لذتی مرموز و اشرافی
جوانکی خام و دست‌وپاچلفتی به پایتخت می‌رود تا در تجارت قوم و خویش متمولش کاری برای خود دست و پا کند و در این میان زن اغواگر آن قوم و خویش عاشق او می‌شود و نقشه می‌ریزد تا با همدستی جوان خام شوهرش را از سر راه بردارد، اما دست سرنوشت برایش عاقبتی دیگر رقم می‌زند. ولادمیر نابوکوف در شاه، بی‌بی، سرباز (ترجمه‌ی رضا رضایی، تهران، ثالث، 1395) قصد دارد ماجرای همین سه نفر را در برلین اواخر دهه‌ی 1920 روایت کند. داستان زن، که نامش مارتاست، همان‌طور که نویسنده خود گفته است، شباهت‌هایی به قهرمان‌های دو شاهکار تولستوی و فلوبر دارد: او نیز خود را به دست تب و تاب‌های عاشقی می‌سپارد که زندگی مرفه ملال‌انگیزش را پر می‌کند از پنهان‌کاری‌ها، صبح زود از راه‌های پشتی رفتن‌ها، در اتاق محقر در انتظاری کشدار نشستن و وقت را با رفو کردن جوراب‌های مردانه کشتن‌ها. اما، باز همان‌طور که نویسنده گفته است، او نه اماست و نه آنا (همان‌طور که شوهر تاجر زبر و زرنگش نه شارل است و نه کارنین). داستان او هیچ پرتوی از گرمای عشق نهانی منعکس نمی‌کند، برعکس، سرمایش سراسر روایت را در می‌نوردد؛ آن‌قدر سرد که شوهرش لحظه‌ای به او شک نمی‌برد، «سردی ملکه یا بی‌بی بهترین وثیقه است، بهترین نشانه‌ی وفاداری»، اما شاید جذابیت او و داستانش نیز همه در همین باشد که سرد است، زیرا -حق با راوی رمان است- که احساس خوشبختی واقعی باید یک لرز و سرمایی داشته باشد. شاه، بی‌بی، سرباز، مانند مارتا، مانند عاشقش فرانتس و شوهرش درایر، عین این سرماست.


ماهنامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی چهاردهم، سال ۱۳۹۵.
        

          مجوز این کتاب بعد از ده سال در سال ۱۳۹۵برای نشر ثالث صادر شده است. رضایی کتابهای دیگری هم از ناباکوف ترجمه کرده، از جمله دو رمان «پنین» و «دفاع لوژین« (هر دو در نشر کارنامه).


ماهنامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی یازدهم، سال ۱۳۹۵.
        

          بیاید عادی سازی کنیم که هر نویسنده‌ای حق داره کتاب بد و فرا خسته‌کننده بنویسه؛ حتی اگر ناباکوف باشه.
دو ستاره فقط به خاطر شروع خوبش.
        

          فضاسازی عالی بود
        

          ناباکوف برای من عجین شده با مقاله‌ای که درباره کتاب آذر نفیسی، "خواندن لولیتا در تهران" نوشتم. به خاطر مطالبی که موقع نوشتن اون مقاله  درباره ناباکوف، سبک نوشتنش و قدرت ادبیاتش خونده بودم، باید اعتراف کنم مقهور اسمش بودم.

بعد خوندن این کتاب که اولین کتاب ناباکوف هم هست که تا این لحظه خوندم چند نکته به نظرم رسید.
اول اینکه داستان کشش جالبی داشت و ترکیبی از علت و معلول و شانس بود. شاید به‌ زمان تحریر این داستان، این‌طور روابط و صحبت از این مسائل ناموسی تابوشکنی سنگین و بزرگی بود. اما الان یه داستان تکراری و قابل پیش‌بینیه. شاید خنده دار باشه که حتی یاد سریال ترکیه‌ای عشق ممنوع هم افتادم. 

دوم، توصیف‌ها عالی بود. توصیف چهره‌ها، حالت‌ها، موقعیت‌ها و هر چیزی که به تصویرسازی ذهنی خواننده کمک می‌کنه. 

سوم، ترجمه کار قطعا  سخت بوده. این سختی بعضی جاها خودش رو نشون میداد و درک مطلب مشکل بود. بعضی جاها هم روون بود و سریع متن جلو می‌رفت.

چهارم، هر نویسنده بزرگی بعد از یه مدت میشه یه نویسنده معمولی. 

پنجم، آخرش رو دوست داشتم. انگار حق به حق‌دار رسید.
        

          دومین رمانی است که بعد از «لولیتا» از ناباکوف خواندم. نمی‌دانم چرا نتوانستم ارتباط برقرار کنم. داستان بد نیست اما انتظار شاهکار داشتم. و فکر می‌کنم کمی بیشتر از ناباکوف بخوانم. اما برویم سراغ خود داستان. قلم روس‌ها جادوی عجیبی دارد. همه چیز خیلی معمولی است ولی نمی‌دانی چه‌کار می‌کنند که آدم‌ها چیزی ورای یک پوست و اسم هستند. وقتی به پایان داستان رسیدم اگر هر نویسندۀ دیگری بود احتمالاً فحش‌کِشِش می‌کردم که من را مسخره کرده یا خواسته مثلاً برگ آسش را رو کند ولی ناباکوف کار دیگری می‌کند. وقتی داستان تمام می‌شود با خودم می‌گویم بله، این هم می‌شد و عجیب که زندگی همین است. 
اما مهم‌ترین ویژگی ناباکوف که در هیچ -با تاکید0 هیچ نویسندۀ دیگری تا الان ندیدم شکل توصیفات او است. شکلی که صحنه یا آدم‌ها یا لباس و فضا را توصیف می‌کند شوخ‌وشنگی و غریبی عجیبی دارد. مدام در طول داستان جمله‌ای را دوباره می‌خواندم تا لذت ببرم از این که ناباکوف چقدر ریزبین بوده در اطرافش. به شکل نفس‌گیری همه چیز را توصیف می‌کند و فقط کافی همان فصل اول کتاب را بخوانید. شما را دربر می‌گیرد و دیگر ول نمی‌کند. ورای داستان شکل نوشتن ناباکوف شیرین و لذت‌بخش است و خوشت می‌آید که چنین چیزی می‌خوانی.