یادداشت‌های پارمیدا (45)

          ویرولی از احیا کنندگان سنت جمهوری‌خواهیه. این کتاب دقیقا به اندازه اسمش «ایدۀ جمهوری» ، حجمش (۱۳۰ صفحه) و سبکش (گفت‌وگو) مفید و مهمه.  ایده‌های مرکزی جمهوری‌خواهی رو  تقریبا بیان می‌کنه اما قطعا در سطح ایده. امروز منابع بیشتر و کامل‌تری در این مورد داریم اما خوبی چنین کتابی گمانم درگیری مخاطب و مشغولیت‌آفرینی برای ذهن  باشه.


واقعا نمی‌دونم چقدر می‌تونه برای خواننده‌ی تازه‌ مناسب باشه. گمونم برای خوندنش نیاز به شناخت نسبی‌ای از مکاتب و ایدئولوژی‌های سیاسی باشه. خصوصا: سوسیالیسم، کمونیسم، لیبرالیسم، پوپولیسم، ناسیونالیسم، فاشیسم و چیزی که ما کمتر می‌شناسیم  و در کتاب هم به وطن‌پرستی ترجمه شده؛ یعنی پاتریوتیسم که بدیلی برای ناسیونالیسمه.
[برای شناخت پاتریوتیسم و تفاوتش با ناسیونالیسم نگاه کنید به کتاب «برای عشق به میهن» از مائوریتسیو ویرولی]

همچنین به خاطر ارجاعات متن شناخت حداقلی از تفکرات نیکولو ماکیاولی و توماس هابز کمک‌کننده‌ست.

اگر مکاتب فلسفی-سیاسی رو می‌شناسید و تا الان چیز زیادی از جمهوری‌خواهی نمی‌دونید این شروع خوبیه.

این کتاب هم کوتاه هم به شدت خوش‌خوانه ولی اگه پیگیر بیشتر کتاب‌ها و مقالات تازه ترجمه شده در این مورد بودید و همچنین کمبود وقت دارید می‌تونید بی‌خیالش بشید :)


بدون تطبیق، ترجمه به‌نظرم خوب بود اما تعداد زیادی ایرادات ویراستاری داشت؛ «را»‌های جا افتاده، فعل‌هایی با شناسه‌ی اشتباه و از اینجور چیزا.
        

          《گفتا من آن ترنجم کاندر جهان نگنجم》 

انگار کتاب به وقتش تو رو گیر می‌اندازه. مدت‌ها تو کتابخونه می‌مونه بعد یه دفعه تو لحظه‌ای که مال خودشه می‌بینی دستته.
در مورد کتاب‌هایی که عاشقانه دوستشون دارم نمی‌تونم ریویو (یادداشت) واقعی بنویسم. همونایی که می‌گم دیوونه‌ام می‌کنن. نوشتن یادداشت عقل می‌خواد.
با تمام وجود حسش کردم. کافیه کسی رو اطرافتون بشناسین که تو بیمارستان‌ اعصاب و روان بستری شده باشه. کلی خاطره داره که به این داستان شبیهه . مخصوصا افرادی که ملاقات ممنوعند. وای به حال تیمارستان. از فکرش هم تهوع می‌گیرم.
تا حالا تیمارستان و آدم‌هایی که توش بستری شدن رو ندیدم، ولی در مورد بیمارستان‌های اعصاب و روان باید بگم که هر کی با اسم اختلال روانی اون توئه از آدمای بیرون سالم‌تر و آدم‌تره. آدمی با حساسیت بالاتر که تاب نیاورده. 

《گفتم به از ترنجی...》


        

          این کتاب رو نه رمان می‌دونم نه یک اثر ادبی.
توقع چنین "چیزی" رو از رومن گاری نداشتم و حالا بعد از اتمام کتاب و سرچ‌هایم متوجه می‌شوم که اثر به شدت ضعیف گاری است.

