یادداشت‌های زهرا نجاری (114)

          این کتاب را به توصیه ی استاد غلامی شروع کردم و فکر نمی‌کردم انقدر جذبم کنه. اما حالا که تمام شده باید بگم به نظرم خوندن این کتاب بر هر مسلمان شیعه در عصر غیبت واجبه. برای مایی که اماممان را نمی بینیم و نمی شناسیم و «انتظار فرج» بالاترین عبادتمان است.
        

          ارتشبد حسین فردوست، دوست پنجاه ساله ی محمدرضا پهلوی، بعد از انقلاب ایران میمونه و خاطراتش رو می نویسه. این آدم از ده سالگی کنار محمدرضا بوده و شاه اونقدر بهش اطمینان داشته که بهش در مهمترین نهاد بازرسی کشور مسئولیت میده. یعنی فردوست میشه چشم و گوش شاه.!

فردوست به واسطه ی شغل‌هایی که داشته از اتفاقات پشت پرده ی زیادی خبردار بوده، و خیلی از اونها رو در کتاب آورده. لحن کتاب خاطراته. پس ما داریم اتفاقات رو از زاویه دید حسین فردوست می خونیم، یک جاهایی تحلیل به پای خودمونه.

به نظرم هرکسی که به تاریخ معاصر ایران علاقه داره حتما حتما حتما باید این کتاب رو بخونه. در ویراست جدید کتاب، هم طراحی جلد بهتره، هم فهرست نویسی و دسته بندی بخش ها و غیره حرفه ای انجام شده.
        

          مسعود بهنود در این کتاب قصد کرده که قصه ی زندگی به هم پیوسته ی سه زن رو شرح بده: 
۱- ایران،دختر تیمورتاش
۲- مریم، دختر فرمانفرما
۳- اشرف، دختر رضا پهلوی

خوندن این کتاب به دلیل نگاه نویسنده ش برای من جالب بود. طبیعتا همه ی ماجراها اونطوری نیست که من قبول داشته باشم، اما جزئیات ظریف و زیادی رو هم شرح میده که در کتابها و منابع دیگه تایید شده.  

نثر کتاب یک جاهایی شیرین و جذابه، یک جاهایی هم خسته کننده و حوصله سربر میشه. اسم های فراوانی این جا و اونجای کتاب پاشیده شدن و انتظار میره که خواننده بدونه همه ی اینا کی هستن و چکاره بودن. این قضیه خودنش رو سخت میکنه اما اگر در کنار کتاب بهتری مثل خاطرات فردوست خونده بشه، مشکلی نیست.
        

          به نظرم این یکی از مهمترین کتابهای تاریخی معاصر ایرانه. کتابی که هر ایرانی حتما باید اون رو بخونه. 

چه خوشمون بیاد چه خوشمون نیاد، اشرف پهلوی یکی از مهمترین و موثرترین فرد در دربار محمدرضا شاه بوده. این فرد اونقدر روابط داشته و اونقدر اثرگذار بوده که دکتر مصدق بعد از نخست وزیری اون رو  تبعید می کنه تا توی ایران نباشه. حتی در بحبوحه ی انقلاب هم ایران نبوده و زمانی هم که به سختی به ایران برمیگرده، با عصبانیت برادرش مواجه میشه که اون رو برمی گردونه. 

برای من مهم بود بدونم این شخص کارهایی که کرده رو چطور توجیه می کنه. اصلا کدوماش رو قبول داره. و کلا زاویه ی فکریش چطور بوده. با اینکه اشرف پهلوی در نظر من فرد منفوریه، اما متن کتاب  بسیار بسیار شیرینه و در یک روز تمامش رو خوندم و کلی هم حاشیه نویسی کردم.

من همزمان با این کتاب، کتاب «این سه زن» رو خوندم که یکیشون اشرف پهلویه. موازی خوانی خوبی بود.
        

