قهرمانی را به شکل خاص دنبال نمیکنیم و نه تنها هیچ قهرمانی نیست که کاملا ویژگی هایی متمایز از دیگران داشته باشد، که هیچ شخصیتی واقعا چندان از دیگران متمایز نیست(مگر آلنی که درموردش خواهم نوشت) و این باعث شد من چند بار شخصیت ها را گم کنم.
دوم این که زن ها در این جلد مطلقا غایب هستند و اگر در جلد اول سولماز وجود داشت که خودش هم خصلتهای مردانه ای داشت اما این جلد کاملا یک رمان مردانه پیش روی خودمان داریم.
از اینها گذشته نادر خیلی خوب کشاکش رسیدن به قدرت را در درون یک جامعه ترسیم میکند و جایگاه نیروهایی مثل نمایندگان مذهب را هم خوب مشخص میکند در صورتی که این قشر جایشان کلا در کلیدر خالی است
به گمانم خود نادر هم احساس کرده که دو جلد فرو رفتن در کشمکشهای قومی ترکمن ها که مخاطب امروز با بخشی از آنها چندان ارتباط برقرار نمیکند باید خسته کننده باشد. بنابراین وسط این جلد آلنی، یکی از پسرهای آق اویلر که میشود یکی از نوه های همان گالان افسانه ای، برای طبیب شدن راهی تهران میشود و بیست سی صفحه ما یک فضای آشنای تهرانی داریم که نسبتا شتابزده روایت میشود. 
بالاخره رمان با رسیدن خبر بازگشت همین آلنی تمام میشود و باید دید در جلد بعدی مردم اینچه برون چه برخوردی با آلنی خواهند کرد. تعلیق اثر واقعا بالاست اما شخصیت پردازی ها به گرد پای کلیدر هم نمیرسد
          

            ایراد بزرگ نادر ابراهیمی اینه که آدم‌ها ون طوری نیستن که اون ازشون می‌نویسه. هیچ آدمی ندیدم که اون جوری حرف بزنه که ملا صدرا تو مردی در تبعید ابدی حرف می‌زنه و حالا ما دو تا قبیلهٔ بزرگ ترکمن داریم که پیر و جوون و بچه و زن و مرد و قهرمان و دشمن و بزدلشون همه همینجوری هستن!

ولی داستان برام جذاب بود.
          

            خیلی خوب و پر از جملات زیبا و پر مغز بود.
داستان رویارویی پدرها و پسرها و تلاش برای گسترش عقلانیت و زدودن خرافات از قوم ترکمن رو به زیبایی و با حوادث هیجان انگیز روایت کرد.
کاش یک نفر حوصله میکرد و نمودار روابط فامیلی شخصیت ها رو می کشید. اینطوری راحتتر اسامی توی ذهن میمونه.
هرچند که نادر ابراهیمی هرجا لازم بوده نسبت های فامیلی رو هم یادآوری کرده تا مخاطب گیج نشه. درست برخلاف نویسنده های روس که گویا آزار دارن و می‌خوان معمای تشخیص هویت طرح کنن.

پایان حساسی داشت و باید سریعتر برم سراغ جلد ۳ ببینم چی میشه!
          

            بسم الله

یادم نیست چند سال پیش آتش بدون دود را خواندم. شاید هشت یا نه سال پیش بود. اولین مواجهه ام با آتش بدون دود در کتاب ابوالمشاغل بود.
ابن مشغله و ابوالمشاغل روایت زندگی پاک و پر از دغدغه مردی است که بیش از سی شغل عوض می‌کند تا نان حلال برای زن و بچه‌اش ببرد.
در گوشه‌ای از کتاب ابوالمشاغل، نادر ابراهیمی شرحی از پشت صحنه سریال آتش بدون دود را می‌نویسد. با همان روایت، عاشق آزادگی و مردانگی این مرد شدم. بعد از این دو کتاب، آتش بدون دود را آغاز کردم.