 فرم و محتوا را درهم‌تنیده می‌دانم اما اگر به صورت انتزاعی و برای بحث نظری این دو را  تفکیک کنیم کتاب رو فاقد فرم ادبی می‌دونم (فرم دارد، قائل به عدم نیستم، اما این فرم اصلا ادبی و هنری نیست. دقیقا همان چیزی که یک متن را تبدیل به اثرهنری می‌کند.)
اگر به محتوا یا مضمون صرف هم نگاه کنیم چیزی جز شوخی‌های لوس، هجو کسل کننده و استعاره‌های مبتذل نمی‌بینیم. چیزی شبیه به ناله‌ها، شوخی‌ها و غرهای سیاسیِ ژورنالیستی.
شخصیت‌پردازی ضعیف و تخت. توصیفات بدون جان.
و فصل پایانی هم که ضربه‌ی نهایی به کتاب است. روایت که تا قبل از این یک رئالیسم خامِ کسل‌کننده‌ست در فصل پایانی ناگهان بدل به یک سورئال بی‌گاه می‌شه. سورئالی به شدت ضعیف، مبتذل و نپذیرفتنی‌. و چون فصل پایانی‌ست من رو وادار به نوشتن این ریویو می‌کنه. شاید اگر پایان کتاب هم شبیه به مابقی‌اش بود به دادن یک ستاره اکتفا می‌کردم.

می‌دانم که گاری به طور کل نویسنده‌ی خوبی‌ست. من "زندگی در پیش رو" اش را واقعا دوست داشتم و از "خداحافظ گاری کوپر" هم تعریف زیاد شنیده‌ام. اما به کسی که این را می‌خواند توصیه می‌کنم سمت این کتاب نرود که هیچ ارزش خواندن هم ندارد.
برای یادآوری به خودم و تمام نویسندگان تازه‌کار: از تجربه‌ی زیسته‌ به صورت خام و همراه با هیجانِ ایدئولوژیک نباید روایت ساخت. گمانم مشکل کار گاری در این بود که زمانی کتاب را نوشت که عضو هیئت نمایندگان سازمان ملل بود و این خشم و هیجان چنان تازه و خام بود که جز هجوی ژورنالیستی دستاوردی نداشت.
        

          در مورد فروغ حتما سعی کنید چاپ قبل انقلاب یا افست پیدا کنید. تو نسخه‌های جدید یک سوم حجم اصلی سانسور شده.
        

          امشب فیلم "محاکمه ژان‌دارک" برسون رو دیدم. اصلا به خاطر اینکه برسون کارگردان محبوبمه و می‌دونستم همچین فیلمی ساخته کتاب رو خریدم. امشب هم که فیلم رو دیدم گفتم بخونمش.
به جز مقدمه‌ها و موخره‌هایی در مورد نویسنده که بیشتر از نصف کتاب رو شامل می‌شه، متن اصلی ۳۵ صفحه و منظومه‌ای حماسی هست.
ژان‌دارک یک دختر روستایی بوده، که در سال ۱۴۲۹ در زمان جنگ بین فرانسه و انگلیس، وقتی خاک فرانسه در حال از دست رفتن بوده رهبری فرانسویان رو به دست می‌گیره تا کشور رو از انگلیس پس بگیره. ژان‌دارک ادعا می‌کنه که از سمت خدا و به وسیله فرشتگان این دستور رو گرفته. مدتی بعد به خاطر اختلافات دو خانواده‌ی اشرافی در فرانسه به انگلستان تحویل داده می‌شه. اونجا هم محاکمه‌اش می‌کنن و در نهایت سوزونده می‌شه.
داستان ژان‌دارک واقعا داستان عجیبیه -وقتی هم اعتقادی به قدیسگی و الهام و وحی و... نداری- مبهوت و معلقت می‌کنه.
البته باید بگم که متن اصلی شعریه که در زمان رهبری ژاندارک نوشته شده و البته همه‌اش هم مربوط به ستایش ژاندارک نیست و به‌طور کل حماسه‌ای هست برای اون جنگ. اما در ابتدای کتاب مترجم داستان رو توضیح داده.
می‌دونم فیلم‌های زیادی درمورد ژان‌دارک ساخته شده (که البته من هنوز بقیه رو ندیدم) اما پیشنهاد می‌کنم حتما محاکمه ژان‌دارک از روبر برسون کارگردان بزرگ فرانسوی رو ببنید.
این یادداشت هم بیشتر تحیری بود برای سرگذشت خود ژاندارک تا این منظومه.