          من جزئیات را دوست دارم. دوست دارم بدونم آدمها چطور کودکی کردن، اتاقهاشون چه شکلی بوده، چه بازی هایی می کردن...
دوست دارم زندگی آدمها رو از جزئیاتش بفهمم
نیمه‌ی اول کتاب پر از جزئیات این چنینی بود و من رو برد به درون عمارت‌های اواخر قاجار و از اونجا به مدارس شبانه روزی بلژیک و بعدتر باز ایران

مهین بانو با اینکه در خانه‌ی مهمترین آدمهای مملکت زندگی می کرده و با شاه رفت وآمد داشته، اما متاسفانه اطلاعات سیاسی خاصی نداره، اونهایی هم که داره درست نیست. اعتقاد داره میرزا کوچک خان کمونیست بوده و مشروطه به درد ایرانی ها نمی خوره چون « ما رو باید اداره بکنن نه که خودمون مجلس راه بندازیم.» البته از حق نگذریم، ادعای خاصی هم در این زمینه نداره!

کتاب، قوی نیست. شرح خاطرات خودگفته شده ست. راحت خونده میشه. یک جاهایی تفاوت دیدگاه ها حرصت رو درمیره، یک جاهایی هم کنجکاو میشی بیشتر بخونی که ببینی چی شد. 

راضی ام که خوندمش.
        

          دوستش داشتم. 

بخش اول کتاب سرگذشت کودکی و نوجوانی این بانوی ژاپنی بود و خوندن رسم و رسوماتشون، سبک زندگی شون، اتفاقات دوره ی جنگ و توصیف طبیعت زیبای زادگاهش بسیار دلچسب بود. بخش دوم کتاب سرگذشت این مادر شهید در ایرانه. تکرار مکررات نداشت، سریع خونده می شد و قشنگ بود. با بخش هایی که کشتار میدان ژاله و روز برگشتن امام خمینی به وطن رو توصیف می کرد اشک ریختم. 
جالبه جایی از کتاب میگه ما ژاپنی ها عادت نداریم وقتی چیزی رو تعریف می کنیم احساساتی بشیم، ولی متن خیلی زلال بود. خیلی خوشحالم که خوندمش. 

☀️ ایرانی نبودم. از خاور دور، از سرزمین خورشید تابان، آمده بودم. اما غرور شکسته شده ام در هیروشیما و ناکازاکی را اینجا - هزاران کیلومتر دورتر از سرزمین مادری ام - باز یافتم. ☀️
        

          من از ته دلم دوست داشتم این کتاب رو دوست داشته باشم... اما نشد!
این سالها که از متن کتابهای تاریخ مدرسه دور شدم، از تاریخ خوندن خیلی لذت می برم. گاهی اوقات مطالعه کتابهای تاریخ برام به اندازه ی خوندن رمانهای معمایی و عاشقانه شیرینه. اما این کتاب دوباره من رو یاد کتابهای درسی انداخت.

کل کتاب کمتر از ۲۵۰ صفحه است و توی این حجم داره سیر چندهزار ساله ی شروع تاریخ تا پایان قرون وسطی رو شرح میده. ناگفته پیداست که چقدر هول هولکی و کلی از آب در اومده. فایده ش برای من این بود که مطالبی رو که به صورت مفصل در کتابهای دیگه مثل نگاهی به تاریخ جهان خونده بودم برام دوره می شد. اما قطعا اگر با مطالب بیگانه بودم دووم نمی اوردم و کتاب رو رها می کردم. 

به نظرم کتابهای تاریخی خیلی بهتری وجود داره و متاسفانه خوندن این کتاب رو توصیه نمی کنم.
        

          اگر خوره ی یادگیری باشید، موضوع کتاب براتون جذاب خواهد بود، اما اگر قبلا درباره ی یادگیری و حافظه مطالعه کرده باشید، مطالب تکراری زیادی در این کتاب به چشمتون می خوره. 
ایده ی بیش یادگیری اینه که خودمون به صورت خودآموز یک موضوع یا مهارت یا پروژه رو در مدت کوتاهی یاد بگیریم. 
برای مثال اسکات یانگ به همراه دوستش به مدت یک سال یک پروژه ی یادگیری زبان داشتند به طوری که کل این یک سال نباید انگلیسی حرف می زدند و هر سه ماه به یک کشور جدید سفر می کردند تا زبانش رو یاد بگیرند. 
تجربه ها و مثالهای کتاب خیلی جذاب بود برام  و سعی کرده بود مطالب آموزشی مفید و دسته بندی شده ای رو هم ارائه بده اما یک بخشیش برای من تکرار بود. که البته ممکنه برای شما نباشه!
        

