یادداشت مهدی پیرهادی

        داستان به دو زبان و در سه فضا روایت میشود: اورشلیم، مسکو و فضای خیالی و شاید بینابینی! به نظرم با دو داستان رو به رو هستیم، یکی داستانی که در اورشلیم روایت میشود و دیگری داستان حضور شیطان در مسکو که البته بعدتر داستان به ظاهر جدای مرشد و مارگاریتا در آن حل میشود. رمان اصلا خسته کننده نیست اما در جاهایی ریتم کند میشود و با توضیحات و توصیفات کمی شور و حال خواننده را کم میکنند. رمان پر از اتفاقات هیجان انگیز است. اتفاقاتی که با فضاسازی خوب و معرفی جهان رویا گونه داستان، از همان فصلهای آغازین خواننده را با خود همراه میکند.
اما خواندن موخره نسبتا طولانی لذتی که از رمان برده بودم را کم کرد. موخره‌ای که اصلا دوست داشتنی نیست و درگیری خواننده را با کتاب کم میکند زیرا همه چیز را شسته رفته به او میگوید. به گمانم بولگاکف به خاطر اینکه نقدهایش به حکومت و جامعه را تمام و کمال بیان کند آن را به کتابش اضافه کرده بود!