روایت چند نسل از افرادی که در ترکمن صحرا زندگی می‌کنند و سبک زندگی خاصی دارند. داستان مربوط به قبل انقلاب است و مشکلاتی که آن‌ها درگیرش هستند. اما در این میان شخصیت مهمی که داستان بیشتر حول او می‌گردد، آنلی است که از نسل گالان اوجا است، او بزرگ می‌شود و برای درس به خارج محدوده زندگی اش و سپس خارج از کشور می‌رود اما برمی‌گردد و حالا که پزشکی شده است، آمده تا اهالی ترکمن صحرا را از مشکلات نجات دهد. اولین کار او مقابله با عقاید خرافی مردم است. او آن‌ها را درمان می‌کند، اما آن‌ها اعتقاد دارند درخت مقدس است که آن‌ها را شفا می‌دهد. مبارزه با این خرافات و عادات اشتباه او را دچار دردسر می‌کند اما همچنان مبارزه می‌کند تا روزی که مردم می‌فهمند، حق با اوست.
انقلاب می‌شود و او دیدگاه های کمونیستی دارد اما این دیدگاه‌ها مانع از گرایشش به انقلاب نمی‌شود. او این‌بار در قالب فردی مخالف حکومت و دوست دار مردم ظاهر می‌شود و تا پایان یک مبارز واقعی باقی می‌ماند. مبارزی که هر روز در یک لباس و قامت به مردمش کمک کرده است.

نادر ابراهیمی حقیقتا شخصیتی است که برهه های بسیاری از زندگی ام را مدیونش هستم. او مرا با دنیای خیال‌انگیز و جذابی آشنا کرد، که هرگز احساس نمی‌کنم کسی به اندازه او چنین لطفی در حقم کرده باشد.

بعد از خواندن کتاب، بسیار بسیار پیگیر پیدا کردن و دیدن سریال آتش بدون دود بودم اما شوربختانه پیدا نشد. اما صاحب این کتاب و سریال برای همیشه در نظرم ماند و پس از آن هرچه از او پیدا کردم خواندم و لذت بردم.

در ابتدای جلد چهارم کتاب، نادر ابراهیمی مقدمه‌ای می‌نویسد که حقیقتا برایم اعجاب آور است.
«پیشکش به بزرگی که به درستی، خلوص و بزرگی باورش کرده‌ام؛ به مردی که مرا به نوشتن الباقی آتش بدون دود وا داشت. نامش برای این خاک، مبارک باد. و برای همه عاشقان وطن! ای کاش زمانی برسد که او، همچنان، باشد و دیگر، درد نباشد، و ایرانیِ دردمند هم.»
و آن بزرگ کسی نیست جز آیت الله سید علی خامنه‌ای.
کسی که بزرگ حامی هنر این سرزمین است.
          

            نمی دانم چرا پنج امتیاز ندادم همان طور که نمی دانم چرا به کتاب قبلی پنج امتیاز دادم.

ریویو دیگران را که می خواندم، خیلی ها منتقد بودند به ترکمن ها که چقدر سادگی و بلاهت!
 موافق نیستم. اصلا موافق نیستم. به نظر من جامعه ای که نادر ابراهیمی به تصویر کشیده است تنها محدود به صحرا های ترکمن نیست. حتی محدود به ایران هم نیست. 
به قول خدا "...و از دوردست ترین نقطه ی شهر، مردی شتابان آمد و گفت: آی ملت! از رسولان پیروی کنید!"
آق اویلر هم، بلاتشبیه، کسی است مانند "رجلً یسعی"...فقط به نظرم آق اویلر یک اشتباه کرد. این که برای پیش بردن  جامعه باید حداکثرِ اعضای جامعه را تا حدی رشد دهد . در آن صورت شاید این همه  خون ریخته نمی شد و البته این طور آدم را جذب نمی کرد که ببیند وقتی آلنی می آید چه می شود.
 الان جا داشت که که برای مثال آن چه گفتم اشاره کنم به مذاکرات و چرخش سانتریفیوژ ها، ولی...بگذریم.

