چهار از پنج

کاش ابراهیمی هم یک کریستوفر تالکین بعد از خودش می‌داشت که یادداشت‌ها و سیاهه‌هایش را جمع و جور، ویرایش و منتشر کند. کسی که چیزی مثل «قصه‌های ناتمام وطن» برایمان آماده کند و سورپرایزمان کند.
          

            اولین بار با کتاب 'یک عاشقانه‌ی آرام' با نادرخان آشنا شدم..
کتابهای دیگری‌ هم از ایشان خواندم،
ولی قلم شاعرانه و توصیفاتشان برایم جالب نبود!
تا درنهایت به این کتاب رسیدم ..
کاش از اول با همین کتاب شروع می‌کردم!


برجاده های  آبی سرخ ، تصویری‌است کمرنگ از مردی که قامت بلند ،سینه‌ی ستبر ،اخلاق تند و وطن دوستی آن قلم را جواب می‌کند..

میر مَهنای دوغابی ، اصلی‌ترین شخصیت این کتاب است، سردار بی پروای دریای جنوب که تاریخ، بسیار به او بدهکار است...
شاید بهتر باشد بگویم میر مَهنا یک حادثه‌ی عظیم و تاریخی است نه فقط سردار بی پروای دریای جنوب...

تاریخ از آن جهت به این سردار عزیز ما بدهکار است که او‌ را به عنوان دزد دریایی، غارت‌گر، قاتل و نه میهن پرست بلکه کسی که علیه ایرانیان جنگیده، معرفی کرده است..

'ولی حال وقت آن است که تاریخ از نو، آنگونه نوشته شود که انسان‌ها را به کار آید نه مورخان و شاهان را...'

مجموعه‌ی برجاده های آبی سرخ 
فقط داستان میر‌مَهنا نیست،
بلکه از جای جای وطن،
از وکیل خان زند، شاهرخ میرزای افشار ، آزادخان افغان، آقا محمدخان قاجار و اجانب ساکن در ایران می‌گوید..

شخصیت‌ها، ماجرا های زیاد و متنوع باعث شده تا هرچه به آخر کتاب نزدیک تر می‌شویم، از میزان پرداختن به قهرمان کتاب کم شود..(درکل به نظرم جلد اول و دوم بسیار قوی تر بودند)
و چقدر حیف که آقای ابراهیمی فرصت نکردند این اثر را آن طور که می‌خواستند به پایان برسانند:(((

 یک ماه با این مجموعه، شخصیت ها و قلم سرشار از احساس آقای ابراهیمی زندگی کردم و دلم برای تک تک توصیفاتشون تنگ خواهد شد :)🤍
          

            هر کتابی لیاقت عنوان« شاهکار ادبی» را ندارد.

اما «شاهکارادبی» افتخار نامگذاری بر این کتاب را داشته است!
          

            زیبا و قشنگ مثل اتش بدون دود نویسنده.
آن کتاب در شمال و این در جنوب.
مقدمه نویسنده و گلایه هایش از بعضی ها  جای تامل دارد.
توصیه میکنم حتما این کتاب را بخوانید.
قلم آقای ابراهیمی دیگر پیدا نمی شود.
خدا رحمتش کند.
          

            چطور این کتاب شاهکار ادبی شد نمیدونم!
شاید باید سراغ کتاب های انگلیسی هم مثل فیلمهاشون نرم!
به هرحال این کتاب در بین دختران طرفدار زیادی داره و به نظرشون احترام میگذارم.
          

