یادداشت‌های سُها (22)

          پر از هیاهو، متلاطم و سرشار از نماد!
این اثر شکست یک انقلاب آرمان‌گرایانه در جامعه‌ایی عقب افتاده با مردم خیال پرداز را به تصویر می‌کشد و ثابت می‌کند که در انقلاب آن چیزی که بیشتر از همه مهم است شعور سیاسی و آگاهی است؛ یعنی تعقل و تفکر و نه پیروی بی چون و چرا.
فضایِ سورئال و تاریکی به تصویر کشیده شده که همه چیز در آن رنگ باخته و برابری و عدالت چیزی جز یک شعارِ مضحک نیست.
ناپلئون نماد قدرت‌خواهی دیوانه‌وار است، کسی که نماد تمامیت‌طلبی است و چیزی که باعث به وجود آمدن این شخصیت‌ها در جامعه می‌گردد تنها فقدان آگاهی و عدم تفکر و تعقل است. به قول کامو: «باعث مرگ روح می‌گردد چرا که اگر روح در برابر قدرت فریاد نکشد، می‌میرد.»
مخاطب واقعی این اثر کسی‌ست که در چنین فضایی زیسته و طعم آن را چشیده‌ باشد.
        

          متن با اوجِ بحران و گره آغاز شده و بعد از درگیری با آن، پِی به بی‌عملی و انفعال شخصیت‌ها می‌بریم؛ افرادی که در آغاز قصد حل مشکل را داشتند با دیدنِ دیگران و تاثیر آن‌ها دست به اقدامی نمی‌زنند.
هر یک از شخصیت‌ها به فراخور سطح فكر و اندیشه‌شان راهكاری ارائه می‌دهند؛ اما
چون می‌ترسند اشتباهی مرتكب شوند كه عواقب جبران ناپذیری داشته باشد،
مجبور می‌شوند به سخن دیگران گوش دهند. همین امر در نهایت به انفعال جمع منتهی می‌شود.
        

          "نگرش هر فرد به مسئله‌‌یِ مرگ، تاثیرش را بر تمام جوانب زندگی وی می‌گذارد؛ نخست در نحوه‌یِ رفتار با خود و سپس با دیگران، تعیین اهداف دراز مدت و چگونگی گذراندن روز‌ها"
اثری که بازنمایی کم‌نظیری درباره‌یِ مفهوم مرگ دارد؛ تولستوی به گونه‌ایی لحظات پایانی و مرگ را توصیف کرده، که گویی تمامِ آن وقایع را زیسته است و خواننده را با درد کلمات همراه می‌کند.
        

          داستان کوتاهی که به عمیق‌ترین نقاط تاریک جامعه اشاره کرده است؛ جامعه‌ایی که در فضایِ مسموم آن زن تنها طفیلی وجود مرد است. با نثری صمیمی و پرخاشجویانه، بی پرده از رفتارهایِ غیرانسانی که طبیعی جلوه می‌کنند، سخن گفته است.
ملموس بودن این جهل در جامعه، بر درد روایت می‌افزاید.
        

          پایان‌بندیِ بی‌نظیر که لذتِ مطالعه‌یِ کتاب رو چندبرابر می‌کنه؛ شاهکارِ کوچک✨

"سیاست کارِ بزرگ‌ترها بود و ما مسائل خودمان را داشتیم. و حیاتی‌ترین مسئله‌یِ ما این بود که یاد بگیریم چگونه بهترین استفاده را از زندگی بکنیم، بی‌آن که در پیِ کشف هدف زندگی باشیم، البته اگر واقعاً هدفی داشته باشد؛ بی‌آن که بخواهیم موقعیتِ بشر را در این کائناتِ بی‌کرانه‌یِ ترسناک درک کنیم. این‌ها مسائلِ واقعی بود و اهمیتی جاودانه داشت، و به نظرِ ما بسیار اساسی‌تر از مسئله‌یِ وجود گذرا و مسخره‌یِ آدم‌هایی چون هیتلر و موسولینی می‌رسید."

"جرئت نمی‌کنم چیزی بنویسم، چون می‌ترسم نتوانم. از همین‌روست که در عمقِ وجودم خودم را آدمی ناموفق می‌دانم. البته نه این‌که این موضوع برایم خیلی اهمیت داشته باشد؛ چون در نهایت، همه‌یِ ما بدونِ استثنا در زندگی ناموفقیم، و همه‌مان چیزی بیش از «موجوداتی از یک زیرگونه‌یِ پست» نیستیم."

"«مرگ اعتمادِ ما به زندگی را از بین می‌برد و به ما نشان می‌دهد که در نهایت در برابرِ فنایی که در انتظارِ ماست، همه‌چیز بیهوده است.» آری، «بیهوده» تعبیرِ درستی است."
        

