یادداشت‌های Milad Rezaie (45)

          «برف بهاری»، جلد نخست از مجموعه‌ی «دریای حاصل‌خیزی»، داستان زندگی یک پسر نوجوان در آغاز قرن بیستم را روایت می‌کند. این رمان در کنار یک عشق ساده و نوجوانانه، تصویری از تقابل سنت و مدرنیته در ژاپنی ارائه می‌دهد که در تلاش برای مدرن شدن است، اما همچنان به شکل جدی و روزمره درگیر آیین‌ها و باورهای سنتی و مذهبی است. روایت داستان ساده و روان پیش می‌رود، هرچند در برخی فصل‌ها، می‌شیما عقاید و دیدگاه‌های خود را از زبان پسری شانزده‌هفده‌ساله بیان می‌کند؛ بخش‌هایی که بیشتر از زبان شخصیت «هوندا» نقل شده و گاهی خسته‌کننده به نظر می‌رسند. با این حال، داستان با روایتی سرراست تا پایان ادامه پیدا می‌کند؛ پایانی تلخ، سرد و بی‌رحم، درست مثل زندگی واقعی.


        

          ریویو کتاب «روزگار سخت» 
ماریو بارگاس یوسا

ماریو بارگاس یوسا در «روزگار سخت» با زبانی داستانی اما ریشه‌دار در واقعیت تاریخی، ما را به گواتمالای دهه ۵۰ می‌برد؛ جایی که یکی از مهم‌ترین مداخلات ایالات متحده در آمریکای لاتین رخ داد: کودتای ۱۹۵۴ علیه دولت دموکراتیک جاکوبو آربنز.

رمان در بستر جنگ سرد روایت می‌شود، دورانی که آمریکا با پرچم «مبارزه با کمونیسم» سیاست مداخله‌گرایی را در نیم‌کرهٔ غربی پیش می‌برد. اما یوسا نشان می‌دهد که این ضدکمونیسم، اغلب پوششی برای منافع اقتصادی و ژئوپلیتیکی بود. اصلاحات ارضی آربنز که منافع غول آمریکایی «United Fruit Company» را تهدید می‌کرد، بهانهٔ اصلی عملیات سازمان سیا شد.

یکی از نقاط قوت کتاب، کالبدشکافی سازوکار پروپاگانداست: رسانه‌ها با دامن زدن به ترس از کمونیسم، زمینهٔ مشروعیت‌بخشی به کودتا را فراهم می‌کنند. در این میان، یوسا آمریکا را نه ناجی دموکراسی، بلکه بازیگر اصلی یک سیاست خارجی بی‌رحم و هماهنگ با سرمایه‌داری فراملی ترسیم می‌کند.

پیامدهای کودتا در روایت یوسا هولناک‌اند: سقوط آربنز آغازگر دهه‌ها دیکتاتوری نظامی، خشونت و بی‌ثباتی در گواتمالا شد و الگویی برای مداخلات مشابه در منطقه به‌وجود آورد. با این حال، نویسنده نگاهی یک‌سویه ندارد؛ او هم آرمان‌گرایی خام آربنز را نقد می‌کند و هم بی‌رحمی آمریکا را.

«روزگار سخت» در نهایت هشداری است دربارهٔ شکنندگی دموکراسی در کشورهای کوچک، وقتی که سیاست داخلی‌شان به میدان رقابت قدرت‌های خارجی تبدیل می‌شود. این کتاب نه فقط یک رمان تاریخی، بلکه آینه‌ای برای فهم امروز آمریکای لاتین است.
        

          تصویری از جامعه‌ای که هنوز تمام نشده

دیکنز در این اثر نه‌تنها فریاد کارگران فراموش‌شده را بازتاب می‌دهد، بلکه با نگاهی تیزبینانه به ما نشان می‌دهد که چه بر سر انسان می‌آید، وقتی تخیل را از کودک می‌گیری و او را فقط با «واقعیت» پرورش می‌دهی.