            به نام خدا
۱
کتاب را ۱۲ مردادماه از شهر کتاب مرکزی تهران خریدم و یک‌نفس تا بامداد ۱۳ مرداد خواندمش. کتابی نیست که نیاز به درنگ داشته باشد و خوشخوان است. البته که حاشیه‌نویسی لازم دارد.
۲
برای من که زمان وقوع قصه کتاب - قتل دو کودک توسط دو نوجوان - اول دبیرستان بودم، کتاب مرور بخشی از زندگی‌ام است. حافظه خوبی دارم و طبیعتاً نسبت به سوژه اگاهی نسبی. کتاب برای من، چند نکته معدود اضافه داشت فلذا راضی‌ام نکرد اما ممکن است برای متولدین مثلاً ۱۳۶۶ یا ۱۳۶۵ به بعد که خاطرات محوی از آن واقعه دارند جذاب‌تر باشد.
۳
سپیده و محمدرضا، دو کودک کم‌سن‌وسال، ۱۲ دی‌ماه ۱۳۷۵ توسط خواهرشان سمیه و با هم‌دستی شاهرخ، دوست‌پسر سمیه، به قتل می‌رسند. شاهرخ و سمیه در زمان قتل کمتر از ۱۵ سال سن دارند. حتی الان هم، این قتل جنجالی و تکان‌دهنده است چه رسد سال‌های بی‌خبری و معصومانه دهه هفتاد. کتاب روایت صفر تا صد این پرونده است.
۴
یک پرسش اخلاقی که نویسنده کتاب هم با آن مواجه بوده ولی خیلی به آن نپرداخته این است: چقدر مجازیم به این قصه‌ها بپردازیم وقتی هنوز بخشی از سوژه‌ها در قید حیاتند و مشغول زندگی خود؟ چون شاهرخ و سمیه پس از قتل و محاکمه با گذشت ولی‌دم، سال ۱۳۷۸ از زندان آزاد شدند و اکنون کامله‌مرد و زنی هستند چهل‌ساله و جایی مشغول زندگی. پدر و مادرهایشان هم. آیا چاپ کتاب یا انتشار پادکست یا مستندی درباره آن واقعه، برهم‌زدن زندگی کنونی آن‌ها نیست؟ پرسشی مهم که گمانم پاسخ قاطعی ندارد. مگر آن‌که، ساخت و یا نشر این کتاب‌ها را بخشی از تدوام مجازات معنوی جرم آن‌ها تلقی کنیم که ذات جرم‌هایی چون قتل است. خاصیت زیستن روی کره زمین.
۵
کتاب البته که ناقص است. نویسنده نخواسته ابعاد ناگفته پرونده را بیان کند. به هر دلیلی که هر دلیلی باشد باز مانع جامعیت کتاب است. برای مثال، در زمان وقوع قتل، شایعه بود شاهرخ و سمیه تحت تاثیر فیلم سینمایی قاتلین بالفطره، ساخته الیور استون بودند. ردپایی از این، در کتاب نیست. یا نحوه آشنایی دقیق‌تر شاهرخ و سمیه، روز قتل، نظرات بازپرس، بازجو و..چیزهایی هست البته ولی خیلی مروری و پرده‌پوشانه
۶
کتاب مروری نسبتاً خوب بر حال‌وهوای اجتماعی آن دوران و وحشت خانواده‌ها دارد. تبعات قتل بر مدیران مدارس، فرصت‌طلبی روزنامه‌ها، نقایص قضایی رسیدگی به پرونده و..
۷
البته که حدیث نفس نویسنده و طیف ناشر، چشمه، در سراسر کتاب قابل ملاحظه است و زیادی توصیفات احساسی و داستان‌نویسانه.
۸
خواندنش را برای یک‌بار توصیه می‌کنم.
          

            «وقعة الطفّ» از جهات بسیاری شیوا و نمونه است. از آن کارهای جذابی است که می‌شود به‌عنوان یک اثر ناب در حوزۀ اسلام‌شناسی از آن یاد کرد. کتابی است که اگر خود را در جریانِ آن قرار دهید و با ادبیات و اصطلاحات آشنا باشید از تجربه‌های به‌یادماندنی‌تان خواهد شد. با این حال یکی دو ضعف کوچک هم دارد، که در ادامه به‌شان اشاره می‌کنم. در ادامه ذیل دو عنوان کتاب را معرفی می‌کنم: داستان کتاب، و بخش‌های اصلی کتاب.