          به طور کلی هرقدر که کلمات زیبا و عمیق باشند، فقط قادرند آن کس را که رنجی ندارد تسلیم بسازند. کلمات همیشه این قدرت را ندارند آدم‌های خیلی خوشحال و یا خیلی غمناک را ارضا کنند، زیرا آخرین بیانِ خوشحالیِ زیاد و غمِ زیاد، سکوت است.
عشاق در سکوت زبان یکدیگر را بهتر درک می‌کنند و یک موعظه و سخنرانیِ باحرارت و گرم و در کنار گور مرده‌ای فقط به غریبه‌ها تاثیر می‌کند.
        

          "کوچولو، زندگی یعنی خستگی! زندگی یعنی جنگی که هرروز تکرار می‌شود و در ازای لحظاتِ شادی‌اش که مکث‌های کوتاهی بیش نیست، باید بهای گزافی پرداخت."
        

          دوست‌دارِ هنر از هنرمند بیشتر لذت می‌برد. مسلما هر هنرمندی از کار خودش، حتی اگر شاهکار هم باشد ناراضی است. همیشه می‌خواهد بهتر و زیباتر از آنچه خلق کرده بسازد؛ همیشه می‌تواند عیوب آن را ببیند. هنرمند بهترین منتقدِ آثارش است. اغلب مردم نواقص را آسان ادراک نمی‌کنند، فقط زیبایی‌های آن را می‌بینند.
        

          «خاطراتِ اشخاص شرح زندگی واقعی ایشان و برخوردشان با مسائل مختلف زندگی اجتماعی بوده و هست؛ در واقع آنچه را که روی داده و اندیشیده و کرده‌اند، بر صفحه کاغذ آورده‌اند.»
        

          "همه‌ٔ این جنگ و جدال، کشتار‌ها و زندگی‌ها، کشمکش‌ها و خودستانی‌های آدمیزاد در سینهٔ خاکِ تاریک و سرما و تنگنایِ گور فروکش کرده، آرام می‌گیرد."
        

          به قدری توصیف‌هایِ کتاب قابل لمس بود که احساس می‌کنم در آبشوران زیسته‌ام و همدمِ شخصیت‌هایِ آن بودم؛ همراه سختی‌هایشان گریسته و تمام تلخی‌هایِ زندگیِ آن‌ها را درک کرده‌ام!

"اوایلِ بهار یا اواخرِ پاییز که آسمان را ابر سیاهی می‌پوشاند، بابام از میان اتاق می‌نالید که: «خدایا غضبت را از ما دور کن.»
ولی خدا به حرفِ بابام گوش نمی‌کرد. سیل می‌آمد. خشمگین می‌شد؛ می‌شست و می‌رفت. کف به لب می‌آورد. پل‌های چوبی را می‌برد. زورش به خانه‌های بالای شهر که از سنگ و آجر ساخته شده بودند، نمی‌رسید. اما به ما که می‌رسید، تمام دق دلش را خالی می‌کرد."
        

          پر از هیاهو، متلاطم و سرشار از نماد!
این اثر شکست یک انقلاب آرمان‌گرایانه در جامعه‌ایی عقب افتاده با مردم خیال پرداز را به تصویر می‌کشد و ثابت می‌کند که در انقلاب آن چیزی که بیشتر از همه مهم است شعور سیاسی و آگاهی است؛ یعنی تعقل و تفکر و نه پیروی بی چون و چرا.
فضایِ سورئال و تاریکی به تصویر کشیده شده که همه چیز در آن رنگ باخته و برابری و عدالت چیزی جز یک شعارِ مضحک نیست.
ناپلئون نماد قدرت‌خواهی دیوانه‌وار است، کسی که نماد تمامیت‌طلبی است و چیزی که باعث به وجود آمدن این شخصیت‌ها در جامعه می‌گردد تنها فقدان آگاهی و عدم تفکر و تعقل است. به قول کامو: «باعث مرگ روح می‌گردد چرا که اگر روح در برابر قدرت فریاد نکشد، می‌میرد.»
مخاطب واقعی این اثر کسی‌ست که در چنین فضایی زیسته و طعم آن را چشیده‌ باشد.
        

          سووشون از دو جنبهٔ روایی و رمزی، اثر مهمی به شمار می‌رود؛ لایهٔ روایی که با اوصافی شاعرانه، روندِ زیبایی در پیش‌برد داستان دارد و لایهٔ رمزی که جنبه‌های پنهان تاریخ و اجتماعِ آن دوران را با شخصیت‌ها و نمادها به مخاطب نشان می‌دهد.
سووشون بازتابِ جامعهٔ ایران در جنگ جهانی دوم است. روایتی است از جامعه‌ایی که
در آن استعمار بر همهٔ جنبه‌ها دست يافته و مردم را به جان هم انداخته است. به گونه‌ایی رمزی به کودتای ۲۸ مرداد و شکست مصدق اشاره کرده است. اشاره‌های زمانی، تصویری هنرمندانه از تاریخی واقعی و وضع شیراز و تحوالاتِ آن دوران نشان می‌دهد.
جامعه‌ایی که در این روایت وصف می‌شود "نادلخواه"است، جامعه‌ایست که استعمار شعرِ مردمان را کشته و جامعه‌ایی خالی از قهرمان، همه‌جایش محله‌ٔ مردستان شده است.
        