          این کتاب رو در یک روز پاییزی در حیاط دانشگاه شهید بهشتی خوندم و تا عصر همون روز تموم شد. 

مثبت ۱
به نسبت شرح حال های دیگری که از زبان همسران خونده بودم، نسبتا جذاب تر بود و دلم میخواست سریع ورق بزنم و بعدش رو بخونم. تکرار مکررات و توصیفات الکی نداشت یا خیلی کم داشت. 

مثبت ۲
جزئیات زندگی در دهه ی ۶۰ همیشه برام جالب بوده و هست. اینکه یک دختر جوون داس توی کیفش داشته چون طبیعی بوده که برن کمک کشاورزها بکنن و داس های معمولی دستش رو اذیت می کرده پس داده یک داس گوگولی مخصوص خودش درست کنن و با خودش این ور اون ور می برده.

منفی ۱
من این مشکل رو با اکثر شرح حال هایی که همسران عزیز شهدا می نویسند دارم: همه چیز گوگولی و گل و بلبله. به معنای واقعی کلمه همه چیز! مرد بسیار عاشقه. توی خرید عروسی هرچی خانم بخواد براش می خره. کهنه بچه می شوره. بر خلاف بقیه آقایون توی خونه کمک میده و ظرف میشوره. به خانم میگه بیرون از خونه کار کن و فعالیت اجتماعی داشته باشه ...
همه چیز عالییییهههههههه
و این باعث میشه نتونم به اندازه ی کافی از کتابهای این چنین لذت ببرم.

البته بگم: من مطمئنم حتی یک کلمه از این صحبتها در این کتاب دروغ نیست. مطمئنم شهید  احمد یوسفی عزیز شخصیت خاص و قوی و مهربانی داشته. اما حس می کنم جزئیات ِ کمتر مثبتی وجود داره که توی چنین کتابهایی گفته نمیشه که اگر میشد، باورپذیری داستان رو بیشتر می کرد و لااقل من بیشتر میتونستم با کتاب ارتباط بگیرم

منفی ۲
به نظرم خیلی از شخصیت ها و اتفاق ها میتونستن بسط بیشتری پیدا کنن. مثلا مامان لعیا شخصیت جالبی بود که دوست داشتم بیشتر دربارش بدونم. یا کنجکاو بودم بدونم رابطه ی بین پدرزن و داماد در نهایت به کجا رسید. یا اینکه روزی که انقلاب پیروز شد این دختر پرجنب و جوش و فعال کجا بود و چکار می کرد. به نظرم این داستان ظرفیت های بیشتری داشت که به اندازه ی کافی بهش پرداخته نشده

نظر نهایی

دوستش داشتم. از شخصیت های زن توی خونه نَنشین خوشم میاد و فخری هم همین بود.
        

          اینکه چه امتیازی بگیره، بستگی به این داره که از خوندنش چه انتظاری داشتیم. من فکر می کردم یک کتاب آموزشی باشه، بهم مفاهیم جدید یاد بده و کمکم کنه از « تفکر طراحی» به صورت عملی و حساب شده در زندگیم استفاده کنم. در حقیقت فکر می کردم این کتاب بتونه یک راهنمای گام به گام برای دستیابی به اون هدف مشخصی باشه که در زندگی برام خیلی مهمه.
اما اینطور نبود!
هنر دستیابی، داستان ها و خاطرات نویسنده از دوران استادی در دانشکده طراحی استنفورد و بقیه ی مراحل زندگیشه. اتفاقا داستان پرداز خوبی هم هست و به من این حس رو منتقل کرد که اگر به صورت حضوری همدیگر رو ملاقات می کردیم، برام شیرین بود بشینم و با دست زیر چونه م به داستان ها و خاطراتش گوش بدم. 
اما توده ی عظیم خاطرات و داستان هاش دیکه در صد صفحه ی انتهایی کتاب برام خسته کننده شده بود. دنبال چیزی می گشتم که توی این کتاب نبود و این من رو دلزده کرد.
        