1. داستان کتاب
ابومِخْنَف یکی از قدیمی‌ترین تاریخ‌نگاران است که عمدۀ روایت‌های مکتوبِ موجود (تاریخ طبری) از واقعۀ عاشورا از اوست. فعالیت‌های او در زمان امام سجاد و امام باقر و (اگر اشتباه نکنم امام صادق) علیهم السلام ذکر شده است. او شیعه است (در مقابلِ سنی، و در کنارِ امامی، امامی به کسی می‌گفتند که از شیعه بالاتر است، زندگی‌اش را بر مبنای امامِ معصوم (ع) تنظیم می‌کرده است. شیعه در زمان معصومین صرفاً به‌معنای مُحبِّ امامان اهل‌البیت (ع) به کار می‌رفته است). آنچه را او روایت کرده است هُشام کلبی در قالب «مَقتَل الحسین ع» به نام استادش، ابومخنف، جمع‌آوری کرده است. از مقتل ابومخنف تا قرن هفت هجری گزارش شده است، اما بعد از آن گویا معدوم شده. به هر ترتیب، روایت ابومخنف قدیمی‌ترین روایتِ موجود از کربلا به حساب می‌آید. اما این کتاب چه کرده؟ نویسنده (یوسفی غروی) آمده از تاریخ طبری روایت‌هایی را که به ابومخنف منتهی می‌شده برداشته و در قالب مقتل الحسین (ع) بازسازی کرده. البته داستان به همین راحتی نیست. نویسنده آمده هم اصلِ روایات، یعنی متن و صحت و سقم آن، را بررسی کرده (در این مسیر از بیشتر مقتل‌ها، سُنن‌ها، روایات منتهی به اهل‌بیت و حتی ادبیات و عُرف رایج آن زمان هم استفاده کرده) و هم سندهای روایات ابومخنف را، یعنی آن کسانی که از آن‌ها نقل می‌کند تا به واقعۀ کربلا و روایتِ آن برسد.

2. بخش‌های اصلی کتاب
کتاب سه بخش کلی دارد، که همه‌ش خواندنی است.
2.1. مقدمه‌های مترجم و نویسنده. این دو مقدمه دربارۀ شیوۀ نگارش و ترجمۀ کتاب است. مترجم نشان می‌دهد فقط مترجم نیست، محققی است که این کتاب را ترجمه کرده. حتی در برخی از پاروقی‌ها بخش دوم (بخش اصلی کتاب) نکاتی، از مصاحبه‌های شفاهی با نویسنده، را آورده است. با این حال، مقدمۀ نویسنده خواندنی‌تر بود. جدای داستان ابومخنف، کتابش و شیوۀ بازسازی‌اش، در سیزده چهارده صفحه راویان را، در شش دسته، آورده است. در این تقسیم ملاک او حضور در کربلا، واسطه یا بی‌واسطه‌بودن، و تعداد روایان است. علاوه‌براین نشان داده است که ابومخنف از هر راوی چه روایت‌ها و «ما وَقَع»هایی را گرفته است.

2.2. بخش اصلیِ کتاب، متن بازسازی شده. سیر تاریخیِ مقتل ابومخنف مفصل است، صرفِ گزارش‌های واقعۀ عاشورا نیست. از امام حسین در مدینه می‌‎آغازد که با مرگ معاویه و زمامداریِ یزید زیر ذره‌بین و فشار حاکمیت می‌رود تا وقتی که خاندان امام (ع) به مدینه باز می‌گردند. به‌اجمال این سیر را می‌توان بیان کرد: امام در مدینه، حرکت به مکه، ورود مسلم به کوفه، خروج امام از مکه، منزلگاه‌های بین راه، خروجِ ابن‌سعد برای جنگ با امام، حوادث شبِ عاشورا، صبح روز عاشورا، نبرد (شهادت‌ها و ما وَقَع)، اُسرا در مجلس ابن‌زیاد، حرکت به شام، اهل‌بیت در مدینه). این مسیر برابر است با چیزی که امروزه می‌دانیم، خودِ وقایع و گفت‌وگوها نیز تقریباً با آنچه امروزه مطرح است برابری می‌کند (البته اگر مشهورات بی‌اعتبار و روضه‌های عوام‌پسند را کناری رها کنیم).