          "هیچ جایِ دنیا تر و خشک را مثل ایران باهم نمی‌سوزانند!"
        

          "هیچ دیده‌اید آدم بعضی‌ وقت‌ها چیزی را که خیلی دلش می‌خواهد یادش بماند، چه زود فراموش می‌کند؟
اما بعضی وقت‌ها هم این وقایع کوچک چقدر خوب یاد آدم می‌ماند!"
        

          شاید ماهی سیاه کوچولو قصه‌ایی برای کودکان باشد ولی درس دیگری برایِ بزرگسالان در بردارد؛ قصه‌ایست برای آموختن و تفکر.
ماجرا و داستانِ ماهی از تفکر آغاز می‌شود و سرنوشت قهرمان داستان را تغییر می‌دهد. ماهی سیاه سه ویژگی متمایز با سایر شخصیت‌هایِ قصه دارد که عبارتند از آگاهی، اراده و تفکر؛ این ویژگی‌ها به صورت اجتناب ناپذیر سرگذشت ماهی سیاه را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
به تعبیر علی اشرف درویشیان: این داستان روایت یک سفر است. سفری تخیلی و شیرین از خود به فراخود، از ناآگاهی به آگاهی و از خردی به بزرگی!
قصه‌ایی که جست‌وجوگرِ خواب درونمان را بیدار می‌کند.
        

          "من رؤیابافم. از زندگیِ واقعی به قدری بیگانه‌ام که مجبورم این‌جور لحظه‌های بی‌نظیر را دوباره در رؤیا بچشم؛ چون این‌جور لحظه‌ها چیزی است که در زندگی‌ام خیلی کم پیش آمده."
"خدای من، یک دقیقه تمام شادکامی! آیا این نعمت، برای سراسرِ زندگی یک انسان کافی نیست؟"
        

          شازده کوچولو داستانِ کودکی‌ست که برای بزرگ‌ترها نوشته شده!
تصویری که طرح داستان نمایش می‌دهد تعریف متفاوتی از کودکی است، کودکی را فراتر از دورانی از زندگی دانسته و آن را یک حالت ذهنی، یک شیوه‌یِ خاص زیستن و راهی برای فرار از واقعیت نشان می‌دهد؛ در نهایت این شیوه‌یِ زیستن و این تفکر را از روند فعلی انسان‌ها برتر نمی‌نماید. تلاش کرده ارزش‌های رو به زوال، محبت و دوستی میان انسان‌ها را جانی دوباره ببخشد و به نقدی ظریف از عیوب انسانی پرداخته.
شازده کوچولو به دلیلِ احساس تنهایی در سیاره‌یِ خود، به امید یافتن دوست به زمین می‌آید و چون انسان‌ها را نمی‌یابد احساس می‌کند که تنهاتر شده ولی با آدم‌ها بیشتر احساس تنهایی می‌کند! «تنهایی» قبل از این‌که نشانگر درد انسانی باشد، اندوه یک کودک را بیان می‌کند.
        

          اثری زیاده‌گو با تلاش‌های فروان از عمیق سازیِ بی‌حاصل!
تمامِ کتاب حول محورِ این جمله می‌گردد: «هنگامی که آرزویِ چیزی را داری، سراسر کیهان هم‌دست می‌شود تا بتوانی آن آرزو را تحقق ببخشی»؛ و یک روز زندگی در جهانِ واقعی برای پِی بردن به عمقِ خطا بودن آن کافی‌ست.
        

          به گفته‌‌یِ فاکنر: " شما با خشم و هیاهو، کتاب خواندن را می‌آموزید"
دشواری این اثر تنها در درگیری نویسنده با زمان نیست، امتناع از به نام نامیدنِ اشخاص و بی‌معنی کردنِ آن‌ها بر ناتوانی در درک متن می‌افزاید.
زمان، اصلی‌ترین مضمون اثر است به طوری که بقا و یا نابودی شخصیت‌ها در گرو برداشت آنان از زمان، و برخورد و رفتار با آن است؛ نقش زمان در هر چهارفصل رمان و رابطه‌یِ آن با قهرمان اصلی فصل، این نقش را تایید می‌کند. به ویژه در فصل دوم که زمان به شکلی آشکار، دل‌مشغولی جدی کونتین است.
یکی از مهم‌ترین درون‌مایه‌های خشم و هیاهو ناتورالیسم و جبرگرایی حاکم بر ذهنیت و سرنوشت شخصیت‌هایِ اصلی اثر است؛ آینده از زندگی قهرمانان اصلی حذف شده و ذهن مخاطب را به سویِ پوچی می‌برند. حاکمیت این یأس فلسفی به حدی وسیع است که جیسون کامپسون و کونتین تحت تاثیر این فلسفه و اندیشه، یک هیچ‌انگار تمام عیار هستند.
اقتباس از شعری در بخشی از نمایشنامهٔ مکبث: «زندگی داستانی است لبریز از خشم و هیاهو، که از زبان ابلهی حکایت می‌شود و معنایِ آن هیچ است.»