یادداشت‌های مهدی پیرهادی (21)

          مختصر! اما قالب گفت‌وگو برای زدن این حرفها مناسب نبود.
        

          «ویولن زن روی پل» یک حرکت انتحاری از خسرو باباخانی است. روایت صادقانه و شجاعانه نویسنده از اعتیاد خودش. صداقتی که وسط تلخی‌ها و تاریکی‌ها، آدم را پس نمی‌زند؛ گاهی می‌خنداند و گاهی زیبایی‌ها اشک را سرازیر می‌کنند.
کتاب به شانزده فصل کوتاه تقسیم شده. شانزده فصلی که پر از حس و تصویر است. نه زیاده گویی دارد و نه سخت‌خوان است. چون نویسنده استاد داستان‌نویسی است و کتاب‌ها دارد. در نیمه اول کتاب، تصویرها و حس‌ها زجرآورند و ناامیدی و بی‌پناهی و تنهایی آدم معتاد را جار می‌زنند. نیمه دوم اما نور می‌تابد به دنیای اعتیاد. نویسنده توی بخش «کژراهه» اینگونه دنیای اعتیاد را خلاصه کرده:
«کوتاه‌ترین دیوار مال معتاد است. همه می‌خواهند سرش کلاه بگذارند. تحقیر و توهین خیلی طبیعی است. اتهام زدن، ترساندن، تهدید کردن، حقش را خوردن، توی سرش زدن خیلی عادی است. خیلی وقت‌ها آبرویشان را می‌برن؛ پولشان را می‌برند؛ کتکشان هم می‌زنند. معتاد بدبخت نه جانش را دارد اعتراض کند، نه زورش را دارد تلافی کند. همه توی سرش می‌زنند. همه، مامورها، پزشک‌ها، ساقی‌ها، افراد خانواده، اقوام...»
و این دنیا با صداقتی ایثارگونه روایت می‌شود. خسرو باباخانیِ به نور رسیده، دو چیز را موثر می‌داند در رهایی: "اول اینکه هر چیزی راهکاری دارد و هر قفلی کلیدی؛ دوم، مقدم بودن عمل بر حس. یعنی ننشینید و منتظر نمانید حس انجام عمل ظاهر شود بعد دست به کار شوید. بلکه برعکسش عمل کنید. خواهید دید حسش به وجود می آید." نوع روایت اما گلوگیر است. چرا که داستان نمی‌خوانیم و همه‌اش واقعیت است و طعم تلخ گرفتاری زیر زبان می‌آید. مثل این قسمت از بخش «لژیون»:
«محسن هر کار ضد اخلاقی و خلافی که بگویید کرده است؛ از دزدی و هیزی بگیر تا چاقوکشی و موادفروشی، حداقل یکبار همه اثاث خانه را فروخته است. دو سه بار با چاقو پدر و برادرش را مجروح کرده. صدبار شیشه ما و همسایه را شکسته. یکبار درِ حیاط را کند و برد خلازیر فروخت...»
اگر برایتان جالب است بدانید که امثال محسن چه زجری می‌کشند و چطور می‌توانند به سمت نور سفر کنند، روایتِ زلال خسرو باباخانی را بخوانید و کمی طعم رهایی آن آدم‌ها را مزه کنید.
        

          نیمه اول کتاب اصلا سفرنامه نیست و گویا نویسنده این قسمت را به هدف آموزش تاریخ مقاومت نوشته است. عربیکا در نیمه دوم سفرنامه می‌شود. سفرنامه ای که گیراست و اما روایتش به اندازه اتمسفر آن روزها، با حس در آمیخته نیست.
        

          ترجمه خوب و روایت ساده، رمانِ #عدنیه_شبلی رو درباره فضای رنج‌آور زندگی انسانِ فلـ سطـ ینی خوندنی کرده.
رمان «برداشت دوم»، دو فصل داره:
یک- روایتی دلخراش از سرنوشت دختر فلسـ طیـ نی اسیر در سال۱۹۴۹ ، یعنی یک‌سال بعد از روز نکبت...
دو- عاقبتِ تلخ زنی که سال‌ها بعد برای کشف جزییات بیشتر، دنبال حقیقت اون ماجرای هولناک می‌ره...
این رمان با اسم‌های «جزییات کم اهمیت» و «نکته جزئی» هم ترجمه و منتشر شده.
        