شخصیت‌هایی مثل گرادگرایند و باندربی می‌توانند در هر عصر و کشوری دوباره متولد شوند: سیاستمدارانی که همه‌چیز را با عدد و منطق می‌سنجند و فراموش می‌کنند انسان چیزی فراتر از یک تابع اقتصادی است. لوئیزا، دختر قربانی‌شده‌ی این منطق سرد، نماد نسلی‌ست که به‌خاطر سرکوب احساسات، در بزرگسالی تنها و گم‌شده‌اند. شخصیت استیون بلک‌پول نیز چنان انسانی‌ست که دوست داریم او را در دنیای امروز پیدا کنیم؛ کارگری شریف، صادق و بی‌صدا که کسی صدایش را نمی‌شنود.

در دنیایی که آموزش همچنان به‌جای پرورش، در حال چیدن قالبی یکسان برای همه است، و در جهانی که کارگر هنوز به چشم «ماشین انسانی» دیده می‌شود، روزگار سخت نه فقط رمانی تاریخی، بلکه آینه‌ای است برای امروز ما.

        

          رمان ایوب اثر یوزف روت، برداشتی مدرن و انسانی از داستان ایوب کتاب مقدس است. قهرمان داستان، مندل زینگر، یک معلم مذهبی یهودی ساده‌دل در روسیه تزاری است که در زندگی‌اش گرفتار مصائب عظیمی چون مهاجرت، جنگ، بیماری و از دست‌دادن عزیزان می‌شود. روت با نگاهی عمیق، نشان می‌دهد چگونه باورهای دینی سنتی در مواجهه با واقعیت‌های بی‌رحم قرن بیستم فرو می‌ریزند و چگونه ایمان، از دل شک و سقوط، امکان تولد دوباره پیدا می‌کند.

سبک روایت یوزف روت به طرز درخشانی بی‌ادعاست، اما در هر خطش حس فقدان، ترس و امید جاری است. او قهرمانی را به تصویر می‌کشد که نه با قدرت، بلکه با فروتنی و پذیرش، در برابر جهان می‌ایستد. مندل زینگر، به‌عنوان ایوبی مدرن، نمادی از انسانی است که در جهانی آشفته و بی‌رحم، در جستجوی معنایی برای رنج است. پایان داستان، بی‌آن‌که پاسخ نهایی‌ای به مسئله‌ی ایمان بدهد، روزنه‌ای برای آشتی دوباره با معنویت می‌گشاید.

ایوب نه فقط یک رمان درباره رنج، بلکه اثری‌ست درباره مرز باریک میان ایمان و پوچی؛ و این همان چیزی‌ست که آن را به یک داستان ماندگار تبدیل می‌کند.
        

          🔹 نزاعی که پایان ندارد؛ نگاهی به جهان بی‌معنای گوگول

در داستان کوتاه اما پُرمایه «نزاع ایوان ایوانویچ و ایوان نیکفورویچ»، نیکلای گوگول با نگاهی طنزآمیز اما بی‌رحم، سقوط رابطه‌ای انسانی را در بستری از کینه‌توزی، لجاجت و پوچی ترسیم می‌کند. روایت از آن‌جا آغاز می‌شود که دو دوست، تنها به‌واسطه یک توهین – واژه‌ی ساده‌ی «غزل» – به دشمنانی قسم‌خورده بدل می‌شوند. گوگول این تحول را نه با غافلگیری‌های روایی، بلکه با تکرارهای روزمره، جزئیات ظاهراً بی‌اهمیت و منطق سرد بوروکراتیک به تصویر می‌کشد؛ گویی خود جامعه نیز در حفظ و گسترش این کینه، نقش فعالی دارد.

داستان در ظاهر، شرح یک مشاجره‌ی روستایی ساده است، اما در باطن، ساختاری روان‌شناختی دارد. ایوان‌ها به‌مرور به موجوداتی گرفتار در چرخش میل و نفرت بدل می‌شوند؛ میل نه برای آشتی یا پیروزی، بلکه برای تداوم نزاع. در این‌جا با چیزی مواجهیم که روان‌کاوی لاکانی آن را «ژوئیسانس» می‌نامد: لذت بیمارگونه‌ای که از رنج، تکرار و شکست حاصل می‌شود. تفنگی که در ابتدا موضوع نزاع است، به ابژه‌ی میل تبدیل می‌شود؛ چیزی که معنای خود را از دست داده اما همچنان محور نزاع باقی مانده است.