          به نظرم این کتاب یک هدیه ی عالی برای دانش آموزیه که داره سال تحصیلی جدید رو شروع می‌کنه. نویسنده ی اصلی کتاب یک نوروساینتیسته که حوزه ی اصلی کارش یادگیری و فرایندهای مغزه. این کتاب به طور خاص برای نوجوان ها نوشته شده و همه ی مفاهیم علوم شناختی و نوروساینسی که توش هست رو طوری بازنویسی کرده که قابل فهم و جالب باشه البته طبیعتا افراد بالغ هم میتونن این کتاب رو بخونن و ازش استفاده کنن. 

کاش نشر میلکان بودجه بیشتری برای انتشار این کتاب میذاشت و تصاویر جالب و زیاد کتاب رو به صورت رنگی یا لااقل دورنگ چاپ می کرد.
        

          عنوان و طرح روی جلد این کتاب بی نهایت برازنده ی محتوای درونشه. روزنگاشته های زنی سی ساله، در هفته هایی که برلین داشت سقوط می کرد و ارتش سرخ وجب و وجبش رو صاحب می شدند. روایت جنگ از پنجره ی چشمان یک زن تحصیل کرده و روشن فکره که میتونه به چندین زبان از جمله زبان روسی حرف بزنه و همین باعث میشه تجربه ی شاید خاصی داشته باشه

به جز چهل صفحه ی اول، بقیه ی کتاب رو تماما در طول یک روز خوندم چون نمی تونستم وسط اون روایت ها زنی رو که حتی اسمش رو هم نمی دونستم رها کنم. این زن قبل از جنگ هم در یک انتشارات کار می کرده و قطعا نویسندگی می دونسته، اما حدس می زنم جنگ قلمش رو عمیق تر و پرمعناتر کرده باشه. بعضی جمله ها را چند بار می خوندم ... روی بعضی پاراگراف ها مکث می کردم و به دوردست ها خیره می شدم ... خیلی جاها هم اشک ریختم...

ترجمه از نظر شیوایی و رسایی عالی بود. بی نهایت لذت بردم. اما در صفحه ی ۲۶۹ کتاب که مترجم محترم که می خواست توضیحاتی رو درباره ی منجی های بشر بیاره، کلماتی مثل «موسی» و «مهدی» -ع رو بدون هیگونه پس و پیشی نوشته بود. هیچ نشانه ای از احترام وجود نداشت و اینطور به نظر می رسید که ترجیح داده در میان ِ این «هیچ» ها پیامی رو برسونه. به نظرم غیرحرفه ای گری بود و دوستش نداشتم. 

در میانه ی کتاب حدود ده صفحه مشکل چاپ داره و به کلی ناخواناست. امیدوارم انتشارات در چاپ های بعدی تصحیحش کرده باشن.
        

          وقتی شروع به خوندن مقدمه کردم ترس برم داشت، چون متن خشک و خالی ای بود که اصلا لذتی بهم نمی داد.  اما بعدتر که شروع به خوندن مقاله ها کردم، خیلی سریع تر پیش رفتم و لذت بخش تر هم بود. 

این کتاب مجموعه از مقاله های مختلف درباره ی وضعیت زنان در عصر قاجاره و هر مقاله به جنبه ی خاصی از این زندگی می پردازه. من مقاله ی «نهاد شبستان در عصر قاجار» رو خیلی دوست داشتم چون به بررسی موضوعی می پرداخت که ما الان بهش میگیم حرمسرا. این مقاله هم واژه شناسی کرده بود، هم راجع به ساختمان شبستان صحبت کرده بود، هم درباره ی اداب و ریتم زندگی زنان در اندرونی شاه اطلاعات میداد. 