          کتاب خیلی خلاصه و تر و تمیز، صد سال از تاریخ کوبا رو بیان میکنه. نقطه های حساس زندگی و تصمیمات کاسترو به روشنی توی این کتاب آورده شده.
        

          داستان شاه کشی از 24 ساعت مانده به جشن 2500 ساله شاهنشاهی شروع و در آن تمام میشود. داستانی 256 صفحه ای که خواننده را با حالات و درونیات آدمی که قصد کشتن شاه را دارد آشنا می کند.
اگر خواننده دافعه ای که جلد بد کتاب ایجاد کرده را پشت سر بگذارد و وارد داستان شود، از همان فصل یک در جریان سیالی می افتد. جریانی که با قلم روان نویسنده همراه شده و قطره چکانانه به خواننده اطلاعات می دهد و او را به این سو و آن سو می کشاند. از خواب و خیال گرفته تا واقعیت و حتی به دل تاریخ. جریانی که البته در تمام 17 فصل کتاب پر از پرش ذهنی است و عادت کردن به آن حوصله میخواهد. رفت و برگشت های پی در پی بین خیال و واقعیت و همراه شدنش با جملات کوتاه پرشمار، ضرباهنگ کار را زیاد کرده است. تکنیکهایی که سعی دارند مخاطب را به سهراب و احوالش نزدیک کنند. هر چند حجم زیادی از این رفت و برگشت ها در فضای تخت جمشید روی میدهند و روایت را به تکرارهای زائد می اندازند. تکرارهایی که اگر نبودند حجم رمان کمتر میشد و از طرفی قدرتش افزایش می یافت.
با اینکه شاه کشی در یک بازه 24 ساعته روایت می شود اما نویسنده طعم حوادث تلخ سالهای 42 تا 50 را به خواننده می چشاند و از خفقان آن دوره هم حرف می;زند.
        

          باز سازی ضحاک و ربط دادنش به تاراج کتاب از مملکت در دوره قاجار، خلق زبان، توجه به جزئیات، اتفاق و اتفاق و البته پر گویی محتویات رمان جذاب و جاندار خبوشان را تشکیل میدهند. پرگویی هایی که برای فرار از کم اتفاقی داستان نیستند و برای فضاسازی و بیان جزئیات کش دار شده اند. اما بعضاً خسته کننده هستند و اضافی.
        

          احساسات یک طرفه، درون گرایی که به انفجار میرسه و حاصلش همون یک دقیقه خوشی که در بند پایانی میخونیم. تقابل راوی با جنس مخالفی که تا یکسال پیش شبیه راوی بوده است اما زودتر از او درونش به انفجار رسیده است. خوندنش وقتی نمیگیره اما داستایوفسکی ارزش خوندن داره در هر حالت
        

          ایده عالی مستدام به سوال «چه چیزی ماندگار میشود؟» تا حد قابل قبولی پاسخ داده است. این کتاب دو کار را بدون ادعا به آدم یاد میدهد. یکی چگونگی اثربخشی محتوا و دوم تحلیل وقایع و ایده هایی که ماندگار میشوند. با اینکه خیلی کلی به گامهایی که برای اثربخشی نیاز است نگاه شده اما هر کسی در هر شغلی باشد به راحتی می‌تواند آنها را برای جلو بردن کار خودش مصادره کند. شش روش برای اثربخشی همراه با تحلیل ایده های ماندگار معاصر خیلی تمیز و دسته بندی شده، بدون پر گویی، با مثالهای کاربردی،ملموس و البته جذاب در این کتاب گنجانده شده است.
        