در مورد ترجمه: من سواد تطبیق متن ندارم پس به نکات دیگه‌ای می‌پردازم. ترجمه به نظرم روان و سلیس بود. با توجه به اینکه زبان منظومه اصلی متعلق به قرن ۱۵م هست و "فرانسه میانه" محسوب می‌شه (که فکر کنم الان خود فرانسوی‌زبانان هم نمی‌تونن بخونن) اون لحن کهن و حماسی به شکل خوبی رعایت شده (من کلش رو با صدای بلند خوندم و به نظرم خوش‌آهنگ بود). 

این آخر یه اشاره‌ای هم به اسم بکنم: ژان‌دارک
که به فرانسوی این می‌شه:
Jeanne d'Arc
arc یه جور سلاحِ کمان‌شکل یا خود کمانه و 'd حرفیه در فرانسوی که یکی از معانی‌اش ( و در اینجا) مالکیته. حالا چی می‌شه که اولین بار تو فارسی کلش به شکل اسم خاص ترجمه می‌شه نمی‌دونم!!
        

          خیلی دوستش داشتم.
یه مونولوگ هذیان‌وارِ عااالی.
تو این حجم واقعا چیز خوبی بود.
        

          کتابی  در مورد دیکتاتوری حکومت‌های کمونیستیِ اتحادجماهیر شوروی.
کتاب را بسیار مفید می‌دانم. روان و جذاب بود. انگار در حال خواندن رمان بودم. 
 کتاب دارای سه بخشِ جنگ سرد، ذوب شدن یخ‌ها و انقلاب است.
کتاب به صورت فصل به فصل و همزمان اتفاقات کشورها را جلو می‌برد. بیان فضای خفقان و سرکوب حزب حاکم، مبارزات کوچک و شکل‌گیری اپوزسیون و در نهایت انقلاب و سرنگونی حزب کمونیست و دیکتاتورها. 
این کتاب به اتفاقات ۷ کشور می‌پردازد. شوروی (روسیه‌ی کمونیستی)، آلمان شرقی، چکسلواکی، لهستان، مجارستان، بلغارستان و رومانی.
این کشورها تحت نفوذ شوروی‌ بودند و اصطلاحا به آن‌ها کشورهای اقماری می‌گویند. مجموع آن‌ها با شوروی را اتحاد جماهیر شوروی می‌نامند. در آن زمان این کشورها عضو پیمان ورشو بودند. 

شاید ابتدا پریدن از این کشور به آن کشور در فصل‌های کتاب آزاردهنده باشد اما با کمی توجه در اوایل کتاب و بعد از گذشت مدتی، با شرایط هر کشور و شخصیت‌ها آشنا می‌شوید و دیگر سردرگم نخواهید شد.
من همزمان بالای ۱۰ کتاب می‌خوانم. کش دادن این کتاب و صحبت، تفکر و سرچ درموردش برایم لذت بخش بود. این کتاب را در اواسط مهر و در اوج اشتیاقم به دانستن در مورد انقلاب‌ها شروع کردم و امروز بالاخره تمام شد.
هر مورخ و محققی پیش‌زمینه و گرایشاتی دارد که به کتابش کم یا زیاد جهت‌گیری می‌دهد. این کتاب هم مستثنی نبود. وقتی بحث از آمریکا و پرزیدنت ریگان و بوش می‌شد نویسنده بسیار راحت‌گیر و خوش‌بین(!) بود. به شخصه نظرم این است که جایی که نمی‌توانی گرایش نویسنده را تشخیص بدهی خطرناک است. 
در کل این کتاب را توصیه می‌کنم. دانش خوب و جامعی را به یک مخاطب عمومی می‌دهد، روان و جذاب است و تصور خشک از تاریخ خواندن را برهم می‌زند.