مقاله ی «واکاوی نمونه ها...» رو هم خیلی دوست داشتم چون اومده بود بخش هایی از خاطرات نوشته شده ی دو زن واقعی در عصر قاجار رو بررسی کرده بود. خاطرات نوشته شده ی ادمها به قلم خودشون همیشه برای من جذابن 

قسمت های دیگه ی کتاب هم اشاره های جذاب و جالب زیاد داشت. اگر راجع به زندگی عصر قاجار چیزی نمی دونید و کلا نسبتا به موضوعات تاریخی کنجکاو هستید، کتاب جالبیه. اما اگر اطلاعات کافی و وافی درباره ی دوره ی قاجار داشته باشید شاید مطالب کتاب مقداری براتون سطحی باشه

با اینکه هر مقاله نویسنده ی متفاوتی داره، اما یکسویه نگری خاصی در کل کتاب موج می زنه که البته در بعضی مقاله های شدیدتره. به نظرم اومد بعضی از نویسنده ها عقاید شخصی شون رو در نوشتن کتاب دخالت داده بودن. مثلا در صفحه ی ۷۲ کتاب نوشته شده: « زن ایرانی از ابتدای تاریخ تا امروز، دارای حق مالکیت فردی بوده.» اینجا نویسنده داره با قدرت زن ایرانی رو با زن اروپایی مقایسه میکنه. خب منم دلم میخواست که این جمله راست باشه، احتمالا از بعد ورود اسلام به ایران راسته، اما قطعا برای قبلش صدق نمیکنه. چون زن ایرانی هم در برهه ای حتی به عنوان ارث، پس از مرگ شوهر به پسرش ارث می رسیده. 

یا در دو تا از مقاله به وضوح و به شدت از مخالفین مشروطه انتقاد میشه انگار هرکسی که موافق مشروطه بوده روشنفکر و خیرخواه ایران و سنتی ها و مذهبی ها بدخواه بودن. به صراحت از شیخ فضل الله نوری بد گفته میشه و حتی یک جا به کنایه از «مشروطه مشروعه» ذکر میشه! 

در کل کتاب جالبیه اما چون این یک جانبه گری ها رو دیدم به نظرم رسید بهتره در کنار کتابهای دیگه خونده بشه و مطالبشون با هم مقایسه بشه تا دید واقع گرایانه تری به دست بده
        

          اولین تجربه م از مطالعه ی کارهای فاستر بود. طبق معمول از مقدمه ی مترجم شروع کردم اما یکم که جلو رفت دیدم داره واو به واو داستان کتاب رو تعریف می کنه! در نتیجه مقدمه رو رها کردم و متن اصلی شروع شد. 

طول کشید تا با داستان ارتباط بگیرم و بفهمم سبک نویسنده چطوریه. از سه چهار صفحه ی ابتدایی این برداشت رو داشتم که با رمانی از جنس رمان های جین آستین طرف هستم. اما وقتی یکی دو فصل بعدی رو خوندم متوجه شدم که اینطور نیست و کم کم ارتباطم با داستان عمق گرفت و سرعتم هم بیشتر شد. 

این رمان پر از نماده. هواردزان اسم یک خانه ی روستایی در انگلستانه که وجودش نماد زندگی سنت و ارزش ها و فرهنگ های سنتی انگلیسه که داره با گذر زمان دگرگون میشه. فاستر خودش عاشق موسیقیه. و از موسیقی به عنوان نماد هیجانات و احساسات شعر گونه و فهم  های عمیق از زندگی استفاده کرده. کلا کتابیه که راحت خونده میشه اما میشه درش تعمق کرد و لایه های زیرین زیادی داره. 

ترجمه در کل قشنگ بود و مانع خوندنم نمی شد. اما فقط یک جا در همون اوایل کتاب، جایی که زن و مردی انگلیسی در یک ماشین دارن به سمت عمارت روستایی میرن و سر موضوعی بحث میکنن و فاستر تو رو با توصیف فضا در داستان محو کرده و تو احساس می کنی در جاده ای قدیمی که دو طرفش سرسبز داره پیش میری و کم کم سایه ی یک عمارت قدیمی داره اون دورها هویدا میشه... 