          "ماجرای فکر آوینی" بعد از سالها دغدغه آوینی را از سانسوری که خیلی تر و تمیز گرفتارش بود نجات داده است. سانسوری که اندیشه های سیدمرتضی را در قفسی کرده بود و فقط یک نما را از او به ما نشان میداد. نمایی که میگفت آوینی مستند سازی خوشتیپ، با صدای مخملی بوده و بس. یامین پور در این کتاب تلاش کرده از همه طرف به شهید آوینی نگاه و مخاطب را در هفت بخش با آن نماهای سانسور شده آشنا کند. بخشهایی که هر کدام حاوی مثالهایی از مقالات مرتضی آوینی و البته بسط خوب وحید یامین پور همراه شده اند. ماجرای فکر آوینی بخشی دارد با عنوان «معرفی اجمالی مهمترین آثار آوینی و سیر مطالعاتی آنها» در این بخش یامین پور ترتیب زیر را برای مطالعه آثار بیان میکند: 1.توسعه و مبانی تمدن غرب 2.آغازی بر یک پایان 3.حلزونهای خانه به دوش 4.رستاخیز جان 5.فردایی دیگر و...  اما به نظر باید تغییراتی در این سیر مطالعاتی داد. اول باید "ماجرای فکر آوینی" را خواند و فکر و دغدغه آوینی را نزد خود مزه مزه کرد، بعد با آثار شهید روبه رو شد تا آن مواجهه با توجه بیشتری صورت بگیرد.
        

          داستان با ماجرای عاشق شدن راوی آغاز میشود و با جلو رفتن، اتفاقاتی می افتد که انصافا موقعیت های طنز جذابی میسازد. البته با این تبصره که اگر شوخیهای زیر شکمی را از آنها بگیریم جذابیتشان نم میکشد و هیچ به هیچ. مثلا باد شکمی که در مجلس رها میشود بخش اعظمی از کتاب را پر میکند!
        

          صفری رمانش را در 17 فصل و با دو روایت نوشته است. دو روایتی که قرار است هم قهرمان را بهتر به خواننده بشناسانند و هم در جاهایی تلخی داستان را بگیرند. یکی روایتی است که در زمان حال به پیش میرود و دیگری فلش بک. فلش بکهایی که البته گاهی حتی دو فصل بین روایت حال فاصله می اندازند و حوصله سر بر میشوند. رمان پر از اتفاق است و همین هم باعث شده که خیلی کم به اطناب بیفتد. اما روایت یکدست و بدون برآمدگی این اتفاقات کمی خسته کننده شده است. در بخشهایی از کتاب که خواننده منتظر جزییات و اطلاعات بیشتری است، نویسنده ریتم را کند نمیکند و با همان قلم روان از ماجرا عبور میکند. مثلا در جایی از رمان هلمیا و خواهرش که ناجی امیرعلی هستند خیلی زود پرونده شان بسته میشود و بدون شخصیت پردازی خاصی از داستان خارج میشوند. درباره داعش هم همین نکته صادق است. چیزی که از داعش می بینیم از سطح یک گزارش بالاتر نمیرود.
        

          داستان به دو زبان و در سه فضا روایت میشود: اورشلیم، مسکو و فضای خیالی و شاید بینابینی! به نظرم با دو داستان رو به رو هستیم، یکی داستانی که در اورشلیم روایت میشود و دیگری داستان حضور شیطان در مسکو که البته بعدتر داستان به ظاهر جدای مرشد و مارگاریتا در آن حل میشود. رمان اصلا خسته کننده نیست اما در جاهایی ریتم کند میشود و با توضیحات و توصیفات کمی شور و حال خواننده را کم میکنند. رمان پر از اتفاقات هیجان انگیز است. اتفاقاتی که با فضاسازی خوب و معرفی جهان رویا گونه داستان، از همان فصلهای آغازین خواننده را با خود همراه میکند.
اما خواندن موخره نسبتا طولانی لذتی که از رمان برده بودم را کم کرد. موخره‌ای که اصلا دوست داشتنی نیست و درگیری خواننده را با کتاب کم میکند زیرا همه چیز را شسته رفته به او میگوید. به گمانم بولگاکف به خاطر اینکه نقدهایش به حکومت و جامعه را تمام و کمال بیان کند آن را به کتابش اضافه کرده بود!
        

          بیوتنِ امیرخانی را تو سه هفته خواندم، در روزهای سرد آذر ماه. بیشترش را بیرون خانه و کمترش را در خانه. بیوتن داستان ارمیایی است از دنیای دیگر که وارد دنیای امروزی شده، به قرن 21 آمده است، به آمریکا، بهجامعه جهانی امروزی. پس تقابل او و دنیایش با دنیای اطرافیانش داستان را شکل داده است.