توضیح عکس: سخنرانی میخاییل گورباچف آخرین رهبر شوروی در سازمان ملل
        

          متن خوب و روانی دارد و برای آشنایی با مبانی زبان‌شناسی واقعا مفید است. 
این کتاب  رفرنس کنکور ارشد زبان‌شناسی معرفی شده.
        

          《آسمان عاطفه ندارد. ولی در آن زمان من هنوز عاطفه داشتم.》
با تنهایی پرهیاهو به‌طور عجیبی آشنا شدم. یک جمع کوچک سه نفره بودیم. کسی سوال کرد که با چه کاراکتری همذات‌پنداری کرده‌اید. جواب خودش شخصیت اصلی این رمان بود. دوست دیگرمان گفت کتابی را در زمان اقامتش در جزیره‌ی هنگام خوانده که جلدی نداشته و اسمش را نمی‌داند. ازش خواستم داستان را تعریف کند و بله، تنهایی پرهیاهو بود. فکر می‌کردند پارمیدایی هم که همیشه سرش در کتاب است و عموما طالب انزوا باید با او همذات‌پنداری کند. ولی نکردم، نه بیشتر از چیزی که با بقیه‌ی کاراکترها می‌کنم. شیفته‌ی کاراکترهای زیادی شده‌ام ولی هنوز شخصیتی را در هیچ رمان و داستانی پیدا نکرده‌ام که خودم را کاملا درونش ببینم. کتاب را دوست داشتم. وقتی می‌خواندمش بوی نم و کپک زیر دماغم بود. سر انگشتانم کاغذهای خیس را احساس می‌کردم. و ترس ریختن کتاب‌ها روی سینه‌ام سنگینی می‌کرد.
        

          داستان پر از مفاهیم اگزیستانسیال است و حوادث و کنش‌های کمی در آن رخ می‌دهد.
ترجمه را خیلی نپسندیدم. از کلمات پرطمطراقی استفاده شده بود که سنخیتی با زمان ترجمه ندارد. ترکیبات و جملات نامانوس بود اما شاید  همین ویژگی ترجمه سبب شده بود که قسمت‌های اروتیک زیادی در متن باقی بماند و از تیغ ممیزی جان به‌در برد.
 
از اینجا به بعد داستان اسپویل (فاش) می‌شود.

در طی داستان مفهوم شن (برای مرد) چندین‌بار دستخوش تغییر می‌شود و  تغییرات دیگری نیز همزمان به وجود می‌آید. 
در بیشتر داستان از هر دو شخصیت با عنوان زن و مرد یاد شده است. حتی اسم مرد (نیکی) هم به مرور در داستان حذف می‌شود. از آنجایی که غریزه‌ و میل جنسی یکی از محورهای اصلی داستان است آبه از تکنیک خوبی استفاده کرده است.
در انتهای داستان وقتی مرد به بالای گودال می‌رسد نشانه‌های پذیرش اسارت خودخواسته در توصیفاتش نمایان می‌شود. 
دریایی که -در صفحات پیشین- در آرزوی دیدنش بود، زرد و چرکین توصیف می‌شود. هوا گلویش را به خارش می‌اندازد، به دریا پشت می‌کند و قبل از آنکه به گودال برگردد سایه خودش را درون آن می‌بیند.
        