در نهایت، جامعه، قانون، دین و حتی خاطرات دوستی هیچ‌کدام قادر نیستند این چرخه‌ی خودویرانگر را بشکنند. دو شخصیت اصلی داستان به کاریکاتوری از خود بدل می‌شوند: موجوداتی که تنها با نفرت معنا پیدا می‌کنند. گوگول با طنز تلخ و نثری سرد، جهانی را به تصویر می‌کشد که در آن نه خیر و شر، بلکه پوچی و تکرار، ساختار روابط انسانی را شکل می‌دهند.

«نزاع ایوان ایوانویچ و ایوان نیکفورویچ» نه‌تنها هجویه‌ای بر جامعه‌ی بوروکراتیک روسیه‌ی تزاری‌ست، بلکه پیش‌درآمدی‌ست بر بحران معنا و هویت در انسان مدرن. داستانی کوتاه، اما سرشار از تأمل‌برانگیزترین پرسش‌های روان‌شناختی و فلسفی درباره خشم، زبان و میل انسان به ویرانی.
        

          ‏«شرم» از اون کتاب‌هاست که حرف خوبی داره ولی کتاب خوبی نیست. کل حرف نویسنده رو میشه تو چند خط خلاصه کرد:
«مردم واقعیت زندگیشون رو تو شبکه‌های اجتماعی به ما نشون نمیدن و ما نباید زندگی خودمون رو با چیزی که اونا نشون میدن مقایسه کنیم»
کتاب مهمی هم نیست، سراغ گزینه های دیگه برید.
        

          شاید دیگر هیچ وقت نمی‌دیدمش... دیگر به کلی غیبش زده بود... همه‌ی جسم و جانش توی چیزهایی که آدم‌ها تعریف می‌کنند حل شده بود... آه! وحشتناک است جداً... هر چقدر هم که آدم جوان باشد... وقتی اول بار متوجه می‌شود که خیلی‌ها را توی راه از دست می‌دهد... رفقایی که آدم دیگر نمی‌بیند... هیچ‌وقت هیچ‌وقت... مثل خواب تمام شده‌ند و رفته‌ند... تمام... غیب... که خود آدم هم یک روز غیبش می‌زند... شاید خیلی بعد... اما به هر حال، ناچار... با همه‌ی سیلاب هولناک چیزها و آدم‌ها... روزها... شکل‌هایی که می‌گذرند... هیچ‌وقت وا نمی‌ایستند... همه‌ی عوضی‌ها، آس و پاس‌ها، فضول‌ها، همه‌ی بنده‌خداهایی که زیر طاقی‌ها ول می‌گردند، با عینک، با چتر، با سگ‌توله‌های قلاده به گردن... همه‌شان، دیگر نمی‌بینی‌شان... دارند رد می‌شوند و می‌روند... توی خواب و رؤیاند با بقیه... با هم‌اند... بزودی تمام می‌شوند... غم‌انگیز است واقعاً... نفرت‌انگیز!... آدم‌های بی‌گناهی که از جلوی ویترین رد می‌شدند... یکدفعه بی‌اختیار دلم می‌خواست کار عجیبی بکنم... تن خودم از وحشت به لرزه می‌افتاد از این که بالاخره بدوم و بپرم سرشان... جلوشان وایستم... که حرکت نکنند... یخه‌ی کتشان را بگیرم... فکر احمقانه‌ای بود البته... اما... نگهشان دارم... که دیگر از جا جُم نخورند!... همان‌جا، دیگر ثابت بمانند... بی‌حرکت، همیشه!... دیگر نبینی که می‌روند و پیداشان نمی‌شود.
        