دقیقا همینجاست که مترجم تصمیم گرفته بحث این زن و مرد رو اینطوری توصیف کنه: بدین سان بازی حیدری - نعمتی در آوردند. 
و تو رو با مغز از اون فضا پرت می کنه بیرون !

من اولش فکر کردم اشتباه خوندم! برگشتم و دوباره و سه باره پاراکراف رو خوندم و دیدم نه... همینه... و نفهمیدم یعنی چی ... چون نه تنها نمی دونم نعمتی و حیدری کی هستن، بلکه نمیدونم این بازی مربوط به چه ورزشیه! و متاسفانه این کج سلیقگی در ابتدای رمان من رو تا انتها به ترجمه بدبین کرد و همش کمین کرده بودم تا بازم از این دست مثال ها ببینم که ندیدم! ولی مقداری از لذت مطالعه رو ازم گرفت. 

در نهایت اینکه لطفا توضیح پشت جلد کتاب رو نخونید. چون نیمه ی اول کتاب رو کاملا لو میده و نیمه ی دوم کتاب رو ۱۸۰ درجه متفاوت توصیف میکنه. یعنی باعث میشه شما مدام انتظار چیزی رو داشته باشید که هیچ وقت اتفاق نمی افته.
        

          ترجمه فوق العاده بود. داستان ها نسبتا کوتاه،‌ و کنجکاوی برانگیز بودن. توانایی چخوف در اینه که تو رو وارد متن معمولی زندگی یک آدم معمولی میکنه، اما این کار رو با چنان ظرافتی انجام میده که انگار تو بخشی از وجود اون آدم میشی.
        

          مشکل اصلی این کتاب، عنوانشه! این کتاب اصلا یک راهنما برای داستان نویسی نیست. بلکه یادداشت‌های پراکنده ی نویسنده درمورد داستان نویسی هستند که بعضی هاشون جذاب و جالب و بعضی هاشون کسل کننده و نامفهومند. البته لابلای کتاب چند داستان کوتاه از نویسندگان ایران و جهان هم برای نمونه آورده شده. در کل بدونید اگر کسی بهتون گفت برای شروع داستان نویسی باید این کتاب رو بخونید، داره کاملا اشتباه میگه.

تا اینجا من سه تا از کتاب های اقای میرصادقی درباره ی داستان نویسی رو خوندم و به نظرم «عناصر داستان» از همه کامل تر و تر و تمیزتر بود. ادبیات داستان و راهنمای داستان نویسی اونقدرها ارزش خوندن نداشتن و بیشتر تکرار مکررات بودن.
        

          ایده ی اصلی کتاب اینه: یادداشت‌های تصویری بکش!
که توی کتاب بهشون میگه: اسکچ نوت

این کتاب قراره بهمون یاد بده توی جلسه ها و کلاسهایی که شرکت می‌کنیم، یادداشتهامون رو ترکیبی از طراحی ها و کلمات باشه و وسوای نوشتن کلمه به کلمه ی همه ی حرفها رو نداشته باشیم. ابتدای کتاب بیشتر به تئوری پرداخته که این روش به چه دردی میخوره و سر جلسه به چه چیزهایی بهتره توجه کنیم ... نیمه دوم کتاب هم بیشتر به اموزش طراحی های خیلی خیلی ساده پرداخته که بدونیم از کجا شروع کنیم.

خوندن کتاب برام بسیار لذت بخش بود. من از اون دسته ادمهایی هستم که کلمه به کلمه می نویسم و حتی ضبط می کنم تا بعدا یادداشتهامو کامل کنم. به خاطر همین هنگام مطالعه ی این کتاب یک ترس همیشگی با من بود که ایا در عمل میتونم انجامش بدم یا نه؟! ولی با وجود این ترس صفحه به صفحه ی کتاب رو پیش رفتم و تمرین هاش رو انجام دادم و سعی کردم از روی طراحی های کتاب بکشم تا دستم راه بیفته.

تجربه ی خوبی بود و دلم میخواد لااقل یک بار هم که شده سر یک جلسه ی کم اهمیت این روش رو امتحان کنم. از همین الان براش ذوق دارم!!!!
        