          یادداشت نوشتن برای هری‌پاتر از آن کارهاست که به ذهنم هم خطور نمی‌کرد روزی انجام می‌دهم.
در کودکی هری‌پاتر را بچگانه می‌دانستم(!) و ضدیت شدیدی با آن داشتم که تا یک سال پیش همراهم بود (مثل بقچه‌های به درد نخور دیگری که بی‌دلیل سال‌ها به دوش می‌کشیم). آن روزها ترجیح می‌دادم پائولو کوئلیو بخوانم. بگذریم وگرنه سر درد دلم باز می‌شود!
بعد از ۲۷ سال خواندن پیشنهادم این است که حتما گاهی به ادبیات فانتزی (خوب‌هایش) و حتی کتاب‌های نوجوانان و کودکان پناه ببرید. برای زیستن. و برای خلاقانه زیستن.
        

          کتاب بسیار خوبی برای دانستن تئوری و اصطلاحات داستان نویسی است. شاید به نظر بیاید کتاب انسجام مناسبی ندارد اما به دلیل ارتباط درهم‌تنیده‌ی عناصر داستان نویسنده ناگزیر است در فصل‌های مختلف گریزی به هر کدام که لازم است بزند. در ادامه مباحث مطرح شده در کتاب را به‌طور خلاصه نام می‌برم.

-----------

کتاب در چهارده فصل نوشته شده که هر کدام چند بخش دارد. فصل اول بیشتر مقدمه‌ای است بر روایت و درآمیختگی‌اش با زندگی. نویسنده در فصل دوم به تعریف روایت می‌پردازد. تمایز بین قصه، داستان و گفتمان روایی را مشخص می‌کند. در فصل بعد به مرزهای روایت می‌پردازد. در مورد پیرامتن‌ها و روایت‌های ابرمتنی بحث می‌کند. فصل چهارم در مورد قدرت بلاغی روایت است که در آن از علیت در داستان، انسجام روایی و ابَرپی‌رنگ می‌گوید. فصل بعد در مورد فرجام داستان است.  در فصل ششم انواع راوی، کانون و فاصله را بیان می‌کند. فصل هفتم در مورد تفسیر روایت است و در واقع نشان دادن کاری است که خواننده انجام می‌دهد. همینطور در مورد شکاف، گره، مضمون و بن‌مایه در داستان. در فصل هشتم انواع روش‌های خوانش متن را توضیح می‌دهد. تمرکز فصل نهم بر اقتباس است. در فصل دهم مقداری به شخصیت‌پردازی و خود در روایت اشاره می‌کند. فصل یازدهم، "روایت و حقیقت"، به واقعیت و فرق داستان و ناداستان می‌پردازد. فصل بعد در مورد دنیاهای روایی است . فصل سیزدهم بیشتر در مورد تاثیر روایت است. کارکردش در سیاست، تبلیغات، روابط اجتماعی تا دعواهای کیفری. فصل آخر به کشمکش و باورپذیری قصه می‌پردازد.

----------

پ‌ن: خوبه که اسامی و اصطلاحات رو یاد بگیریم اما باید حواسمون باشه خیلی درگیر مباحث نظری نشیم. دانشگاهی‌ها مباحثشون رو از روی دست نویسنده‌های بزرگ درآوردن نه برعکسش.
چیزی که مهمه اینه که ساختار داستان رو یاد بگیریم. بعد از اون می‌تونیم با شناخت و آگاهی اگه خواستیم ساختار رو بشکنیم (قبل اون نه).
        

          کافیه روحیه‌ی عصیان داشته باشی تا بعد از خوندنش هر وقت به درخت نگاه می‌کنی (و به زندگیت) بخوای بارون باشی.
شاید یاد ماهی‌سیاه کوچولو، جاناتان مرغ دریایی یا کتاب‌هایی مثل این‌ها بیفتید. اما عنصر عصیان در این کتاب خیلی بیشتره. عصیان به صرف عصیان.
        

          جایی از نمایشنامه با خودت می‌گویی این نکته دارد. حتی ممکن است پایان را پیش‌بینی کنی. اما در ادامه انگار یادت می‌رود.

پ‌ن: نمایشنامه‌ها و داستان‌های کوتاه نیلا را  دوست دارم. آثار خوب و مختصری که باعث می‌شود زمان پرت پر شود و احساس مفید بودن کنی.