ارمیا اصولی دارد که در دنیای مدرن توی ذوق می‌زند و مسخره میشود. بقیه هم اصولی دارند که ارمیا را هل می‌دهد وسط عزلت. آشفته اش میکند بیقرار. گمان می‌کنم هر چقدر زمان به بیوتن بخورد درک کردنش سخت میشود چون بیشتر از دنیای ارمیا فاصله میگیریم. بعدها احتمالا آدمیان بیشتری ارمیا و مسلکش را مسخره خواهند کرد. بعدها شاید این تقابل از بین رفته باشد.

فرم روایت بیوتن خاص است، خطی نیست، خواندنش تمرکز میخواهد. پست مدرن است و خوب از آب در آمده. تقابل ارمیا با دنیا و آدم‌های اطرافش قصه را جلو میبرد و برای مخاطب خوب فضاسازی می‌کند، اطلاعات میدهد. دیالوگها اما کمی در منطق میلنگد. آدمِ آمریکایی وقتی حرف می‌زند، نصفش فارسی است و نصفش انگلیسی. این برای ایرانی های اطراف ارمیا پذیرفتنی است اما برای یک آمریکایی نه. دلیل آمدن ارمیا به آمریکا را شاید آرمیتا باشد اما خوب درنیامده! جوری که بارها این سوال پیش می آمد که مرد مؤمن! چرا نمیروی؟!
بیوتن خوب است! از من او خوب تر. اما همچنان قیدار را بهترین اثر امیرخانی میدانم.
        

          در این شاهکار، نادر ابراهیمی گریبان روحتان را میگیرد، به گوشه ای می برد و می فشارد و با سردی از مدرنیته و اخلاق و معنویت چیزهایی به صورت تان میزند که تا مدتها جایش درد کند.
        

          بیگانه از دو بخش کلی تشکیل شده است. در بخش اول با آدمی آشنا میشویم تلخ! از آن آدمهایی که اگر نمونه خفیفش را هم در اطرافمان ببینیم، هدف زندگی مان میشود فرار و دوری کردن از او. اما بخش دوم رمان آنقدر واقعیت های رفتار مرد را به صورت خواننده میزند که نفرت بخش اول به دلسوزی میرسد و دیگر تلخی او ابدا نفرت انگیز نیست... 
اما مثل "مورسو" زندگی کردن انسان را به واقعیت محض قفل و زنجیر میکند و آن وقت است که گذراندن روزها اسمش هر چه باشد زندگی نیست.
        

          آب باریکه‌ای از داستان با اقیانوسی بیکران از توصیف «یک عاشقانه آرام» را تشکیل داده‌اند. اگر برای داستان و کشمکش این کتاب را بخوانی به احتمال زیاد به آخر نمیرسی. اگر هم حوصله به خرج ندهی توصیف زده هم خواهی شد! حرف دارد، نقد دارد، دغدغه دارد هر چند همه اینها را رک و راست بیان میکند. با این همه جاهایی به وجدت می آورد. مثلا جایی که گیله مرد عسل را از پدرش خواستگاری میکند یا جایی که کتابهای گیله مرد به قول نادر توسط مغولان از بین میروند.

یک عاشقانه آرام کتابی است که باید آن را خواند یا حداقل آن را شنید. آن هم با صدای بی نظیر پیام دهکردی تا مجبورت کند تمامش کنی!
        

          راز نوشتن از دو بخش تشکیل شده: بخش اول تجربیات شخصی نویسنده و در بخش دوم مخلوط تجربیات شخصی و آموزش داستان نویسی. کینگ تجربیات خودش از زندگی منجر به نوشتن را با آموزشهایی به زبان ساده در این کتاب آورده است. کتابی که برای آشنایی با فضا و حتی دردسرهایی که یک نویسنده ممکن است تجربه کند هم خوب است. انتظار گفتن جزییات و چیزهایی که در کتابهای مرسوم آموزش داستان نویسی پیدا میشود را از این کتاب نداشته باشید.
        

          این مجموعه، سه چهارتا داستان خوب داره. داستان هایی که هم نقد میکنن و هم میخندونن! از سیاست گرفته تا مسائل اجتماعی. یکی از اونا داستان "هی کمتر شدیم" بود. به نظرم بهترینشون! بعضی از داستانها روی منطق درستی شکل نمیگیرن هر چند روی همون منطق شل و ول، نویسنده حرفش رو میزنه.
        

          مزخرف شاید نه، اما قطعا بد بود!