          واقعا خدا رو شکر می کنم که این هفتصد صفحه «داستان»! تموم شد و میتونم کتاب دیگری رو شروع کنم و ازش لذت ببرم. این کتاب واقعا منو گیج کرد. چون اسمش رو قبلا بارها شنیده بودم و کتاب معروفی محسوب میشه پس فکر می کردم کتاب خوبیه. از طرفی هم امتیاز گودریدز بالایی داره و هم نقل قول های به شدت مثبتی پشت جلد کتاب چاپ شده بود. در طول صد صفحه ی اول همش منتظر بودم متن بهتر باشه یا گاهی فکر می کردم شاید من هنوز نتونستم باهاش ارتباط برقرار کنم، اما حالا که کل کتاب رو خوندم و هیچی بهتر نشد، مطمئنم که یک ستاره کاملا تصمیم درسته!!

از جمله ویژگی های منفی کتاب:
۱- بسیار بسیار بسیار طولانیه. اصلا نیازی به هفتصد صفحه نوشتن برای چنین داستان و ماجراهایی وجود نداشته. کتاب از سه بخش تشکیل شده و به نظرم بخش دوم میتونست کاملا حذف بشه. 
۲- شاید به جرئت بگم ۹۵ درصد متن کتاب دیالوگه. گاهی شما ده بیست صفحه میخونی میری جلو و همینطوری ادمهای مختلفن که دارن پشت سر هم دیالوگ میگن
۳- توی متن کتاب به شدت تکرار وجود داره. مثلا اومده برای یک سری از شخصیت ها تکه کلام گذاشته اما این تکه کلام ها وسط یک داستان طولانی فقط حوصله ی شما رو سر میبره. من که دیگه از روشون می پریدم
۴- تمام شوخی های کتاب شوخی های پایین تنه ایه. تا حالا هیچ کتاب فارسی ای با این حجم از شوخی های زشت و مسائل غیراخلاقی نخونده بودم. به قدری که یک جاهایی واقعا حالم بد میشد. شوخی  هایی به غایت زشت که برای خواننده ای که بی ناموسی رو خنده دار ندونه اصلا جذاب نیست
۵- تنها شوخی متفاوت کتاب، جنون دایی جانه که البته اونم در بخش سوم بهش پرداخته میشه و در بخش های اول و دوم کتاب اون قدرها خودشو نشون نمیده. همچنان توی همه ی بخش ها، گره افکنی ها و نقاط اوج داستان و غیره مربوط به شوخی های پایین تنه ایه

حس و حال یک خطی:
مدتها بود در طول خوندن یک کتاب انقدرررر دلم نخواسته بود هرچه سریعتر تموم شه! وقتی تمومش کردم احساس می کردم از قفس آزاد شدم و بابت این حس بهش یک ستاره دادم :دی
        

          به نسبت حجم کتاب، سریع خوندمش و بسیار بهم چسبید. با اینکه پر از غم بود اما غنی بود. خوشه های خشم روایت زندگی فلاکت بار طبقه ای از مردم امریکاست که به دنبال تغییرات صنعتی و حکومتی زندگیشون زیر و رو میشه. مجبور میشن مهاجرت کنن تا بلکه کاری پیدا کنن و نونی گیر بیارن و شاید زندگی بهتری جای دیگری منتظرشون باشه. 
مثل خیلی از کتابهای کلاسیک دیگه فصل اولش کند بود و کمی حوصله م رو سر برد اما جلوتر که رفتم خیلی زود فهمیدم ریتم داستان مناسبه و میشه باهاش همراه شد. دیگه خودم رو بهش سپردم و پیش رفتم. حالا مطئنم که بازم باید از جان اشتاین بک کتاب بخونم.
نمادها به کار رفته توی کتاب عالی بود مخصوصا در ابتدا که با حاملگی شروع میشه و بعدش زایمان و در نهایت صفحه ی آخر کتاب عجیب ترین پایانی بود که تا حالا توی کتابی خوندم.