2.3. بخش اعلام و فهرست‌ها. کتاب تا به اینجا بسیار محققانه است، از جهت بازسازی متن و اَسناد.قسمت آخر همچنان محققانه است، یعنی با چند فهرست ساده روبرو نیستیم. علاوه‌بر فهرست‌های مکان‌ها و آیات و احادیث و ضرب‌المثل‌ها و اشعار، فهرست اعلامِ هفتاد و هشت صفحه‌ایِ کتاب محققانه و جذاب است. داستانِ همۀ اعلام را آورده، و این از دو جهت بسیار گیرا است، هم برای کسی که در پی بررسی‌های رجالی است، و هم برای مخاطب عامی که داستان اشخاصِ دخیل در این روایت‌ها برایش موضوعیت دارد و به‌نحوی توجه‌ش را جلب می‌کند.

البته وقعةالطف بی‌ایراد نیست، اگرچه ناچیز باشد. نمی‌دانم چه مسأله‌ای در میان بوده که متنِ عربیِ را نیاورده است. حتی برای امثالِ من، که شاید پی‌گیرِ داستان باشیم، موجه و مهم هم نیست که برویم در تاریخ طبری متنِ روایات را ببینیم، اما اگر در بخشی مجزّا هم چاپ می‌شد خالی از لطف نبود. البته این ایراد در برابر حُسن‌های کتاب چیزی به حساب نمی‌آید.
و به‌عنوان نکتۀ آخر، این کتاب یک تفاوت اساسی دارد با مقتل‌های دیگر (مانند لهوف ابن طاووس)، وجهِ تاریخ‌نگاری ابومخنف غلبه دارد، البته که ابومخنف مُحبّ اهل‌بیت است و وقتی ذکر شهداء کربلا می‌کند ابراز اندوه هم می‌کند، اما بنای او نوشتنِ تاریخ کربلا است (گزارش کرده‌اند اساسِ همّت او نگاشتنِ تاریخ اهل‌بیت (ع) بوده است). اما باید توجه داشت که مخاطبان مقتل‌ها و روضه‌نامه‌هایی مانند لهوف با این کتاب نمی‌توانند لزوماً  آن ارتباطِ عاطفی و عقیدتی را داشته باشند. قید «لزوماً» را از جهت اینکه خودم تاحدی توانستم آن ارتباط را داشته باشم به کار بردم. حال در این میان جایگاه کتاب‌هایی مانند «الخائص الحسینیة» علامۀ شوشتری کجاست منوط می‌شود به بحثی دیگر در جایگاهی دیگر.

*روایت در اینجا روایت‌های تاریخی است، نه لزوماً روایت‌های که به معصومین (ع) برسد.
** یک مطلبِ مریض هم در پس ذهنم کلنجار می‌رود، «تاریخ» و مسألۀ واقعیت. شاید بعدها با کتابی دیگر به آن فکر کردم.
          

            #نامه_به_کودکی_که_هرگز_زاده_نشد، داستان زنی ست که از یک رابطه، ناخواسته باردار می شود و درحالی که شریکش از او می خواهد بچه را سقط کند، تصمیم به نگه داشتن جنینش می گیرد.....
📕
کتاب از زاویه ی اول شخص در قالب نامه از زبان راوی داستان (که احتمالا خود فالاچی باشد) روایت می شود و برای جنینش به دنیا نیامده اش از ناملایمات و سختی هایی که به انسان وارد می شود، می گوید....
از رنج زن بودن و سختی های مرد بودن تا فقر و تنگدستی هایی که خود در کودکی کشیده ست....
📙
(((اگر تو ثروتمند باشی سرما یک نوع تفریح می شود تا پالتوپوست بخری، خودت را گرم کنی و به اسکی بروی، اگر فقیر باشی برعکس، سرما بدبختی می شود و آن وقت یاد می گیری که حتی از زیبایی یک منظره زیر برف متنفر باشی)))
          

            تمام آدم‌های جامعه امروز را می‌توان در آینه یکی از شخصیت‌های داستان «نامیرا» یافت؛ داستانی که نشان داد در مسیر حق بودن با تردید نمی‌شود؛ کوچک‌ترین تردیدی ممکن است ضربه‌های جبران ناپذیری به خودت، دیگران، راه و هدفت بزند..
به قول دوستی باید بعد از نامیرا  «کمی دیرتر» (از سید مهدی شجاعی) را خواند؛ تا بفهمی «کمی دیرتر» رسیدن یعنی «هرگز نرسیدن».