پی نوشت: برخلاف قسمت قبلی بالاخره از چند تا شخصیت خوشم آمد. اول از همه از آق اویلر بعد هم آت میش...و کلا همشون:)...و آخر داستان هم فوق العاده بود. انگار نادر ابراهیمی استاد پایان بندی است.
          

            جلد اول برام زیباتر بود. یه جورایی جلد اول منو غرق دنیای خودش کرد. قدم‌به‌قدم با گالان و سولماز زندگی کردم. اما جلد دوم یه سرگردانی و رهاشدگی‌ای بود. تعدد شخصیت‌ها، کم‌پرداختن بهشون و روند سریع داستان، یکم آدم را بندِ یک‌جا نمی‌کرد. اگر این خواستِ نویسنده بوده که مخاطب همچون اتفاقات داستان سرگردان و مضطرب و گیج باشد، باید گفت هنرمندانه این کار را کرده؛ ولی اگر نه،  میشه گفت یه ضعفه. 
ولی باز قوت قلم و  توصیف نادر و البته کشش داستان، فوق‌العاده بود و هم‌چنان علاقه و عشق من به این داستان و ترکمن‌ها حفظ شده. 
          

            حقیقتش جلد اول رو بیشتر دوست داشتم، اما این موضوع باعث نشد که این جلد رو یک نفس تموم نکنم.
بر خلاف جلد اول که موضوع اصلیش عشق و تعصب بود، این جلد درباره‌ی بازنگری روی عقاید بود و نقش زن‌ها توش خیلی کمرنگ بود.
همچنان شخصیت‌ها خاکسترین و آدم بد و آدم خوب نداره قصه و این ویژگی بسیار مثبتیه.
          

            در راه وحدت، برداشتن قدمی نو، زخم خوردن، و ممانعت دیدن ،از همان مردمی که برای آنها جان میکَنی.

جذابیت کتاب اول رو برام نداشت، چون مثل کتاب اول عاشقانه نبود، در کشاکش مخالفت ها و درگیری های داخلی داستان سپری شد، با رنگ مغمومِ مرگِ بچه‌ها بی گناه ؛ ولی انقدر  جذابیت داشت که ۳، ۴ روزه تمومش کنم، و از بین ۳تا کتاب دیگه‌ی در دست مطالعه، برام حرف بیشتری برای زدن داشته باشه، و من رو به سمت خودش بکشه.

این کتاب هم‌مثل کتاب قبل با مرگ و کشته شدن عزیز و همخونی، به دست عزیز و همخونی دیگر، به اتمام رسید.

این کتاب بوی غم غربت میداد، بوی حزن، بوی درد جهالت، و بوی درد وطن ، درد بی اتحادی... .
          

            درخت مقدس» با آن‌چه گذشتی از کتاب اول شروع می‌شود. انگار نگارنده قصد دارد با این‌کار کشتی داستان را از پس‌ دریای مواج و پرالتهاب کتاب اول عبور دهد و به ساحل آرامی برساند تا بتواند بستر اتفاقات و التهابات تازه را برپایه‌ی آن بچیند. البته قابل انکار نیست که این اتفاق بعد از اتهابات کتاب اول ممکن‌است برای خواننده حوصله‌سربر باشد. اما با پیش‌رفت داستان، کم‌رنگ‌تر می‌شود.
داستان این کتاب درباره‌ی دوره‌ی گذار از سنت به مدرنیته است. سنتی که نسل به نسل و سینه به سینه از پدران به پسران رسیده اما حالا که کارآیی سابق را ندارد، وقت تغییر آن است. اما عده‌ای که همیشه خورجین‌شان از جهل عوام پر می‌شود، اجازه این تغییر را نخواهند داد.