          زیرا در این جهانی که همه‌چیز می‌فرساید و می‌پوسد، آنی که از همه کامل‌تر فرو می‌ریزد و خاک می‌شود، و از آن حتی کمتر از زیبایی، اثری می‌ماند، غصه است.
        

          این داستان کوتاه بیشتر شبیه به یک مونولوگ یک‌نفره است؛ صحبت‌های فردی از نسل قبل که نظرات انتقادی خودش را درباره دنیای مدرن بیان می‌کند. بنظر این‌ها در واقع نظرات خود یوسا باشند که از زبان شخصیت اصلی داستان — فردی سالخورده و مبتلا به فراموشی — گفته شدند.
        

          تو هر شب از داستان مردی، زن، خواهر و یا دخترش رو میکشه.
بخش ترسناک ماجرا اینجاست که، از زمان اتفاق های داستان (تقریبا آخر های دوره‌ی پهلوی اول و شروع پهلوی دوم) تا به امروز، وضعیت فرق خاصی نکرده و هنوز هم تو مملکت به همین شکل زن‌کشی داریم.
        

          نه تکلیف نویسنده روشن بود، نه تکلیف داستان و نه تکلیف ما که داشتیم میخوندیم.
        

          «زیستن گران‌بهاتر از آن است که انسان به چگونگی پایان یافتن آن، اهمیت ندهد.»
        

          قرن دیوانه‌ی من | ایوان کلیما

آنها می‌توانند مرا بکشند. اهمیتی نمی‌دهم.
در جایی که جنایتکاران از مجازات در امانند چه کسی می‌تواند زندگی کند؟
جایی که جانیان قدرتمند به حفاظت از قاتلان می‌پردازند و دیگران برای بخشی از غنیمت به دریوزگی مشغولند؟
        

          داستان یکی از بهترین روزهای زندگی در کمپ‌های کار اجباری سیبری رو تعریف میکنه، نه جنایتی رخ میده، نه اتفاق وحشتناکی، اما ما از اول تا آخر کتاب، ترس از اتفاق هایی که می‌تونه هر لحظه رخ بده رو به خوبی احساس میکنم.
        

          ‏آن زمان که هیچ‌چیز باقی نمانده باشد، باید که فریاد کشید. سکوت به‌واقع جرمی است علیه انسانیت.
        

          مرحوم صدر رو من واقعا دوست داشتم ولی نمیشه این حقیقت رو پنهان کرد که کتاب های خیلی بهتر از نوع موضوعی که کتاب پسری روی سکو دنبال می‌کنه هست.
بنظرم بهترین بخش کتاب مربوط به فصل ایران هستش، جایی که نویسنده از خودش میگه، پدرش و برادرهاش و شروع علاقه اش به فوتبال شاید اگه بخش فوتبال ایران تو کتاب بیشتر بود نتیجه بهتری داشت.
بخش های دیگه کتاب ولی چندان برام جالب نبود
        

          «مردن که چیزی نیست، زندگی نکردن هولناک است.»
        

          «ولی واقعیت این است که زندگی حتی قبل از اینکه ما برای همیشه ترکش کنیم، ترکمان میکند»
        

          سانسور و حذفیات واقعا کمر این کتاب رو شکسته، خصوصا در یک سوم پایانی کتاب شما عملا باید خودتون حدس بزنین که چه اتفاقی داره رخ میده، درست تو زمان های که متن کتاب درگیر یک نوع روایت توهم وار به دلیلی بیماری یکی از شخصیت ها میشه سانسور و حذفیات هم به شکل واضحی افزایش پیدا می‌کنه
        

          نود و چهار دانشجو فقط برای بودن در یک تظاهرات مسالمت آمیز دستگیر میشوند و 19 ماه به تادیبی فرستاده میشن و نویسنده برای گذشت از فشار این 19 ماه 50 سال زمان لازم داشته تا جرات کنه که خاطرات اون دوران رو بنویسه.
حتما با خوندن داستان با بسیاری از اتفاق های داستان هم‌ذات‌پنداری میکنن و واقعا این اتفاق ها رو به خوبی درک میکنن